INKHANI IYAKUMANYILA 47
ULWIMBO 103 Ŵaliska Ŵapelekeka Kuŵa Vyawanangwa
Bakamu ka Mungabomba Ngati Basongo Muchipanga?
‘Nanti umuntu ali nu moyo pakuba mulongozi uwa chipanga, akunyonywa imbombo inyiza.’—1 TIMO. 3.1.
IFUNDO INKHULU
Munkhani iyi inthi tumanyile ifundo zimo izya mu Masimbo zyo zingamwavwa umukamu ukuti abe we songo wa chipanga.
1-2. Nkhimba abasongo bakubomba mbombo buli muchipanga?
NANTHI wabomba ngati mwavwilizyi ukwakabalilo, ungaba ukuti ukukwanisya vyo vikulondiwa ukuti ube we songo wa chipanga. Ka mungakwanisya ukuba we songo wa chipanga?—1 Timo. 3.1.
2 Ka mbombo buli zyo abasongo ba chipanga bakubomba? Bakutangilila pa mbombo iyakulumbilila, bakubikapo umoyo pakupanga ubudimi nu kumanyisya sona bakughomya ichipanga mu vyo bakunena na vyo bakubomba. Cho chifukwa Ibayibolo likunena ukuti abasongo bo bakulimbikila, ‘vyabupi mu banthu.’—Efe. 4.8.
3. Ka umukamu angabomba ichoni ukuti abe we songo wa chipanga? (1 Timoti 3.1-7; Titi 1.5-9)
3 Ka umukamu angabomba ichoni ukuti abe we songo wa chipanga? Ukuba wakwenelela ukuti ube we songo uwa chipanga, kukupambana sana nu kuti ube wakwenelela ukubomba imbombo iya kuchisu. Akabalilo akinji ukuti ubombe imbombo iyakuchisu, ukulondiwa ukuba na maluso gho ghakulondiwa pa mbombo iyo. Loli nanthi ukulonda ukuba we songo uwa chipanga, pakulondiwa ukubomba ivyinji ukuchila bulo ukuba nu luso pakulumbilila na pakumanyisya. Ukuti ube we songo, ukulondiwa ukukwanilisya tasi ifundo izya mu Masimbo zyo zisimbiwe pa 1 Timoti 3.1-7 nu Titi 1.5-9. (Belenga.) Munkhani iyi, inthi tunenezannye ifundo izikulu zitatu zyo umunthu abaghiye ukukwanilisya ukuti abe we songo: Ukuchindikiwa na banthu aba kuzi na mukasi muchipanga, ukuba mutu uwa mbumba uwachifwanikizyo ichiza sona ukuba wakwisengannya ukubavwa abakamu na bayemba muchipanga.
MUBANJE NI NKHALO INYIZA
4. Nkhimba ukuba ‘wankhalo inyiza’ chikung’anamula ichoni?
4 Ukuti ube we songo wa chipanga, ukulondiwa ukuba ‘wankhalo inyiza’ muchipanga. Umunthu yo ali ni nkhalo inyiza, abanji muchipanga batakumunenela ivibibi. Umwakongelezyapo, akulondiwa ‘ukuchindikiwa na banthu abakuzi.’ Abanthu bamo, bangasusya ivinthu vyo mukusubila loli batangaba ni chifukwa ichakubanenela ivibibi nanthi mwe basubaliwa pamo muli ni nkhalo inyiza. (Dani. 6.4, 5) Mwilalusye ukuti, ‘ka indi ni nkalo inyiza kuzi na mukasi muchipanga?’
5. Ka mungalangizya bulibuli ukuti ‘mukuchighana cho chiza’?
5 Nanthi ‘mukuchighana cho chiza,’ vingabavwa ukuti mwennyanje ivinthu ivyiza mu banji nu kubapalizya pa nkhalo inyiza zyo bali nazyo. Mukuba sona bakuhoboka pakubabombela abanji ivyiza ukuchila vyo balindilagha ukuti mungababombela. (1 Tesa. 2.8) Choni cho inkhalo iyi yakulondiwa sana ku basongo ba chipanga? Ichifukwa chakuti bakulondiwa ukubavwa abakamu na bayemba muchipanga nu kukwanilisya amabudindo ghabo. (1 Pita. 5.1-3) Napo ukubomba bunubu yikuba mbombo inkulu sana, loli mungaba bakuhoboka nanthi mukubabombela umwakwiyipa abakamu na bayemba.—Imbo. 20.35.
6. Ka mungalangizya bulibuli ukuti mwe ‘bakupokelela abalendo’? (Aba Hebeli 13.2, 16; ennya sona ichithuzi.)
6 Mungalangizya ukuti mwe ‘bakupokelela abalendo’ nanthi mukubabombela abanthu abanji ivyiza, ukongelezyapo bo te bamanyani binyu. (1 Pita. 4.9) Ilifalesi limo likamulongosola umunthu yo akupokelela abalendo muzila iyi: “Umulyango uwa nyumba yache nu moyo wache akabalilo kosi vyakwighuka pakupokelela aliwesi uwachilendo.” Mwilalusye ukuti, ‘Nkhimba une nkhubomba bulibuli pankhani iyakupokelela abalendo?’ (Belenga Aba Hebeli 13.2, 16.) Umunthu yo akupokelela abalendo, akulangizya ichisa kwa aliwesi ukongelezyapo bo bakuboneka ukuti bapasi nkhani, abakwendela idela sona na bakamu abavipanga ivinji bo biza pakunena inkhani.—Ubwa. 18.2-8; Mbupi. 3.27; Luka 14.13, 14; Imbo. 16.15; Loma 12.13.
Imbumba yikumupokelela uwakwendela idela nu muchi wache (Ennya indime 6)
7. Ka usongo uwa chipanga angalangizya bulibuli ukuti ‘atazighanite indalama’?
7 “Atakazighanaye indalama.” Ifundo iyi yitakung’anamula ukuti muleke ukubikapo umoyo pa vinthu ivyakulondiwa pa bumi. Kali we mukabi pamo we mupina, ubaghiye ukubika ivinthu ivya Bumwene pa bwandilo. (Mata. 6.33) Ukulondiwa ukubombezya akabalilo kako, amaka ghako ni vinthu vyo ulinavyo pakumubombela u Yehova, pakupwelelela imbumba yako sona pakwavwa ichipanga. (Mata. 6.24; 1 Yoha. 2.15-17) Mwilalusye ukuti: ‘Ka nkhuzennya bulibuli indalama? Nkhimba nkhubombezya indalama pa vinthu ivyakulondiwa vyene? Pamo ka nkhubikapo umoyo ukuti imbe ni ndalama izyinji sona ukuti imbe nu katundu umwinji?’—1 Timo. 6.6, 17-19.
8. Nkhimba ungalangizya bulibuli ukuti ‘utakukolwa’ sona we “wakwilema”?
8 Nanthi ‘wakwikola pavyakubomba’ pamo ukuti “wakwilema,” akwiza ukwibikila imphaka pa vyakubomba vimo pa bumi bwache. Ivi vikongelezyapo ukucheba ukulya nkhani, ukungw’ela nkhani, mo ukuvwalila na mo ukumetela isisi lyako sona mo ukusalila ivyakusangalusya. Utakulondiwa ukuba we muzya uwakubomba ivinthu ivya muchisu. (Luka 21.34; Yako. 4.4) Ukulondiwa ukubukilila ukuba mufisalyoyo napo bamo bangakunena akabibi. Mutakulondiwa ukuba “we chingw’ela” pamo ukuba ni mbili iyakuti we chakolwa. Mwilalusye ukuti, ‘Ka mo nkhwikalila nkhulangizya ukuti nkukolwa sona ne wakwilema?’
9. Ka ungalangizya bulibuli ukuti we “wamahala” sona ‘wakulongosoka’?
9 Nanthi we “wamahala,” ukubikapo umoyo pakukonkha ifundo izya mu Bayibolo. Po uchili pakubomba chilichosi, ukwinong’onelapo tasi pa fundo izi ukuti usale akiza ivinthu. Utakusamalila ukubomba ivinthu. Mumalo mwache, ukwenelezya ukuti uli na chilichosi cho chikulondiwa pa vyo ukulonda ukubomba. (Mbupi. 18.13) Pabumalilo pache, ukusala ivinthu umwakukolelana na kinong’onele ka Yehova. Nanthi we ‘wakulongosoka,’ ukupanga ivinthu umwandondomeko sona pa kabalilo kache. Ukumanyikwa ukuti we musubaliwa sona ukukonkha ubulongozi. Inkhalo izi, zingakwavwa ukuti ube ni mbili inyiza. Pa kabalilo aka, za tunenezannye vyo umukamu angabomba ukuti akwanilisye ifundo izya mu Masimbo ukuti abanje chifwanikizyo ichiza pakuba mutu uwa mbumba.
UKUBA CHIFWANIKIZYO ICHIZA PAKUBA MUTU UWAMBUMBA
10. Ka umukamu angalangizya bulibuli ukuti ‘akulongozya akiza imbumba yache’?
10 Nanthi umukamu ali ni mbumba sona akulonda ukuba we songo wa chipanga, mo imbumba yache yikubombela ivinthu vingakwafya ubudindo bo akulonda. Cho chifukwa akulondiwa ‘ukumanya ukulongozya akiza imbumba yache.’ Akulondiwa ukuba ni mbili iyakuti walughano sona akukwanisya ubudindo bwache pakuba mutu uwambumba. Ivi vikongelezyapo ukutangilila imbumba yache pa vinthu ivyabuzimu. Choni cho chakulondiwa sana ukubomba bunubu? Umutumiwa u Pabuli akalalusya ukuti: ‘Nanthi umunthu atamenye pakulongozya akiza inyumba yache, nkhimba angasungilila bulibuli ichipanga icha Chala?’—1 Timo. 3.5.
11-12. Ka inkhalo zyo aba mumbumba iya mukamu bangaba nazyo, vingakwafya bulibuli ubudindo bwache? (Ennya sona ichithuzi.)
11 Nanthi we baba, ukulondiwa ukwenelezya ukuti ‘abana bako bakukwivwila nu muchizi nkhani.’ Ukulondiwa ukubamanyisya nu kubavwa umwalughano. Napo vili bunubu, bope bakulonda ukuti bahobokaghe sona bangalaghe ngati bamwabo. Loli nanthi mwabamanyisya akiza, bangaba bakwivwila, bamuchizi sona bankhalo inyiza. Mukulondiwa ukubavwa sona abana binyu ukuti babe pa bumanyani ubwiza nu Yehova, bakonkhaghe ifundo izya mu Bayibolo nu kubuka panthazi mupaka ukukoziwa.
12 “Batakabanje ni mbili iya bunyamana pamo iyakusita ukwivwila.” Nanthi umwana apanga ubutulanongwa ubukulu, ka vikumukwafya bulibuli ubaba? Nanthi ubaba atakabikapo umoyo pakubamanyisya abana bache sona atakabafundagha, atangitikiziwa ukuba we songo uwachipanga.—Ennya Ichitembe cha Mulindilili icha Chichewa icha Okutobala 15, 1996, peji 21, indime 6-7.
Imitu iyambumba, yikubamanyisya abana babo ivinthu ivyabuzimu ivyakupambanapambana (Ennya indime 11)
UKUCHIBOMBELA ICHIPANGA
13. Ka mungalangizya bulibuli ukuti mwe “bololo” sona ‘te mwe bakwitutumula’?
13 Abakamu bo bali ni nkhalo inyiza, bakwavwa sana ichipanga. Umunthu yo “mololo” akwavwa ukuti pabe umutende. Nanthi mukulonda ukuti mube mololo, muteghelezyanje vyo abanji bakunena nu kwivwisya ifundo zyabo. Nanthi mukunenezannya na basongo abamwinyu, ka mukwitikizya ifundo zyo abinji bakolelana nanthi zitakususannya ni Bayibolo? Umunthu yo ‘te wakwitutumula’ atakukakamila bulo pa fundo yache. Mukulondiwa ukulangizya ukuti mukupalizya ifundo zyo abanji banena. (Ubwa. 13.8, 9; Mbupi. 15.22) Mutakulondiwa ukuba “wavyongo” pamo ‘uwakukalala mwalwemwalwe.’ Mumalo mwakuba bakali pamo bambula ukwivwisya, mukulondiwa ukuba bololo sona bachisa. Pakuba munthu uwamutende, mungabomba chilichosi cho mungakwanisya ukuti mubombe ivinthu umwamutende na pa kabalilo akakutamya. (Yako. 3.17, 18) Akabalilo akinji amazyu ghinyu aghachisa, ghangapangisya ukuti abanthu bo bakususya batonthe umoyo.—Balo. 8.1-3; Mbupi. 20.3; 25.15; Mata. 5.23, 24.
14. Nkhimba amazyu aghakuti ‘atakabanje . . . yuyo apinduka nu kuzileka imbibi lunulu’ sona aghakuti ‘musubaliwa’ ghakung’anamula choni?
14 Umukamu yo akulondiwa ukusaliwa ukuti abe we songo wa chipanga, ‘atakabanje umunthu yuyo apinduka nu kuzileka imbibi lunulu bulo.’ Napo vingaba ukuti patendite akabalilo akatali ukufuma po mukoziwa, mukulondiwa akabalilo ukuti mube Mukilisitu wakughoma mwabuzimu. Mukulondiwa tasi ukulangizya ukuti mwe bakwiyisya sona mukumulindilila u Yehova ukuti abape imbombo ngati mo akabombelagha u Yesu. (Mata. 20.23; Filipi 2.5-8) Mungalangizya ukuti mwe ‘basubaliwa’ nanthi mukumamatila kwa Yehova sona mukukonkha ifundo zyache izigholosu nu bulongozi ubwakufuma kwigulu.—1 Timo. 4.15.
15. Ka usongo uwa chipanga abaghiye ukuba yo akunena akiza pigulu? Longosola.
15 Amasimbo ghakunena umwakwivwika akiza ukuti bo bakutangilila babe ukuti ‘bamenye ukumanyisya.’ Nkhimba ifundo iyi yikung’anamula ukuti babanje nu luso nkhani pakunena? Awee. Abasongo abinji, napo batukunena umwaluso nkhani pigulu, loli bakumanyisya umwaluso mu bulumbilili sona nanthi bakupanga amabulendo agha budimi. (Yanisya nu 1 Aba Kolinti 12.28, 29 sona Aba Efeso 4.11) Napo vili bunubu, loli akabalilo kosi mukulondiwa ukubikapo umoyo ukuti mumanyisyanje umwaluso. Ka mungabomba ichoni ukuti mube mumanyisi waluso?
16. Ka mungabomba ichoni ukuti mumanyisyanje umwaluso? (Ennya sona ichithuzi.)
16 “Alemezye amazyu amasubiliwa.” Ukuti mumanyisyanje umwaluso, mukulondiwa ukubombezya Amazyu gha Chala pa kabalilo ko mukumanyisya pigulu pamo po mukumupa yumo ubulongozi kulubazu. Mumanyilaghe Ibayibolo na mabuku ghitu umwakubikapo umoyo ukuti vibavwe ukuba nu luso. (Mbupi. 15.28; 16.23) Pa kabalilo ko mukumanyila, mubikaghepo umoyo pakumanya mo mungabombezezya Amasimbo gho mwamanyila. Sona nanthi mukumanyisya, muyezyanje ukubafika pamoyo bo bakuteghelezya. Munganda ukumanyisya mwaluso nanthi mungabalalusyangako abakamu bo baba basongo kwa kabalilo akatali nu kubombezya imbombo amasakizyo ghabo. (1 Timo. 5.17) Abasongo abachipanga bakulondiwa “ukubakazya” abakamu na bayemba sona pa kabalilo kamo bangalondiwa ukubapa ubulongozi pamo ‘ukubafunda.’ Muvyakubombiwa vyosi ivi, abasongo bakulondiwa ukubomba ivinthu umwachisa. Mungaba nu luso nanthi mwe bachisa, balughano sona nanti vyo mukumanyisya vikufuma mumazyu gha Chala. Ivi vyovyo vikamwavwa u Yesu ukuti abe Mumanyisi Umukulu Nkhani.—Mata. 11.28-30; 2 Timo. 2.24.
Umwavwilizyi akumanyila mo angamanyisizya umwaluso ukufuma kwa songo yo akumanya ivyinji. Umwavwilizyi akufwanikizya ukuti akunena inkhani ku chipanga po imiliye panthazi pi gilasi (Ennya indime 16)
MUBUKILILE MUPAKA MUKWANISYE
17. (a) Choni cho chingabavwa abavwilizyi ukuti batakawe amaka? (b) Nkhimba abasongo bakulondiwa ukumanya ichoni nanthi bakumumanyisya umukamu yumo? (Ennya ibokosi ilyakuti “ Mubanje Bakwiyisya Nanthi Mukubamanyisya Abanji.”)
17 Pisinda apakumanya vyo vikulondiwa ukuti umunthu abe we songo, abavwilizyi abinji bakwiyivwa ukuti batangakwanisya. Loli mukumbukilaghe ukuti u Yehova ni gulu lyache batakulonda ukuti mubombaghe ivinthu vyosi umwakufikapo. (1 Pita. 2.21) Sona umuzimu uwa Yehova ghungabavwa ukuti mube ni nkhalo izi. (Filipi 2.13) Ka pali inkhalo yimo yo mungalonda ukuti musinthe? Mumulabe u Yehova ukuti abavwe. Mufufuzaghe inkhani zyo zingabavwa nu kulaba abasongo ukuti babavwe mo mungabombela ukuti musinthe.
18. Nkhimba abavwilizyi bosi bakulondiwa ukubomba ichoni?
18 Abakamu bosi, kwali babombapo kale ngati bo basongo ukwa kabalilo akatali, nge babukilila ukubikapo umoyo ukuti babe ni nkhalo zyo twanenezannya munkhani iyi. (Filipi 3.16) Ka we mwavwilizyi wachipanga? Mubukilile ukubavwa abakamu na bayemba! Mumulabe u Yehova ukuti abamanyisye nu kubavwa ukuti mubabombele abakamu na bayemba. (Yesa. 64.8) Nge u Yehova abasaya pakuyezyayezya kwinyu ukuti mwize mubombe ngati we songo uwachipanga.
ULWIMBO 101 Kuchita Vinthu mu Umoza
