Ivya kubumalilo
1 U YEHOVA
U Chala izina lyache we Yehova sona izina ili likung’anamula ukuti “Weyo Akupangisya ukuti Vibeko.” U Yehova we Chala uwa maka ghosi sona weyo akapela chilichosi. Ali na maka aghakubomba chilichosi cho akulonda.
Izina ilya Chala mu Chihebeli likasimbiwanga muvilembo 4. Mu Chizungu, ivilembo ivi vikwimila YHWH pamo JHVH. Izina ilya Chala mu Bayibolo ilya Chihebeli likwayiwamo amalo aghakukwana 7,000. Pachisu chosi ichapasi, abantu bakulitambula izina ilya Yehova muvinenelo ivyakupambana-pambana.
2 IBAYIBOLO “LIKAFUTILIWA NU CHALA”
Umwenecho uwa Bayibolo we Chala, loli akabombezya abantu ukusimba Ibayibolo. Ivi vikuyana bulo nu gogo, yo angamutuma umwizukulu wache ukuti asimbe u kalata yo akuba ninyinong’ono izya gogo. U Chala akabombezya umuzimu umuzelu ukuti ghubalongozye bo bakasimbagha ukuti basimbe inyinong’ono zyache. Umuzimu uwa Chala ghukabalongozyanga muzila izyakupambana-pambana, pakabalilo kamo bakennyanga ivisetuka pamo ukulota, polelo bakasimbagha.
3 IFUNDO
Vimanyisyo ivikulu ivya mu Bayibolo vyo vikulongosola ubwanaloli. Umwakufwanikizya, ifundo iyakuti “abamanyani ababibi bakunanga inkalo inyiza” yikutumanyisya ukuti tungaba ni nkalo inyiza nanti tukukolelana na bantu aba nkalo inyiza pamo tungaba ni nkhalo iyibibi nanti tukukolelana na bantu ababibi. (1 Aba Kolinti 15.33) Ifundo iyakuti “umuntu akwiza pakwinula chicho akupesa” yikutumanyisya ukuti tutangagwenta ivintu vyo vingiza pa vyo twabomba.—Aba Galatiya 6.7.
4 UBUCHIMI
Agha mazgu aghakufuma kwa Chala. Ghangalongosola ubwighane ubwa Chala, ghangatumanyisya mo tungabela ni nkalo inyiza, vyo u Chala akulonda ukuti tubombaye pamo ukutulonga. Ghangaba sona amazyu aghakulongosola ivintu vyo inti vibombiwe kuntazi. Mu Bayibolo muli amabuchimi aminji gho ghakwanilisiwe.
5 AMABUCHIMI AGHAKUKWAFYANNYA NU MESIYA
U Yesu akakwanilisya amabuchimi aminji agha mu Bayibolo aghakukwafyannya nu Mesiya. Ennya ibokosi ilyakuti “ Amabuchimi Aghakukwafyannya nu Mesiya.”
▸ Mutu 2, ndime 17, amazyu agha muntende.
6 UBWIGHANE UBWA YEHOVA KU CHISU ICHAPASI
U Yehova akapela ichisu ichapasi ukuti chibe kaya aka paladayiso ukuti abantu bo bamughanite bikalaghemo. Ubwighane bwache ubu butasintite. Lunulu u Chala akwiza pakwefyapo ivintu vyosi ivibibi nukubapa abantu bache ubumi ubwa bwila na bwila.
7 U SATANA UMUBIBI
U Satana wantumi yo akamusambukila u Chala. Akwitiziwa ukuti u Satana cho chikung’anamula ukuti, “Uwakususya” chifukwa akamususya u Yehova. Akwitiziwa sona ukuti
Umubibi, cho chikung’anamula ukuti “Mumyasi.” Bakamupa izina ili chifukwa akanena ubumyasi ubwakukwafyannya nu Chala sona akubazimbula abantu.8 ABANTUMI
U Yehova akapela abantumi bo atapelite ichisu ichapasi. Akabapela ukuti bikalaye kumwanya. Kumwanya kuli abantumi amamiliyoni aghinji. (Danieli 7.10) Bosi bali na mazina sona bali nu buntu ubwakupambana. Abantumi abasubaliwa bakukana ukuti abantu babiputaye. Bali na mabudindo aghakupambana sona ni mbombo izyakupambana-pambana. Imbombo zimo zyo bakubomba zyo izi: bamo bakubomba pachitengo icha Yehova, bamo batumiwa, bamo bakufighilila nu kubalongozya ababombi aba Chala pachisu ichapasi, bamo balongi sona bamo bakwavwa pa mbombo iyakulumbilila. (Masalimo 34.7; Ubuvumbuli 14.6; 22.8, 9) Muntazi bakwiza pakulwa inkondo iya Alamagedoni poka nu Yesu.—Ubuvumbuli 16.14, 16; 19.14, 15.
9 UKWANANGA
Ukwananga chintu chilichosi cho tungennya, tunginong’ona pamo cho tungabomba cho chitakukolelana nu bwighane ubwa Yehova. Chifukwa ukwananga kukunanga ubumanyani bwitu nu Chala, atupile indaghilo sona ifundo zyo zikutwavwa ukuti tutakanangaye umwezo. Chilichosi cho u Yehova akapela pabwandilo chikaba chiza, loli bo u Adamu nu Eva basala ukuleka ukumwivwila, bakananga sona bakataya ubumi ubusita imbibi. Pabumalilo bakagosipa nu kufwa. Cho chobene nuswe bulo tukugosipa nu kufwa chifukwa tukakombela imbibi ukufuma kwa Adamu.
10 ALAMAGEDONI
Iyi yo nkondo iya Chala yo yikwiza pakunangannya ichisu icha Satana sona ni vintu vyosi ivibibi.
11 UBUMWENE UBWA CHALA
Ubummwene ubwa Chala liboma ilya Yehova lyo lili kumwanya sona u Yesu Kilisitu weyo akulaghila ngati we Mwene. Kuntazi uku, u Yehova akwiza pakubombezya Ubumwene ubu pakwefyapo ivintu vyosi ivibibi. Po Ubumwene ubu bukwiza pakulaghila ichisu chosi ichapasi.
12 U YESU KILISITU
U Yesu weyo wakwanda ukupeliwa bo u Chala atapelite chilichosi. U Yehova akamutuma u Yesu pachisu ichapasi ukuti ize abafwile abantu bosi. Bo u Yesu afwa, u Yehova akamuzusya. Pakabalilo aka u Yesu akulaghila kumwanya ngati we Mwene uwa Bumwene ubwa Chala.
13 UBUCHIMI UBWA KUNENA IZYA MASABATA 70
Ibayibolo likanenela zila akabalilo ko u Mesiya akwiza pakuboneka. Likati akwiza pakuboneka kubumalilo ubwa masabata 69. Amasabata agha ghakanda mu mwaka uwa 455 B.C.E. sona ghakamala mu mwaka uwa 29 C.E.
Ka tukumanya buli-buli ukuti amasabata agha, ghakamala mu 29 C.E.? Amasabata 69 ghakanda mu mwaka uwa 455 B.C.E. bo u Nehemiya afika ku Yelusalemu, nukwanda ukuzenga itawuni iya Yelusalemu. (Danieli 9.25; Nehemiya 2.1, 5-8) Nanti twivwa amazyu aghakuti “dazeni” tukumanya ukuti pali ivintu 12, ghope amazyu aghakuti “usabata” ghakutukumbusya amasiku 7. Loli amasabata agha mu buchimi ubu ghate masabata agha masiku 7. Usabata weka akwimila imyaka 7 ukuyana nu buchimi ubwa mu Bayibolo bo bukuti “isiku lyoka likwimila umwaka ghoka.” (Ukubaligwa 14.34; Ezekieli 4.6) Kokuti usabata weka akwimila imyaka 7 ichi chikung’anamula ukuti amasabata 69 ghakwimila imyaka 483 (69 x 7). Nanti tukubelenga imyaka 483 ukufuma mu mwaka uwa 455 B.C.E, tukufika mu mwaka uwa 29 C.E. Umwaka ughu ghogho u Yesu akoziwa nukuba we Mesiya.—Luka 3.1, 2, 21, 22.
Ubuchimi bunubu bukunena sona izya sabata uwamwabo, uwa myaka 7. Ubuchimi bunubu bukati u Mesiya akwiza pakughoghiwa mu mwaka uwa 33 C.E. Sona bukati ukwanda mu mwaka uwa 36 C.E., amazyu amiza agha Bumwene ubwa Chala ghakwiza pakulumbililiwa ku Bayuda sona na ku bantu bosi.—Danieli 9.24-27.
14 ICHIMANYISYO ICHABUMYASI ICHA KUKWAFYANNYA NU BUTATU
Ibayibolo likutumanyisya ukuti u Yehova u Chala Mupeli, sona akapela u Yesu bo achili atapelite ichintu chilichosi. (Aba Kolosi 1.15, 16) U Yesu te we Chala uwa Maka ghosi. Atakanenapo lumo ukuti ayanite nu Chala. Akanena ukuti: “Utata wapamwanya nkani ukunchila.” (Yohani 14.28; 1 Aba Kolinti 15.28) Loli ivipanga vikumanyisya ukuti kuli aba chala Batatu mwa Chala weka: Utata, u Mwana sona nu muzimu umuzelu. Ilizyu ilyakuti “Ubutatu” litakwayiwamo mu Bayibolo. Ichimanyisyo ichi chabumyasi.
Umuzimu umuzelu maka gho u Chala akubombezya pakukwanilisya ubwighane bwache. Te muntu awe. Umwakufwanikizya, aba Kilisitu ababwandilo “bosi bakizula nu muzimu umuzelu,” sona u Yehova akanena ukuti: “Inkwiza pakupungulila umuzimu wane pa bantu bosi.”—Imbombo 2.1-4, 17.
15 IMPINJIKA
Choni cho aba Kilisitu ababwanaloli batakubombezya impinjika pakwiputa u Chala?
-
Ivipanga ivyabumyasi vyabombezya impinjika akabalilo akatali. Mukabalilo akakwisinda bakabombezyanga impinjika pakwiputa ivintu ivyachipeliwa sona nanti umuntu
atakupapa. Imyaka 300 ukufuma po u Yesu akafwira, pate u Mukilisitu nayumo–yumo yo akabombezyanga impinjika nanti akwiputa. Loli pakati pendapo akabalilo, Umulongozi uwa ba Loma Constantine akapanga impinjika ukuti chibe chimanyisyilo icha Chikilisitu. Bakabombezyanga impinjika ukuti ichipanga chabo icha Chikilisitu chimanyikwe nkani. Loli u Yesu Kilisitu batakamukomelela pa mpinjika. Ibuku limo ilya ba Loma likulongosola ukuti: “Impinjika yikanda pakwayiwa bo Ichikilisitu chichili chitandite sona yikayiwanga na bantu bo batakaba ba Kilisitu.”—The New Catholic Encyclopedia. -
U Yesu atakafwila pa mpinjika. Mu Chigiliki izyu lyo lisanuzyiwe ukuti “impinjika” likung’anamula “ikwi lyo ligholokite bulo,” “itabwa,” pamo “ikwi.” Ibayibolo limo likulongosola ukuti: “Mu masimbo agha Chigiliki [Ulufingo Ulupya] patalipo napamo po pakwayiwa amatabwa ghabili gho ghapangite impinjika.” [The Companion Bible]. U Yesu akafwila pikwi lyo ligholokite bulo.
-
U Yehova atakulonda ukuti tubombezyanje ivifwani pamo ivimanyisyilo po tukumwiputa.—Ukusoka 20.4, 5; 1 Aba Kolinti 10.14.
16 UKUKUMBUKILA IMFWA IYA YESU
U Yesu akabalamula abamanyili bache ukuti Bakumbukilaye imfwa yache. Bakubomba bunubu umwaka ghulighosi pa Nisani 14, isiku ili likuyana bulo nalyo aba Izilayeli bakabanga nulusekelo ulwa Pasa. Pa lukomano ulu pakuba ichibama ni vinyo, vyo vikwimila umubili uwa Yesu sona ibanda lyache, vyo bakwendesya kwa muntu aliwesi yo ayiwapo pa Kukumbukila imfwa iya Yesu. Bo bakwiza pakulaghila nu Yesu kumwanya bakulya ichibama nukung’wa uvinyo. Abantu bo bali nu lusubilo ulwakuti bakwiza pakwikala pachisu ichapasi, akabalilo kosi bakwayiwapo pakukumbukila ubufwe ubwa Yesu, loli batakulya ichibama pamo ukung’wa uvinyo.
17 UMUZIMU
Mu Chihebeli sona mu Chigiliki ilizyu ilyakuti “umuzimu,” likung’anamula ivintu ivinji mu Bayibolo ilya Chizungu ilya New World Translation. Ivi vingaba ivintu vyo vitakuboneka namaso ngati impepo, umuyi gho abantu bakufuta poka nivinyamana. Amazyu agha ghakwimila abantumi sona umuzimu umuzelu, gho maka gho u Chala akubombezya imbombo. Ibayibolo litakumanyisya ukuti ichigaba chimo icha muntu chikubukilila ukuba nu bumi kumalo aghanji.—Ukusoka 35.21; Masalimo 104.29; Matayi 12.43; Luka 11.13.
18 GEHENA
Gehena lizina ilya malo ghamo gho ghakaba kupipi nakaya aka Yelusalemu ko bakochelaghako iviswaswa. Pate ubukaboni bulibosi ubwakuti mu kabalilo aka Yesu bakochagha ivinyamana pamo abantu aba bumi kumalo agha. Ichi chikususya ifundo iyakuti u Gehena, malo gho ghatakuboneka gho abantu bo bafwa bakuya pakutamiwa sona nukupya bwila na bwila. Po u Yesu akanena izya abantu bo bakubasumbila mu Gehena, akang’anamulagha ukufwa ukusita ukuzyusyiwa.—Matayi 5.22; 10.28.
19 ULWIPUTO ULWA MWENE
Ulu, lwiputo lo u Yesu akabamanyisya abamanyili bache mo bangiputila. Lukwitiziwa sona ukuti ulwiputo ulwa Tata Witu pamo ulwiputo ulwa chifwanikizyo. Umwakufwanizya, u Yesu akati twiputaye ivintu ivi:
-
“Izina lyako lichindikiwanje”
Tukumulaba u Yehova ukuti azelufye izina lyache ku vintu ivya bumyasi vyo bakumunena. Nanti alizelufya ivipeliwa vyosi kumwanya na pachisu ichapasi vikwiza pakumupala u Chala sona nukulichindika izina lyache.
-
“Ubumwene bwako bwizaye”
Tukulaba iboma ilya Chala ukuti lifumyepo ichisu ichibibi icha Satana ichi, nukwanda ukulaghila ichisu chosi ichapasi sona nukuching’anamula ukuba we paladayiso.
-
“Ubwighane bwako bubombiwanje . . . pachisu ichapasi pano”
Tukumulaba u Chala ukuti ubwighane bwache bukwanilisiwe ukuti bo bakumwivwila, abasita imbibi bikale bwila na bwila mu Paladayiso ngati mo u Yehova akalondelagha pabwandilo lyo apela abantu.
20 UKUSATULIWA
U Yehova akatusatula ku mbibi nu bufwe umwakutuma u Mwana wache u Yesu. Ukusatuliwa mutengo gho ghukalondiwanga ukuti ghunyosezyepo ubumi ubusita imbibi bo u Adamu akatagha nukupyanizyapo ubumanyani pakasi pa bantu nu Yehova. U Chala akamutuma u Yesu pachisu ichapasi ukuti ize abafwile abantu abakwananga. Ichifukwa icha bufwe ubwa Yesu abantu bosi bali nu lusako ulwakwiza pakwikala bwila na bwila sona nu bumi ubusita imbibi.
21 CHONI CHO UMWAKA UWA 1914 WAKULONDIWA NKANI?
Ubuchimi bo buli mwa Danieli chaputala 4 bukutumanyisya ukuti u Chala akwiza pakwimika Ubumwene bwache mu 1914.
Ubuchimi: U Yehova akamulotesya u Mwene u Nebukatinezala ubuchimi ubwa kukwafyannya nikwi ilikulu lyo likadumuliwa pasi. Mu chilota ichi, akennya ichiputula ichikwi cho chikapinyiwa nivyela ukuti chitakalembaye sona mupaka “akabalilo 7” kamale. Ukufuma apo ikwi likwiza pakwanda sona ukulemba.—Danieli 4.1, 10-16.
1 Syambukulu 29.23) Loli aba mwene aba batakaba basubaliwa, pabumalilo ubulaghili bwabo bukamala. U Yelusalemu akamongoliwa mu mwaka uwa 607 B.C.E. Ubu bobo bukaba bwandilo ubwa “akabalilo 7.” (2 Banyafyale 25.1, 8-10; Ezekieli 21.25-27) Po u Yesu akanena ukuti, “po abantu babo bate ba Yuda bakwiza pakumukanyankila u Yelusalemu.” Apa akanenagha izya kukwafyannya na “akabalilo 7.” (Luka 21.24) Po tungati “akabalilo 7” katakamala po u Yesu akaba pachisu ichapasi chifukwa u Yehova akalayizya ukuti akwiza pakusala u Mwene kubumalilo ubwa “akabalilo 7.” Ubulaghili ubupya ubwa Yesu pakuba we Mwene bukwiza pakuleta umuvwalo ku bantu aba Chala pachisu ichapasi bwila na bwila.—Luka 1.30-33.
Ka ubuchimi ubu bukung’anamula ichoni?: Ikwi likwimila ubulaghili ubwa Chala. Imyaka iyinji u Yehova akabombezyanga aba mwene aba ku Yelusalemu pakulaghila uluko ulwa ba Izilayeli. (Ubutali ubwa “akabalilo 7”: “Akabalilo 7” kakasenda imyaka 2,520 ukuti kamale. Nanti tukubelenga imyaka 2,520 ukufuma mu mwaka uwa 607 B.C.E., tukufika mu 1914. Ughu ghukaba mwaka gho u Yehova akamwika u Yesu, u Mesiya ukuba we Mwene uwa Bumwene ubwa Chala kumwanya.
Ka tukumwagha buli-buli 2,520? Ibayibolo likunena ukuti amaka matatu nu hafu masiku 1,260. (Ubuvumbuli 12.6, 14) Po tungati “akabalilo 7,” masiku 1,260 tayimuzi 2 (1260 x 2), tukwagha amasiku 2,520. Amasiku 2,520 myaka 2,520 chifukwa ubuchimi bukuti “isiku lyoka likwimila umwaka.”—Ukubaligwa 14.34; Ezekieli 4.6.
22 UMIKAYELI UWANTUMI U SONGO
Izyu ilyakuti “uwantumi u songo” likung’anamula “u songo uwa bantumi.” Ibayibolo likuti pali uwantumi u songo weka yo izina lyache we Mikayeli.—Danieli 12.1; Yuda 9.
U Mikayeli we Mulongozi uwa bantumi abasubaliwa aba Chala. Isimbo ilya Ubuvumbuli 12.7, NWT likunena ukuti: “U Mikayeli na bantumi bache pakulwana ni njoka . . . na bantumi bache.” Ibuku ilya Ubuvumbuli likunena ukuti u Mulongozi uwa basilikali aba Chala we Yesu. Mikayeli lizina ilyamwabo ilya Yesu.—Ubuvumbuli 19.14-16.
23 AMASIKU AGHABUMALILO
Amasiku aghabumalilo, kabalilo ko ivintu ivikulu-kulu vikubombiwa pachisu ichapasi po Ubumwene ubwa Chala buchili pakunangannya ichisu icha Satana ichi. Umwakuyana bulo amazyu aghakuti, “ubumalilo ubwa chisu ichapasi” naghakuti “akabalilo akakwiza ukwa Mwana uwa muntu,” Ibayibolo likuti amazyu agha ghakunena ichintu choka cho masiku aghabumalilo. (Matayi 24.3, 27, 37) “Amasiku aghabumalilo” ghakanda po Ubumwene ubwa Chala bukanda pakulaghila kumwanya mu 1914 sona ghakwiza pakumala po ichisu icha Satana chikwiza pakumala pa Alamagedoni.—2 Timoti 3.1; 2 Pitala 3.3.
24 UKUZYUSYIWA
Ukuzyusyiwa chikung’anamula ukuti, u Chala amuzyusya umuntu yo afuye ukuti abe sona nu bumi. Ibayibolo likutambula abantu 9 bo bakazyusyiwa. U Chala akabombezya u Eliya, u Elisha, u Yesu, u Pitala sona nu Pabuli ukuti babazyusye Imbombo 24.15) Ibayibolo likunena sona izyakuzyukila kumwanya. Bo basaliwe nu Chala ukuti baye bikale kumwanya poka nu Yesu bobo bakuzyukila kumwanya.—Yohani 5.28, 29; 11.25; Aba Filipi 3.11; Ubuvumbuli 20.5, 6.
abantu aba. Iviswigho ivi vikabombiwa ichifukwa icha maka agha Chala. U Yehova alayizizye ukuzyusya “abantu bosi abagholosu na babibi” ukuti babe sona nu bumi pachisu ichapasi. (25 UKUSUBILA IMIZIMU IMIBIBI
Ukusubila imizimu, chikung’anamula ukunenezyannya ni mizimu imibibi amaso na maso pamo ukwendela mu muntu yumo ngati abaghanga, amafilimu ni vinji ivyamwabo. Abantu bo bakunenezannya ni mizimu imibibi bakubomba bunubu chifukwa bakusubila ichimanyisyo ichabumyasi ichakuti, nanti umuntu afwa akubukilila ukuba nu bumi kumalo aghanji nukuba chizyuka. Imizimu imibibi yikuyezya-yezya sona ukubazimbula abantu ukuti batakamwivwilaye u Chala. Bakusubila intondwa, ukulaghula, ubughanga, ukutemela, ukusilika umughunda pamo inyumba. Sona ivyamwabo vyo ivi; amabuku, amagazini, amafilimu sona ni nyimbo vyo vikulangizya ivyamizimu. Pali imiteto iyakukwafyana ni mpungo ngati; ukukumbukila abafwe, impyana, ukupemba umoto ukuti bachimbizye imizimu imibibi. Abantu bo bakubomba ivintu ivi bakubombezya imilembo.—Aba Galatiya 5.20; Ubuvumbuli 21.8.
26 UBULAGHILI UBWA YEHOVA
U Yehova we Chala Uwamaka ghosi, sona weyo akapela ichipeliwa chilichosi. (Ubuvumbuli 15.3) Cho chifukwa weyo mwenecho uwa vintu vyosi ali na maka sona mulaghili uwa vintu vyosi vyo apelite. (Masalimo 24.1; Yesaya 40.21-23; Ubuvumbuli 4.11) Chilichosi cho u Yehova apelite achibikile amalamulo. U Yehova ali sona na maka aghakusala abantu ukuba balaghili. Waghe tumughanite sona nukumwivwila tukwitikizya ukuti we Mwene witu.—1 Syambukulu 29.11.
27 UKUFUMYA ULWANDA
Ukufumya ulwanda, kokughogha mwezo bulo umwana yo achili atapapiwe. Iyi yitakuba bulo ngozi pamo intamyo yo umama angaba nayo mumubili awe. Ukufuma bulo po umama asenda ulwanda, umwana atakuba sona lubazu lwa mama loli akuba muntu pamwene.
28 UKUBIKIWA IBANDA
Ukubikiwa ibanda zila yo abachipatala bakubombezya imbombo ibanda pamo ichigaba chimo pa vigaba 4 ivikulu-kulu ukumupa umuntu yumo. Ivigaba ivikulu-kulu ivyibanda, mapulazima, amaselu amachesamu, amaselu amaswepu sona na maselu gho ghakwavwa ukuti ibanda lileke ukufuma nanti umuntu avulala.
29 UKUFUNDIWA
Mu Bayibolo ilizyu ilyakuti “ukufundiwa” litakuyana nilizyu ilyakuti ukusoka. Waghe tukufundiwa, kokuti bakutupa ubulongozi, bakutumanyisya sona bakutugholosya. U Yehova te wankaza ku bantu bo akubafunda. (Isya Mbupingamu ) U Yehova chifwanikizyo ichiza nkani ku bapapi. Umwene akumufunda umuntu muzila iya lughano ukuti yo akufundiwa itikizye ukufundiwa. ( 4.1, 2Isya Mbupingamu 12.1) U Yehova akubamanyisya abantu bache ichifukwa chakuti abaghanite. Akubamanyisya pakubapa indaghilo vyo zikubavwa ukuti batakabombaye ivintu ivibibi sona zyo zikubavwa ukuti binong’onaye nu kubomba ivintu vyo vingamuhobosya. Mwe bapapi nanti mukufunda abana mubavwanje ukwivisya ivifukwa vyo babaghiye ukuba bakwivwila. Ichi chikung’anamula ukuti mubamanyisyanje ukuti bamughanaye u Yehova, Amazyu ghache Ibayibolo sona nukwivwisya akiza ifundo izya mu Bayibolo.
30 IMIZIMU IMIBIBI
Imizimu imibibi vipeliwa ivya buzimu vyo tutangavyennya na maso sona vya maka nkani ukuchila abantu. Imizimu imibibi bantumi ababibi bo bakasambuka nukuleka ukumwivwila u Chala, bakapilibuka nukuba imizimu imibibi. (Ubwandilo 6.2; Yuda 6) Abantumi aba bakasala ukuba kulubazu ulwa Satana pakumusambukila u Yehova.—Ukukumbusya Indaghilo 32.17; Luka 8.30; Imbombo 16.16; Yakobo 2.19.