INKANI IYAKUMANYILA 37
ULWIMBO 118 “Mutisazgireko Chipulikano”
Ukalata yo Angatwavwa Ukuti Tujimbe Mupaka Pabumalilo
“Twimite nkani mupaka pabumalilo palusubilo lulo tukaba nalo pakwanda.”—HEBE. 3.14.
IFUNDO INKULU
Ivintu vyo tukumanyila mu kalata yo u Pabuli akabasimbila Abahebeli, vingatwavwa ukuti tujimbe umwabusubaliwa mupaka pabumalilo ubwa chisu ichibibi ichi.
1-2. (a) Nkimba ivintu vikaba buli-buli ku Yudeya pa kabalilo ko umutumiwa u Pabuli akabasimbilagha ukalata Abahebeli? (b) Ka ukalata uyu akaba buli-buli wa pa kabalilo kache?
IMYAKA yikati yendapo ukufuma po u Yesu akafwila, Abakilisitu Abachihebeli bo bakikalagha ku Yelusalemu na ku Yudeya bakakomana ni ntamyo. Ichipanga icha Chikilisitu chikati chanda bulo, chikakomana na mayimba amakulu sana. (Imbo. 8.1) Pisinda pache, pakati pendapo imyaka 20 Abakilisitu bakakomana ni ntamyo iya vyachuma, yo tutakukayikila ukuti yikanda ni zala yo yikakwafya ichisu chila. (Imbo. 11.27-30) Loli chamuma 61 C.E., Abakilisitu bakaba mukabalilo aka mutende pakuyanisya ni vintu vyo vikaba papipi ukubombiwa. Pa kabalilo kala, bakapokela ukalata ukufuma kwa mutumiwa u Pabuli ukalata yo akafika pa kabalilo kache.
2 Ukalata yo bakabasimbila Abahebeli, akaba wa pa kabalilo kache ichifukwa chakuti akabalilo aka mutende kakaba kanandi bulo. U Pabuli akabapa ubulongozi Abakilisitu aba, bo bukabavwa ukujimba ku ntamyo yo bakaba papipi ukukomana nayo. Ngati mo u Yesu akanenela, u Yelusalemu akaba papipi ukuti amongoliwe. (Luka 21.20) Napo vikaba bunubu, loli u Pabuli pamo Abakilisitu aba ku Yudeya batakamanyagha akabalilo akenecho ko ivintu ivi inti vibombiwe. Mumalo mwache, Abakilisitu bakalondiwanga ukubombezya akiza akabalilo ko kakasyala ukwisengannya ukuba ni nkalo ngati ulwitiko nu bujimvu.—Hebe. 10.25; 12.1, 2.
3. Choni cho mwibuku ilya Aba Hebeli muli ubulongozi bo bungatwavwa amasiku ghano?
3 Nuswe bulo tuli papipi ukukomana ni ntamyo inkulu ukuchila yo Abakilisitu Abachihebeli bakakomana nayo. (Mata. 24.21; Ubuvu. 16.14, 16) Za twennye ubulongozi bumo ubwakwavwa bo u Yehova akabapa Abakilisitu bala, bo nuswe bulo tungapindula nabo.
“TWENDELELE NI CHIMANYISO ICHA BWASONGO”
4. Nkimba ntamyo buli zyo Abakilisitu Abachiyuda bakakomana nazyo? (Ennya sona ichituzi.)
4 Abakilisitu Abachiyuda bakakomana ni ntamyo inkulu. Kale Abayuda bakaba bantu bakusaliwa nu Yehova. Ku Yelusalemu koko kukaba ichitengo icha Bumwene bwa Chala pachisu ichapasi, sona kukaba itempeli gho ghakaba malo ghakulondiwa sana pakwiputa ukwa bwanaloli. Abayuda bo bakaba basubaliwa, bakakonkagha Indaghilo izya Mozesi zyo abalongozi babo bakabamanyisyanga. Ivimanyisyo ivi vikabavwanga pa nkani iya mo bangasalila ivyakulya, ukusilimuliwa sona mo bangabombela ivintu na bantu bo batakaba Bayuda. Loli u Yesu akati afwa, u Yehova akaleka ukwitikizya isembe zyo Abayuda bakapelekagha. Iyi yikaba ntamyo inkulu sana ku Bakilisitu ichifukwa chakuti bakabelela ukukonka Ululaghilo. (Hebe. 10.1, 4, 10) Chikaba chakutamya na ku Bakilisitu abakughoma mwabuzimu bope ngati umutumiwa u Pitala, ukuti babelele ni vintu vimo vyo vikasinta. (Imbo. 10.9-14; Gala. 2.11-14) Abakilisitu bakanda ukukomana na mayimba ukufuma ku balongozi abachipanga icha Chiyuda ichifukwa cha vintu ivipya vyo bakanda ukusubila.
5. Nkimba magulu buli mabili gho ghakabasusyanga Abakilisitu?
5 Abakilisitu Abachihebeli bakasusiwanga na magulu mabili. Igulu limo likaba lya balongozi aba chipanga icha Chiyuda bo bakabasusyanga Abakilisitu ichifukwa chakuti bakachileka ichipanga icha Chiyuda. Umwakongelezyapo, pakaba sona igulu lya Bakilisitu bamo bo bakamukonkagha u Yesu loli bakabukilila ukubomba ivintu ivyakulangizya ukuti bakuchindika Indaghilo izya Mozesi, umwakuti baleghuke ukuvwimiwa. (Gala. 6.12) Choni cho nge chikabavwa Abakilisitu abasubaliwa ukuti babukilile ukubukolesya ubwanaloli?
6. Nkimba u Pabuli akabaghomya Abakilisitu abamwabo ukuti babombe choni? (Aba Hebeli 5.14–6.1)
6 Mukalata yache yo akabasimbila Abakilisitu abamwabo Abachihebeli, u Pabuli akabakazya ukuti bamanyilaghe Amazyu gha Chala umwakubikapo umoyo. (Belenga Aba Hebeli 5.14–6.1.) U Pabuli akabombezya Amasimbo agha Chihebeli ukuti abasimikizye abakamu bache ukuti izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo pakwiputa yapamwanya sana ukuchila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo. a U Pabuli akamanya ukuti ukuba na mahala nu kwivwisya akiza ubwanaloli, nge kukabavwa Abakilisitu ukumanya nu kukana ivimanyisyo ivyabumyasi.
7. Nkimba ntamyo buli zyo tukukomana nazyo amasiku ghano?
7 Amasiku ghano, tukwikala na bantu bo bakunena ivintu vyo vitakukolelana ni fundo zya Yehova ngati mo vikabela ku Bakilisitu Abachihebeli. Akabalilo akinji, abakususya bakunena ukuti tuli na madali sona amadinko ichifukwa cha fundo izya mu Bayibolo zyo tukukonka. Inkalo ni nyinong’ono izya bantu muchisu ichi, vili kubutali sana na mo u Chala akwenezya ivintu. (Mbupi. 17.15) Cho chifukwa tubaghiye ukuyezya-yezya ukuti tube na mahala aghakumanya ivintu nu kukana chilichosi cho abakususya bangabombezya imbombo ukuti tuleke ukuba basubaliwa pamo ukutusobezya.—Hebe. 13.9.
8. Ka tungabomba buli-buli ukuti tubukilile ukukula mwabuzimu?
8 Tungabomba akiza sana nanti tungabikapo umoyo pakukonka ubulongozi bo u Pabuli akabasimbila Abakilisitu Abachihebeli, umwakuti tubukilile ukukula mwabuzimu. Ubulongozi ubu bukongelezyapo ukubwivwisya akiza ubwanaloli nu kwanda ukwinong’ona ngati mo u Yehova akwinong’onela. Tubaghiye ukubukilila ukubomba bunubu napo tungaba ukuti twiyipa nu koziwa. Napo tungaba ukuti twikala mubwanaloli akabalilo akatali, loli aliwesi akulondiwa ukuti akabalilo kosi abelengaghe nu kumanyila Amazyu gha Chala. (Sali. 1.2) Ukuba ni ndondomeko inyiza iyakumanyilila Ibayibolo paswebene, kungatwavwa ukuba nu lwitiko ulwakughoma, inkalo yo u Pabuli akayilongosola mukalata yo akabasimbila Abahebeli.—Hebe. 11.1, 6.
“TWE BANTU ABALWITIKO SONA TUPOKIWE”
9. Choni cho Abakilisitu Abachihebeli bakalondiwanga ukuba nu lwitiko ulwakughoma?
9 Abakilisitu Abachihebeli bakalondiwanga ukuba nu lwitiko ulwakughoma ukuti bapone ku ntamyo yo yikaba papipi ukubombiwa ku Yudeya. (Hebe. 10.37-39) U Yesu akabasoka bo bakamukonkagha ukuti nanti biza bennya ukuti u Yelusalemu azyunguliliwa na basilikali, bize bachimbilile kumaghamba. Ubulongozi ubu, bukabukagha ku Bakilisitu bosi kali bakikalagha mutawuni pamo kuzi kwa tawuni. (Luka 21.20-24) Kale abantu bakennyanga ukuti bakufighililiwa ku basilikali, nanti bali mutawuni yo yili nu mupanda uwamaka ngati mo ghukabela umupanda uwa Yelusalemu. Ukuchimbilila ku maghamba kukabonekagha ukuti te zila inyiza cho chifukwa bo bakamukonkagha u Yesu bakalondiwanga ukuba nu lwitiko ulwakughoma.
10. Nkimba ulwitiko ulwakughoma nge lukabavwa Abakilisitu ukuti babombe choni? (Aba Hebeli 13.17)
10 Abakilisitu Abachihebeli bakalondiwanga sona ukubasubila nkani, bo u Yesu akabasala ukuti batangililaghe muchipanga. Tutakukayikila ukuti bo bakatangililagha babaghiye ukuti bakapelekagha ubulongozi umwakusita ukufisa ukuti babavwe bosi muchipanga ukukonka ubulongozi ubwa Yesu pa kabalilo akiza sona mundondomeko inyiza. (Belenga Aba Hebeli 13.17.) Amazyu agha Chigiliki gho baghabombezizye imbombo pa Aba Hebeli 13.17 aghakuti “mubivwilaye” ghakung’anamula ukumupangisya yumo ukwivwila, ichifukwa chakuti akumusubila umuntu yo akumupa ubulongozi. Loli ukwivwila kukongelezyapo ivyinji ukuchila ukumwivwila bulo umuntu ichifukwa chakuti ali nu budindo ubwakupeleka ubulongozi. Cho chifukwa Abakilisitu Abachihebeli bakalondiwanga ukubasubila nkani bo bakatangililagha po intamyo yikaba ukuti yichili pakwanda. Nanti pa kabalilo ko bakaba pa mutende, Abakilisitu bakakonkagha ubulongozi bo bakapokelagha ukufuma ku bo bakatangililagha, tutakukayikila ukuti chikaba chipepe ukubomba bunubu pa kabalilo ko bakakomanagha ni ntamyo.
11. Choni cho amasiku ghano Abakilisitu bakulondiwa ukuba nu lwitiko ulwakughoma?
11 Amasiku ghano, nuswe bulo tukulondiwa ukuba nu lwitiko ngati lo Abakilisitu bo bakapokela ukalata yo u Pabuli akasimba bakaba nalo. Tukwikala mukabalilo ko abantu abinji bakukana nu kusula ifundo zyo Ibayibolo likusoka ivyakukwafannya na masiku aghabumalilo agha. (2 Pita. 3.3, 4) Umwakongelezyapo, napo Ibayibolo likuvumbula ivintu ivyinji ivyakukwafannya na mo intamyo inkulu yikwiza pakubela, loli pali sona ivintu ivyinji vyo tutakumanya mo vikwiza ukubela. Tukulondiwa ukuba nu lwitiko ulwakughoma ukuti ubumalilo ubwa chisu ichi inti bwize pa kabalilo kache sona u Yehova akwiza pakutupwelelela.—Haba. 2.3.
12. Choni cho chingatwavwa ukuti twize tupone pa ntamyo inkulu?
12 Amasiku ghano, tukulondiwa ukusubila nkani mo u Yehova akutulongozezya ukwendela mu “wambombo umusubiliwa nu wamahala.” (Mata. 24.45) Nanti intamyo inkulu yiza yanda, tungize tupokele ubulongozi bo bungize butwavwe ukuti twize tupone ngati mo vikabela ku Bakilisitu Abachihebeli pa kabalilo ko basilikali Abachiloma bakazyungulila u Yelusalemu. Pa kabalilo aka, popo tukulondiwa ukubasubila nkani bo bakututangilila nu kusubila ubulongozi ubwakufuma ku bo bakutangilila mugulu lya Yehova. Nanti pa kabalilo aka tutakukonka ubulongozi bo bakutupa, vingize vitutamye ukuti twize tukonke ubulongozi bwabo pa kabalilo aka ntamyo inkulu.
13. Choni cho ubulongozi bo buli pa Aba Hebeli 13.5 bukaba bwakulondiwa sana?
13 Pa kabalilo ko bakalindililagha ukuti bachimbile, bakalondiwanga sona ukubukilila ukwikala ubumi ubusita ukulonda ivyinji nu kukana umuzimu ‘uwakughana indalama.’ (Belenga Aba Hebeli 13.5.) Bamo mwa Bakilisitu aba, bakikalapo mukabalilo ko kukaba izala sona bakaba bapina. (Hebe. 10.32-34) Napo vikaba bunubu, loli bakaba bakwisengannya ukujimba ku ntamyo zyo bakakomanagha nazyo ichifukwa cha mazyu amiza. Tutakukayikila ukuti lumo bamo bakanda ukwennya ukuti ichuma chocho chingabafighilila. Loli indalama nge zitakabafighilila ku ntamyo yo yikaba papipi ukubombiwa. (Yako. 5.3) Ubwanaloli bwakuti, aliwesi yo akavighanagha nkani ivintu ivyakumubili, nge chikaba chakutamya sana ukuti epemo nu kuleka inyumba yache ni vintu vyosi vyo akaba navyo.
14. Ka ulwitiko ulwakughoma lungatwavwa buli-buli nanti tukusala ivintu ivyakumubili?
14 Nanti tuli nu lwitiko ulwakughoma, vingatwavwa ukuti tukane umuzimu uwakughana ivintu ivyakumubili, ichifukwa tukusubila ukuti ubumalilo ubwa chisu ichi buli papipi sana. Abantu bakwiza ‘pakutagha usiliva wabo muzila’ ichifukwa chakuti bakwiza pakumanya ukuti ‘u siliva pamo u golide wabo atangakwanisya ukubapoka pisiku ilya bukali bwa Yehova.’ (Eze. 7.19) Mumalo mwakubikapo umoyo ukuti tube ni ndalama izyinji nkani, tukulondiwa ukusala ivintu vyo vingatwavwa ukuti twikalaghe ubumi ubupepe loli ubwiza. Ivi vikongelezyapo ukuleghuka injelo iyakwingila mu nkongole izyambula ukulondiwa pamo ukulonda nkani ivintu ivyinji ivyakumubili. Tukulondiwa sona ukuba maso nu kuleghuka ukwennya ukuti ivintu ivyakumubili vyovyo vyakulondiwa sana pa bumi bwitu. (Mata. 6.19, 24) Nanti tutakuba maso, ulwitiko lwitu lungagheliwa ukuti tulondaghe nkani ivintu ivyakumubili po tukulindilila ubumalilo ubwa chisu ichi.
“MUKULONDIWA UKUJIMBA”
15. Choni cho Abakilisitu Abachihebeli bakalondiwanga ukujimba nkani?
15 Abakilisitu Abachihebeli bakalondiwanga ukujimba ku njelo pa kabalilo ko ivintu ku Yudeya vikabipila-bipilagha. (Hebe. 10.36) Napo Abakilisitu bamo Abachihebeli bakomana na mayimba amakulu sana, loli bakitikizya ukuba Bakilisitu pa kabalilo ko kukaba umutende. U Pabuli akanena ukuti napo Abakilisitu aba, bakajimba ku njelo izyakutamya zyo zikaghela ulwitiko lwabo loli batakagheliwa ngati mo vikabela kwa Yesu mupaka nu kufika pakufwa. (Hebe. 12.4) Ichifukwa chakuti ichikilisitu chikabukagha pantazi, Abayuda bo bakasusyanga bakakalala sana. Pakati pendapo imyaka yinandi bulo u Pabuli akati abuka ku Yelusalemu, vikapangisya ukuti kube ivyongo. Abayuda abakuchila 40 “bakalapa kwa Chala ukuti, batakwiza pakulya pamo ukungw’ela kamo mupaka papo bamughogha u Pabuli.” (Imbo. 22.22; 23.12-14) Napo abavipanga bakababengagha sona bakabayivyanga, loli Abakilisitu bakalondiwanga ukubukilila ukwiputila poka, ukulumbilila amazyu amiza nu kubukilila ukuba nu ulwitiko ulwakughoma.
16. Ka ukalata yo bakabasimbila Abahebeli angatwavwa buli-buli ukuti twennyanje ukuvwimiwa muzila inyiza? (Aba Hebeli 12.7)
16 Choni cho nge chikabavwa Abakilisitu Abachihebeli ukuti bajimbe po bakabasusyanga? U Pabuli akamanya ukuti bakalondiwanga ukuzyennya injelo zyo bakakomanagha nazyo muzila inyiza. Cho chifukwa akalongosola ukuti u Chala akwitikizya injelo zyo zikughela ulwitiko ukuti zibamanyisye Abakilisitu. (Belenga Aba Hebeli 12.7.) Ukwennya injelo muzila yiniyi, kungamwavwa umuntu ukuti abe ni nkalo zyo Umukilisitu akulondiwa ukuba nazyo. Abakilisitu Abachihebeli nge bakennya ukuti chipepe sana ukujimba nanti bakabikaghako amahala nkani ku vintu ivyiza vyo vingabombiwa nanti bajimba ku njelo.—Hebe. 12.11.
17. Choni cho u Pabuli akanenagha umwakusimikizya pa nkani iyakujimba ku mayimba?
17 U Pabuli akababuzya Abakilisitu Abachihebeli ukuti babe bakusimikizya ukujimba ku ntamyo yiliyosi yo bangakomana nayo. U Pabuli akaba pamalo amiza sana pakubasimbila ivya nkani iyi. Ichifukwa chakuti kale u Pabuli akabayivyanga Abakilisitu, akamanyagha akiza sana intamyo zyo bakaba papipi ukukomana nazyo. Akamanyagha sona mo bangajimbila ku mayimba. Ukuchila vyosi, akati aba Mukilisitu wepe bulo akakomana na mayimba aghinji ukufuma kubakususya. (2 Koli. 11.23-25) Cho chifukwa u Pabuli akanena umwakusimikizya sana ivyakukwafannya na vyo bangabomba ukuti babe bajimvu. Akabakumbusya Abakilisitu ukuti nanti bakujimba ku ntamyo, batakisubilaghe bene loli bamusubilaghe u Yehova. U Pabuli akanena umwabujimvu ukuti: “U Mwene we mwavwilizi wane, intakwiza pakunyila.”—Hebe. 13.6.
18. Choni cho chingize chibombiwe kwa aliwesi uwa uswe kuntazi sona tukulondiwa ukubomba choni pa kabalilo aka?
18 Pa kabalilo aka, abakamu na bayemba bitu bamo bakujimba ku mayimba. Tungabavwa abamwitu aba, ukwendela munyiputo zyitu sona akabalilo kamo tungabapa ivintu vyo bakulondiwa pa bumi. (Hebe. 10.33) Ibayibolo likunena umwakwivwika akiza ukuti, “umuntu wesi yuyo akulonda pakuba nu bumi ubwakumwiputa u Chala pakumamatilana poka nu Kilisitu u Yesu, naloli akwiza pakuvwimiwa.” (2 Timo. 3.12) Cho chifukwa swebosi tukulondiwa ukwisengannya pa vintu vyo tungakomana navyo muntazi. Polelo zagha twebosi tubukilile ukumusubila nkani u Yehova, yo akutwavwa ukuti tujimbe ku njelo yiliyosi yo tungakomana nayo pa kabalilo aka, pamo yo tungize tukomane nayo kuntazi. Pa kabalilo kache akiza, akwiza pakubapoka ababombi bache bosi abasubaliwa.—2 Tesa. 1.7, 8.
19. Nkimba zila buli zyo zingatwavwa ukuti twisengannye intamyo inkulu? (Ennya sona ichituzi.)
19 Tutakukayikila ukuti ukalata yo u Pabuli akabasimbila Abahebeli, akabavwa sana ukwisengannya ukujimba ku ntamyo inkulu yo bakaba papipi ukukomana nayo. U Pabuli akalimbikisya Abakilisitu ukuti bamanyilaghe nu kughivwisya akiza Amasimbo. Ukubomba bunubu, nge kukabavwa ukumanya nu kukana ivimanyisyo vyo nge vikapangisya ukuti ulwitiko lwabo luchepe. Akabalimbikisya ukuti baghomye ulwitiko lwabo umwakuti bakonkaghe nu moyo wabo ghosi ubulongozi ubwakufuma kwa Yesu na bo bakatangililagha muchipanga. Sona akabavwa Abakilisitu ukuti babe bajimvu ku injelo zyo bakakomanagha nazyo nu kwennya ukuti lusako lo u Baba wabo uwalughano akubamanyisizya. Nge nuswe twabubombezya akiza ubulongozi ubu. Nanti twabomba bunubu, vingatwavwa ukuti tujimbe umwabusubaliwa mupaka pabumalilo.—Hebe. 3.14.
ULWIMBO 126 Muŵe Maso, Tchinthani, Muŵe Ŵankhongono
a Muchaputala ichabwandilo, u Pabuli akakola amazyu amabulendo 7 ukufuma mu Masimbo agha Chihebeli ukuti alangizye ukuti izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo pakwiputa yapamwanya sana ukuchila yo Abayuda bakabombezyanga.—Hebe. 1.5-13.