Skip to content

Skip to table of contents

Amalalusyo Aghakufuma kwa bo Bakubelenga

Amalalusyo Aghakufuma kwa bo Bakubelenga

Ka Abaizilayeli Bakaba Sona Ni Chakulya Ichamwabo Ukufumyako Umana na Bazungwa?

Imyaka 40 yosi yo Abaizilayeli bakaba munkolongo bakalyanga umana. (Kuso. 16.35) Pa vyakubombiwa vibili, u Yehova akabapa abazungwa. (Kuso. 16.12, 13; Kuba. 11.31) Loli Abaizilayeli bakaba sona ni chakulya ichamwabo ichakuti bangalya.

Umwakufwanikizya, u Yehova akabapanga abantu bache ‘amalo aghakuti batuzyepo’ nu kubapa amizi aghakuti bang’welaghe ni chakulya ichakuti balyange. (Kuba. 10.33) Amalo ghamo ghakaba gha lungala-ngala agha ku Elimu ‘ko kukaba iviziba 12 ivya mizi na makwi agha makoma 70.’ Tutakukayikila ukuti amakwi agha ghakabanga ni vikomwa. (Kuso. 15.27) Ibuku limo likunena ukuti “ivikomwa ivya makoma vyovyo vikwaghiwa nkani mulungala-ngala sona bakuvibombezya ngati chakulya, amafuta sona ngati chizundila ku bantu amamiliyoni aghinji.”—(Plants of the Bible)

Abaizilayeli bakatuzya sona pamalo gho pakaba ichikombe ichikulu mu lungala-ngala cho amasiku ghano chikwitiziwa ukuti Feiran, ku chigaba chimo icha Wadi Feiran. Ibuku limo likunena ukuti, “Ichikombe ichi cha makilomita 130 chocho chitali nkani ukuchila vyosi, chakuyemba sona chocho chikombe ichakumanyikwa nkani mu sinai.” (Discovering the World of the Bible) Ibuku ili likanena sona ukuti: “Nanti yumo angenda amakilomita 45 ukufuma po ichikombe ichi chikomanite ni nyanja, angaya afike kumalo gho ghakwitiziwa ukuti Feiran Oasis. Amalo agha ghali pamwanya sona mubukulu ghakukwana amakilomita 4.8. Kuli amakwi agha makoma aghinji sona aghakuyemba nkani umwakuti bakughayanisya nu mughunda uwa Edeni. Ukwa myaka amasawusandi aghinji abantu bakwiza kuno ukuti bize bennye amakwi agha.”

Amakoma mulungala-ngala po pali amizi ku Feiran

Pakabalilo ko Abaizilayeli bakafumagha ku Ijiputi bakanyamula ivimunya ivya fulawulo ni vyakukasila, imbeyu izyakupambana-pambana na mafuta. Napo vikaba bunubu, loli ivintu ivi vitakikalagha akabalilo akatali. Abantu bakasenda sona ‘ing’ombe, ing’ozi sona ivitekwa ivyinji ivyakupambana-pambana.’ (Kuso. 12.34-39) Ichifukwa cha tubalilo utupala-pala ivinyamana ivyinji vibaghiye ukuti vikafwa. Loli vimo Abaizilayeli babaghiye ukuti bakalyanga. Sona ivinyamana vimo babaghiye ukuti bakapelekagha ku bachala ababumyasi. a (Imbo. 7.39-43) Napo vikaba bunubu loli Abaizilayeli babaghiye ukuti bakasyala ni vinyamana vimo, tukunena bunubu ichifukwa cha mazyu gho u Yehova akababuzya abantu bache bakati baleka ukumwivwila akanena ukuti ‘abana binyu abanavuli bakwiza pakuba badimi munkolongo ukwa myaka 40.’ (Kuba. 14.33) Tukusubila ukuti ing’ombe zikabapanga ulukama sona bamo bakalyanga inyama, loli vitakaba vyakukwana ukuti vibalyesye abantu 3 miliyoni ukwa myaka 40. b

Ka ivinyamana vikachagha kwighi ichakulya na mizi? c Pakabalilo kala kubaghiye ukuti kukaba ivula iyinji sona ivyakumela munkolongo vikaba vyinji. Ibuku ilya Insight, Volume 1, likunena ukuti imyaka 3,500 yo yendapo, kumalo ko Abaizilayeli bakaba, “kukaba amizi aminji ukuchila mo ghabeleye akabalilo kano. Tukumanya ifundo iyi ichifukwa chakuti pakabalilo aka, kuli imifolo iyinji sona iyakumila yo yikapangiwa na malusoko gho ghakabako pakabalilo kala.” Napo vikaba bunubu, kunkolongo iyi kutakamelagha ivintu sona ghakaba malo aghakoghofya. (Kumbu. 8.14-16) Tukusubila ukuti nanti u Yehova atakabapanga amizi umwakuswighisya, Abaizilayeli ni vinyamana nge bakafwa.—Kuso. 15.22-25; 17.1-6; Kuba. 20.2, 11.

U Mozesi akababuzya Abaizilayeli ukuti u Yehova abalela nu mana ‘ichifukwa chakuti akalondagha ukuti bamanye ukuti umuntu atangaba nu bumi ichifukwa cha chakulya chene loli angaba nu bumi na mazyu ghosi gho ghakufuma mu mulomo wa Yehova.’—Kumbu. 8.3.

a Ibayibolo likunena ivyakubombiwa vibili vyo ivinyamana vikapelekiwa isembe munkolongo. Ichakubombiwa ichabwandilo po pakabalilo ko bakamwimikagha uwa sembe, sona ichakubombiwa ichabubili po pakabalilo aka lusekelo ulwa Pasaka. Ivyakubombiwa vyosi vibili, vikabombiwa mu 1512 B.C.E., umwaka uwabubili bo Abaizilayeli babwela ku Ijiputi.—Levi. 8.14–9.24; Kuba. 9.1-5.

b Kubumalilo ubwa myaka 40 munkolongo, Abaizilayeli bakapoka ivinyamana amasawuzandi aghinji ku nkondo. (Kuba. 31.32-34) Napo vikaba bunubu, loli bakabukilila ukulya amana mupaka po bakingila Muchisu Ichalayizyo.—Yoswa 5.10-12.

c Tungamalizya ukuti ivinyamana vitakalyanga amana ichifukwa u Yehova akababuzya abantu ukuti babunganikaghe amana ukuyana na mo umuntu aliwesi akulyela loli atakatambulapo ivinyamana.—Kuso. 16.15, 16.