Nkapapiwa mu 1934, abapapi bane bakasama ukufuma ku Switzerland nu kubuka ku Timmins, mutawuni iya Ontario ku Canada. Cha muma 1939, umama akanda ukubelenga amagazini gha Ichitembe cha Mulindilili nu kwanda ukwaghiwapo pa nkomano izya Bakaboni ba Yehova. Umama akanda ukubuka na twebana twebosi ku nkomano. Pisinda pache akaba we Kaboni wa Yehova.

Ubaba atakahobokagha na vyo umama akasala loli umama akabukilila ukubughana ubwanaloli nu kubukakatila. Akabukilila ukubomba bunubu mupaka cha muma 1940 po imbombo iya Bakaboni ba Yehova yikakaniziwa ku Canada. Sona akabalilo kosi akabombagha ivintu nu Baba umwachisa nu mwamuchizi napo ubaba akamunenagha amazyu amabibi. Ichifwanikizyo ichiza icha mama chikatwavwa ukuti twebana twebosi tumanyile ubwanaloli. Ichakuhobosya chakuti akabalilo kakati kendapo, Ubaba akanda ukubomba ivintu umwachisa ni mbumba yitu.

Mu Ogasiti 1950, nkabuka ku lukomano ulwakuti Theocracy’s Increase ku New York City. Nkalimbikisiwa sana sona nkanda ukuba ni chinyonywa ichakuti mbombe ivyinji nkati nakomana na bakamu na bayemba abakufuma muvyisu vyosi sona nkati nivwisya po bakangalagha na bo bakamalizya Isukulu iya Giliyadi! Ivi vikampangisya ukuti imbe ni chinyonywa nkani ichakuti nune nande imbombo iyakabalilo kosi. Nkati nafika bulo kunyumba, nkasayina ifomu iyakulaba ukuti imbe mupayiniya uwakabalilo kosi. Ofesi iya nthambi iya ku Canada yikasimbila ukuti noziwe tasi. Nkoziwa pa 1 Okutobala 1950. Pakati pendapo umwezi ghoka, nkanda ubupayiniya ubwakabalilo kosi sona bakantuma ukuti inje mbombelaghe ku Kapuskasing. Itawuni iyi yikaba kubutali sana na ko nkikalagha pa kabalilo kala.

Cha muma 1951, ofesi iya nthambi yikitizya Abakaboni bo bangakwanisya ukunena ichinenelo icha Chifulenchi ukuti basamile ku Quebec ko bakanenagha ichinenelo ichi. Kuchigaba ichi kukalondiwanga abalumbilili abinji. Ichifukwa chakuti po nkakulagha nkanenagha Ichifulenchi ni Chingelezi, nkitikizya ukuti mbuke kuchigaba ichi sona bakambuzya ukuti inje mbombelaghe ku Rouyn. Kuchigaba ichi ntakamanyaghako aliwesi. Nkaba bulo ni adilesi iya nyumba yo nkabukaghako ngati mo nalongosolela kubwandilo. Loli ivintu vyosi vikanendela akiza bulo. Tukaba pa bumanyani ubwiza nu Marcel sona nkahobokagha sana ukubombela ku Quebec ukwa myaka 4, pabumalilo nkaba mupayiniya uwapadela.

Pa kabalilo ko nkaba ku Quebec, nkahoboka sana bakati banitizya ukuti inje ningile Isukulu iya Giliyadi kilasi nambala 26 ku South Lansing, New York. Nkapanga gilajuweshoni pa 12 Febuluwale 1956 sona bakatuma ukuti inje mbombelaghe Kubwighililo Bwizuba ku Africa ichisu cho pa kabalilo aka chikwitiziwa ukuti Ghana. b Loli po nkaba nchili ntabukite, nkalondiwanga ukunyokela sona ku Canada ukwa “masabata ghanandi bulo” mupaka amapepala ghane agha pabulendo ghafume.

Nkalindilila mupaka imyezi 7 ku Toronto ukuti amapepala agha ghafume. Pa kabalilo aka, nkikalagha ni mbumba iya Cripps sona nkamanyana nu mwana wabo umulindu u Sheila. Tukanda ukughanana. Pakati pasyala panandi bulo ukuti imubuzye ukuti tusendane, amapepala ghane agha pabulendo ghakafuma. Une nu Sheila tukiputila poka ivyakukwafannya ni nkani iyi, pabumaloli tukasala ukuti une mbuke ko bakantuma. Loli tukasala ukuti inti tubukilile ukunenezannya mupaka po twiza twasendanilana muntazi nanti vingize vibombiwe. Pabwandilo chitakaba chipepe ukusala, loli akabalilo kakati kendapo tukazyaghannya ukuti tukasala akiza sana.

Nkati nenda ubulendo ubwa mwezi ghoka pakubombezya itileni, isitima izyakunyamula ukatundu ni ndege nkafika ku Accra, ku Ghana. Nkanti nafika kuchisu ichi, bakampa imbombo iyakwenelezya ichigaba. Imbombo iyi, yikongelezyangapo ukwendela ichisu chosi icha Ghana ni vyisu vyo vichizyunguliye ngati ichisu icha Ivory Coast (pa kabalilo aka Côte d’Ivoire) ni chisu icha Togoland (pa kabalilo aka Togo). Akabalilo akinji nkendagha neka mugalimoto yo ofesi iya nthambi yikampa. Nkahobokagha sana po nkabendelagha abakamu na bayemba!

Pa chibelusi na pasabata nkapangisyanga inkomano izyadela. Kuchisu ichi tutakaba na malo aghakuzengiwa ni gulu aghakupangilako inkomano. Polelo, abakamu na bayemba bakazengagha bene pakubombezya amatete na malazi pakupanga umusonje nu kuvwinkilapo amani agha makoma ukuti pabe akazundila. Ichifukwa chakuti pa malo agha lukomano agha tutakaba na mafuliji, ivinyamana bakavisungagha bulo ivya bumi nu kuvighogha pa kabalilo ko vikulondiwa ukuti bo biza pa lukomano balye.

Pa nkomano izi, pakabombiwanga ivintu vimo ivyakuhobosya. Isiku limo pa kabalilo ko umishonale uwamwitu u Herb Jennings c akanenagha inkani, ing’ombe yikafuma ko tukasungaghako ivinyamana. Ing’ombe iyi yikachimbila-chimbilagha pakasi pa pulatifomu na bantu bo bakateghelezganga. U Herb akaleka ukunena inkani po ing’ombe iyi yope yikaleka ukuchimbila-chimbila. Loli abakamu abamaka 4 bakakwanisya ukuyisokola nu kubuka nayo ko tukasungagha ivinyamana, ivi vikapangisya ukuti bo bakateghelezyanga baseke.

Mukasi mwa sabata, nkalangizya ifilimu yitu iyakuti, The New World Society in Action mutwaya utwakuzyungulila amalo gho tukapangilaghako inkomano. Ukuti mbombe bunubu, nkapinyililagha umwenda umuzelu pakasi pa mapolo pamo ivikwi ukuti indangizye ifilimu. Abantu abamutwaya utu bakayighana sana ifilimu iyi! Abinji mwa bantu aba, iyi yikaba filimu iyabwandilo ukuyennya. Bakakomagha sana amanja nanti bakwennya ivigaba vyo vikalangizyanga ukuti abantu bakoziwa. Ifilimu iyi yikabavwa sana bo bakenelezyanga ukumanya ukuti igulu lyitu lyakukolelana sana pachisu chosi ichapasi.

Pakati pendapo imyaka yibili ukufuma po nkabukila ku Africa, mu 1958 nkahoboka sana ukwaghiwapo pa lukomano ulwa mitundu yosi lo lukabombiwa ku New York City. Nkahoboka sana ukumwennya u Sheila, yo akafuma ku Quebec ko akabombagha ngati mupayiniya uwapadela. Ukwakabalilo akatali, tukasimbilanagha bulo abakalata, loli pa kabalilo aka tukakomana sona pamaso na pamaso, polelo nkamulalusya nanti tungasendana po akitikizya. Nkamusimbila Umukamu Knorr d nu kumulaba nanti u Sheila angaye ingile Giliyadi nu kwanda ukubomba nune ku Africa. Umukamu akitikizya. Pisinda pache u Sheila akiza ku Ghana. Tukasendana pa 3 Okutobala 1959 ku Accra. Tukiyivwa ukuti u Yehova atusaya sana ichifukwa chakumubika pabwandilo pa bumi bwitu.

Mu 1961 bakatutuma ukuti tuye tubombelaghe kuchisu icha Cameroon. Nkabanga wakutangwanika sana ichifukwa chakuti bakandaba ukuti navwepo ukwikazikisya ofesi iya nthambi impya. Ichifukwa chakuti nkenelezyanga imbombo yo yikabombiwanga paofesi iyi, nkaba ni vintu ivyinji sana ivyakuti manyile. Pisinda pache, mu 1965 tukamanya ukuti u Sheila ali nu lwanda. Nkitikizya ukuti vikusenda akabalilo ukuti inyinong’ono izyakuti inti ube we mupapi zyikalane. Loli po tukahobokagha nu budindo ubupya ubu, nu kwanda ukwisengannya ukuti tunyokele ku Canada, ichintu chimo ichachitima chikabombiwa.

Umwana yo tukalindililagha akafwa bo achili pakupapiwa. Udokotala akatubuzya ukuti umwana witu uyu akaba mulumendo. Ivintu ivi vikabombiwa imyaka 50 yo yendapo loli te nkaluvye lumo. Napo tukaba ni chitima sana na vyo vikabombiwa, loli tukabukilila ukubomba imbombo yitu yo tukayighanagha sana.

Abakamu na bayemba ku Cameroon, akabalilo akinji bakakomanagha na mayimba ichifukwa chakuti batakingililaghapo pa vya ndale. Ivintu vikafika pabubibi sana pa kabalilo ko bakavotagha ukuti basale upulezidenti. Pa 13 Meyi 1970, ichintu chimo cho tutakinong’onelaghako chikabombiwa, Abakaboni ba Yehova bakakaniziwa muchisu ichi. Ichachitima chakuti iboma likapoka ofesi yitu impya yo yikaba ukuti yabomba bulo ukwa myezi 5 basi. Pakati pendapo bulo usabata weka, abamishonale bosi ukongelezyapo une nu Sheila bakabasamazya muchisu ichi. Chikaba chachitima sana ukubaleka abakamu na bayemba bitu kwisinda, ichifukwa chakuti tukabapwelelelagha sona tukapasyanga na mo inti bikalile nanti uswe twafumako.

Pisinda pache, tukabuka kuofesi iya nthambi iya ku France ko tukikalako imyezi 6. Napo nkaba ku ofesi iyi, loli nkabukilila ukubomba chilichosi cho ningakwanisya ukuti imbatule abakamu na bayemba aba ku Cameroon pa vyo bakulondiwa. Mu Disembala umwaka ghula-ghula, bakatutuma ukuti tuye tubombelaghe kuofesi iya nthambi iya ku Nigeria yo yikanda ukwenelezya imbombo zyitu muchisu icha Cameroon. Abakamu na bayemba ku Nigeria bakatupokelela ni nyobe zibili sona tukahoboka sana ukubombela nabo poka ukwa myaka iyinji.

Mu 1973, tukalondiwanga ukusala ichintu chimo ichakutamya sana. U Sheila akanda ukutamiwa sana ni mbina yimo. Pa kabalilo kamo po tukaba pa lukomano ku New York, u Sheila akaboneka uwachitima nu kumbuzya ukuti: “Une ntangakwanisya ukubukilila ukubomba imbombo iyi! Nkwiyivwa ukuti nkulita hee sona pa kabalilo aka nkubina sana.” Tukaba ukuti twabombela poka Kubwingililo Bwizuba bwa Africa ukwa myaka iyakupululila 14. Nkahobokagha sana na mo akabombelagha ivintu loli tukalondiwanga ukusala ukusinta ivintu vimo. Tukati twanenezannya mo ivintu vikabela nu kwiputa ivyakukwafannya ni nkani iyi, tukasala ukuti tunyokele ku Canada ko angaye apweleleliwe akiza pa ntamyo yo akaba nayo. Ukuyileka imbombo yithu iyakabalilo kosi, chikaba chintu chakutamya sana cho tukaba ukuti tutasalitepo lumo pa bumi bwitu.

Nkati nafika ku Canada, nkanda ukubomba imbombo iyakughuzya amagalimoto kumupoto ukwa tawuni iya Toronto nu mumanyani wane yo tukamanyana pabutali sana. Tukapanga ilenti akanyumba akanandi, tukaghula ukatundu uwamunyumba yo babombezizyepo kale imbombo, vyo vikatwavwa ukuti twikalaghe ukusita ukuba ni nkongole. Tukalondagha ukubukilila ukwikala ubumi ubwakusita ukulonda ivyinji ichifukwa chakuti tukasubilagha ukuti isiku limo vingize vibombiwe ukuti tunyokele sona pa mbombo yitu iyakabalilo kosi. Chikaba chakuhobosya hee ukumanya ukuti ivintu vyo tukasubilagha vikabombiwa naloli mwalubilo sana ukuchila mo tukinong’onelagha.

Pachibelusi chilichosi, nkanda ukubomba umwakwipeleka bulo ni gulu lyo likazengagha Amalo Aghakupangilapo Inkomano Izikulu ku Norval, Ontario. Akabalilo kakati kendapo, bakandaba ukuti nenelezyanje Amalo Aghakupangilapo Inkomano. Pa kabalilo aka, u Sheila akabako akiza sona akaba uwakuti angakwanisya ukubomba imbombo impya iyi. Mu Juni 1974, tukasama nu kwanda ukwikala mukanyumba ko kakaba pa Malo Aghakupangilapo Inkomano Izikulu. Tukaba bakuhoboka sana ukuti twanyokela sona ku mbombo iyakabalilo kosi!

Ichakuhobosya chakuti u Sheila akabukilila ukupola. Pakati pendapo imyaka yibili, tukitikizya imbombo iyakwendela idela. Tukanda ukwendela idela ku Manitoba ku Canada akachigaba ko kakaba kakukatala sana. Loli tukahoboka sana na mo abakamu na bayemba bakatupokelelela akiza kumalo agha. Tukamanya ukuti vitakusendela mo ivintu vibeleye pa bumi ukuti tumubombele u Yehova loli chakulondiwa sana chakuti tubukilile ukumubombela kulikosi ko angalonda.

Tukati twabomba imbombo iyakwendela idela ukwa myaka iyinji, mu 1978, tukitiziwa ukuti tuye tubombelaghe ku Beteli iya ku Canada. Patakenda akabalilo akatali, nkamanyila ichintu cho chikaba chakulondiwa sana loli chikaba chakubaba. Bakampa inkani iyakuti nize nene muchinenelo icha Chifulenchi ukwa 1 awala nu 30 minisi pa lukomano ulwapalubazu lo tukaba nalo ku Montreal. Ichachitima chakuti inkani yane yitakabafikagha bo bakateghelezyanga pamoyo vyo vikapangisya ukuti umukamu yumo yo akabombelagha mu Dipatimenti Iyakwenelezya Imbombo Iyabulumbilili ampe ubulongozi pa mo nkanenela inkani iyi. Ukunena ubwanaloli, nkanda ukwiyennya ukuti ukwanda kale bulo une nte nu luso pakunena inkani. Loli ntakabupokela akiza ubulongozi ubu. Ukunenezannya kwitu kutakamala akiza. Nkiyivwa ukuti atakwennya ivyiza mu banji. Nkapuvya sana ichifukwa chakuti ntakabupokela akiza ubulongozi ichifukwa cha mo bukizila sona mo nkamwenezyanga umuntu yo akampa ubulongozi.

Pakati pendapo amasiku manandi bulo, umukamu yo akabombelagha mu Komiti iya Nthambi akanenezannya nune ivyakukwafannya ni nkani iyi. Nkitikizya ukuti naloli ntakabupokela akiza ubulongozi ubu sona nkanena ukuti pepani. Pisinda pache nkanenezannya nu mukamu yo akampa ubulongozi. Ichakuhobosya chakuti umukamu uyu akitikizya ukupepesya kwane. Ichakubombiwa ichi chikamanyisya ubwiza ubwakulondiwa ukuba wakwiyisya, ko te nkaluvyepo lumo. (Mbupi. 16.18) Pisinda pache, nkiputa kwa Yehova akabalilo akinji ivya nkani iyi sona nkasimikizya ukuti ntalipokela sona kabibi ubulongozi ubwakufuma kwa aliwesi ngati mo nkabombela.

Nikala pa Beteli iya Canada ukwa myaka iyakupululila 40, sona ukwanda mu 1985 naba nu lusako ulwakubombela mu Komiti iya Nthambi. Mu Febuluwale 2021, umuchi wane umughaniwa u Sheila akafwa. Umwakongelezya pakujimba ku chitima cho indi nacho ichifukwa chakuti umuchi wane afuye, nune bulo nkubina-bina. Loli ichifukwa chakuti nkutangwanika pakumubombela u Yehova, vikumpangisya ukuti imbe ne wakuhoboka umwakuti ‘ntakwennya na mo amasiku agha bumi bwane ghakumalila.’ (Ndumbi. 5.20) Napo nkukomana ni ntamyo izyinji pa bumi bwane, loli ubuhobosu bo indi nabo bukupota intamyo zyo nkukomana nazyo. Nasayiwa sana ukwa myaka 70 yosi yo nabomba mu mbombo iyakabalilo kosi nu kumubika u Yehova pabwandilo pa bumi bwane. Nkulaba ukuti nge abakamu na bayemba bosi abachinyamata bope babukilila ukumubika u Yehova pabwaIo pa bumi bwabo, ichifukwa chakuti une nasimikizya ukuti bope bangapindula sona bangahoboka nu bumi peka nanti bangamubombela u Yehova pa bumi bwabo bosi.