• “Inkiyivwanga ukuti umulume wane akubomba ubwamalaya umwakupyanizya-pyanizya.”

• “Inkiyivwanga ukuti te ne muntu uwakulondiwa, uwakuboneka akiza, sona nte ni mbombo nayimo.”

• “Intakamubuzyapo umuntu aliwesi ivyakukwafannya ni nkani iyi. Nkatamiwa sana nemwene.”

• “Inkiyivwanga ukuti u Yehova ate nune ni mbombo.”

Ifundo zyo zili pamwanya apa zikulangizya mo abachi bakwiyivwila nanti abalume bakwenelezya ivituzi ivyakusikula. Nanti umulume akubomba ivi umwakufisama ukwa myezi pamu ukwamyaka, umuchi angiyivwa ukuti atangamusubalila sona. Umuchi yumo akanena ukuti, “Inkaswigha ukuti, ‘ka umwanavuli uyu ali buli-buli? Ka pali ivintu vimo vyo akunfisila?’”

Inkani iyi yasimbiwa ukuti yibavwe abachi bo abalume babo bakwenelezya ivituzi ivyakusikula. a Munkani iyi inti tunenezannye ifundo izya mu Bayibolo zyo zingabasangalusya abachi, ukusimikizya ukuti u Yehova abaghanite, akulonda ukubavwa sona ukuba nu mutende uwa mumoyo nu kubukilila ukupalamila kwa Yehova. b

Napo patalipo nachimo-chimo cho mungabomba ukuti mumulesye umulume winyu pa vyosi vyo akubomba, loli pali ivintu vimo vyo mungabomba ukuti mube nu mutende uwa mumoyo. Ennya ivintu ivya kukonkapo ivi.

Mutakiyipe inongwa. Umuchi angiyivwa ukuti umulume akwenelezya ivituzi ivyakusikula ichifukwa chakuti pamo angaba ukuti anangite vimo. U Alice c akiyivwanga ukuti atakuboneka akiza kwa mulume wache. Akaswigha ukuti, ‘Choni cho umulume wane aghanite ukwennya abakolo abanji mumalo mwa une?’ Abachi bamo bakwiyipa inongwa na mo bakubombela ivintu, bakwinongʼona ukuti bobo bakupangisya ivintu ukuti vikomanike. U Danielle akanena ukuti, “Inkiyennyanga ukuti ne mukolo umubibi yo akuvulungannya isendwa yache ichifukwa chakuti nkakalalagha nkani.”

Nanti numwe mukwiyivwa umwakuyana bulo mumanye ukuti u Yehova atakubennnya ukuti mwe babibi ichifukwa cha vyo abalume binyu bakubomba. Pa Yakobo 1.14 pakunena ukuti: “Umuntu wesi akuyeliwa nanti ivinyonywa vyache ivibibi vikumuwesa nukumutegha.”  (Loma 14.12, Filipi 2.12) Mumalo mwakubapa inongwa, u Yehova akupabalizya nkani ichifukwa chakuti mwebasubaliwa kukwache.—2 Syambu. 16.9.

Chingaba chakwavwa ukwivwisya ukuti abalume nanti bakwenelezya ivituzi ivyakusikula, chitakung’amula ukuti abachi babo batakuboneka akiza. Abakaswili abakwennya ivyakukwafannya ni vituzi ivyakusikula, bakalongosola ukuti umuntu yo akwennya ivituzi ivi akuba ni chinyonywa ichakughonana ichakuti patalipo nu mukolo nayumo-yumo yo angamwikutisya.

Mutakapasyange nkani. U Catherine akanena ukuti akabalilo kosi akwinong’ona ivyakuti umulume wache akwenelezya ivituzi ivyakusikula. U Frances akanena ukuti, “Nanti ntakumanya ko umulume wane ali ntakufwasa mumoyo. Nkuba ne wakupasya isiku lyosi.” Abachi bamo banenite ukuti bakwivwa isoni nanti bali na bakamu pamo abayemba bo bazimenye intamyo zyo abalume babo bali nazyo. Bamo bakunena ukuti bakwiyivwa ukuti bali bene, ichifukwa chakuti bakwinong’ona ukuti pate nayumo yo angivwisya mo ivintu vibeleye pa bumi bwabo.

Aliwesi angiyivwa umwakuyana bulo. Loli nanti akabalilo kosi mungikalila bulo ukwinong’onela ivi, vingapangisya ukuti mupasyange nkani. Mumalo mwache muyezye ukwinong’onela nkani ubumanyani bwinyu nu Yehova. Nanti mungabomba bunubu chingabavwa ukuti mube bakujimba.—Sali. 62.2, Efe. 6.10.

Ukubelenga nu kwinong’nelapo inkani izya mu Bayibolo izya bakolo bo bakasangalusiwa ichifukwa chakwiputa kwa Yehova, numwe bulo kungabavwa. Akabalilo kamo u Yehova atakefyangapo intamyo zyabo loli akabapanga umutende uwa mumoyo. Umwakufwanikizya, u Hana vikamubaba nkani mumoyo ichifukwa cha mo ivintu vikabela pa bumi bwache. Loli akati ‘iputa kwa Yehova akabalilo akatali,’ akaba nu mutende uwa mumoyo napo atakamanyagha mo ivintu inti vibele kuntazi.—1 Samu. 1.10, 12, 18; 2 Koli. 1.3, 4

Mubalabe abasongo abachipanga ukuti babavwe. ‘Usongo aliwesi ali ngati malo aghakuvwamako ichimpepo sona amalo aghakuvwamako ichivula.’ (Yesa. 32.2.) Bangabapa umuyemba yumo yo ungamulongosolela mo ukuyivwila sona angakusangalusya.—Mbupi. 17.17

Ka mungamwavwa umulume winyu akuti aleke inkalo iyakwenelezya ivituzi ivyakusikula? Lumo mungamwavwa. Ibayibolo likulangizya ukuti ‘ukuba babili kulakiza ukuchila ukuba weka pakumalana ni ntamyo pamo pakumalana nu mulwani yo wamaka.” (Ndumbi. 4.9-12) Abakaswili bazyaghanizye ukuti nanti imbumba yikubombela poka, vikwavwa abalume ukuti bamalane ni ntamyo iyakwenelezya ivituzi ivyakusikula sona umuchi akwanda pakumusubila umulume.

 Loli napo vingaba bunubu, vikulondiwa ukuti yo akwenelezya ivituzi ivyakusikula, abikepo umoyo ukuti aleke ukwenelezya. Ka amulabite u Yehova ukuti amupe amaka aghakuti asinte nu kulaba ubutuli ku basongo ukuti bamwavwe? (2 Koli. 4.7; Yako. 5.14, 15) Ka ibikiye indondomeko iyakuti aleke ukwenelezya ivituzi ivyakusikula? Umwakufwanikizya, ka ibikiye akabalilo aka mo angabombezezya ivipangizo ivya makono nu kuleghuka ivintu vyo vingamupangisya ukuti agheliwe? (Mbupi. 27.12) Ka akuboneka ukuti angitikizya ubutuli bwinyu nu kubukilia ukuba musubaliwa kukwinyu? Nanti vili bunubu mungamwavwa.

Ka mungamwavwa buli-buli? Ennya ichifwanikizyo ichi. U Felicia akasendwa nu Ethan yo akaba ni chibelezya ichakwenelezya ivituzi ivyakusikula po akaba mwana munandi. Felicia akupangisya ukuti chibe chipepe kwa mulume wache ukumulongosolela nanti aba ni chinyonywa ichakwenelezya ivituzi ivyakusikula. U Ethan akanena ukuti: “Akabalilo kosi nkumubuzya umuchi wane ubwanaloli. Umuchi wane akunavwa umwalughano sona akumbikila impaka. Akunenelezya kabili-kabili mo nkubombela sona akunavwa ukuti imbanje ni mpaka pakubombezya intaneti.” Umwachipapiwa, u Felicia akwenela ukuti vikumubaba nanti u Ethan akopeka ukwenelezya ivituzi ivyakusikula. Akanena ukuti, “loli mo nkuyivwila, nanti nakakala namo nkwivwila ivyakubaba, kutakumwavwa umulume wane ukuti aleke ukwenelezya ivituzi ivyakusikula. Nanti twanenezannya intamyo yo ali nayo, akuba wakwisengannya ukunavwa ukuti nanti nakalala nkani ni yivweko akiza.”

Ukunenezannya kumo kutakumwavwa bulo umwanavuli ukuti aleke ukwenelezya ivituzi ivyakusikula, loli kukumwavwa sona umuchi wache kuti ande pakumusubila sona. Ukuchila vyosi nanti umulume wakwisengannya ukumubuzya umuchi wache ivyakukwafannya ni chinyonywa cho ali nacho ko akuwuka sona vyo akulonda ukubomba chikuba chipepe ukuti umuchi wache amusubilaghe ichifukwa chakuti akulangizya ukuti patalipo nachimo cho akumufisa umuchi wache.

Ka mukusubila ukuti numwe mungamwavwa umulume winyu muzila iya kuyana bulo? Nanti vili bunubu, mwalakelachi ukubelengela poka nu ukunenezannya inkani iyi? Nanti mungabomba bunubu vingavwa ukuti umulume winyu aleke ukwenelezya ivituzi ivyakusikula nu kubavwa umwe ukuti mwande sona pakumusubila. Mumalo mwakuti akalalaghe ichifukwa chakuti mukuyitambula intamyo iyi kabili-kabili, abaghiye ukubivwisya mo mukuyivwila ichifukwa cha ntamyo iyo. Mukulondiwa ukubavwa ukuti baleke inkalo zyabo nu lusako ulwakuti bande sona pakubasubila. Tukulondiwa ukumanya cho chikupangisya ukuti abantu benelezyange ivituzi ivyakusikula na mo mungabombela ukuti mumalane ni ntamyo iyi. d

Nanti umwe nu wamwinyu uwa musendwa mukoghopa ukuti mutangabukilila ukwilema pakabalilo ko mukunenezannya inkani iyi mungamulaba usongo yo mwebosi mukusatuka nawe ukuti abepo pakabalilo ko  mukunenezannya inkani iyi umwakuti angabavwa ukusala akiza ivintu. Mumanye ifundo iyakuti napo uwamwinyu uwa musendwa angaleka ukwenelezya ivituzi ivyakusikula, vingasenda akabalilo ukuti mwande pakumusubila. Mutakanyokele kwisinda. Muyezye ukwennya ivintu ivyiza napo vingaba vinandi bulo vyo vyabombiwa. Mube nu lusubilo ukuti nanti penda akabalilo waghe mwebosi mwe bafisalyoyo isendwa yinyu yikwiza pakuba sona yakughoma ngati mo yikabela pabwandilo—Ndumbi. 7.8; 1 Koli. 13.4.

Nanti umulume winyu ikala akabalilo akatali ukusita ukwenelezya ivituzi ivyakusikula loli isiku limo enelezya, ka vikung’anamula ukuti atangasinta sona atakwiza pakusintapo lumo inkalo yache iyi? Te momo vingabela. Ivi vingabombiwa nkani-nkani nanti enelezya ivituzi ivyakusikula kwa akabalilo akatali, vingamutamya ukuti asinte nu kulekela zila. Angennya sona ivituzi ivyakusikula napo pangaba ukuti penda akabalilo akatali ukufuma po akalekela. Napo vingaboneka ukuti aleka ukuba ni chinyonywa ichakwenelezya ivituzi ivyakusikula, umwanavuli akulondiwa ukwibikila impaka pa vintu vyo akubomba ukuti ivi vitakize vibombiwe sona. (Mbupi. 28.14; Mata. 5.29; 1 Koli. 10.12) Akulondiwa ukusinta nu kuba ni nyinong’ono impya sona nu kumanyila “ukubenga cho chibibi” vyo vikongelezyapo ukwenelezya ivituzi ivyakusikula nu kubomba chilichosi cho chinyazu ngati ukwangazya inkule. (Efe. 4.23; Sali. 97.10; Loma 12.9) Ka akubikapo umoyo ukusinta inkalo yache? Nanti vili bunubu, mungaba nu lusubilo ukuti angasintila zila inkalo yache. e

Ka mungabomba ichoni nanti uwamwinyu uwa musendwa atakulonda ukumalana ni ntamyo iyi? Tutakukayikila kuti ichitima chingabalema, mungakalala, sona mungatagha ulusubilo muwamwinyu uwa musendwa. Mungawagha umutende uwa mumoyo nanti mungamutulila u Yehova intamyo yinyu. (1 Pita. 5.7) Bukilila ukupalamila kwa Yehova ukwendela munyiputo, ukumanyila nu kwinong’onelapo pa vyo mwabelenga. Nanti mungabomba bunubu mungaba mwe bakusimikizya ukuti u Yehova wepe akwiza pakupalamila kukwinyu. Ngati mo panenela pa Yesaya 57.15 ukuti u Yehova akuba papipi na bantu babo ‘imyoyo yabo yipwayukite,’ sona akulonda ukubavwa ukuti bande sona pakuhoboka. Muyezye ukubomba chilichosi cho mungakwanisya ngati mwe Bakilisitu babwanaloli. Mulabaghe ubutuli ku basongo. Sona mube nu lusubilo ukuti kuntazi umulume winyu angize asinte.—Loma 2.4; 2 Pita. 3.9