1. Choni cho tukupalizya ukuti tuli ni Bayibolo?

 TUKUMUPALIZYA nkani u Yehova u Chala, ichifukwa chakuti atupiye Ibayibolo! Ukwendela mu Bayibolo, akutupa amahala gho ghakutwavwa ukuti tumalane ni ntamyo zyo tukukomana nazyo amasiku ghano. Atupiye sona ulusubilo ulwiza ulwa muntazi. Loli ichapamwanya nkani chakuti u Yehova avumbuye ubuntu bwache ukwendela mu Bayibolo. Pala tukubukilila ukuyezya-yezya ukukonka inkalo zyo ali nazyo, intivitwavwe ukuti tupalamile papipi sona ukuti tughomye ubumanyani bwitu nu Chala.—Salimo 25.14.

2. Ka zila buli izyakulekana-lekana zyo u Yehova abombezizye pakwivumbula ku bantu?

² U Yehova akulonda ukuti abantu bamumanye. Mukabalilo kakale u Yehova akivumbulagha ukwendela mu vilota, muvisetuka pamo imboniwoni sona na mubantumi pamo ukuti abangelo. (Kuba. 12.6; Imbombo 10.3, 4) U Yehova akitikizya ukuti ivilota, ivisetuka pamo ukuti imboniwoni sona na mazyu agha kufuma ku bantu pamo ukuti abangelo ‘visimbiwe mubuku’ ukuti uswe tumumanye akiza, pala atakabombagha bunubu nge uswe tutavimenye. (Yere. 30.2) Pakuti ‘izila izya Chala uwabwanaloli ngolosu,’ tuli nu lusubilo ukuti izila yo akubombezya pakunenezannya nuswe yiza sona tungapindula nayo.—Salimo 18.30.

3. Ka u Yehova abombite ichoni ukuti Ibayibolo libukilile ukwaghiwa mpaka amasiku ghano? (Yesaya 40.8)

³ Belenga Yesaya 40.8. Amazyu agha Chala ghali nu bulongozi ubwiza bo bwavwa abantu abasubaliwa ukwa myaka amasauzani amingi. Ka ivi vyabombiwa buli-buli? Amasimbo ghakasimbiwanga pa vintu vyo vitakakabagha ukumala, cho chifukwa amasiku ghano ivintu vyo bakasimbaghapo vitakwaghiwa.  Loli u Yehova akitikizya ukuti Amazyu ghache ghasimbiwe pa vikwela vyo vitakubola lubilo. Nangabuli bo bakakopelagha batakaba bakufikapo, loli bakenelezya ukuti vyo bakopela vya bwanaloli. Pakunena ivya Masimbo agha Chihebeli, ukaswili yumo akanena umwakusimikizya ukuti: “Patalipo ibuku lyo lisimbiwe akiza kwisinda kosi uku.” Nangabuli pendapo akabalilo ukufuma po likasimbiwa na bantu abambula ukufikapo muvintu ivyambula kughoma, loli tuli nu lusubilo ukuti Ibayibolo lyo tuli nalyo amasiku ghano mazyu agha Yehova.

4. Ka inti tunenezannye ichoni munkani iyi?

⁴ U Yehova atupiye “ichabupi chosi ichiza sona ni chakufikapo.” (Yak. 1.17) U Yehova atupiye ichabupi ichapamwanya nkani cho Libayibolo. Pala umuntu atupa ichabupi, akulangizya ukuti atumenye akiza sona akumanya vyo tukulondiwa. Ivi vikuyana bulo nayo atupiye Ibayibolo. Ichabupi ichi chikutubuzya ivyingi ivya Yehova. Tukumanyila ukuti atumenye akiza sona amenye vyo tukulondiwa. Munkani iyi inti tunenezannye mo Ibayibolo likulongosolela inkalo zitatu izya Yehova, amahala, ubwanaloli sona nu lughano. Ichabwandilo zatunenezannye mo Ibayibolo likulangizizya ukuti u Yehova wamahala.

5. Nkimba Ibayibolo likulangizya buli-buli amahala agha Chala?

⁵ U Yehova azimenye ukuti tukulondiwa amahala ghache. Ibayibolo lyo mazyu ghache lyizuye na mahala ghache. Ubulongozi ubwa mu Bayibolo bwakwavwa sona bukusinta ubumi ubwa bantu. Po ibuku ilyabwandilo mu Bayibolo likasimbiwanga, u Mozesi akababuzya Abaizilayeli ukuti: ‘Mutakatinji amazyu agha ghatenimbombo awe, loli bumi bwinyu.’ (Kukumbu. 32.47) Bosi bo bakivwilagha vyo Amasimbo ghakunena bakabanga bakuhoboka sona bakabanga nu bumi ubwiza. (Salimo 1.2, 3) Nangabuli Amazyu agha Chala ghakasimbiwa kale nkani, loli ghachili ghakwavwa abantu ukusinta ubumi bwabo. Pala mungabuka pa jw.org, pa chigaba ichakuti, “Bayibolo Likusintha Umoyo wa Ŵanthu” mungagha inkani izyakupululila 50, zyo zikulangizya ukuti Ibayibolo lili namaka nanti lyanda ‘pakubomba mumwinyu umwe mwe mukusubila.’—1 Tes. 2.13.

6. Choni cho tukunena ukuti Ibayibolo litakuyana na mabuku aghanji?

⁶ Patalipo ibuku lyo lingayana na Mazyu agha Chala. Choni cho vili bunubu? Ichifukwa chakuti umwenecho uwa Bayibolo u Yehova, wamaka ghosi, wabwila na bwila sona ali namahala ukuchila umuntu aliwesi. Pali amabuku aghinji gho ghasimbiwe na bantu loli pala akabalilo kendapo ifundo zgabo zikuleka ukubomba imbombo. Loli ifundo zyo zikwaghiwa mu Bayibolo zya bwila na bwila sona zikutula abantu akabalilo kosi. Pala tukubelenga nu kubomba vyo vili mubuku ilya pamwanya ili, umwenecho akwiza pakutupa umuzimu wache umuzelu bo bungatwavwa ukuti tubombezyanje ifundo izya mu Bayibolo pa bumi bwitu. (Salimo 119.27; Mala. 3.16; Heb. 4.12) Bwanaloli ukuti umwenecho uwa Bayibolo akulonda sana ukutwavwa. Ivi vitupangisyenge ukuti akabalilo kosi tubelengaghe Ibayibolo!

7. Ka Ibayibolo likabapangisya buli-buli abantu ba Chala ukuba bakukolelana?

⁷ Ibayibolo likulangizya sona amahala agha Yehova munzila iyakuti abantu aba Chala bakolelanaghe. Bo Abaizilayeli bingila muchisu cho u Chala akabalayizya, bakikala mumalo aghakulekana-lekana. Abaizilayeli aba, bamo bakaba bakuteka ivitekwa, bamo bakaba balimi sona bamo bakakolagha iswi. Ivi nge vikapangisya ukuti Abaizilayeli aba baleke ukubinong’onela Abaizilayeli abamwabo bo bakikalagha mumalo aghanji. Loli u Yehova akapanga  izila iyakuti Abaizilayeli abakufuma mumalo agha kupambana-pambana bakomanaghe poka ukuti bamanyilaghe Amazyu agha Chala. (Kukumbu. 31.10-13; Nehe. 8.2, 8, 18) Abaizilayeli bakahobokagha pala bafika ku Yelusalemu nukwennya Abaizilayeli abamwabo abakufuma mumalo aghakupambana-pambana. Muzila yiniyi, u Yehova akabavwa ukuti babukilile ukuba bakukolelana. Bo akabalilo kendapo ichipanga cha Chikilisitu chikapangiwa. Muchipanga umu mukaba abanavuli na bakolo abakufuma muvinenelo ivyakupambana-pambana sona akaghile akakupambana, bamo bakaba bakabi bamo bakaba bapina. Loli ichifukwa chakuti bakaghaghana Amazyu agha Chala vikapangisya ukuti babe bakukolelana pakumwiputa u Chala uwabwanaloli. Abantu bo pisinda pache bakiza baba Bakilisitu, bakamanyilagha Amazyu agha Chala ukwendela mu Bakilisitu abamwabo sona na munkomano.—Imbombo 2.42; 8.30, 31.

8. Ka Ibayibolo likubavwa buli-buli abantu ba Yehova ukuba bakukolelana amasiku ghano?

⁸ Ukwendela mu Bayibolo u Chala witu uwamahala akutumanyisya sona nukutwavwa ukuti tube swe bakukolelana. Mu Bayibolo muli ubwanaloli bosi ubwakunena izya Yehova bo tubaghiye ukubumanya. Ubwanaloli ubu, tukubwagha pala tukukomana poka munkomano izya pachipanga na munkomano inkulu. Munkomano izi momo tukubelenga Amasimbo, tukulongosola sona tukunenezyannya. Ibayibolo  buku lyapamwanya nkani lyo u Yehova akubombezya mbombo ukuti abatule abantu bache ukuti ‘bamubombelaye umwakukolelana.’—Zefa. 3.9.

9. Choni cho chingamwavwa umuntu ukuti alyivwisyenge akiza Ibayibolo? (Luka 10.21)

⁹ Zatwennye ubukaboni ubwamwabo bo bukulangizya amahala agha Yehova. Abantu abakwiyisya bene bobo bangaghivwisya amazyu ghamo gho ghakwayiwa mu Bayibolo. (Belenga Luka 10.21.) Kulikosi abantu bakubelenga Ibayibolo. Ukaswili yumo pakunena izya Bayibolo akati, “abantu abinji bakubelenga Ibayibolo ukuchila ibuku lililyosi.” Akanena sona ukuti abantu abakwiyisya bene bobo bakulyivwisya pala bakubelenga sona bakukonka vyo likunena.—2 Kol. 3.15, 16.

10. Ka zila buli iyamwabo yo Ibayibolo likulangizya amahala agha Yehova?

¹⁰ Tukughamanya amahala agha Yehova ukwendela mu Bayibolo. U Yehova atakubombezya Amasimbo pakutumanyisya bulo pa gulu, loli akumanyisya sona nukusangalusya aliwesi pamwene. Nanti tukubelenga Ibayibolo inti tumanye ukuti u Yehova akwennya ukuti aliwesi pamwene wakulondiwa. (Yes. 30.21) Nkimba mukomanitepo ni ntamyo yimo yo mukati mwabelenga isimbo limo mu Bayibolo, mukilalusya ukuti ka isimbo ili bakansimbila nene? Ibayibolo likasimbiwa ukuti lyavwe abantu amamiliyoni aghinji. Choni cho mu Bayibolo muli ifundo zyo zingabavwa pakabalilo kache? Ichifukwa chakuti umwenecho uwa Bayibolo wamahala nkani.—2 Timo. 3.16, 17.

11. Choni cho chikulangizya ukuti u Yehova atakasalilagha pakabalilo ko Ibayibolo likasimbiwanga?

¹¹ U Yehova wabwanaloli. (Kukumbu. 32.4) Ubwanaloli buyanite bulo nukusita ukusalila muchimanyani sona u Yehova atakusalila. (Imbombo 10.34, 35; Lom. 2.11) Tukumanya ukuti u Yehova atakusalila ichifukwa chakuti akitikizya ukuti Ibayibolo lisimbiwe muvinenelo vyo abantu abinji bakanenagha pakabalilo kala. Amabuku aghabwandilo mu Bayibolo aghakukwana 39 ghakasimbiwa mu Chihebeli ichifukwa chakuti chikaneniwanga na bantu aba Chala abingi. Amabuku 27 ghakasimbiwa mu chinenelo icha Chigiliki, Ichifukwa chakuti Abakilisitu aba bwandilo bakanenagha nkani Ichigiliki. U Yehova atakabika impaka ukuti Ibayibolo lisimbiwe mu chinenelo choka. Amasiku ghano abantu abakupululila 8 miliyoni bakunena ivinenelo ivyakupambana-pambana. Ka vingabombiwa buli-buli ukuti abantu abingi bamumanye u Yehova?

12. Ka amazyu gho ghali pa Danieli 12.4 ghakukwanilisiwa buli-buli mu masiku ghano?

¹² Ukwendela mu nchimi u Daniyeli, u Yehova akalaghizya ukuti mu masiku aghabumalilo ‘ubwanaloli bukwiza pakusata’ bo buli mu Bayibolo sona ‘abantu abinji bakwiza pakubumanya.’ (Belenga Danieli 12.4.) Izila yoka yo ubwanaloli ubu bwasatila yakuti, pali imbombo iyakusanuzya nu kugaba ama Bayibolo sona amabuku aghakulongosola Ibayibolo. Ibayibolo libuku lyo lyasanuziwa mu vinenelo ivyingi sona likwaghiwa na bantu abinji pachisu chosi ichapasi ukuchila amabuku ghosi. Ama kamphani gho ghakupulinta ama Bayibolo ghogho ghakupangisya ukuti ama Bayibolo ghabe ghakudula. Abakaboni ba Yehova basanuzya Ibayibolo mu vinenelo ivyakupululila 240. Umuntu aliwesi angalyagha ukusita kulipila. Ivi vyapangisya ukuti abantu abaluko losi, bamanyile “amazyu amiza agha Bumwene” po ubumalilo buchili butizite. (Mat. 24.14) U Chala witu uwabwanaloli abapiye abantu ulusako ukuti bamumanye pala bakubelenga Amazyu ghache. Abombite bunubu ichifukwa chakuti atughanite hee!

13. Choni cho tunganena ukuti Ibayibolo likulangizya ulughano ulwa Yehova? (Yohani 21.25)

¹³ Ibayibolo likutwavwa ukumanya ukuti inkalo inkulu nkani iya Yehova lughano. (1 Yoha. 4.8) Inong’onelapo vyo u Yehova asimbite mu Bayibolo na vyo atasimbite. Asimbite ifundo zyo zingatwavwa uswe ukuti tube pabumanyani nawe, ukuti tube nu bumi ubwiza sona ukuti twize twaghe ubumi ubwa bwila na bwila. Pakuti u Yehova atughanite atupiye ifundo zyo zingatwavwa ukuti tumubombele.—Belenga Yohani 21.25.

14. Ka nzila buli izyamwabo zyo Ibayibolo likulangizya ukuti u Chala atughanite?

¹⁴ U Yehova akulangizya sona ulughano muzila iyakuti, akunenezannya nuswe umwakutwinong’onela. Mu Bayibolo mute indondomeko iyamalamulo yo atubikiye pachilichosi cho tukulonda ukubomba. Akabombezya amabuchimi, vyo vikabombiwa pa bumi bwa bantu sona nu bulongozi ukuti uswe tusalaghe akiza ivintu. Pa chifukwa ichi Amazyu agha Chala ghakutwavwa ukuti tumughanaghe nu kumuchindika ukufuma pasi pa moyo.

15. (a) Ka Ibayibolo likulangizya buli-buli ukuti u Yehova akutupasikizya? (b) Ukuyana nichituzi, nkimba akalindu, umukamu uwachinyamata, sona nu muyemba uwachasongo bakwinong’onelapo nkani buli izya bantu aba mu Bayibolo? (Bwa. 39.1, 10-12; 2 Banyaf. 5.1-3; Luka 2.25-38)

¹⁵ Ibayibolo likuvumbula ukuti u Yehova akutupasikizya hee! Buli-buli? Mu Mazyu ghache muli inkani zyo zikulongosola mo abantu bakiyivwilagha. Tungivwisya mo abantu bo bakuneniwa mu Bayibolo bakiyivwilagha ichifukwa chakuti bope bakaba bantu “ngati sweswe.” (Yak. 5.17) Chakulondiwa nkani kwennya mo u Yehova akabombelagha na bantu bo bakaba  ngati sweswe aba. Ivi vikutwavwa ukwivwisya akiza ukuti “Umwene [Yehova] wachisa, sona walupasikizyo.”—Yak. 5.11.

16. Ka tukumanyilako ichoni ivya Yehova nanti tukubelenga mu Bayibolo mo akabombelagha na bantu bo bakamunangilagha? (Yesaya 55.7)

¹⁶ Ibayibolo likunena sona ivya lughano lo u Yehova ali nalo kukwitu muzila iyamwabo. Amasimbo ghakutusimikizya ukuti u Chala atakwiza pakutuleka nanti twapuvya ivintu. Abaizilayeli bakamunangilagha u Yehova umwa kupyanizya-pyanizya loli nanti bapinduka u Chala akabahobokelagha. (Belenga Yesaya 55.7.) Abakilisitu ababwandilo bope bakamanyagha ukuti u Chala abaghanite nkani. Umwakulongoziwa nu muzimu, umutumiwa u Pabuli akababuzya Abakilisitu abamwabo ukuti babaghiye “pakumuhobokela sona nukumusangalusya” umuntu yo akabomba ubunanzi ubukulu loli apinduka. (2 Kol. 2.6, 7; 1 Kol. 5.1-5) U Yehova atakabakana abantu bache napo bakamunangilagha. Loli mwalughano akabavwa, akabagholosya sona akabitizya ukuti babe sona bamanyani bache. Akalayizya ukuti inti abombaghe umwakuyana bulo na kubantu bo bapinduka kumbibi zyabo amasiku ghano.—Yak. 4.8-10.

17. Choni cho Ibayibolo chabupi ichiza?

¹⁷ U Yehova atupiye ichabupi ichiza. Choni cho amazyu ghache miza? Twamanyila ukuti Ibayibolo likulangizya ukuti u Yehova wamahala, wabwanaloli sona atughanite sana. Ibuku ili likulangizya ukuti u Yehova akulonda tumumanye sona tube bamanyani bache.

18. Ka tungalangizya buli-buli ukuti tukupalizya Ibayibolo cho ‘chabupi ichiza’ cho u Yehova atupiye?

¹⁸ Tutakulonda ukuluvya ukuti Amazyu agha Chala ‘chabupi ichiza.’ (Yak. 1.17) Zatubukilile ukulangizya ukuti tukupalizya ichabupi ichi. Tungabomba bunubu pala tukughabelenga nu kwinong’onelapo. Pala tukubomba bunubu tukwiza pakusimikizya ukuti umwenecho uwa Bayibolo akwiza pakusaya vyosi vyo tukubomba sona tukwiza ‘pakumumanya akiza u Chala na mahala ghache.’—Mbupi. 2.5.