Skip to content

Skip to table of contents

Mafuso Okumela Wa Owelenga

Mafuso Okumela Wa Owelenga

Kodi Aizarayeli koofwanya vyodja vimo-i muchipululu patula mana na vizili?

Vathawi ineyo Aizarayeli kaliathu muchipululu wa chaka 40, yodya iwa ilukulu yali mana. (Ekis. 16:35) Yehova oowava-a teto vizili maulendo ambin’li. (Ekis. 16:12, 13; Num. 11:31) Komave, Aizarayeli kookaana vyodja vimo-iviwa vyevyo kadjaathu.

Mwaisazo, thawi dimo-i Yehova oosogolela athwae ira kadowe kamange “msasa” vamalo amo-iwa vevo vafwanyeya ma-inje na vyodja vyamuchilengedwe. (Num. 10:33) Amo-iwa mwa malo ngati anala, kali wu Elimu “wewo wali akasupe 12 a ma-inje na mitengo 70 da kanjeza.” (Ekis. 15:27) Buku limo-i lofotokoza vya vyomela vyoromoliwa m’Baibulo laongile ira tundu unola wa kanjeza, “unoyo wamela muchipululu, oofwanyeya m’malo anjinji . . . ndipo ookami-a athu mamiliyoni anjinji fwanya yodja, makura na malo ogona.” — Plants of the Bible.

Vinaoneya ira Aizarayeli mwina kooimela teto va malo amo-iwa vevo malambwano vinaromoliwa ira Feiran, anayo kali mbali ya Chigwa ya Feiran. a Buku limo-i lofotokoza vya malo oromoliwa m’Baibulo laongile ira “chigwa inela chiyolapa [makilomita 130] ndipo chiimo-i mwa vigwa vyolapa vinjinji, vyoriya koma teto vyochuka vinjinji wu Sinai.” Bukuli laongile teto ira: “Muthu aenda [makilomita 45] kumela vevo chigwela inafiyaathu munyanja, unofiya mudela la Feiran. Dela leli tilogwela [mamita 610] ndipo tilolapa makilomita otamangela 5. Mudela leli mukala mitengo dinjinji dakanjeza ndipo tiloriya moi athu kanaliromola ira Edeni wau Sinai. Wa chaka dinjinji athu kookala kazanga mudela leli vo-arela mitengo dakanjeza dedi.” — Discovering the World of the Bible.

Mitengo da kanjeza mudela la Feiran

Vevo Aizarayeli kakumaathu wu Iguputo, kootukula uthu opiyana mikate, vyokandelamo uthuyo ndipo mwina teto kootukula tirigu na makura. Komave, vyongo vyevi kavyalande thawi indendai. Athwala kootukula teto “khosa, budi na ng’ombe dinjinji.” (Ekis. 12:34-39) Koma chifukwa yovi-a wa muchipululu, viweto vinjinji mwina vyookhwa. Mwina vimo-i vyoodjiwa na Aizarayeli ndipo vimo-i vyoopelekiwa nsembe mwina teto wa milungu donama. b (Vyo. 7:39-43) Koma Aizarayeli mwina koowetave viwetovyo. Umboniwa pivyevyo Yehova awandelile liye athwae vevo katonyi-edileathu sauweleya wa iroromelo. Liye eere: “A-iminyu kanoza kakale abusa muchipululu wa chaka 40.” (Num. 14:33) Mwina viwetovi thawi dimo-i vyoowava-a Aizarayeli mkaka koma teto nyama ngakale ira kavyali vyokwakwanela ira athu otamangela 3 miliyoni kadje wa chaka 40. c

Kodi viwetovi vyafwanya waani yodja na ma-inje? d Wale mwina thawi dimo-i oorumbwa zongwe munjinji ndipo muchipululu moofwanyeya vyomela vinjinji. Buku la Insight on the Scriptures, Voliyamu 1, linoonga ira chaka 3 500 diviriledo, ma-inje koofwanyeya anjinji wu Arabia iyana na mwemo vililiathu vathawiila. Udela leli ukala vigwa vinjinji vyouma vyoi vowambeela vyali mi-inje ndipo unola ngu umboni woi wale oorumbwa zongwe munjinji. Ngakale vyali eno, muchipululu kamwakala vyomela vinjinji ndipo kali malo oophi-a. (Doto. 8:14-16) Aakale ira Yehova kaava-ile ma-inje mundila yodabwi-a, Aizarayeli vamo-i na viweto viwa kookhwa. — Ekis. 15:22-25; 17:1-6; Num. 20:2, 11.

Mose ooawandela Aizarayeli ira Yehova oowadji-a mana na yolinga yoi ‘kaiziwe ira muthu kanakaana moyo na yodja yoka, koma na mawu etene okumela muwanoni mwa Yehova.’— Doto. 8:3.

a Onani Sanja ya Olonda ya Mey 1, 1992, takuru 24-25.

b Baibulo linoromola maulendo ambin’li vevo sembe da nyama dapelekiweathu wa Yehova muchipululu. Ulendo owambeela pavevo Aizarayeli kaambeeleathu kaana asembe ndipo ulendo wanambili vali va Pasika. Vyetene vyevi vyaireile mu 1512 B.C.E., ineyo ili chaka yanambili kumela vevo Aizarayeli kakumileathu wu Iguputo. — Lev. 8:14–9:24; Num. 9:1-5.

c Umapeto wa chaka 40 dedo kaendileathu muchipululu, Aizarayeli kootukula viweto vinjinji vya mitundu dedo kadigonji-ileathu vakondo. (Num. 31:32-34) Ngakale vyali eno, aliwa koopitiliza dja mana mpakana vevo kavolowileathu mu Ilambo Yolonjeziwa. — Yos. 5:10-12.

d Kavali umboni uliwetene otonyi-eda ira viweto vyoodja mana, chifukwa kakeda pelekiwa mogwilizana na mwemo muthu uliwetene adjela liye. — Ekis. 16:15, 16.