1. Kodi chin’ni ineyo inanikami-e ira nisangalalenga nafunjedanga maulosi a m’Baibulo?

 M’BALI m’mo-iwa waizombwe zina lae Ben aongile ira: “Ndinoomeliwa funjeda maulosi a m’Baibulo.” Kodi pivyevyo nanyen’ne munaomeliwana nyo? Kapena munoona ira maulosi a m’Baibulo mborucha avwechecha? Mwina teto munoona ira funjeda maulosi kai wosangalasa. Komave akala munafunjede chifukwa iwa Yehova alolile ira maulosi kalembiwe m’Mawae, munokoza chenja mwemo munaawonela nyo.

2. Kodi ninafunjeda n’ni mukhanila?

² Khanila kinakeda fotokoza chifukwa iwa ninafuneela funjeda maulosi a m’Baibulo koma inofotokoza teto mwemo ninaafunjedele iyo. Inofotokoza teto maulosi ambin’li a m’buku la Danieli koma teto mwemo avwechecha unanikami-edeleathu vathawiila.

3. Kodi ninafuneela panga n’ni akala ninafuna vwechecha ulosi wa m’Baibulo?

³ Ninafuneela muvepa Mulungu ira anikami-e vwechecha maulosi a m’Baibulo. Kaganizelani isazo ila. Kafwanafwani-edani ira munanaenda mudela lailendo koma fwinyu unoyo muendilena nyo unoliiziwa pama delalo. Unoiziwa pama vevo muli nyo koma teto wewo sewu uliwetene unadowaathu. Mo-okaikela munokoza sangalala ira fwinyuyo oopanga pama somedela ira muendele limo-i. Mofwanafwana na vyevi, Yehova unoiziwa pama thawi ineyo ninakalamo-iywela koma teto vyevyo vinaireye usogolowu. Eno ira nivwecheche maulosi a m’Baibulo, moviyevi-a ninafuneela muvepa Yehova ira anikami-e. — Dan. 2:28; 2 Pe. 1:19, 20.

4. Chifukwa n’ni Yehova alolile ira maulosi kalembiwe m’Mawae? (Yeremiya 29:11) (Onani teto ithuzithuzi.)

 ⁴ Mofwanafwana na likolo lililetene lachikondi, Yehova unafuna ira a-imae kakaena sogolo lapama. (Welengani Yeremiya 29:11.) Koma mo-iyana na makolwi-u, Yehova unokoza onga vyongo vyevyo vinaze viireye usogolo molondola vinjinji. Liye oolola ira maulosi kalembiwe m’Mawae na yolinga yoi niiziwenga vyongo vyofuneya vya-anaireye. (Yes. 46:10) Eno maulosi a m’Baibulo chimphaso ineyo Babi-u waudimu aniva-ile liye chifukwa ya chikondae. Koma kodi chin’ni ineyo inaukami-eni kala osimikiza ira vyevyo Baibulo lawongileathu vinoza viireye?

5. Kodi Mkiristu waizombwe unafunjede n’ni va vyevyo vyamuireele Max?

⁵ Thawi dinjinji usukulu, azombwi-u kanorungunuwiwa na athu oyi katinalemekeza Baibulo. Vyoonga koma teto vyoira viwa vinokoza pangi-a muzombwe wa Mboni ira akaikelenga vyevyo unaroromela liye. Kaganizelani vyevyo vyamuireele m’bali m’mo-iwa zina lae Max. Liye awongile ira, “Nda-anakwakwani-e chaka 20 ndoowambeela kaikela akala vyevyo makolwanga kandifunji-aathu vyali vyokumela muchipembezo yoona koma teto ira Baibulo lalembiwe mosogoleliwa na Mulungu.” Ndiye kodi makolwae kapangile n’ni? Liye awongile ira, “Aliwa koopanga vyongo modeka ngakale ira kookumbanya.” Makolwae a Max koosomeda vyofuka vyae vo-indi-eda chito Baibulo. Max oopanga teto vyongo vimo-i. Awongile ira, “Ndoofunjeda maulosi a m’Baibulo vameka teto ndookambirana vyevyo ndafunjeda miyo na azombwe amo-iwa.” Kodi vyo-arelavo viwa vyali vyoi avi? Max awongile ira, “Vanduli viwa ndoosimikizela ira Baibulo lalembiwe mosogoleliwa na Mulungu.”

6. Kodi munafuneela panga n’ni akala mun’na maganizo okaikela, nanga chifukwa n’ni?

⁶ Ngati nanyen’ne mofwanafwana na Max muwambeele kaikela ira Baibulo linoonga vyoona, kamuviimbenga mulandu. Komave munafuneela pangavo yongo. Maganizo okaikela kali ngati zimbili. Mofwanafwana na zimbili, vang’ono na vang’ono maganizo okaikela kanokoza ononga yongo imo-iwene yantengo wavadimu akala munaanyalanyaze. Ira muchose “zimbili” lililetene lelo linaononge iroromelo inyu munafuneela vifuka ira, ‘Kodi ndinororomela vyevyo Baibulo linaongaathu va khani ya vyevyo vinaze viireye usogolo?’ Akala munakaikela, munafuneela funjeda maulosi a m’Baibulo anayo kakwakwaneli-ediwe wale. Kodi munapange avi vyevi?

7. Kodi Danieli apelekile isazo yoi avi vakhani yofunjeda maulosi? (Daniyeli 12:10) (Onani teto ithuzithuzi.)

⁷ Danieli oopeleka isazo yapama vakhani yofunjeda maulosi. Oofunjeda maulosi angan’na yolinga yapama ira aiziwe imbarimbari. Liye ali oviyevi-a moi oozindikila ira Yehova unokami-a athu anayo kanamuiziwa koma teto arela makundwae a makalelo apama ira kavwecheche pama vyongo. (Dan. 2:27, 28; welengani Daniyeli 12:10.) Danieli ootonyi-eda ira ali oviyevi-a vororomela Yehova ira amukami-e. (Dan. 2:18) Danieli oofunjeda teto maulosi mosamala. Oofufuza teto m’Malemba osogoleliwa na Mulungu anayo kalivo vathawi ineyo. (Yer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Kodi munamusazi-ede avi Danieli?

8. Chifukwa n’ni athu amo-iwa katinafuna roromela ira maulosi a m’Baibulo kanokwakwaneli-ediwa, koma kodi ninafuneela panga n’ni?

 ⁸ Mufufuzenga vyolinga vinyu. Kodi munofunjeda maulosi a m’Baibulo chifukwa yofunechecha iziwa imbarimbari? Akala chi eno, Yehova unoza aukami-eni. (Yoh. 4:23, 24; 14:16, 17) Kodi muthu unafunjede maulosi va chifukwa imo-iwa iivi? Amo-iwa kanokoza panga vyevi vofuna fwanya umboni woi Baibulo kalasogoleliwe na Mulungu. Vopanga vyevi, kanokoza onanga ira kai vuto vi-elela makundo okuza yapama na yotakala nowa-arelanga. Komave, ninafuneela funjeda maulosi nangan’na yolinga yapama. Enjedela vevo, ninafuneela teto kaana ikalelo imo-iwa ira nivwechechenga maulosi a m’Baibulo.

9. Kodi ninafuneela ikalelo iivi ira nivwechechenga maulosi a m’Baibulo? Fotokozani.

⁹ Mukalenga oviyevi-a. Yehova unolonjeza ira unerenga kami-a athu oviyevi-a. (Yak. 4:6) Eno ninafuneela muvepanga ira anikami-enga vwechecha maulosi a m’Baibulo. Ninafuneela teto somedela ira ninafuneela kami-iwa na kapolo ororomeleya unoyo Yehova unamu-indi-eda liye chito voniva-a yodja yavathawiwa. (Luka 12:42) Yehova ngu Mulungu wadongosolo, eno pivyovweya ira uno-indi-eda chito ndila imo-i vofuna nikami-a vwechecha imbarimbari yofwanyeya m’Mawae. — 1 Akor. 14:33; Aife. 4:4-6.

10. Kodi ninafunjeda n’ni va vyevyo vyamuireele Esther?

¹⁰ Mufunjedenga mosamala. Muwambeelenga nofunjeda ulosi unoyo unausangalasani teto mufufuzenga vinjinji vyokuza ulosiyo. Vyevi pivyevyo murongola m’mo-iwa zina lae Esther airile liye. Liye oopanga chidwi na maulosi ofotokoza vyoza wa Mesiya. Esther awongile ira: “Ndangan’na chaka dam’ma 15, ndoowambeela fufuza umboni wosimikizeleya ira maulosala kalembiwe Yesu a-anaze vailambwela.” Vyevyo afunjedile liye angawelengile vyokuza Mipukutu dawu Nyanja Yokhwa dedo dafwanyeile, vyoomukami-a. Liye eere, “Dinjinji mwa mipukutudi, dalembiwe Yesu a-anaze, eno pivyovaela woneya ira maulosala kalembiwe mosogoleliwa na Mulungu.” Esther oosomedela teto ira, “Ndafuneela welenga vyongo wa maulendo angasene ira ndivivwecheche.” Komave unosangalala chifukwa ya tindi lelo apangile liyeli. Angafunjedile mosamala maulosi angasene a m’Baibulo, liye aongile ira, “Ndoowanda vionela mekave ira Baibulo linoonga vyoona!”

11. Kodi fwanya umboni woi Baibulo linoonga vyoona unanikami-a avi?

¹¹ Naonanga mwemo maulosi amo-iwa ofwanyeya m’Mawu a Mulungu kakalileathu kakwakwaneli-ediwanga, ninowambeela roromela vinjinji Yehova koma teto ndila ineyo una-indi-eda liye chito vonisogolela. Enjedela vevo, maulosi a m’Baibulo kanonikami-a ira nipitilizeve kaana idedi-edo yausogolo, kaya ninagumana na vyoshisha vyoi avi vathawiila. Tiyemoni nikambirane mwachidule maulosi ambin’li anayo Danieli alembile liye, anayo kanakwakwaneli-ediwa vathawiila. Vwechecha maulosala unonikami-a ira nisakulenga vyoira mwazelu.

12. Kodi manyalo aisulo yotangani-eya na ulongo wonyeta kanaimelela n’ni? (Daniyeli 2:41-43)

¹² Welengani Daniyeli 2:41-43. Muvyoro-a vya Mwene Nebukadinezara vyevyo Danieli  atapulele liye, manyalo achifaniziro ineyo Mwenoyo awonile liye kali opangiwa na “isulo yotangani-eya na ulongo wonyeta.” Naerekezela ulosila na maulosi amo-iwa ofwanyeya m’buku la Danieli na Chivumbuluso, ninokoza onga ira manyalo kanaimelela ulamulilo wakopolo wavailambo yetene malambwano, wa Britain na America. Voonga vya ulamulilola, Danieli awongile ira “umwenoyo unaza ukala wolimba koma va vyongo vimo-i unaza ukala wo-olimba.” Chifukwa n’ni va vyongo vimo-i unaza ukala wo-olimba? Chifukwa yoi athu amo-iwa anayo kanaimelela ulongo wonyeta, kanofooki-a kopolo diwa dopanga vyongo ngati isulo. b

13. Kodi ninafwanya makundo ofuneya aavi aimbarimbari chifukwa yovwechecha ulosila?

¹³ Ninofunjeda makundo ofuneya angasene aimbarimbari va vyevyo Danieli afotokozile liye vyokuza vyoro-a vya chifanizilo, simbwasimbwa manyalwiwa. Yowambeela, ulamulilo wakopolo wa Vailambo Yetene wa Britain na America ukala utonyi-edanga ira ngwakopolo va vyongo vimo-i. Mwaisazo, vyevi pivilambo vin’li mwa vilambo vyevyo vyakwaranyile Vakondo Yowambeela koma teto Yanambili ya Vailambo Yetene. Komave ulamulilola ukala ungali wofooka va vyongo vimo-i moi unopitilizave kala wofooka chifukwa yoi zika diwa dinokangana ekiwaekiwa koma teto na boma. Yanambili, ulamulilola unaza ukala womari-a, Umwene wa Mulungu wa-anamali-e maboma etene a athu. Ngakale ira thawi dimo-i vilambo vimo-i vinokoza limbananga na ulamulilo wa Britain na America, kavinaza viuvolowa m’malo. Ninoiziwa vyevi chifukwa “libwe” lelo linaimelela Umwene wa Mulungu linoza liwononge manyalo achifaniziro, anayo kanaimelela ulamulilo wa Britain na America. — Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Kodi vwechecha ulosi wokuza manyalo aisulo yotangani-eya na ulongo unanikami-a avi ira nisakulenga vyoira mwazelu?

¹⁴ Kodi munororomela ira ulosi wa Danieli wokuza manyalo aisulo yotangani-eya na ulongo ngoona? Akala chi eno, vyevi vinokoza kuza mwemo munairela nyo vyongo vamoywinyu. Kamunasaelesaele chuma muilambo ineyo inaonongiwe chineneveva. (Luka 12:16-21; 1 Yoh. 2:15-17) Vwechecha ulosila unokoza ukami-ani ira muonenga funeya wa chito yolaleela nofunji-a athu. (Mat. 6:33; 28:18-20) Vanduli vofunjeda ulosila, munokoza panga pama vifuka ira, ‘Kodi vyevyo ndinasakula miyo vinotonyi-eda ira ndinororomela ira Umwene wa Mulungu unomali-a maboma etene chineneeva?’

15. Kodi malambwano ngu mbaani unoyo uli “mwene wa umpoto” na “mwene wa um’mwela”? (Daniyeli 11:40)

¹⁵ Welengani Daniyeli 11:40. Chaputala 11 ya buku la Danieli inofotokoza vya mamwene ambin’li, kapena ira maulamulilo, anayo kanalimbana ira kalamulelenga ilambo yetene. Naerekezela ulosi unola na maulosi amo-iwa oromoliwa m’Baibulo, ninozindikila ira “mwene wa umpoto” chi ilambo ya Russia na vilambo vyevyo vinagwilizana na ilambo inela koma teto “mwene wa um’mwela” ngu ulamulilo wakopolo Vailambo Yetene wa Britain ndi America. c

16. Kodi mbamavuto oyi avi anayo athu anayo kali m’madela olamuleliwa na “mwene wa umpoto” kanagumananaathu?

¹⁶ Athu a Mulungu anayo kanakala m’madela olamuleliwa na “mwene wa umpoto” kanozuzumi-iwa mwachindunji na mwenola. A Mboni amo-iwa kookala kavaziwanga koma teto eliwa mundende chifukwa ya iroromelo iwa. M’malo moi vyoira vya “mwene wa umpoto” vifooki-enga abali-u, vinolimbi-a iroromelo iwa.  Ninawonga eno chifukwa yoi abali-u kanoiziwa ira zuzumi-iwa wa athu a Mulungu unokwakwaneli-eda ulosi wa Danieli. d (Dan. 11:41) Iziwa vyevi unonikami-a na-iyene ira nikaena idedi-edo koma teto nipitilizeve kala ororomeleya.

17. Kodi athu a Mulungu anayo kali m’madela olamuleliwa na “mwene wa um’mwela” kanagumana na mavuto oyi avi?

¹⁷ Mundulimu, “mwene wa um’mwela” ukala azuzumi-anga mwachindunji athu a Yehova. Mwaisazo, da-anafiye chaka dam’ma 1950, abali-u anjinji koomangiwa chifukwa yokoonda pangana mbali muvyoireya vya muilambwela moi a-ima amo-iwa a Mboni koochosiwa sukulu va chifukwa inela. Komave muchaka dachineneveva, atumiki a Yehova anayo kanakala m’madela olamuleliwa na mwenola kookala kashishiwanga mundila dimo-i do-ooneela. Mwaisazo, vathawi ya visankho Mkiristu unokoza shishiwa ira akale umbali imo-iwene yachipani yandale kapena muthu m’mo-iwene unoyo kanapikisananaathu. Mwina kanafiye vodowa vota, komave m’murimani na m’maganizo mwae unokoza  kala ira uli umbali imo-iwene. Va pivyofuneya vinjinji ira kanivolowelenga ndale, o-okala muvyoira vi-u vyoka koma ngakale teto m’maganizo na m’murimani mwi-u. — Yoh. 15:18, 19; 18:36.

18. Kodi iyo ninavwa avi vevo “mwene wa umpoto” unakangana liye na “mwene wa um’mwela”? (Onani teto ithuzithuzi.)

¹⁸ Athu anayo katinaroromela maulosi a m’Baibulo kanokoza kumbanyanga vinjinji kaonanga “mwene wa um’mwela” ‘akangananga’ na “mwene wa umpoto.” (Dan. 11:40) Vilambo vyetene vyevi vikaana vida vya nyukiliya vyakopolo vyoi vinokoza ononga vyamoyo vyetene vailambwela. Koma ninoiziwa ira Yehova kanalole ira vyevi viireye. (Yes. 45:18) Eno m’malo moi nikumbanyenga na nkangano unoyo uli vaari va mamwene ambin’lala, iroromelo yi-u inolimba. Vinonisimikizela ira mapeto a ilambwela kali vakwikwi.

19. Kodi niumbuwelenga n’ni vakhani ya maulosi a m’Baibulo?

¹⁹ Kaninaiziwa mwemo maulosi amo-iwa a m’Baibulo kanazeathu kakwakwaneli-ediwe. Ngakale teto namaongela Danieli kaavwechechile tatauzo la vyongo vyetene vyevyo alembile liye. (Dan. 12:8, 9) Koma akala kaninavwechecha pama mwemo ulosila unazeathu ukwakwaneli-ediwe kavinatatauza ira kunaza ukwakwaneli-ediwa. Ninokoza roromela ira Yehova unoza aniululele mwemo unaze liye akwakwaneli-ede vathawi yofwanelela monga mwemo ukalile liye airelanga mundulimu. — Amosi 3:7.

20. Kodi mbamaulosi osangalasa aavi anayo ninaone iyo kakwakwaneli-ediwanga chineneveva, nanga ninafuneela pitiliza panga n’ni?

²⁰ Athu kanoza kalengeze vya “bata na murendele.” (1 Ates. 5:3) Era eno maboma a ilambwela kanoza kaukele vipembezo vyetene vyonama noviwononga. (Chiv. 17:16, 17) Vanduli viwa kanoza kaukele athu a Mulungu. (Ezek. 38:18, 19) Vyevi vinoza vipangi-e ira kondo ya Aramagedo iambeele. (Chiv. 16:14, 16) Kaninakaikela ira vyevi vinoza viireye chineneveva. Eno vathawiila tiyemoni nipitilize muyamikela Babi-u waudimu vopanga chidwi na maulosi a m’Baibulo koma teto kami-a amo-iwa ira kapangenga vyevyo.