INKHANI IYAKUMANYILA 50
ULWIMBO 135 Yehova Wakuŵeyelera: “Mwana Wane, Uŵe Wavinjeru”
Mwe Bapapi Mubavwe Abana Binyu Ukuti Babe nu Lwitiko Ulwakughoma
‘Mukwiza pakumanya chicho chizani chakuhobosya nkhani sona ni chakufikapo.’—LOMA 12.2.
IFUNDO INKHULU
Munkhani iyi, abapapi inthi bamanyile mo bangabamanyisizya abana babo ivyakukwafannya nu Chala sona Ibayibolo ukuti babe nu lwitiko ulwakughoma.
1-2. Nkhimba abapapi babaghiye ukubomba ichoni nanthi abana babo bakulalusya amalalusyo aghakukwafannya na vyo tukusubila?
UKULELA abana mbombo inkhulu sana. Nanthi mwe bapapi, tukubapalizya ichifukwa cha kubikapo umoyo ukubavwa abana binyu ukuti babe nu lwitiko ulwakughoma. (Kumbu. 6.6, 7) Po abana binyu bakukula banganda ukuba na malalusyo. Umwakufwanikizya bangalalusya ukuti bamanye ichifukwa cho Ibayibolo likutulesya ukubomba ivinthu vimo.
2 Munganda ukwinong’ona ukuti bakulalusya ichifukwa chakuti bate nu lwitiko ulwakughoma mwa Chala sona Ibayibolo. Loli ubwanaloli bwakuti po abana bakukula bakulondiwa ukulalusya ukuti baghomye ulwitiko lwabo. (1 Koli. 13.11) Polelo mutabaghiye ukuba ni lyogha. Nanthi balalusya, mungabavwa ukughomya ulwitiko lwabo mwa Chala sona Ibayibolo.
3. Nkhimba inthi tumanyile ichoni munkhani iyi?
3 Munkhani iyi inthi tumanyile mo abapapi bangabatulila abana babo ukuti (1) baghomye ulwitiko lwabo mwa Chala sona Ibayibolo, (2) babombezyange ifundo zya mu Bayibolo sona (3) bababuzyanjeko abanji vyo bakusubila. Inthi tunenezannye sona ichifukwa cho abana babaghiye ukulalusya amalalusyo sona ivyakubombiwa vyo vingabapa ulusako abapapi ukuti banenezannyanje ivyakukwafannya nu lusubilo lwitu.
MUBAVWE ABANA BINYU UKUTI BAGHOMYE ULWITIKO LWABO
4. Ka malalusyo buli gho abana bangalalusya sona chifukwa buli?
4 Abapapi Abachikilisitu bakumanya ukuti abana babo batangaba nu lwitiko ichifukwa chakuti abene bali nabo. Nayumo umunthu yo akapapiwa ukuti ali nu lwitiko mwa Chala. Momo vibeleye na bana binyu. Po umwana winyu akukula anganda ukulalusya amalalusyo aghakuti: ‘Nkimba ningamanya bulibuli ukuti u Chala aliko? Nkhimba ningasubila naloli vyo Ibayibolo likumanyisya?’ Ibayibolo likunena ukuti chiza bulo ukubombezya “maka ghinyu aghakinong’onele” sona ‘tubaghiye ukuvighela ivinthu vyosi.’ (Loma 12.1; 1 Tesa. 5.21) Polelo mungabavwa bulibuli abana binyu?
5. Nkhimba abapapi bangabavwa bulibuli abana babo ukuti batakakayikilaghe vyo Ibayibolo likunena? (Aba Loma 12.2)
5 Mubavwe abana binyu ukuti batakakayikilaghe. (Belenga Aba Loma 12.2.) Nanthi abana binyu babalalusya amalalusyo, mwaghilepo ulusako ulwakubalangizya mo bangaghila amaansala pakubombezya ivinthu ivyakufufuzila ngati Buku Lakupenjera Nkhani la Ŵakaboni ŵa Yehova. Umwakufwanikizya, ukuti baghe amabukaboni aghakulangizya ukuti Ibayibolo te libuku lyo likasimbiwa na banthu loli ‘mazyu gha Chala,’ bangennya pamutu uwakuti “Baibolo,” pakamutu akakuti “Ndakufuma kwa Chiuta.” (1 Tesa. 2.13) Umwakufwanikizya bangafufuza ivyakukwafannya ni tawuni iya Ninive iya ku Asiliya. Kwisinda abanthu bamo bakanenagha ukuti itawuni iya Ninive yitakabako. Loli cha muma 1850, ivipompha ivya tawuni iyi vikaghiwa vyo vikulangizya ukuti itawuni yo yikutambuliwa mu Bayibolo iyi, yikabako naloli. (Zefa. 2.13-15) Ukuti bamanye ivyinji ivya mo ukumongoliwa ukwa Ninive kukakwanilisizya ubulaghuzi, bangennya inkhani iyakuti “Kasi Mukumanya?” mu Ichitembe cha Mulindili icha Novembala 2021. Nanthi bakuyanisya vyo bamanyila mu mabuku ghitu na vyo bafufuza mu mabuku aghanji pamo gho bakumanyila ku sukulu, vingabavwa ukuti batakakayikilaghe vyo Ibayibolo likunena.
6. Ka abapapi bangabavwa bulibuli abana babo ukwagha amabukaboni aghakulangizya kuti Ibayibolo lyabwanaloli? Nena ichifwanikizyo. (Ennya sona ichithuzi.)
6 Mubavwe abana binyu ukuti bennyanje amabukaboni aghakuti Ibayibolo lyabwanaloli. Abapapi banganenezannya na bana babo ivyakukwafannya ni Bayibolo pamo ivyakukwafannya nu Chala pa kabalilo akakupambanapambana. Mungagha amalusako agha pa kabalilo ko mwaya pakwennya amalo ku myuziyamu, kupaki pamo kuofesi iya nthambi. Umwakufwanikizya, po mwaya pakwennya ku myuziyamu pamo mukwennya pa vinthu ivya tekinoloje, mungamulangizya umwana winyu ichinthu pamo ichakubombiwa cho chikukolelana ni nkhani yimo iya mu Bayibolo. Ivi vingamwavwa ukwennya ukuti vyo Ibayibolo likumanyisya vyabwanaloli. Nkhimba umwana winyu azimenye ukuti Izina ilya Chala ilyakuti Yehova likwaghiwa pa libwe lyo lyikala imyaka 3,000 lyo likaghiwa ku Mowabu? Ibwe ili likwaghiwa ku myuziyamu yo yili mutawuni iya Paris ku France. Ku myuziyamu yo yili kuhedikota yitu ku Warwick, New York kuli ibwe ilyakupanga lyo likuboneka ndendende ngati libwe ilya ku Mowabu. Pibwe ilya ku mowabu ili pasimbiwe ukuti Umwene u Mesha uwa ku Mowabu akabasambukila Abaizilayeli. Ivi vikuyana bulo na vyo Ibayibolo likunena. (2 Nyafya. 3.4, 5) Nanthi umwana winyu akwennya ukuti vyo Ibayibolo likunena vyabwanaloli sona vyakwivwika akiza, ulwitiko lwache lungaghoma.—Yanisya na 2 Syambukulu 9.6.
Ka mungamulangizya umwana winyu ivinthu vyo vikwaghiwa ku imyuziyamu ukuti inong’onelaghepo? (Ennya indime 6)
7-8. (a) Nkhimba tungamanyilako ichoni pa mo ichipeliwa chikubonekela? Nena ichifwanikizyo. (Ennya sona ichithuzi.) (b) Ka malalusyo buli gho ghangamwavwa umwana winyu akuti atakakayikilaghe ukuti Umupeli aliko?
7 Mubavwe abana binyu ukuti binong’onelaghepo pa vyo u Yehova apelite. Po mukwenda na bana binyu kumalo aghakuyemba, mubavwange ukuti babikaghe nkhani amahala pa mo ichipeliwa chikubonekela. Chifukwa buli? Ukwennya mo ivipeliwa vikubonekela vingabavwa ukwivwisya ukuti yo akavipela wamaka sona wamahala sana. Umwakufwanikizya, abasayansi bakanda kale hee ukumanyila ivya vipeliwa vyo vikuboneka umwakuzingana. Uwasayansi yumo izina lyake u Nicola Fameli akalongosola ukuti nanthi ukubelenga utunthu to tukwaghiwa pa mizele pa chipeliwa cho chikuboneka umwakuzingana, ukwagha amanambala aghakuyana bulo. Amanambala agha ghakwitiziwa ni zina ilyapadela. (Fibonacci sequence) Tungennya utumizele utu pa vipeliwa ivyakupambanapambana vyo vikuboneka umwakuzingana ngati amabangayeye, mo inthondwa zyo zibunganite poka zikubonekela, ivifwambo ivya nkhozo zimo sona amani agha makwi ghamo. a
8 Kusukulu, umwana winyu angamanyila sona ukuti ivinthu vimo muchipeliwa vikuboneka umwakupambanapambana ukuyana ni mitundu yache. Umwakufwanikizya, ikwi likugabinkhana nu kupanga isamba sona mukumela utusamba utudonotudono to mukuba amani. Akabonele aka, kakwitiziwa ukuti fractals. Pali ivipeliwa ivyamwabo vyo vikuboneka sona muzila yiniyi. Nkhimba wenu yo akapela ivinthu ukuti vibonekaghe muzila yiniyi? Nanthi abana binyu bakwinong’onelapo nkhani ivinthu ivyakuswighisya ivi, vingabavwa ukuti babe nu lwitiko ulwakughoma. (Hebe. 3.4) Mungamulalusya ukuti, “Nanthi u Chala weyo akatupela, nkhimba te chakwivwika ukuti weyo abaghiye ukutupa ubulongozi bo bungatwavwa ukuti tubanje swe bakuhoboka?” Mungamulongosolela ukuti ubulongozi ubu bukwaghiwa mu Bayibolo.
NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration
Nkhimba wenu yo akapanga ivinthu ivyakuyemba vyo tukuvyennya mu chipeliwa? (Ennya indime 7-8)
MUBAVWE UKUTI BAPALIZYANJE IFUNDO ZYA MU BAYIBOLO
9. Choni cho chingapangisya abana binyu ukuba na malalusyo pa vinthu vyo Ibayibolo likuti vibibi?
9 Nanthi umwana winyu akulalusya ichifukwa cho ifundo zya mu Bayibolo zyakulondiwa sana, muyezye ukumanya ichifukwa cho alalusizya. Ka angaba ukuti atakukolelana ni fundo izya mu Bayibolo pamo inthamyo yingaba yakuti akupotwa ukulongosola vyo akusubila ku bamwabo? Mulimosi mo vingabela, mungamwavwa umwana winyu ukuti apalizyange ifundo zya mu Bayibolo umwakumanyila nawe ibuku ilyakuti Mungahoboka nu Bumi kwa Bwila na Bwila! b
10. Ka mungamwavwa bulibuli umwana winyu ukuti inong’onelaghe ubumanyani bwache nu Yehova?
10 Mumwavwe umwana winyu ukuti aghomye ubumanyani bwache nu Yehova. Po mukumanyila Ibayibolo nu mwana winyu, mubombezyanje amalalusyo aghakunyokelamo ni vifwanikizyo vyo vili mwibuku ilyakuti Mungahoboka nu Bumi kwa Bwila na Bwila! (Mbupi. 20.5) Umwakufwanikizya, umutu 8 ghukuyanisya u Yehova nu mumanyani umwiza yo akutukumbusya ivinthu vyo vingatufighilila nu kutwavwa. Nanthi mwanenezannya 1 Yohani 5.3, mungamulalusya ukuti, “Pakumanya ukuti u Yehova Mumanyani umwiza, ka tukulondiwa ukuvyennya bulibuli ivinthu vyo akutubuzya ukuti tubombaghe?” Ilalusyo ili lingaboneka ngati lipepe bulo loli lingamwavwa umwana winyu ukwivwisya ukuti u Yehova atupiye indaghilo ichifukwa chakuti atughanite.—Yesa. 48.17, 18.
11. Nkhimba mungamwavwa bulibuli umwana winyu ukuti abombezyanje ubulongozi ubwa mu Bayibolo? (Isya Mbupingamu 2.10, 11)
11 Munenezannye mo tukupindulila nanthi tukubombezya ifundo zya mu Bayibolo. Nanthi mukubelenga Ibayibolo pamo mukunenezannya isimbo ilyi siku, munenezannye mo ifundo zya mu Bayibolo zyayitulila imbumba yinyu. Umwakufwanikizya, ka umwana winyu akwennya mo akupindulila nanthi musubaliwa? (Hebe. 13.18) Mungalongosola sona mo ifundo zya mu Bayibolo zikututulila ukuti tubanje bakufighililiwa ku mubili na munyinong’ono. (Mbupi. 14.29, 30) Ifundo izi zingabavwa umwana winyu ukuti apalizyange nkhani ubulongozi bo bukwaghiwa mu Bayibolo.—Belenga Isya Mbupingamu 2.10, 11.
12. Ka ubaba yumo akamwavwa bulibuli umwana wache ukuti apalizyanje ifundo zya mu Bayibolo?
12 U Steve yo akwikala ku France, akalongosola mo umwene nu muchi wache bakamutulila umwana wabo u Ethan yo akaba ni myaka 16 ukwivwisya ukuti u Yehova akutupa indaghilo ichifukwa chakuti atughanite. Akati: “Tukamulalusya ukuti, ‘Choni cho u Yehova akulonda ukuti twivwilaghe ubulongozi ubu? Ka ifundo iyi yikulangizya bulibuli ukuti atughanite? Choni cho chingabombiwa nanthi ungapotwa ukwivwila ifundo iyi?’” Ukunenezannya uku, kukamwavwa u Ethan ukuti abikaghepo umoyo pakwivwila ifundo zya Yehova. U Steve akongelezyapo ukuti: “Tukalondagha ukumwavwa u Ethan ukwennya ukuti mu Bayibolo muli amahala aghapamwanya sana ukuchila agha banthu.”
13. Nkhimba abapapi bangamumanyisya bulibuli umwana wabo ukuti abombezyange ifundo zya mu Bayibolo? Nena ichifwanikizyo.
13 Mumumanyisye umwana winyu ukuti abombezyange ifundo zya mu Bayibolo. Izila yoka yo mungabombela bunubu, po pa kabalilo ko bamupa umwana winyu imbombo iyakuti ize abelenge ibuku limo ku sukulu. Ibuku ili, lingaba lyakuti likunena ivya banthu bo bali ni nkhalo imbibi pamo bakali loli likulangizya ukuti chiza bulo ukweghelela mo bakubombela ivinthu. Mungamulimbikisya umwana winyu ukuti inong’onelepo ivyakubombiwa ivya banthu bo bali mwibuku ili nanthi vikukolelana ni fundo zya mu Bayibolo. (Mbupi. 22.24, 25; 1 Koli. 15.33; Filipi 4.8) Ivi vingamwavwa ukuti abe nu lusako ulwakulumbilila kwa mumanyisi wache na ku bamwabo bo akumanyila nabo pa kabalilo ko bakunenezannya vyo vili mwibuku ili.
MUMUMANYISYE UMWANA WINYU MO ANGAFIGHILILILA VYO BAKUSUBILA
14. Ka chimanyilo buli cho chingamupangisya umwana ukuba ni lyogha sona chifukwa buli?
14 Akabalilo kamo Abakilisitu abachinyamata bangaba ni lyogha ukuti bafighilile vyo bakusubila. Banganda ukupasya nanthi bakumanyila ukuti ivyabumi vikachita ukusintha bulo. Chifukwa buli? Ichifukwa chakuti abamanyisi banganena umwakusimikizya ukuti ivinthu vikasintha. Nanthi mwe bapapi, ka mungamwavwa bulibuli umwana winyu ukumanya ukuti vyo akusubila vyabwanaloli?
15. Nkhimba choni cho chingabavwa abana ukusimikizya ukuti vyo bakusubila vyabwanaloli?
15 Mumwavwe umwana winyu ukumanya ukuti vyo akusubila vya bwanaloli. Umwana winyu atakulondiwa ukuba ni soni ichifukwa chakuti akumanya ubwanaloli pa nkhani iyachipeliwa. (2 Timo. 1.8) Chifukwa buli? Abasayansi bamo bakumanya ukuti ubumi butakabako bulo mwangozi pamo mwalusako. Bakwennya amabukaboni gho ghakulangizya ukuti pali yumo uwamahala yo akapela ivinthu vyosi. Ivi vikubavwa ukuti batakasubilaghe inkhani iyakuti ichipeliwa chikachita ukusintha bulo yo bakumanyisya mumasukulu aghinji. Umwana winyu angasimikizya nanthi anginong’onelapo ivifukwa vyo vikabavwa abakamu na bayemba bamo ukuti bande ukusubila ukuti ivinthu vikachita ukupeliwa. c
16. Ka abapapi bangamwavwa bulibuli umwana wabo ukuti ababuzyangeko abanji ukuti kuli Mupeli? (1 Pitala 3.15) (Ennya sona ichithuzi.)
16 Mumwavwe umwana winyu mo angalongosolela umwakusimikizya ukuti kuli Mupeli. (Belenga 1 Pitala 3.15.) Inkhani zyo zili pa jw.org pachingaba ichakuti series inkhani iyakuti “Zimene Achinyamata Akufunsa—Kodi Zinthu Zinachita Kulengedwa?” zingabavwa ukunenezannya nu mwana winyu. Pisinda pache, mungamubuzya umwana winyu ukuti asale ichigaba cho akwennya ukuti chingamwavwa po akubavwa abanji ukwivyisya ukuti Umupeli aliko. Mumukumbusye ukuti atabaghiye ukudalinkhana na bamwabo aba kusukulu. Mumulimbikisye ukuti alongosolaghe akiza nu mwakwivwika nanthi bamo bakulonda ukwivyisya vyo akunena. Umwakufwanikizya, uwamwabo uwa kusukulu anganena ukuti: “Nkhusubila ivinthu vyo nkhuvyennya na maso sona nthamwenizye lumo u Chala.” Umukilisitu uwachinyamata angamula ukuti: “Inong’onela ukuti ukwenda munkholongo yo yili kubutali sana ni vinthu vyo abanthu bakupanga loli wagha ukuti kuli ichifula. Ka unginong’ona ukuti chikabako bulibuli? Nanthi ichifula chikulangizya ukuti umunthu yumo uwamahala weyo akakumba, nthakukayikila ukuti ungasubila ukuti ivipeliwa vitakabako vyene!”
Mulongosolaghe akiza nu mwakwivwika nanthi mukunenezannya na bamwinyu abakusukulu (Ennya indime 16-17) d
17. Nkhimba abapapi bangamwavwa bulibuli umwana wabo ukuti ababuzyangeko abanji ubwanaloli ubwa mu Bayibolo?
17 Mumulimbikisye umwana winyu ukuti alondelezyanje amalusako ukuti ababuzyangeko abanji ubwanaloli ubwa mu Bayibolo. (Loma 10.10) Mungamwavwa pakuyanisya vyo akulonda ukubomba ukuti ababuzyangeko abanji ivya lwitiko lwache ni mbombo yo yikubapo ukuti umunthu amanyile ukulizya akiza ichakwimbila inyimbo. Umunthu yo akumanyila, pabwandilo akulizya ichuni cho chipepe. Nanthi akabalilo kendapo chikuba chipepe ukuti alizye ichuni chilichosi. Umwakuyana bulo, Umukilisitu uwachinyamata pabwandilo anganda ni nkhani izipeppe pakubabuzyako abanji vyo akusubila. Umwakufwanikizya, angamulalusya uwamwabo ukuti: “Ka uzimenye ukuti abasayansi bakupanga ivinthu umwakukopela ku chipeliwa? Nkhulonda inkhulangizye ividiyo iyakuhobosya sana.” Nanthi amulangizya ividiyo ukufuma pa chigaba ichakuti series iya mutu uwakuti Kasi Vikaŵako Vyekha? anganena ukuti: “Nanthi abasayansi bakubapala ichifukwa cha vinthu vyo bapanga ukufuma ku vinthu vyo vilimo kale muchipeliwa, loli ka tubaghiye ukumupala uwenu pa vinthu vyosi vyo tukuvwennya muchipeliwa?” Ukulumbilila muzila iyipepe ngati iyi kungamwavwa uwamwabo ukulonda ukumanya ivyinji.
MUBUKILILE UKUMWAVWA UMWANA WINYU UKUTI ABE NU LWITIKO ULWAKUGHOMA
18. Ka abapapi bangabomba bulibuli ukuti babukilile ukumwavwa umwana wabo ukuti abe nu lwitiko ulwakughoma?
18 Tukwikala muchisu cho chizuye na banthu bo batakumusubila u Yehova. (2 Pita. 3.3) Polelo mwe bapapi nanthi mukumanyila nu mwana winyu Ibayibolo, mumulimbikisye ukuti alondelezyange inkhani zyo zingamwavwa ukuti achindikaghe ifundo zyo zili mu Mazyu gha Chala. Mumwavwe umwakumulangizya ivinthu vyo u Yehova apelite. Mumwavwe ukwivwisya amabulaghuzi agha mu Bayibolo gho ghakakwanilisiwe. Sona ichakulondiwa nkhani ukuchila vyosi chakuti mwiputaghe poka nu mwana winyu nu kumwiputila. Nanthi mukubomba bunubu, mungasimikizya ukuti u Yehova inthi abasaye sana pa vyosi vyo mukubomba ukuti mumwavwe umwana winyu ukughomya ulwitiko lwache.—2 Syambu. 15.7.
Ulwimbo 133 Sopani Yehova mu Uwukirano
a Ukuti mumanye ivyinji ennya ividiyo iyakuti The Wonders of Creation Reveal God’s Glory jw.org.
b Nanthi mumalite ukumanyila nawe ibuku ilyakuti Mungahoboka nu Bumi kwa Bwila na Bwila! munganyokezya sona imitu yimo muchigaba 3 nu 4, yo yikunena ivyinji pa nkhani iyi.
c Ennya umutu uwakuti “Chifukwa Chimene Timakhulupirira Kuti Kuli Mlengi” mu Galamukani!, Seputembala 2006, na kabuku akakuti Umoyo Ukaŵako Wuli?—Mafumbo 5 Agho Tikwenera Kujifumba. Ukuti mwaghe ivifwanikizyo ivyamwabo ennya pachigaba ichakuti series amavidiyo aghakuti Ivyo Ŵanthu Ŵakuyowoya Vya Umo Umoyo Ukambira pa jw.org.
d AMAZYU AGHAKULONGOSOLA Ichithuzi: Ukaboni uwachinyamata akumulangiza yo akumanyila nawe isukulu yo aghanite ukwangazya utundege ividiyo iyamutu uwakuti “Kasi Vikaŵako Vyekha?” yo yili pa chigaba ichakuti series.
