1-2. (a) Nkimba ivintu vikaba buli-buli kwa Pabuli pa kabalilo ko akabasimbilagha Abakilisitu aba ku Efeso ukalata? (b) Ka inti tunenezannye malalusyo buli?

 PA KABALILO ko umutumiwa u Pabuli akaba mujele ilya panyumba ku Loma, akalondagha ukubaghomya Abakilisitu ababwabo. Akabasimbila ukalata ichifukwa chakuti akaba ukuti atangakomana nabo pamaso na pamaso. Akabasimbila ukalata uyu Abakilisitu aba ku Efeso chamuma 60 pamo 61 C.E.—Efe. 1.1; 4.1.

² Ukwa myaka 10 kwisinda, u Pabuli akaba ku Efeso ko akalumbililagha nu kumanyisya amazyu amiza. (Imbo. 19.1, 8-10; 20.20, 21) Akabaghanagha sana abakamu na bayemba sona akalondagha ukuti abavwe umwakuti babukilile ukumubombela u Yehova umwabusubaliwa. Loli choni cho akabasimbila Abakilisitu abapakaziwa ivyakukwafannya ni chisi nu lukozyo? Sona ka swebosi pakuba Bakilisitu tungamanyilako ichoni ku bulongozi bo akabasimbila? Za tunenezannye amaansala agha malalusyo agha.

UKUFUMA MUCHISI NU KUYA MU LUKOZYO

3. Nkimba mazyu buli gho u Pabuli akabombezya mukalata yo akabasimbila Abakilisitu aba ku Efeso?

³ U Pabuli akabasimbila Abakilisitu aba ku Efeso ukuti: “Namwe bulo mukabapo lumo muchisi, loli losi ulu muli mu lukozyo.” (Efe. 5.8) Apa u Pabuli akabombezya amazyu aghakuti ichisi nu lukozyo ukuti alongosole ivintu vibili ivyakupambana. Za twennye ichifukwa cho u Pabuli akanenela ukuti Abakilisitu aba ku Efeso akabalilo kamo bakabapo “muchisi.”

4. Nkimba Abakilisitu aba ku Efeso bakaba buli-buli muchisi?

⁴ Ukuba muchisi ichifukwa cha chipanga ichabumyasi. Po bakaba ukuti bachili ukumanyila ubwanaloli nu kuba Bakilisitu, abantu ba ku Efeso bo u Pabuli akabasimbilagha ukalata, bakasubilagha ivintu  vyo ichipanga ichabumyasi chikamanyisyanga ni vyamayele. Mutawuni iya Efeso mukaba inyumba iyakwiputilamo iyakutchuka iya Alitemi, yo abantu abamukabalilo kala bakayennyanga ukuti yikaba mwigulu ilya vintu 7 ivyakuswighisya sana pachisu chosi. Abantu abinji bakabukagha ku nyumba iyi ukuti baye bipute ivifwani. Abantu bo bakapangagha nu kughuzya utufwani utwa munyumba iyakwiputilamo u chala u Alitemi, bakaghagha indalama izyinji sana. (Imbo. 19.23-27) Umwakongelezyapo, abantu abinji aba ku Efeso bakabombagha ivyamayele.—Imbo. 19.19.

5. Nkimba Abakilisitu aba ku Efeso bakaba buli-buli muchisi pankani iya nkalo?

⁵ Ukuba muchisi ichifukwa cha nkalo imbibi. Abantu aba ku Efeso bakaba ni nkalo imbibi sana sona batapangagha isoni pa vintu ivibibi vyo bakabombagha. Bakanenagha amazyu amabibi paliposi, mumalo gho bakangalagha na munkomano izya vipanga. (Efe. 5.3) Abantu abinji aba ku Efeso “batakaba ni soni,” amazyu gho mukalongosolele kache ghakung’anamula ukuti “bakabombagha ivintu ivibibi ivyakulekana-lekana ukusita ukunyila.” (Efe. 4.17-19) Pa kabalilo ko abantu aba ku Efeso bakaba ukuti batakumanya ifundo izya Yehova pankani ya chiza ni chibibi, umubyebye wabo atakabasusyanga nanti bakubomba ivintu ivibibi sona batakapwelelelaghako chilichosi pa mo u Yehova akiyivwilagha na mo bakabombelagha. Cho chifukwa u Pabuli akalongosola ukuti “inyinong’ono zyabo zili muchisi, sona bisabuyeko ku bumi ubwa Chala.”

6. Choni cho u Pabuli akababuzya Abakilisitu aba ku Efeso ukuti “losi ulu muli mu lukozyo”?

⁶ Ichakuhobosya chakuti abantu bamo aba ku Efeso bakafumamo muchisi. U Pabuli akabasimbila ukuti “losi ulu muli mu lukozyo, pakuti mwe bantu aba Mwene.” (Efe. 5.8) Pa kabalilo aka bakaba ukuti banda pakwikala ubumi ubwakukolelana ni fundo izya Yehova zyo zili mumasimbo, vyo vikaba ngati ukuti ubuzelu bwanda ukubalongozya. (Sali. 119.105) Bakaba sona ukuti bafumamo muchipanga ichabumyasi nu kuleka ukubomba inkalo imbibi zyo bakabombagha. Bakanda ‘ukumweghelela u Chala’ sona bakabombagha ivintu ivyiza nkani pakumwiputa u Yehova nu kumuhobosya.—Efe. 5.1.

7. Nkimba tukuyana buli-buli na Bakilisitu aba ku Efeso?

⁷ Umwakuyana bulo, nuswe po tukaba ukuti tuchili tutamanyiye ubwanaloli, tukaba muvipanga  ivyabumyasi sona tukaba muchisi ichifukwa chakuti tukabombagha inkalo imbibi. Swebamo tukapangaghako amaholide gho ivipanga ivyabumyasi vikandisya po bamo bakaba ni nkalo imbibi. Loli tukati twamanyila ifundo izyapamwanya izya Yehova pa nkani iya cho chiza ni chibibi, tukasinta. Tukanda ukwikala ubumi ubwakukolelana ni fundo zyache ingolosu. Ivi vyatwavwa sana ukuti tuhobokaghe nu kupindula muzila izyakupambana-pambana. (Yesa. 48.17) Napo vili bunubu, loli akabalilo kamo tungakomana ni ntamyo. Tukulondiwa ukuti tubukilile ukwepako ku chisi cho tukachileka, nu kwanda ukwenda “ngati mwe bantu babo bakwikala mu lukozyo.” Ka tungabomba buli-buli bunubu?

TUCHILEGHUKE ICHISI

8. Ukuyana na Aba Efeso 5.3-5, ka Abakilisitu aba ku Efeso bakalondiwanga ukuleghuka ichoni?

⁸ Belenga Aba Efeso 5.3-5. Ukuti Abakilisitu aba ku Efeso babukilile ukuleghuka ichisi, bakalondiwanga ukubukilila ukukana inkalo zyo zitangamuhobosya u Yehova. Ivi vitakang’anamulagha bulo inkalo iya bwamalaya, loli vikongelezyangapo sona ineno imbibi. U Pabuli akabakumbusya Abakilisitu aba ku Efeso ukuti bakalondiwanga ukubikapo umoyo ukuti baleghuke ivintu ngati ivi nanti bakulonda “ukupyana Ubumwene ubwa Kilisitu, sona nu bwa Chala.”

9. Choni cho tukulondiwa ukukana chilichosi cho chingapangisya ukuti tubombe ubwamalaya?

⁹ Nuswe bulo tukulondiwa ukubukilila ukulimbana ni vintu ivya “muchisi vivyo vitakupa iseke.” (Efe. 5.11) Ubwanaloli bwakuti akabalilo akinji ivintu vyo umuntu akwennya, akuteghelezya, pamo akunena ivintu ivibibi, chikuba chipepe ukuti abombe ichintu ichibibi. (Ubwa. 3.6; Yako. 1.14, 15) Muchisu chimo abakamu na bayemba bakapanga igulupu ilyakuti bangalilaghepo pa malo aghakwangalilapo agha pa intaneti. Pabwandilo abinji pigulu ili bakanenezannyanga ivintu ivyabuzimu. Loli panandi na panandi bakanda ukunenezannya ivintu vyo u Yehova atakuhoboka navyo. Bakanda ukunenezannya nkani ivyakukwafannya nu kughonana. Abinji bakanena ukuti ivintu vyo bakanenezannyanga vikapangisya ukuti babombe ubwamalaya.

10. Ka u Satana akuyezya ukutupangisya ukuti twinong’onaghe ichoni? (Aba Efeso 5.6)

¹⁰ Ichisu icha Satana ichi chikuyezya ukutupangisya ukuti tusubilaghe ukuti ivintu vyo u Yehova akuvyennya ukuti vibibi, uswe tuvyennyange ukuti vyiza bulo. (2 Pita. 2.19) Ivi vitakutuswighisya napanandi! Izila yoka yo Umubibi akubombezya imbombo yakuti, akubavulungannya abantu ukuti batakamanyaghe cho chiza na cho chibibi. (Yesa. 5.20; 2 Koli. 4.4) Te chakuswighisya ukwennya amafilimu, vyo vikulangiziwa pa ma TV na pa ma webusayiti ukuti vikulimbikisya ivintu vyo vikususya ifundo izyapamwanya izya Yehova! U Satana akuyezya-yezya ukutupangisya ukuti twennyanje ukuti ivintu vibibi te vyakwitikiziwa bulo loli vyakuhobosya sona vitangatuvulazya.—Belenga Aba Efeso 5.6.

11. Ka vyo vikabombiwa kwa Angela, vikulangizya buli-buli ukuti tukulondiwa ukubombezya imbombo ubulongozi ubwamahala bo buli pa Aba Efeso 5.6? (Ennya sona ichituzi.)

¹¹ U Satana akulonda ukuti twangalaghe na bantu bo bangatupangisya ukuti tutakivwilaghe ifundo izyapamwanya izya Yehova. Chochobene u Pabuli akababuzya Abakilisitu aba ku Efeso ukuti: “Polelo mutakamanyanaghe nabo abantu banaba” bo bakubomba ivintu ivibibi pamaso pa Chala. (Efe. 5.7) Uswe tukulondiwa ukucheba sana ukuchila Abakilisitu aba ku Efeso, ichifukwa chakuti amasiku ghano tutakwangala bulo na bantu pamaso na pamaso loli tukwangala nabo sona pa malo aghakwangalilapo agha pa intaneti. U Angela a yo akwikala ku Asia, azyaghanizye mo amalo aghakwangalilapo agha pa intaneti ghabeleye ghakoghofya. Akanena ukuti: “Panandi na panandi ghangasinta akinong’onele kako. Une nkafika na pa fundo iyakuti te chibibi ukwangala nu mumanyani wane aliwesi napo angaba  ukuti atakuzichindika ifundo izya mu Bayibolo. Ichachitima chakuti nkafika na pakwinong’ona ukuti chiza bulo ukwikala ubumi bo butakumuhobosya u Yehova.” Ichakuhobosya chakuti abasongo aba lughano bakamwavwa u Angela ukuti asinte. Akanena ukuti: “Pa kabalilo aka nkanda ukutangwanika nkani ni vintu vyabuzimu mumalo mwakubika inyinong’ono zyane pa malo aghakwangalilapo agha pa intaneti.”

12. Choni cho chingatwavwa ukuti tubukilile ukwivwila indaghilo izya Yehova pa chiza ni chibibi?

¹² Tukulondiwa ukulimbana ni nyinong’ono izya muchisu izyakuti inkalo imbibi zyakwitikiziwa. Ubwiza bwache bwakuti tukumanya akiza ukuti inkalo izi zibibi. (Efe. 4.19, 20) Napo vingaba bunubu, loli chingaba akiza sana ukwilalusya ukuti: ‘Ka nkwenelezya ukuti ntakuba pabumanyani na bantu bo nkumanyila nabo isukulu, nkubomba nabo imbombo pamo abanji bo batakuchindika ifundo ingolosu izya Yehova? Nkimba nkubukilila ukukonka ifundo izya Yehova umwabujimvu napo bamo banganennya ukuti ne muntu yo atakulonda ukwivwa ivya banji?’ Ukuyana na mo pakulangizizya pa 2 Timoti 2.20-22, tukulondiwa sona ukuba bakucheba nanti tukusala abamanyani napo mungaba muchipanga icha Chikilisitu. Akabalilo kosi tumanyaghe ukuti bamo batangatwavwa ukuti tubukilile ukumubombela u Yehova umwabusubaliwa.

MWENDAGHE “NGATI MWE BANTU BABO BAKWIKALA MU LUKOZYO”

13. Nkimba ukwenda ngati “bantu babo bakwikala mu lukozyo” kukung’anamula ichoni? (Efeso 5.7-9)

¹³ U Pabuli akabaghomya Abakilisitu aba ku Efeso ukuti batakulondiwa bulo ukubukilila ukukana ichisi, loli akababuzya ukuti bakulondiwa sona ukuti bendaghe ngati “bantu babo bakwikala mu lukozyo.” (Belenga Aba Efeso 5.7-9.) Nkimba ivi vikung’anamula ichoni? Umwabupepe vikung’anamula ukuti akabalilo kosi tukulondiwa ukuti tubombaghe ivintu ngati swe Bakilisitu ababwanaloli. Izila yoka yo yingatwavwa ukuti tubombe bunubu, ko kubelenga nu kumanyila Ibayibolo na mabuku ghitu gho ghakulongosola Ibayibolo. Chakulondiwa sana ukuti tumuyezyange u Yesu Kilisitu pa mo akamanyisizyanga yo “lukozyo ulwa chisu ichapasi.”—Yoha. 8.12; Mbupi. 6.23.

14. Ka umuzimu umuzelu ghungatwavwa buli-buli?

¹⁴ Tukulondiwa sona ukuti u Chala atwavwange nu muzimu wache umuzelu umwakuti tubukilile  ukwikala ngati “bantu babo bakwikala mu lukozyo.” Chifukwa buli? Ichifukwa chakuti te chipepe ukuti tubukilile ukuba ni nkalo inyiza muchisu ichibibi ichi. (1 Tesa. 4.3-5, 7, 8) Umuzimu umuzelu ghungatwavwa ukuti tutakegheleleko akinong’onele aka muchisu ichi ko kakupambana sana na mo u Yehova akwenezya ivintu. Ghungatwavwa sona ukuti tubombaghe ivintu “vyosi vivyo vyiza, ni vigholosu.”—Efe. 5.9.

15. Nkimba tungapokela buli-buli umuzimu umuzelu? (Aba Efeso 5.19, 20)

¹⁵ Izila yoka yo tungapokelela umuzimu umuzelu ko kumulaba u Chala. U Yesu akanena ukuti u Yehova ‘akubapa umuzimu umuzelu abantu bo bakumulaba.’ (Luka 11.13) Tukupokela sona umuzimu umuzelu nanti tukumupala u Yehova pankomano zyitu izyachipanga. (Belenga Aba Efeso 5.19, 20.) Umuzimu umuzelu ghungatwavwa ukuba ni nkalo zyo zingatwavwa ukubukilila ukwikala muzila iyakumuhobosya u Chala.

16. Choni cho chingatwavwa ukuti tusalaghe akiza ivintu? (Efeso 5.10, 17)

¹⁶ Pa kabalilo ko tukulonda ukusala ichintu ichakulondiwa nkani, tukulondiwa ukwivwisya “ubwighane ubwa Mwene” nu kubukilila ukubomba umwakuyana na vyo akulonda. (Belenga Aba Efeso 5.10, 17.) Nanti tukwinong’onela ifundo izya mu Bayibolo pa kabalilo ko tukusala ivintu, tukulangizya ukuti tukwendela inyinong’ono izya Chala pa vyakubomba vyitu. Tungasala akiza ivintu nanti akabalilo kosi tukubombezya ifundo zyache.

17. Nkimba tungabombezya buli-buli akabalilo kitu umwamahala? (Aba Efeso 5.15, 16) (Ennya sona ichituzi.)

¹⁷ U Pabuli akabalimbikisya sona Abakilisitu aba ku Efeso ukuti babombezyanje akabalilo kawo umwamahala. (Belenga Aba Efeso 5.15, 16.) “Umubibi,” umulwani witu u Satana akulonda ukuti akabalilo kosi tutangwanikaghe ni vintu ivya muchisu ichi umwakuti twennyanje ukuti tu te na kabalilo akakumubombela u Chala. (1 Yoha. 5.19) Ivi vikulangizya ukuti chingaba chipepe ukuti Umukilisitu ande pakutangwanika sana na mo angaghila ivintu ivyakumubili, ukumanyila nkani isukulu pamo ukumalila akabalilo akatali ku mbombo mumalo mwakulondelezya izila izya mo angabombela ukuti amubombelaghe u Yehova. Nanti ivi vyabombiwa vingalangizya  ukuti anda pakwendela inyinong’ono izya chisu. Napo ivintu ivi pavyene te vibibi loli vitakulondiwa ukuti vibanje pabwandilo pa bumi bwitu. Ukuti mwende “ngati mwe bantu babo bakwikala mu lukozyo,” mukulondiwa ‘ukubombezya akabalilo kinyu umwamahala,’ umwakubikapo umoyo pakubomba ivintu vyo vyakulondiwa naloli.

18. Nkimba u Donald akabomba ichoni umwakuti abombezye akiza akabalilo kache?

¹⁸ Mulondelezyanje izila izya mo mungabombela ukuti mumubombelaghe u Yehova umwakukwana. Ivi vyovyo u Donald yo akwikala ku South Africa, akabomba. Akanena ukuti: “Nkati nennya mo ivintu vikabela pa bumi bwane, nkamulaba u Yehova umwakufumila pasi pa moyo umwakuti anavwe ukuti imbombe ivyinji pakumubombela. Pisinda pache nkamulaba ukuti anavwe ukwagha imbombo yo yinganavwa ukwagha akabalilo akakuti ndumbililaghe. U Yehova akanavwa ukuti naghe imbombo inyiza. Une nu muchi wane tukanda ukumubombela u Yehova mu mbombo iya kabalilo kosi.”

19. Ka tungabukilila buli-buli ukwenda ngati “bantu babo bakwikala mu lukozyo”?

¹⁹ Ukalata yo u Pabuli akabasimbila Abakilisitu aba ku Efeso, akabavwa ukuti babukilile ukuba basubaliwa kwa Yehova. Sona ubulongozi bo akabasimbila nuswe bulo bungatwavwa. Ngati mo twamanyilila, ubulongozi ubu bungatwavwa ukuti tusalaghe umwamahala abamanyani ni vyakusangalusya. Bungatupangisya ukuti akabalilo kosi tumanyilaghe Ibayibolo umwakuti ubuzelu uwabwanaloli bubukilile ukutufighilila pachilichosi cho tukubomba. Bungatwavwa sona ukuti tumanye ukulondiwa ukwa muzimu umuzelu gho ghungatwavwa ukuti tube ni nkalo inyiza. Nanti tungabombezya ubulongozi bo u Pabuli akasimba, vingatwavwa ukuti tusalaghe ivintu umwamahala umwakukolelana na kinong’onele aka Yehova. Nanti tukubomba ivintu ivi, vingatwavwa ukuti tuleghuke ichisi icha muchisu nu kubukilila ukuba mubuzelu!