1. Choni cho chikutupangisya ukuba nu lusubilo?

 PAKUBA swe bantu ba Yehova, tuzimenye ukuti u Yehova atughanite sona akulonda ukuti twikalaghe nu bumi ubwiza. (Loma 8.35-39) Tukusubila sona ukuti nanti tukubombezya ifundo izya mu Bayibolo zikutwavwa. (Yesa. 48.17, 18) Nkimba tungabomba buli-buli nanti twakomana ni ntamyo izyakuchenusya?

2. Ka ntamyo buli zyo tungakomana nazyo, sona zingatupangisya ukuti twilalusye malalusyo buli?

² Ababombi ba Yehova abinji bakulimbana ni ntamyo. Umwakufwanikizya, yumo uwa mumbumba yitu angatupunuzya pamo angatukalalizya. Lumo tuli nu bubine bumo bo bungatupangisya ukuti tupotwe ukumubombela u Yehova umwakukwana. Akabalilo kamo, tungaba ukuti twakomana ni mikosi pamo tukunyoziwa ichifukwa cha vyo tukusubila. Nanti tukukomana ni ngelo zimo, tungilalusya ukuti: ‘Choni cho ivintu ivi vikubombiwa kukwane? Ka nangite chimo? Ka ivi vikulangizya ukuti u Yehova atakusaya?’ Ka numwe mukwiyivwa bunubu? Nanti vili bunubu, mutakanyokele mwisinda. Ababombi aba Yehova abinji bope bakukomana ni ntamyo ngati zinizi.—Sali. 22.1, 2; Haba. 1.2, 3.

3. Nkimba tukumanyilapo ichoni pisimbo ilya Salimo 34.19?

³ Belenga Salimo 34.19. Pisimbo ili, pali ifundo zibili inkulu: (1) Abantu abagholosu bakukomana ni ntamyo. (2) U Yehova akutupoka ku ntamyo zyitu. Ka u Yehova akutupoka buli-buli? Akutwavwa ukuti twennyange akiza ivintu muchisu ichi. U Yehova akutulayizya ukuti nanti tukumubombela tungaba bakuhoboka, loli atakung’anamula ukuti akabalilo kano te  tukomanaghe ni ntamyo. (Yesa. 66.14) Akutukazya ukuti tubikaghe amahala ghitu pa vintu ivya muntazi, mukabalilo ko tukwiza pakuhoboka nu bumi kwa bwila na bwila. (2 Koli. 4.16-18) Pakabalilo aka, akutwavwa ukuti tubukilile ukumubombela isiku lililyosi.—Ingu. 3.22-24.

4. Ka inti tunenezannye ichoni munkani iyi?

⁴ Za tunenezannye vyo tungamanyilako ku babombi ba Yehova abasubaliwa, abamukabalilo aka kale sona na masiku agha. Ngati mo inti twenezye, nuswe bulo tungakomana ni ntamyo izyakuchenusya. Loli nanti tukumusubila u Yehova, akwiza pakutwavwa akabalilo kosi. (Sali. 55.22) Po tukunenezannya ivifwanikizyo ivi, mwilalusye ukuti: ‘Ka nanti ningakomana ni ntamyo iyi ningabomba buli-buli? Ka ivifwanikizyo ivi vinganavwa buli-buli ukuti imusubilaghe nkani u Yehova? Nkimba vyo namanyilapo ningavibombezya buli-buli pa bumi bwane?’

5. Nkimba ntamyo buli zyo u Yakobo akakomana nazyo ichifukwa cha Labani? (Ennya ichituzi icha pachifwambo.)

⁵ Ababombi aba Yehova bo bakutambuliwa mu Bayibolo, bakakomanagha ni ntamyo zyo batakinong’onelaghako. Za tunenezannye izya Yakobo. U Baba wache akamubuzya ukuti abuke aye asende umukolo pa bana aba Labani, umukamu wache yo akiputagha u Chala. U Baba wache akamubuzya umwakusimikizya ukuti u Yehova akwiza pakumusaya. (Ubwa. 28.1-4) U Yakobo akabomba vyo bakamubuzya. Akanyamuka, ukwenda ubulendo uwakufuma ku Kenani ukubuka kwa Labani yo akaba na bana abakolo babili, u Leya nu Lakelo. U Yakobo akamughana nkani umwana umudono uwa Labani u Lakelo, bakivwana nu Labani ukuti amubombele imyaka 7 ukuti amusende. (Ubwa. 29.18) Loli ivi te vyovyo vikabombiwa. U Labani akamupusika umwakuti u Yakobo akasenda umwana u songo, u Leya. U Labani akamwitikizya u Yakobo ukuti asendane nu Lakelo usabata uwa kukonkapo, loli nanti inti amubombele sona imyaka iyamwabo 7. (Ubwa. 29.25-27) U Labani atakaba musubaliwa pa mo akabombelagha ivintu nu Yakobo pa nkani iya bizinesi. Pa myaka yosi 20, u Labani atakaba musubaliwa kwa Yakobo!—Ubwa. 31.41, 42.

6. Nkimba ntamyo buli izyamwabo zyo u Yakobo akajimba?

⁶ U Yakobo akajimba sona ku ntamyo izyamwabo. Akaba ni mbumba iyikulu nkani, abana bache abanavuli batakivwanagha. Bakafika na pakumughilizya umuzuna wabo u Jozefu ukuti abe muzya. Abana aba Yakobo babili u Simiyoni nu Levi, bakakozya isoni imbumba yabo nu kutukisya izina ilya Yehova. Ichamwabo chakuti, umuchi wache u Lakelo akafwa po akapapagha umwana wache uwabubili. Ichifukwa chanzala yo yikabako, vikapangisya ukuti u Yakobo ipatikizye ukusamila ku Ijiputi napo akaba mugosi.—Ubwa. 34.30; 35.16-19; 37.28; 45.9-11, 28.

7. Choni cho chikulangizya ukuti u Yehova akaba nu Yakobo?

⁷ Napo u Yakobo akakomana ni ntamyo zyosi izi, loli atakaleka ukumusubila u Yehova na malayizyo ghache. U Yehova akalangizya ukuti ali kulubazu ulwa Yakobo. Umwakufwanikizya, u Labani atakaba musubaliwa pa mo akabombelagha ivintu nu Yakobo, loli u Yehova akamusaya pakumupa ivyuma. Inong’onela mo u Yakobo akamupalizizya u Yehova bo akomana nu mwana wache u Jozefu yo akinong’onagha ukuti akafwa kale hee! Ichifukwa chakuti u Yakobo akaba pa bumanyani ubwiza nu Yehova, vikamwavwa ukuti ajimbe ku ntamyo zyosi zyo akakomana nazyo. (Ubwa. 30.43; 32.9, 10; 46.28-30) Nanti tukubukilila ukuba pa bumanyani ubwiza nu Yehova, nuswe bulo tungamalana ni ntamyo zyo zingiza umwakuchenusya.

8. Nkimba Umwene u Devedi akalondagha ukubomba ichoni?

 ⁸ Umwene u Devedi atakakwanisya ukumubombela chilichosi cho akalondagha pakumubombela u Yehova. Umwakufwanikizya, u Devedi akalondagha nu moyo wache ghosi ukumuzengela u Chala itempeli. Akamubuzya u Natani ukuti akulonda ukuti azenge. U Natani pakumwamula akamubuzya ukuti: “Bomba chilichosi cho chili mu moyo wako pakuti u Chala uwabwanaloli ali nuwe.” (1 Syambu. 17.1, 2) Inong’onela mo u Devedi akakaziwa na mazyu agha. Ukusita ukukaba akanda pakupanga amapulani agha mo angabombela imbombo iyi.

9. Ka u Devedi akabomba buli-buli bo ivwa inkani yo yitakaba yakuhobosya?

⁹ Inchimi iya Yehova yikiza kwa Devedi nu kumubuzya inkani yo yitakaba yakumuhobosya. ‘Ubusiku bula-bula,’ u Yehova akamubuzya u Natani ukuti u Devedi te weyo inti azenge itempeli, loli umwana wache yumo umwanavuli weyo akwiza pakuzenga. (1 Syambu. 17.3, 4, 11, 12) Nkimba u Devedi akabomba buli-buli bo ivwa amazyu agha? Akasinta amapulani ghache. Akabikapo umoyo pakubunganika indalama ni vibombelo ukuti umwana wache u Solomoni weyo ize abombezye pakuzenga itempeli.—1 Syambu. 29.1-5.

10. Ka u Yehova akamusaya buli-buli u Devedi?

¹⁰ Akati amubuzya u Devedi ukuti te weyo inti azenge itempeli, u Yehova akapangana nawe ipangano. U Yehova akamulayizya u Devedi ukuti weka uwa mu mpapo yache akwiza pakulaghila kwa bwila na bwila. (2 Samu. 7.16) Inong’onela mo u Devedi, akwiza pakuhobokela chifukwa chakumanya ukuti akuhoboka nu bumi muchisu ichipya mu Bulaghili Ubwa Yesu ubwa Myaka 1,000. Umwene yo akafuma mu mpapo yache! Inkani iya Devedi iyi, yikutwavwa ukuti nanti tungapotwa ukukwanilisya vyo tukalondagha ukuti tumubombele u Yehova, u Chala angakutusaya muzila iyamwabo yo tutinong’oneyepo.

11. Ka Abakilisitu ababwandilo bakasayiwa buli-buli napo Ubumwene butakanda pakulaghila? (Imbombo 6.7)

¹¹ Abakilisitu ababwandilo bakakomanagha ni ntamyo izyakuchenusya. Bakalondagha hee ukuti Ubumwene ubwa Chala bwize, loli batakamanyagha ukuti bukwiza lighi. (Imbo. 1.6, 7) Ka bakabomba ichoni? Bakabukilila ukubomba imbombo iya kulumbilila. Po bakalumbililagha amazyu amiza mu vigaba ivyakupambana-pambana, bakennya mo u Yehova akabatulilagha.—Belenga Imbombo 6.7.

12. Ka Abakilisitu ababwandilo bakabomba ichoni po kukaba izala?

¹² Pakabalilo kamo, kukaba izala “pachisu chosi ichapasi.” (Imbo. 11.28) Abakilisitu ababwandilo bope izala iyi yikabakwafya. Inong’onela mo izala iyi yikapangisizya ukuti Abakilisitu aba batamiwe. Tutakukayika ukuti imitu iya mbumba yikapasyanga na mo yingaghila ichakulya icha mbumba zyabo. Ka vikaba buli-buli na bachinyamata bo bakalondagha ukongelezya imbombo iya kulumbilila? Ka bakalondiwanga ukuti balindilile ukuti izala yimale tasi po babukilile ukulumbilila? Napo vikaba bunubu pa bumi bwabo, loli bakakwanisya ukupota intamyo iyi. Bakabukilila ukubomba imbombo iyakulumbilila sona bakaba bakuhoboka pakugabana na Bakilisitu abamwabo vyo bakaba navyo mu Yudeya.—Imbo. 11.29, 30.

13. Ka u Yehova akabasaya buli-buli Abakilisitu mukabalilo aka zala?

¹³ Nkimba Abakilisitu ababwandilo bakasayiwa buli-buli po kukaba izala? Bo bakapokela ubutuli po kukaba izala, bakahoboka nkani pakwennya inyobe iya Yehova yikubavwa. (Mata. 6.31-33) Abakilisitu aba, bakwenela ukuti bakiyivwa ukuti bali papipi na bakamu na bayemba bo bakabavwa. Sona bo bakapelekagha ubutuli bakaba bakuhoboka ichifukwa cha kuba nu moyo uwakupa. (Imbo. 20.35) Abakilisitu bosi  bakasayiwa nu Yehova ichifukwa chakulwisya ukubomba vyo bangakwanisya mu kabalilo aka ntamyo.

14. Ka u Balanabasi nu mutumiwa u Pabuli bakakomana ni ntamyo buli, sona ka pisinda pache choni cho chikabombiwa? (Imbombo 14.21, 22)

¹⁴ Abakilisitu ababwandilo bakanyoziwanga, akabalilo kamo bakakomana ni ntamyo zyo batakinong’onelagha ukuti bangakomana nazyo. Inong’onela vyo vikabombiwa kwa Balanabasi nu mutumiwa u Pabuli po bakalumbililagha ku Lisitila. Pabwandilo abantu bakabapokela akiza sona bakivwisyanga. Pisinda pache, abantu bakiza “nukuchisonjelezya ichilundilo icha bantu chila,” abantu bamo bakamusumba u Pabuli na mabwe sona bakamuleka ichifukwa chakuti bakinong’onagha ukuti afwa. (Imbo. 14.19) U Balanabasi nu Pabuli bakabukilila ukulumbilila kulikosi. Ka choni cho chikabombiwa? Bakapanga ‘abamanyili abinji,’ sona amazyu ghabo na vyo bakabomba vikabaghomya Abakilisitu abamwabo. (Belenga Imbombo 14.21, 22.) Abantu abinji bakapindula na vyo u Balanabasi nu Pabuli bakabomba ichifukwa cha kubukilila ukulumbilila napo bakakomanagha ni ntamyo. Waghe tukubukilila ukubomba imbombo yo u Yehova atupile, tukwiza pakusayiwa.

15. Nkimba tukumanyilapo choni kwa Mukamu A. H. Macmillan?

¹⁵ Bo umwaka uwa 1914 ghuchili ghutafikite, abantu ba Yehova bakalindililagha ukuti ichintu chimo inti chibombiwe. Ennya ichifwanikizyo icha u Mukamu A. H. Macmillan. Umwakuyana na bantu abanji mukabalilo kala, u Mukamu u Macmillan wepe akinong’onogha ukuti inti abuke kumwanya umwalunulu. Munkani yache yo akanena mu Seputembala 1914, akati: “Aka kabumalilo pakunena inkani iyi.” Loli yitakaba nkani yache iyabumalilo pakunena. Pisinda pache u Mukamu Macmillan akasimba ukuti: “Twebamo tukinong’onagha ukuti inti tubuke kumwanya akabalilo kanako.” Akanena sona ukuti: “Tukalondiwanga ukubikapo u moyo pakubomba imbombo iya Chala.” U Mukamu u Macmillan akabukilila ukutangwanika ni mbombo iyakulumbilila. Akaba nu lusako ulwakughomya abakamu bo bakaba mu jele ichifukwa cha kukana ukwingila ubusilikali. Akabukilila ukwayiwapo pa nkomano mupaka ku bugosi bwache. Ka Umukamu u Macmillan akaghagha mapindu buli ichifukwa cha kubukilila ukumubombela u Yehova? Bo achili pakufwa mu 1966, akasimba ukuti: “Ulusubilo lwane lwakula nkani ukuchila kwisinda kosi.” Ichi chifwanikizyo ichiza sana ku kwitu, mo nuswe tungabombela nkani-nkani nanti twajimba ku ntamyo izyakuchenusya akabalilo akatali!—Hebe. 13.7.

16. Ka umukamu u Herbert Jennings nu muchi wache bakakomana ni ntamyo buli yo yikiza umwamabuchi? (Yakobo 4.14)

¹⁶ Abantu aba Yehova abingi bakulimbana ni ntamyo iyamabubine gho ghakwiza umwakusita ukumanya. Umwakufwanikizya, mu nkani iyakulongosola ubumi bwache, Umukamu Herbert Jennings b akalongosola mo nu muchi wache bakahobokelagha nu bumishonale muchisu cha Ghana. Akabalilo kakati kendapo, bakamwagha ni mbina iyakutamiwa inyinong’ono. Umukamu u Jennings akanena amazyu gho ghali pa Yakobo 4.14, nu kulongosola ukuti ububine bo ali nabo bukaba ngati “‘isiku ilyakukonkapo’ lyo tutakumanya vyo vikwiza pakubombiwa.” (Belenga.) Akasimba ukuti: “Tukalondiwanga ukwitikizya nu kufumako kuchisu icha Ghana nu kuleka abamanyani bitu nu kunyokela ku Canada ukuti tuye tupokele [ubutuli ubwa chipatala].” U Yehova akamwavwa Umukamu Jennings nu muchi wache ukuti babukilile ukumubombela umwakusubaliwa napo bakakomanagha ni ntamyo.

17. Nkimba inkani iya Mukamu Jennings yikabavwa buli-buli Abakilisitu abamwabo?

 ¹⁷ Ukusubaliwa ukwa mukamu Jennings kwabavwa abakamu ukuti bope babe basubaliwa. Umuyemba yumo akasimba ukuti: “Bo abelenga inkani iya Jennings yikamwavwa ukuti abukilile ukujimba ku ntamyo. . . . Ukubelenga inkani iya mukamu u Jennings iya mo akalekela ubumishonale ichifukwa cha bubine, vikanavwa ukuti nennyange akiza ivintu.” Umwakuyana wulo, umukamu yumo akasimba ukuti: “Bo naba ne songo uwachipanga pamyaka 10, nkalondiwanga ukuleka, ichifukwa nkayiwa ni mbina iyakutamiwa inyinong’ono. Nkayennyanga ukuti ne mupotwe ntakayivwanga akiza nanti nkubelenga inkani izya mbili iya bumi bwa bantu. . . . Loli nkakaziwa ni nkani iya Mukamu Jennings namo akajimbila ku ntamyo.” Ivi vikutukumbusya bulo ukuti nanti tukujimba ku ntamyo zyo zikwiza umwakuchenusya, tungabakazya abamwitu. Napo ivintu vingabombiwa umwakupambana namo tukalondelagha, loli tungaba swe chifwanikizyo ichiza pa nkani iya lusubilo nu kujimba.—1 Pita. 5.9.

18. Nkimba mukumanyilako ichoni kwa mukolo uwa ku Nigeria yo bamufwanikizya bulo pa chituzi?

¹⁸ Imbina iya COVID-19 yakwafya abantu aba Yehova abinji. Umwakufwanikizya,umukolo yumo uwa ku Nigeria yo umulume wache akafwa atakaba ni chakulya ichakukwana pa nyumba yache sona atakasyala ni ndalama nayimo-yimo. Isiku limo pandabi-ndabi bakati bapiya akakapu akamupunga ko kakasyala, umwana wache akamulalusya ukuti inti balye ichoni pamusanya. U muyemba uyu akamubuzya umwana wache umukolo ukuti batasyala ni ndalama pamo ni chakulya chilichosi loli inti bakonke bulo ichifwanikizyo icha mukolo uwa ku Zalefati. Bakapiya ichakulya chabo icha bumalilo nu kubika ulusubilo lwabo losi mwa Yehova. (1 Nyafya. 17.8-16) Isiku linilyo bo batandite nu kwinong’ona vyo inti balye pamusannya bakapokela ichakulya ukufuma ku Bakilisitu abamwabo. Ichakulya ichi  chikaba chakuti bangalya ama sabata ghabili nu kupululila. Umuyemba uyu akanena ukuti atakamanyagha mo u Yehova akivwisyanga ku vyo akamubuzyanga umwana wache. Naloli, waghe tukusubila u Yehova, intamyo izyakuchenusya zyo tukukomana nazyo zingapangisya ukuti tube nawe papipi.—1 Pita. 5.6, 7.

19. Nkimba u Aleksey Yershov akajimba ku ntamyo wuli?

¹⁹ Imyaka yo yendapo, abakamu na bayemba abinji bajimba ku ntamyo zyo batakinong’onagha ukuti bangakomana nazyo. Ennya vyo vikabombiwa kwa Mukamu u Aleksey Yershov uwa ku Russia. Abantu ba Yehova mu chigaba chila bakahobokagha ichifukwa cha bwabuke bo bakaba nabo, po Umukamu Yershov akoziwanga mu 1994. Bo penda imyaka, ivintu vikasinta mu Russia. Mu 2020, abapolisi bakingila mu nyumba iya Mukamu Aleksey Yershov nu kusecha inyumba yosi nu kupoka ukatundu yo bakaba nawe. Imyezi yikati yendapo, iboma likamwagha ni nongwa. Ukuti inkani iyi yitamye nkani abalongi bakagamula ukuyana na vyo bakennya mu vidiyo yo yikapangiwa lekodi nu muntu yo akatamantizya ukuti akulonda ukumanyila Ibayibolo. Ubu bukaba bujanja ubukulu sana!

20. Nkimba Umukamu u Yershov akaghomya buli-buli ubumanyani bwache nu Yehova?

²⁰ Nkimba pali ivyiza vilivyosi vyo vikabapo ichifukwa icha kujimba ukwa Mukamu Yershov? Inga. Ubumanyani bwache nu Yehova bukaba bwakughoma nkani. Akanena ukuti “Une nu muchi wane tukiputilagha poka papipi-papipi, nkamanya ukuti we Yehova yo akanavwa ukuti inkwanisye ukupota intamyo.” Akanena sona ukuti: “Ukumanyila panemwene kukanavwa ukuti ntakanyokele kwisinda nu kupota ivyakupunuzya. Nkakonka ivifwanikizyo ivya babombi aba Yehova abasubaliwa aba kale. Mu Bayibolo muli inkani zyo zikulongosola ubwiza ubwakufwasa nu kusubalila u Yehova.”

21. Ka twamanyila ichoni munkani iyi?

²¹ Ka twamanyila ichoni munkani iyi? Ubumi ubwa masiku ghano wakutamya sana chifukwa tukukomana ni ntamyo zyo zikwiza umwakuchenusya. Napo vingaba bunubu, loli u Yehova akwavwa ababombi bache bo bakumusubila. Ukuyana namo lyanenela isimbo lyo pafuma umutu wa nkani wo wukuti, “abagholosu bakukomana ni ntamyo izyinji, loli u Yehova akubapoka ku ntamyo zyosi.” (Sali. 34.19) Manyi twinong’onelaghe nkhani izya ntamyo zyo tukukomana nazyo, loli tusubilaghe amaka gha Yehova. Ngati we mutumiwa u Pabuli, tunganena ukuti: “Ningabomba ichintu chosi ukwendela mumwache yuyo akumpa amaka.”—Filipi 4.13.