1. Nkimba u Chala akabapanga buli-buli amaka ababombi bache abakale?

 AKABALILO kosi Amazyu gha Chala ghakubalongosola abantu abasubaliwa ukuti bamaka. Loli te kabalilo kosi po bakiyivwanga ukuti bamaka. Umwakufwanikizya, pa vyakubombiwa vimo Umwene u Devedi akiyivwanga ukuti ali ‘na maka ngati lighamba,’ loli pa vyakubombiwa vimo akiyivwa ukuti ‘ate na maka sona akoghopagha.’ (Sali. 30.7) Napo u Samusoni akaba na maka ichifukwa chakuti akaba nu muzimu wa Chala, loli akamanyagha ukuti ukusita umuzimu wa Chala nge ‘ataba na maka ngati mo abantu bosi babeleye.’ (Balo. 14.5, 6; 16.17) Abantu abasubaliwa aba bakabanga na maka ichifukwa chakuti u Yehova weyo akabapanga.

2. Choni cho umutumiwa u Pabuli akanena ukuti atakaba na maka sona ukuti akaba na maka? (2 Aba Kolinti 12.9, 10)

² Umutumiwa u Pabuli wepe akamanya ukuti akalondiwanga amaka aghakufuma kwa Yehova. (Belenga 2 Aba Kolinti 12.9, 10.) Umutumiwa u Pabuli wepe akatamiwanga nu bubine ngati mo nuswe bulo tukutamiliwa. (Gala. 4.13, 14) Akabalilo kamo u Pabuli akatamiwanga ukuti abombe chicho chiza. (Loma. 7.18, 19) Akabalilo kamo sona akapasyanga ichifukwa cha vintu vivyo angakomana navyo pa bumi. (2 Koli. 1.8, 9) Loli umutumiwa u Pabuli pakabalilo ko akiyivwanga ukuti ate namaka po po akabanga na maka. Ka vikabombiwanga buli-buli? U Yehova weyo akamupanga amaka gho akasobelwanga ukuti ajimbe ku ntamyo zyo akakomanagha nazyo.

3. Ka malalusyo buli gho inti twamuliwe munkani iyi?

³ U Yehova ukutulaghizya ukuti nuswe bulo akwiza ukutupa amaka. (2 Koli. 1.8, 9) Loli tutangalindilila ukuti tungapokela amaka ukusita uswe ukubombapo zimo. Umwakufwanikizya, injini yikwavwa ukuti igalimoto yendaghe. Loli ukuti igalimoto yende, pakulondiwa ukuti udilayiva apembelelaghe umoto. Umwakuyana bulo u  Yehova wakwisengannya ukutupa amaka gho tukulondiwa, loli ukuti ivi vibombiwe tukulonda ukubombapo zimo. Nkimba u Yehova atupiye ichoni ukuti tube bamaka? Nkimba tungabomba ichoni ukuti tupokele amaka agha? Inti twamuliwe amalalusyo agha nanti tukwennya mo u Yehova akamwavwilizya umulaghuzi u Yona, u Maliya unyina wa Yesu nu mutumiwa u Pabuli. Inti twennye sona mo u Yehova akubavwizya ababombi bache muzila izyakuyana bulo.

4. Ka tungapokela buli-buli amaka ukufuma kwa Yehova?

⁴ Ulwiputo zila yimo yo tungapokelela amaka ukufuma kwa Yehova. U Yehova akwiza pakwamula inyiputo zyitu umwakutupa ‘amaka aghakuchila gho twalondiwanga.’ (2 Koli. 4.7) Tungapokela sona amaka pakabalilo ko tukubelenga Amazyu ghache nu kwinong’onelapo. (Sali. 86.11) Ubutenga bwa Yehova bo buli mu Bayibolo buli ‘na maka.’ (Hebe. 4.12) Nanti mukwiputa kwa Yehova nu kubelenga amazyu ghache, mukwiza ukupokela amaka gho mukulondiwa ukuti mujimbe, mubukilile ukuba bakuhoboka, pamo ukuti mukwanisye imbombo yo yabonekagha ukuba yipala ukuyibomba. Ennya mo u Yehova akamupela amaka umulaghuzi u Yona.

5. Choni cho umulaghuzi u Yona akalondiwanga amaka?

⁵ Umulaghuzi u Yona akalondiwanga amaka. Akasamala imbombo iyakutamya yo u Yehova akamupa. Ivyakukonkapo vyache nge akatagha ubumi bwache nu wa bamwabo bo akakwela nabo musitima ichifukwa cha chimpepo ichamaka. Bo bamutaghila mumizi, akaghiwa mumalo gho ataghiwepo na lumo, akaba mulwanda ulwa chiswi. Ka mukwinong’ona ukuti u Yona akiyivwa buli-buli? Pabwandilo akwenela akinong’onagha ukuti inti afwe sona akwenela ukuti akiyivwanga ukuti u Yehova amutagha. Pakabalilo aka, akwenela ukuti akapasyanga nkani.

6. Ukuyana nu Yona 2.1, 2, 7, choni cho chikamughomya u Yona po akaba mulwanda ulwa chiswi?

⁶ Ka u Yona akabomba ichoni ukuti apokele amaka po akaba mulwanda ulwa chiswi? Akiputa kwa Yehova. (Belenga Yona 2.1, 2, 7.) Napo u Yona akaba ukuti atamwivwila u Yehova, loli akaba nu lusubilo ulwakuti u Yehova inti ivwe ulwiputo lwache ulwakufuma pasi pa moyo ulwakulangizya ukuti apinduka. U Yona akinong’onelagha umwakupwelela amasimbo gho akabelengagha kwisinda. Choni cho tukunena bunubu? Mu lwiputo lwache lo lusimbiwe pa Yona chaputala 2, akabombezya amazyu aminji aghakuyana na gho ghakwaghiwa mwi buku lya Masalimo. (Umwakufwanikizya, yanisya Yona 2.2, 5, nu Salimo 69.1; 86.7) Chakwivwika ukuti u Yona akaghamanyagha akiza amasimbo agha. Amavesi agha ghakamwavwa u Yona ukuti abe nu lusubilo ukumanya kuti u Yehova inti amwavwe. U Yehova akamupoka u Yona, pisinda pache u Yona akaba wakwisengannya ukubomba imbombo yo u Yehova akamupa.—Yona 2.10–3.4.

7-8. Ka umukamu yumo uwa ku Taiwan akapokela buli-buli amaka pakabalilo ko akakomana ni ntamyo?

⁷ Ichifwanikizyo icha Yona chingatwavwa pakabalilo ko twakomana ni ntamyo izyakupambana-pambana. Umwakufwanikizya, umukamu u Zhiming b uwa ku Taiwan, akutamiwa ni mbina inkulu. Umwakongelezyapo, akujimba ukususyiwa na bamumbumba yache chifukwa cha lwitiko lwache mwa Yehova. Akwagha amaka ukufuma kwa Yehova ukwendela mu lwiputo na kumanyila. Akanena ukuti “nkuba ne wakupasya pakabalilo ko nakomana ni ntamyo umwakuti chikuba chakutamya ukuti manyile paneka.” Loli akusubila ukuti Yehova inti amutule. Akanena ukuti: “Ichabwandilo nkwiputa kwa Yehova. Pisinda pache nkubika amahediseti mumakutu ukuti nteghelezye inyimbo izya Bumwene. Akabalilo kamo nkwimbagha inyimbo izi umwakwisya amazyu mupaka umoyo wane wikale pasi. Pisinda pache nkwanda pakumanyila.”

⁸ Ukumanyila Ibayibolo paweka kukamughomya u Zhiming muzila yo atakinong’onelaghako.  Umwakufwanikizya, po akapolagha ku opaleshoni inkulu yo bakamupanga, unesi yumo akamubuzya ukuti ichifukwa chakuti ibanda lyache likachepa akalondiwanga ukuti abikiwe ibanda. Ubusiku ubwakuti indabi inti apangiwe opaleshoni, u Zhiming akabelenga inkani iya muyemba yumo yo wepe bakamupangapo opaleshoni iyakuyana ni yache. Umuyemba uyu akaba ni banda ilyakuchepa nkani ukuchila mo ilya Zhiming likachepela, napo umuyemba yula atakitikizya ukuti bamubike ibanda loli akapola. Ichakubombiwa ichi chikamughomya u Zhiming ukuti abukilile ukuba musubaliwa.

9. Nanti mukwiyivwa ukuti mute na maka ichifukwa cha ntamyo yo mwakomana nayo, nkimba mungabomba ichoni?

⁹ Ka mukuba mwe bakupasya sana pakabalilo ko mwakomana ni ntamyo, umwakuti mukupotwa ukulongosola akiza vyo mukulonda ukunena mu lwiputo? Pamo ka mukwiyivwa ukuti mwe bakulita sana umwakuti mutangakwanisya ukumanyila? Mukumbukilaghe ukuti u Yehova akwivwisya mo ivintu vibeleye pa bumi bwinyu. Napo mungiputa ulwiputo ulwakudumula, mungaba nu lusubilo ukuti u Yehova akwiza pakubapa ivintu vyo mukulondiwa. (Efe. 3.20) Nanti mukwivwa ivyakubaba pamo mukutamiwa inyinong’ono, vyo vingapangisya ukuti chibe chakutamya ukubelenga pamo ukumanyila pamweka, mungayezya ukwivwisya Ibayibolo ilya kujambula pamo amabuku aghakulongosola Ibayibolo. Sona chingaba chakwavwa ukwivwisya inyimbo yimo pamo ukwenelezya ividiyo pa jw.org. U Yehova akulonda ukubaghomya sona angabomba bunubu nanti mukwiputa ku kwache nu kulondelezya amansala mumabuku ghitu. Nanti mukubomba bunubu, mukulangizya ukuti mukumulaba ukuti abape amaka.

10. Ka abakamu na bayemba muchipanga bangatughomya buli-buli? (Ennya sona ichituzi.)

¹⁰ U Yehova angabombezya abakamu na bayemba bitu Abachikilisitu ukuti batughomye. ‘Bangatwavwa nkani’ pakabalilo ko twakomana ni ntamyo pamo nanti tukutamiwa ukukwanilisya imbombo yo yakutamya. (Kolo. 4.10, 11) Tukulondiwa ukuba na bamanyani ‘pakabalilo aka ntamyo.’ (Mbupi. 17.17) Nanti twawa amaka, Abakilisitu abamwitu bangatwavwa. Inong’onela mo u Maliya unyina wa Yesu akapokelela amaka ukufuma ku banji.

11. Choni cho u Maliya akalondiwanga amaka?

 ¹¹ U Maliya akalondiwanga amaka. Inong’onela mo u Maliya akiyivwila bo uwantumi u Gabiliyeli amubuzya ukuti inti abe nu lwanda napo akaba ukuti atasendizwe. U Maliya akaba ukuti atalelitepo lumo abana, loli pakabalilo aka akenelagha ukuti alele umunyamata yo inti ize abe we Mesiya. Sona u Maliya akaba ukuti ataghonite lumo nu mwanavuli, ka nge akamulongosolela buli-buli u Jozefu yo chikaba chibwezi chache ukuti ali nu lwanda?—Luka 1.26-33.

12. Ukuyana nu Luka 1.39-45, ka u Maliya akapokela buli-buli amaka gho akalondiwanga?

¹² Ka u Maliya akapokela buli-buli amaka gho akalondiwanga ukuti akwanilisye imbombo yo yikaba yakutamya sona akaba ukuti atayibombitepo lumo? Akalaba ubutuli ukufuma ku banji. Umwakufwanikizya akamulaba uwantumi u Gabiliyeli ukuti amulongosolele akiza mo inti vibele. (Luka 1.34) Mumasiku ghala-ghala u Maliya akisengannya nu kubuka “kukaya akamwighamba” aka Yudeya ukuti aye amulamuke umukamu wache u Elizabeti. Ubu bukaba bulendo ubwakulondiwa hee. U Elizabeti akamupalizya u Maliya sona nu butuli bwa Yehova akanena amazyu aghakumukazya u Maliya aghakukwafyannya nu bulaghuzi bo bukanenagha ivya mwana uwa Maliya yo akaba ukuti achili atapapiwe. (Belenga Luka 1.39-45.) Pisinda pache, u Maliya akanena ukuti u Yehova “abomba ivintu ivikulu nkani ni nyobe yache.” (Luka 1.46-51) U Yehova akamughomya u Maliya ukwendela mwa Gabiliyeli nu Elizabeti.

13. Ka umuyemba yumo uwa ku Bolivia akapindula buli-buli bo alaba ubutuli ukufuma ku bakamu na bayemba?

¹³ Ngati we Maliya numwe bulo mungagha amaka ukufuma ku bakamu na bayemba. Umuyemba u Dasuri uwa ku Bolivia, wepe akalondiwanga amaka ngati ghanagha. Uwise akati abina nu kumupanga dimiti muchipatala, u Dasuri weyo akaba nu bundindo ubwakumupwelela. (1 Timo. 5.4) Loli ichi chitakaba chipepe. U Dasuri akanena ukuti, “Akabalilo akinji nkiyivwanga ukuti ntangabukilila ukumupwelela.” Ka akalaba ubutuli? Pabwandilo atakalaba abanji ukuti bamutule. Akalongosola ukuti, “Ntakalondagha ukuti imbatamye abakamu na bayemba. ‘Nkinong’ona ukuti u Yehova weyo inti ampe ubutuli bo nkulondiwa.’ Loli pisinda pache nkazyaghannya ukuti ukwipaghula ku banji, nkulangizya ukuti ningamalana ni ntamyo zyane paneka.” (Mbupi. 18.1) U Dasuri akinong’ona ukuti abasimbile abamanyani bache bamo nu kubalongosolela mo ivintu vikabela pa bumi bwache. Akanena ukuti, “Ntangakwanisya ukulongosola ivyinji ukuyana nu butuli bo nkapokela ukufuma ku Bakilisitu abamwitu. Bakizagha ni chakulya kuchipatala sona bakambelengelagha amavesi ghamo agha mu Bayibolo gho ghakaba ghakusangalusya kukwane. Chakuhobosya sana ukumanya ukuti tute twebene. Tuli mumbumba inkulu iya Yehova yo yakwisengannya ukutwavwa, ukulila poka nuswe nu kututula ukuti tubukilile ukumubombela u Yehova napo tungakomana ni ntamyo.”

14. Choni cho tubaghiye ukwitikizya ubutuli ukufuma ku basongo?

¹⁴ U Yehova akubabombezya abasongo ukuti atupe amaka. Abasongo aba, vyabupi vyo akubombezya ukuti atughomye nu kutusangalusya. (Yesa. 32.1, 2) Nanti mukutamiwa inyinong’ono, mutakakabe ukubabuzya mo mukwiyivwila. Nanti batupa ubutuli, tukulondiwa ukubwivwila mwalubilo ichifukwa u Yehova angabapa amaka ukwendela mu basongo banaba.

15. Nkimba Abakilisitu bosi bali nu lusubilo buli?

¹⁵ Vyo Ibayibolo likulayizya vikutupa amaka nu lusubilo ulwakubulikila ukumubombela u Yehova. (Loma. 4.3, 18-20) Pakuba swe Bakilisitu, bamo bali nu lusubilo ulwakwiza ukwikala nu bumi kwa bwila na bwila mupaladayiso pachisu ichapasi loli bamo bali nu lusubilo ulwakwikala kumwanya. Ulusubilo ulu lukutughomya ukuti tujimbe kuntamyo, tulumbilile amazyu amiza sona nukubomba imbombo izyakupambana-pambana  mu chipanga. (1 Tesa. 1.3) Ulusubilo ngati lunulu lo lukamughomyanga umutumiwa u Pabuli.

16. Choni cho umutumiwa u Pabuli akalondiwanga amaka?

¹⁶ U Pabuli akalondiwanga amaka. Mukalata yo akabasimbila Abakolinti akiyanisya ni sonta. Akabalilo kamo u Pabuli akakomanagha na “mayimba aghakulekana-lekana,” akabalilo kamo ‘amahala ghakamulila,’ ‘akavwimiwa’ nu ‘kuwisiwa pasi.’ Utubalilo tumo ubumi bwache bukabanga pangozi. (2 Koli. 4.8-10) U Pabuli akasimba amazyu agha pabulendo bwache ubwa butatu ubwabumishonale. Akati asimba amazyu agha akakomana sona ni ntamyo izyamwabo inkulu. Akakomana na mavyondongo pamo ivigabenga, akapinyiwa, nu kubikiwa mujele sona ubwato bukapangunkana.

17. Ukuyana na 2 Aba Kolinti 4.16-18, choni cho chikamwavwa u Pabuli ukuti ajimbe ku ntamyo zyo akakomanagha nazyo?

¹⁷ U Pabuli akakwanisya ukujimba ichifukwa chakuti akabika inyinong’ono zyache pa lusubilo lo akaba nalo. (Belenga 2 Aba Kolinti 4.16-18.) Akababuzya Abakolinti ukuti napo umubili wache ‘ghute na maka,’ loli atakitikizya ukuti ivi vimunyosezye kwisinda. U Pabuli akabika inyinong’ono zyache pa vintu ivyamuntazi. Ulusubilo lwache ulwakuti akwiza pakuba nu bumi ubwa bwila na bwila kumwanya bukaba ‘buchindamu ubukulu ubwakuchila’ amayimba ghosi gho akakomana nagho. U Pabuli akinong’onelaghapo pa lusubilo ulu. Ivyakukonkapo vyache vikaba vyakuti akiyivwanga ukuti ‘akupokela amaka amapya isiku ni siku.’

18. Ka ulusubilo lukamughomya buli-buli u Tihomir ni mbumba yache?

¹⁸ U Tihomir umukamu uwa ku Bulgaria akagha amaka ukwendela mu lusubilo ulwa vintu ivya muntazi. Imyaka iyinandi bulo yo yendapo umuzuna wache u Zdravko akafwa pa ngozi. Bo akabalilo kendapo ukufuma po ingozi iyi yikabombiwa, u Tihomir akatamiwanga sana ni chitima ichikulu cho akaba nacho. Ukuti amalane ni ntamyo iyi, u Tihomir ni mbumba yache bakinong’onelaghapo mo ivintu inti vyize vibele pakabalilo ko abafwe bakwiza pakuzyuka. Akalongosola ukuti: “Umwakufwanikizya tukunenzannya ko inti twize tukomane nu Zdravko, ichakulya cho inti twize tumupiye, bo inti twize tubitizyeko ku lusekelo ulu, na  vyo inti twize tumubuzye ivya masiku aghabumalilo.” U Tihomir akanena ukuti ukwinong’onela ivya lusubilo ulu kukaghomya imbumba yache ukuti yibukilile ukujimba nu kulindilila akabalilo ko u Yehova akwiza pakuzusya umuzuna wache.

19. Nkimba mungabomba ichoni ukuti ulusubilo lwinyu lughome? (Ennya sona ichituzi.)

¹⁹ Ka mungaghomya buli-buli ulusubilo lwinyu? Umwakufwanikizya, nanti muli nu lusubilo ulwakwiza pakwikala kwa bwila na bwila pachisu ichapasi, mubelengaghe nu kwinong’onelapo inkani izya mu Bayibolo zyo zikulongosola izya paladayiso. (Yesa. 25.8; 32.16-18) Mwinong’onelaghepo mo ubumi bukwiza pakubela muchisu ichipya. Inong’onela ukuti muli muchisu ichipya. Ka mukwennya bawenu? Nkimba mukwivwa ichoni? Ka mukwiyivwa buli-buli? Ukuti vibavwe ukwinong’onela mo u Paladayiso akwiza ukubela, mwennyanje ivituzi vyo vikulangizya u Paladayiso mumabuku ghitu pamo inyimbo izya mavidiyo ngati iyakuti Charu Chiphya Icho Chizenge, Charu Chiphya Chili Pafupi, pamo iyakuti Ghanaghanilani Nyengo Iyo. Nanti tukubukilila ukwinong’onela ulusubilo ulwa chisu ichipya vingapangisya ukuti twennyanje ukuti “amayimba ghitu manandi, sona ghakabalilo akanandi.” (2 Koli. 4.17) U Yehova akwiza pakutwavwa ukuba ba maka ukwendela mu lusubilo lo atupiye.

20. Nanti tukwiyivwa ukuti tute na maka, ka tungabomba buli-buli ukuti tube na maka?

²⁰ Nanti tukwiyivwa ukuti tute na maka, ‘tukwagha amaka mwa Chala.” (Sali. 108.13) U Yehova abapiye kale vyosi vyo mukulondiwa ukuti mupokele amaka ukufuma ku kwache. Pakabalilo ko mukulondiwa ubutuli ukuti mukwanisye imbombo yo mwapeghiwa, ukuti mujimbe ku ntamyo pamo ukuti mubukilile ukuba bakuhoboka, mwipute kwa Yehova ukufuma pasi pa moyo nu kulondelezya ubulongozi ukwendela mukumanyila Ibayibolo pa mwebene. Mwitikizye nanti abakamu na bayemba bakubaghomya. Mwinong’onelaghe pa vintu ivyiza vyo mukulindilila muntazi po u Chala akwiza pakubakazya “na maka ghache ghosi agha buchindamu, umwakuti mubanje banjimvu nkani na bafisyalyoyo sona na bahobosu.”—Kolo. 1.11