1. Choni cho mukubapalizya sana abantu bo bafisalyoyo?

 ALIWESI akubapalizya sana abantu bo bafisalyoyo. Tukubachindika abantu bo bangalindilila ukuti ichintu chimo chibombiwe ukusita ukukalala. Tukupalizya sana nanti abanji batulangizya ubufisalyoyo pala twakomannya ivintu. Sona tukumupalizya sana umuntu yo akatumanyisyanga Ibayibolo, ichifukwa chakuti akaba mufisalyoyo pakabalilo ko tukatamiwanga pakumanyila, ukwitikizya pamo ukubombezya ifundo zyo Ibayibolo likumanyisya. Ukuchila vyosi ivi, tukumupalizya sana u Yehova u Chala yo akubomba naswe ivintu umwabufisalyoyo!—Loma 2.4.

2. Nkimba kabalilo buli ko chingaba chakutamya ukulangizya ubufisalyoyo?

² Napo tukuhoboka nkani na bantu bo bafisalyoyo loli chitakuba chipepe ukuti uswe akabalilo kosi tube bafisalyoyo. Umwakufwanikizya, chingaba chakutamya ukulangizya ubufisalyoyo nanti muli pa muzele uwakuti mughule ufeteleza uwamakuponi nkani-nkani nanti mukwennya ukuti muchedwa ni chintu chimo. Pakabalilo kamo nanti bamo batukalalizya, tungakalala nkani. Sona akabalilo kamo chingaba chakutamya ukubukilila ukulindilila ichisu ichipya cho u Yehova atulayizizye. Ka mungalonda ukuba bafisalyoyo? Munkani iyi, inti twennye vyo ubufisalyoyo bukung’anamula sona ichifukwa cho bwakulondiwa. Inti tunenezannye sona cho chingatwavwa ukuti tube bafisalyoyo.

3. Ka umuntu yo mufisalyoyo akubomba buli-buli nanti abanji bamukalalizya?

³ Za twennye izila 4 izya mo tungalangizizya ubufisalyoyo. Iyabwandilo, umuntu yo mufisalyoyo atakukalala lubilo. Nanti  umuntu yumo abomba ivintu vimo ivyakumukalalizya pamo ivintu vyamufyenya, akubukilila ukuba wakufwasa sona atakunyosezya ivintu ivibibi vyo yumo amubombela. Amazyu aghakuti ‘atakukalala lubilo,’ akabwandilo mu Bayibolo ghakwaghiwa pakabalilo ko bakamulongosolagha u Yehova ukuti ‘we Chala uwachisa, mololo, umusubaliwa, atakukalala lubilo sona uwakulangizya ulughano ulusubaliwa nu lwabwanaloli.’—Kuso. 34.6.

4. Ka umuntu yo mufisalyoyo akubomba buli-buli nanti akulindilila ichintu chimo?

⁴ Ichabubili, umuntu yo mufisalyoyo akulindilila umwakufwasa. Nanti ivintu vimo vyasenda akabalilo akatali ukuchila mo inong’onelagha, atakukalala. (Mata. 18.26, 27) Pali ivyakubombiwa ivyinji vyo tukulondiwa ukulindilila umwakufwasa. Umwakufwanikizya, tukulondiwa ukwivwisya umwabufisalyoyo nanti umuntu yumo akunena, ukusita ukumudumulizya pazila. (Jobu 36.2) Tukulondiwa sona ukuba bafisalyoyo pakabalilo ko tukumwavwa umuntu yo tukumanyila nawe Ibayibolo ukuti ivwisye vyo Ibayibolo likumanyisya pamo ukuti amalane ni nkalo yimo imbibi.

5. Nkimba zila buli iyamwabo yo tungalangizizya ubufisalyoyo?

⁵ Ichabutatu, umuntu yo mufisalyoyo atakubomba ivintu umwakuchimbilila. Napo vili bunubu, loli ivyakubombiwa vimo vikulondiwa ukuti tubombaghe ivintu umwalubilo. Umuntu yo mufisalyoyo nanti akulonda ukuti abombe imbombo yimo iyakulondiwa, atakuchimbilila ukwanda pamo ukuyimalizya imbombo iyo. Mumalo mwache, akwenelezya ukuti ali na kabalilo akakukwana akakuti abombele imbombo yo akulonda ukubomba. Pisinda pache akuyibomba akiza imbombo iyi pakabalilo kache.

6. Ka umuntu yo mufisalyoyo, akubomba buli-buli nanti akomana ni ntamyo?

⁶ Ichanambala 4, umuntu yo mufisalyoyo, akuyezya ukujimba ku ntamyo ukusita ukudandaula. Ifundo iyi, yikulangizya ukuti ubufisalyoyo bukuyanako nu bujivu. Napo vili bunubu, loli te chibibi ukumulongosolela umumanyani witu ivyakukwafannya ni ntamyo yo twakomana nayo na mo tukwiyivwila ichifukwa cha ntamyo iyo. Loli umuntu yo mufisalyoyo akubomba chilichosi cho  angakwanisya ukuti ajimbe sona ukuti abukilile ukumubombela u Yehova umwakuhoboka. (Kolo. 1.11) Abantu aba Yehova bakulondiwa ukulangizya ubufisalyoyo muzila zyosi izi. Chifukwa buli? Za twennye ivifukwa vinandi bulo ivi.

7. Ukuyana nu Yakobo 5.7, 8, choni cho ubufisalyoyo bwakulondiwa? (Ennya sona ichituzi.)

⁷ Tukulondiwa ukuba bafisalyoyo ukuti twize tubwaghe ubumi ubwa bwila na bwila. Ngati mo bakabombela ababombi aba Chala abakale, tukulondiwa ukuba bafisalyoyo po tukulindilila ukuti u Chala ize akwanilisye vyosi vyo alayizizye. (Hebe. 6.11, 12) Ibayibolo likutuyanisya nu mulimi. (Belenga Yakobo 5.7, 8.) Umulimi akubikapo umoyo pakubyala nu kwitilila imbeyu yo abyala, loli atakumanya akabalilo akenecho ko vyo abyala vikwiza pakukulila. Umulimi akulindilila umwabufisalyoyo nu kusubila ukuti vyo abyala akwiza pakwinula naloli. Umwakuyana bulo, nuswe tukutangwanika ni mbombo izya buzimu napo tutalimenye “isiku liyo umwene [witu] akwizila.” (Mata. 24.42) Tukulindilila umwabufisalyoyo nu kusubila ukuti pakabalilo kache, u Yehova akwiza pakukwanilisya vyosi vyo alayizizye. Nanti tungaleka ukuba bafisalyoyo, tungalita pakulindilila sona panandi na panandi tungabuleka ubwanaloli. Tunganda pakubika inyinong’ono zyitu pa vintu vyo tungennya ukuti vingatupangisya ukuba bakuhoboka pakabalilo aka. Loli nanti swe bafisalyoyo, tungabukilila ukuba bakujimba mupaka pabumalilo nu kwiza ukupokiwa.—Mika 7.7; Mata. 24.13.

8. Ka ubufisalyoyo bungatwavwa buli-buli nanti tukubomba ivintu na banji? (Aba Kolosi 3.12, 13)

⁸ Tukulondiwa ukuba bafisalyoyo ukuti tube pabumanyani ubwiza na banji. Bukutwavwa ukuti twivwisanje nkani nanti abanji bakunena. (Yako. 1.19) Ubufisalyoyo bukwavwa sona ukuti pabe umutende. Nanti swe bafisalyoyo, pakabalilo ko ivintu vyatufyennya tutakukalala lubilo nu kunena vimo ukusita ukulangizya ichisa. Sona nanti swe bafisalyoyo, tutakukalala lubilo nanti umuntu yumo atukalalizya. Mumalo mwakunyosezya ichintu chibibi pa chibibi, “mwivwanaye mwebene-bene nu kuhobokelana.”—Belenga Aba Kolosi 3.12, 13.

9. Ka ubufisalyoyo bungatwavwa buli-buli pakabalilo ko tukulonda ukusala ivintu? (Isya Mbupingamu 21.5)

⁹ Ubufisalyoyo bungatwavwa sona ukuti tusale akiza ivintu. Mumalo mwakubomba ivintu umwakuchimbilila pamo ukusita ukwinong’onelapo, tukwiza pakupaghula akabalilo nu kufufuza ivyakukwafannya ni chintu cho tukulonda ukusala, pisinda pache po tungasala ichintu cho chiza. (Belenga Isya Mbupingamu 21.5.) Umwakufwanikizya, nanti te swe bafisalyoyo pakabalilo ko tukulonda imbombo, vingapangisya ukuti twitikizye imbombo yiliyosi yo tungayagha napo yingapangisya ukuti tunyokaghe ku nkomano pamo mu bulumbilili. Loli nanti swe bafisalyoyo, vingatwavwa ukuti twinong’onelepo umutunda gho tukwiza pakwenda ukuti tufike ku mbombo, amaawazi gho tukwiza pakubomba imbombo iyo sona mo yikwiza pakukwafizya imbumba yitu nu bumanyani bwitu nu Yehova. Nanti swe bafisalyoyo, tutangasala akabibi ivintu.

10. Choni cho chingamwavwa Umukilisitu ukuti abe mufisalyoyo?

¹⁰ Mwipute ukuti mube bafisalyoyo. Paseke izya muzimu, ubufisalyoyo bope bulipo. (Gala. 5.22, 23) Tungalaba umuzimu umuzelu nu kumulaba u Yehova ukuti atwavwe umwakuti tube bafisalyoyo. Nanti mwakomana ni ntamyo yo yingaghela ubufisalyoyo bwinyu, “mulabaye” umuzimu umuzelu ukuti ghubavwe ukuba bafisalyoyo. (Luka 11.9, 13) Tukulondiwa sona ukumulaba u Yehova ukuti atwavwe ukwennya ivintu ngati mo akuvyenezya. Nanti twiputa, tukulondiwa ukubomba chilichosi cho tungakwanisya ukuti isiku lililyosi tubanje bafisalyoyo. Napo tungaba ukuti te swe bafisalyoyo, loli nanti tukubukilila ukulaba ukuti tube bafisalyoyo nu ukuyezya-yezya ukulangizya  ubufisalyoyo, u Yehova akwiza pakutwavwa ukuti tube bafisalyoyo.

11-12. Ka u Yehova akulangizya buli-buli ubufisalyoyo?

¹¹ Mwinong’onelaghepo ivifwanikizyo ivya mu Bayibolo. Mu Bayibolo muli ivifwanikizyo ivya bantu abinji bo bakaba bafisalyoyo. Nanti tunginong’onelapo inkani izya mu Bayibolo izi, vingatwavwa ukumanya izila izya mo tungalangizizya ubufisalyoyo. Loli po tuchili pakwennya ivifwanikizyo vimo, za twennye mo u Yehova akulangizizya ichifwanikizyo ichiza pankani iya bufisalyoyo.

¹² Mumughunda uwa Edeni, u Satana akanena ivintu ivibibi ivyakukwafannya ni zina ilya Yehova nu kumupangisya u Eva ukuti akayikile nanti u Yehova mulaghili umwiza sona uwalughano. Mumalo mwakuti mwalubilo amunangannye u Satana, u Yehova akaba mufisalyoyo nu kubukilila ukwikola pakumanya ukuti inti vilondiwe akabalilo akatali umwakuti vilangizye ukuti ubulaghili bwache bwiza sana. Sona pakabalilo ko akulindilila, u Yehova akujimba ku vintu ivyinji ivibibi vyo bo bakumusambukila bakunena ivyakukwafannya ni zina lyache. Umwakongelezyapo, akulindilila umwabufisalyoyo umwakuti abantu abinji babe nu lusako ulwakuti bize bapokele ubumi ubwa bwila na bwila. (2 Pita. 3.9, 15) Ivi vyapangisya ukuti abantu amamiliyoni aghinji bamumanye akiza. Nanti tukubikapo umoyo pa mo tukupindulila nu bufisalyoyo ubwa Yehova, inti chibe chipepe ukulindilila akabalilo ko akwiza pakupyutila ichisu ichapasi.

13. Ka u Yesu akayezya buli-buli ubufisalyoyo ubwa Baba wache? (Ennya sona ichituzi.)

¹³ U Yesu akumuyezya umwakufikapo Ubaba wache pankani iya bufisalyoyo sona akalangizya inkalo iyi pakabalilo ko akaba pachisu. Loli te kabalilo kosi ko chikabanga chipepe kwa Yesu ukuti alangizye ubufisalyoyo, nkani-nkani pakabalilo ko abamanyisi aba ndaghilo na Bafalisayi bakalangizyanga ubuzimbuli. (Yoha. 8.25-27) Loli ngati we Baba wache, u Yesu wepe atakakalalagha lubilo. Atakanyosezyanga nanti bakumutuka pamo ukumunena. (1 Pita. 2.23) Ichifukwa  chakuti u Yesu akaba mufisalyoyo, vikamwavwa ukuti ajimbe intamyo izyinji ukusita ukudandaghula. Cho chifukwa tutakuswigha po Ibayibolo likutubuzya ukuti, “mwinong’one nizya Yesu yuyo akajimba nkani ni ntuko izya bantu abambibi”! (Hebe. 12.2, 3) Nu butuli ubwa Yehova, nuswe bulo tungaba bafisalyoyo nu kujimba ku ntamyo yiliyosi yo tungakomana nayo.

14. Nkimba tukumanyilako ichoni kwa Abulahamu pankani iya Bufisalyoyo? (Aba Hebeli 6.15) (Ennya sona ichituzi.)

¹⁴ Nkimba tungabomba ichoni nanti twalindilila kwakabalilo akatali loli tukwennya ukuti ubumalilo bukuchedwa? Swebamo twalindilila kwa kabalilo akatali ukuti ubumalilo bwize sona pakabalilo aka tukupasya ukuti ubumalilo inti bwize po uswe tute nu bumi. Choni cho chingatwavwa ukuti tubukilile ukulindilila umwabufisalyoyo? Ennya mo u Abulahamu akabombela. Pakabalilo ko u Abulahamu akaba ni myaka 75 atakaba nu mwana, u Yehova akamulayizya ukuti: ‘Inkwiza pakukupanga ukuba umutundu ughukulu nkani.’ (Ubwa. 12.1-4) Nkimba u Abulahamu akennya ukuti ilayizyo ili lyakwanilisiwa? Vyosi vitakakwanilisiwa. Akati aloboka Ulusoko ulwa Yefulata, u Abulahamu akalindilila kwa myaka 25 ukuti umwana wache u Ayizeki apapiwe, sona pakati pendapo imyaka 60 abizukulu bache u Esabu nu Yakobo bakapapiwa. (Belenga Aba Hebeli 6.15.) Loli u Abulahamu atakennya ukuti abizukulu bache baba umutundu ughukulu nu kupyana ichisu icha layizyo. Umwanavuli umusubaliwa uyu, akaba pabumanyani ubwiza nu Mupeli wache. (Yako. 2.23) Sona u Abulahamu nanti iza azyuka, akwiza pakuhoboka nkani pakumanya ukuti ulwitiko nu bufisalyoyo bwache bukavwa ukuti amaluko ghosi pachisu ichapasi ghasayiwe! (Ubwa. 22.18) Nkimba tukumanyilako ichoni? Nuswe bulo tutangennya vyosi vyo u Yehova alayizizye ukuti vikukwanilisiwa pakabalilo aka. Loli nanti tungaba bafisalyoyo ngati we  Abulahamu, tungasimikizya ukuti pakabalilo aka u Yehova akutusaya sona akwiza pakutusaya nkani muchisu ichipya cho alayizizye.—Mali. 10.29, 30.

15. Nkimba tubombaghe ichoni pakabalilo ko tukumanyila patwebene?

¹⁵ Mu Bayibolo muli nkani izyinji izya bantu bo bakaba bafisalyoyo. (Yako. 5.10) Mwalekelachi ukupaghula akabalilo nu kumanyilako zimo mwa nkani izi? b Umwakufwanikizya, u Devedi napo akapakaziwa po akaba mwana umunandi ukuti akwiza pakuba we mwene uwa Izilayeli muntazi, loli akalindilila ukwa myaka iyinji ukuti apokele ubumwene. U Simiyoni nu Ana bakabukilila ukumwiputa u Yehova umwabusubaliwa pakabalilo ko bakalindililagha ukwiza ukwa Mesiya. (Luka 2.25, 36-38) Pakabalilo ko mukumanyila zimo mwa nkani izi, mughaghe amaansala aghamalalusyo agha: Choni cho chikamwavwa umuntu uyu ukuti abe mufisalyoyo? Ka akapindula buli-buli ichifukwa chakuti akaba mufisalyoyo? Nkimba ningamuyezya buli-buli? Mungapindula sona nanti mungamanyila inkani izya bantu bo batakalangizya ubufisalyoyo. (1 Samu. 13.8-14) Nanti mukumanyila, mwilalusye ukuti: ‘Choni cho chikamupangisya ukuti atakabe mufisalyoyo? Ka vintu buli ivibibi vyo vikabombiwa ichifukwa chakuti akapotwa ukuba mufisalyoyo?’

16. Ka tukupindula buli-buli nanti swe bafisalyoyo?

¹⁶ Ennya amapindu gho ghakubapo nanti swe bafisalyoyo. Nanti swe bafisalyoyo, tukuba bakuhoboka sona abakufwasa. Cho chifukwa ubufisalyoyo bungatwavwa ukuti twinong’onaghe akiza sona tubanje nu bumi ubwiza. Nanti tukubomba ivintu umwabufisalyoyo na banji, tukuba nabo pa bumanyani ubwiza. Sona tukuba bakukolelana muchipanga. Tutakukalala lubilo nanti umuntu yumo atukalalizya, ivi vikwavwa ukuti intamyo yitakakule nkani. (Sali. 37.8, Mbupi. 14.29) Loli ukuchila vyosi ivi nanti swe bafisalyoyo, tukumuyezya u Baba witu uwa kumwanya sona tukupalamila nkani kukwache.

17. Nkimba tukulondiwa ukubomba ichoni?

¹⁷ Ukunena ubwanaloli, ubufisalyoyo nkalo inyiza sana yo aliwesi angapindula nayo! Te chipepe akabali kosi ukuba bafisalyoyo, loli nu butuli ubwa Yehova tungabukilila ukuba ni nkalo iyi. Sona po tukulindilila ichisu ichipya mubufisalyoyo, tungaba nu lusubilo ulwakuti ‘amaso agha Yehova ghakwennya bo bakumoghopa, bo bakulindilila ulughano lwache ulusubaliwa.’ (Sali. 33.18) Nge twebosi twabikapo umoyo ukuti tubanje bafisalyoyo.