Tolokeleni

Tolokeleni muye pa filukusangwamo

ICAPITALA 14

Ifimungacita Pakweba ati Icisooolo Cenu Cibe Icisangalele

Ifimungacita Pakweba ati Icisooolo Cenu Cibe Icisangalele
  • Kani findo umwalalume elelwe ukucita pakweba ati abe umulume umuweme?

  • Kani findo umwanakashi elelwe ukucita pakweba ati abe umukashi umuweme?

  • Kani findo umufyashi umuweme acita?

  • Kani abana bangofwako shani ukulenga icisoolo ukuba icisangalele?

1. Kani cindo icingalenga icisoolo ukuba icisangalele?

BAYEHOBA LESA balukufwaya icisoolo (ulupwa) cenu ukuba icisangalele. Amashiwi abo, Baibolo, ali ne fyebo ifingatangilila umo umo mu cisoolo, filabuulishisha ifi baLesa bafwaya umo umo mu cisoolo ukucita. Ili bonse mu cisoolo bapyunga koti ni fyefyo baLesa bafunda, ififumamo fyakuti ubune. BaYesu balilabile ati: “Balisyucile abo abomfwa amasiwi abaLesa, nekulukwalama.”—Luku 11:28.

2. Pakweba ati icisoolo cibe icisangalele, findo twelelwe ukwishiba?

2 Pakweba ati icisoolo cibe icisangalele sombi kani twaishiba ati abatatikile icisoolo ni baYehova, baabo baYesu baitile ati ‘baWishifwe.’ (Matayo 6:9) Icisoolo conse pa calo ca panshi cilibeleko pakuti pali baWishifwe aba kwiulu—kabili icine baliishi ifilenga icisoolo ukuba icisangalele. (AbaEfesa 3:14, 15) Kani lomba findo ifi Baibolo isambisha pali fyefyo umo umo mu cisoolo elelwe ukucita?

ABATATIKILE ICISOOLO NI BALESA

3. Kani Baibolo ilabuulishisha shani icitati ca cisoolo ca bantunshi, kabili tuliishi shani ati ifi ilabila fya cine?

3 BaYehova balilengele abantunshi ba kutanga, Adama na Efa, ne kuboofya ati mulume ne mukashi. Baalibabikile mu mushi wa paladaiso pa calo uwalukuboneka bwino—ibala lya Edeni—kabili balibabuulile ati bakwate abana. BaYehova balilabile ati: “Mufyalisye, mufunuke, mukakumane mucalo.” (Ifyakutaŋga 1:26-28; 2:18, 21-24) Ifi talipo ati cishimicisho lukoso, pakuti baYesu balilangishe ati ifi Ifyakutaŋga filabila pa citati ca cisoolo fya cine. (Matayo 19:4, 5) Nangaba ati tulapita mu makatasho aengi kabili ne mekalilo talipo koti ni fyefyo baLesa baalukufwaya ati abe, nga tubone ici mungabela ukusangalala mu cisoolo.

4. (a) Kani umo umo mu cisoolo angofwako shani icisoolo ukuba icisangalele? (b) Mba nindo ukusambilila ifi baYesu baalukucita kucindamine pakweba ati icisoolo cibe icisangalele?

4 Kani umo umo mu cisoolo alukulangisha ubutemwe koti ni fyefyo baLesa balangisha, angofwako ukulenge’cisoolo ukuba icisangalele. (AbaEfesa 5:1, 2) Kani, lomba, tungatuntulula shani baLesa, pakuti tekuti tubabonepo? Tungasambilila ifi baYehova bacita pakuti balitumine Umwana wabo umubele ukufuma kwiulu ne kwisa pa calo. (Yoane 1:14, 18) Ili aali pa calo, uyu Mwana, baYesu Klistu, balituntulwile baWishi aba kwiulu bwino icakweba’ti ukubabona ne kukutika kuli baYesu kwali lukoso koti kuba pamo na baYehova ne kukutika kuli Bo. (Yoane 14:9) Kanshi kani twasambilila pa butemwe ubu baYesu balangishe ne kulonda icakubwenako cabo, umo umo angofwako ukulenga icisoolo ukuba icisangalele.

WOYO ABALUME BELELWE UKUTUNTULULA

5, 6. (a) Kani ifi baYesu balama ikelesha filapeela cisa icakubwenako ku balume? (b) Kani findo fyelelwe ukucitwa pakweba ati ifyakubifya fifitulukilwe?

5 Baibolo ilalabila ati abalume balyelelwe ukulama abakashi babo koti ni fyefyo baYesu balama abasambile babo. Boneniko ifi Baibolo ifunda: “Mwebalalume, kamutemwa abakasi benu, koti nifyopele’fyo ifi batemenwe ikelesya nabaKlistu, nekuliposa pakuti pali lyo . . . Koti nifyopele’fyo ukubelelwa abalalume nabo ukulukutemwa abakasi babo koti mibili yabo abene. Uyo utemwa umukasi wakwe alalitemwo’mwine; pakuti insiku syonse tapali-po umuntu uwakufitilwa umunefu wakwe umwine; sombi alaulama nekuulela, koti nifyopele’fyo ifi balicitila ikelesya baKlistu.”AbaEfesa 5:23, 25-29.

6 Ifi baYesu balitemenwe ikelesha lyabo ilya basambile cakubwenako iciweme ku balume. BaYesu “balibatemenwe ukufika nakumpindi iyakupela-ko,” ukupeelo’mweo wabo umulambu pakuti pali bo, nangaba ati tabaalipo abawaminine. (Yoane 13:1; 15:13) Koti ni fyefyo, abalume baabakoselesha ati: “Kamutemwa abakasi benu; tekubafitilwa.” (AbaKolosai 3:19) Kani findo fingamofwako umulume ukulonda uku kufunda, tanje cine kani umukashi wakwe shimbi impindi alafilwa ukucita ifilimo akalango? Alyelelwe ukwanuka ifyakubifya fyakwe na fyefyo elelwe ukucita pakweba ati baLesa bamufitulukile. Kani nifindo elelwe ukucita? Alyelelwe ukufitulukila abo abamubifya, kabili umukashi wakwe epo ali pali baabo. Nacine, umukashi naye alyelelwe ukufitulukila abo abamubifya. (Pendeni Matayo 6:12, 14, 15) Kani pano mwabona umulandu bambi balabilila ati abekala bwino mu cupo ni babalya abafitulucilanshanya?

7. Kani findo baYesu baalukulangulukilako abasambile babo, kabili nicisa cakubwenako bapeela abalume?

7 Nakabili abalume balyelelwe ukwishiba ati baYesu lyonse baalukulangulukilako abasambile babo. Baalukubalangulukilako ifyalukubakatasha ukupyunga na fyefyo baalukupengela ku munefu. Ku cakubwenako, ili abasambile bakateele, baYesu balilabile ati: “Twendeni kumpaŋga pakabeya, mukatusye panini.” (Mako 6:30-32) Abakashi nabo balyelelwe ukubalangulukilako. Baibolo ilabuulishisha ati abanakashi bali koti ‘cintu icinakile’ ici abalume bafundilwe ukupeela ‘ubuleme.’ Mba nindo? Nipakuti bonse bobilo abalume ne bakashi bali ne kabeya ka kwabanako “uluse lwamweo.” (1 Petilo 3:7) Abalume balyelelwe ukwanuka ati talipo ati umuntu mwalalume neli mwanakashi e cilenga ukuba umucindeme kuli baLesa, sombi kuba abakucetekelwa.—Amasamo 101:6.

8. (a) Mba nindo tungalabilila ati umulume “utemwa umukasi wakwe alalitemwo’mwine?” (b) Mba cilaalule’ndo kani balabila ati umulume ne mukashi “munefu umo?”

8 Baibolo ilalabila ati umulume “utemwa umukasi wakwe alalitemwo’mwine.” Ici nipakuti umulume ne mukashi wakwe “tabali babili sombi munefu umo,” koti ni fyefyo baYesu balabile. (Matayo 19:6) Ici cilukwalula ati tabelelwe ukulala pamo ne muntu umbi. (Ifisimpi 5:15-21; AbaEbeya 13:4) Bangacite’fi kani balukulangulukilana pali fyefyo umubyakwe alukufwaya. (1 AbaKolinto 7:3-5) Icicindeme ukwanuka ni cici: “Insiku syonse tapali-po umuntu uwakufitilwa umunefu wakwe umwine; sombi alaulama nekuulela.” Abalume balyelelwe ukutemwa abakashi babo koti ni fyefyo balitemenwe abene, ukulukwanuka ati bakasololwelapo kuli baYesu Klistu, umutwi wabo.—AbaEfesa 5:29; 1 AbaKolinto 11:3.

9. Mba niisa imibelo ya baYesu iilabilwepo pa AbaFilipoi 1:8, kabili nindo abalume belelwe ukuba na yiyi imibelo ku bakashi babo?

9 Intangishi Paulu yalilabile pa ‘mutima wa nkumbu baKlistu Yesu bakwete.’ (AbaFilipoi 1:8) Inkumbu sha baYesu shali mibelo iyalukusangalasha abantu, imibelo iyi abanakashi ababeele abasambile babo batemenwe. (Yoane 20:1, 11-13, 16) Kabili abakashi balafwaisha ati abalume babo babe ne nkumbu kuli bo.

WOYO ABAKASHI BELELWE UKUTUNTULULA

10. Kani baYesu balapeela shani icakutuntululako ku bakashi?

10 Pakuti mu cisoolo muli abantu abengi, ifintu pakweba ati fyende bwino sombi kapaba uulukutangilila. BaYesu nabo balikwete Umutwi uku bakomekwa. “Umutwi wabaKlistu nibaLesa,” koti ni fyefyo “umutwi wamwanakasi mwalalume.” (1 AbaKolinto 11:3) Ukukomekwa kwa baYesu ku kutangilila kwa baLesa cakubwenako iciweme, pakuti fwebo fwense tulikwete umutwi uku tukomekwa.

11. Mba niesa amekalilo umukashi elelwe ukukwata ku mulume wakwe, kabili findo cipale ifingafumamo mu mibelo yakwe?

11 Abalalume abakubulo’kuwaminina balabifya kabili impindi ishingi balafilwa ukuba imitwi iiweme. Lomba pano, findo umukashi elelwe ukucita? Taelelwepo ukupufya fyefyo umulume wakwe acita, neli ukwesha ukumutangilila. Umukashi alyelelwe ukwanuka ati ukuba ne mupashi utekenye kabili uwa butende e cintu icili ne makwebo apatali pa menso abaLesa. (1 Petilo 3:4) Kani alangisha umupashi uwa kube’fyo, cikamupubila ukukomekwa, neli kani kuli amakatasho. Nakabili, Baibolo ilalabila ati: ‘Umukashi alyelelwe ukulukutonda umulume wakwe.’ (AbaEfesa 5:33) Nga pano kani umulume wakwe taasumiinepo ati baKlistu e Mutwi wakwe? Baibolo ilakoselesha abakashi ati: “Mwebanakasi, kamutumikwa kubalume benu mwebene; ati bambi, naŋgaba ati tabomfwisye’Siwi, bakapokwe apakubule’Siwi kukwikala kwabakasi babo, pakubona ukwikala kwenu ukuswetele ukwakutonda.”1 Petilo 3:1, 2.

12. Kani nindo tacibipilepo ku mukashi ukulabila mu nshila ya mucinshi ifi alukulanguluka?

12 Nangaba ati umulume alisumiine neli tasumiinepo, umukashi kani alabila mu nshila ya mucinshi ifi alukulanguluka nangaba ati fyapusanako ku mulume, ninshi talipo ati wa mupufyo. Ukulanguluka kwakwe kungaba ukulungeme, kabili icisoolo conse cingashukilamo kani akutika kuli ye. Nangaba ati Ablaamu taasumine ili Sala, umukashi wakwe, amubuulile fyefyo alukufwaya ati ficitwe pa kushilisha ukukatasha ukwali mu cisoolo cabo, baLesa balimwebele ati: “Ukutike isiwi lyakwe.” (Pendeni Ifyakutaŋga 21:9-12) Nacine, ili umulume asolololapo pali fimo ifintu mu nshila iyi taipusenepo ne funde lya baLesa, umukashi wakwe alalangisha ati akomekwa kani alonda ifi asololola.—Ifyacitilwe 5:29; AbaEfesa 5:24.

Kani niciisa icakutuntululako iciweme Sala alangiishe ku bakashi?

13. (a) Kani findo Tito 2:4, 5 akoselesha abanakashi abopilwe ukucita? (b) Kani findo Baibolo ilabila pa kulekana ne cupo ukushila?

13 Pa kufikilisha akabeya kakwe, umukashi fingi ifi angacita pakweba ati alame icisoolo. Ku cakubwenako Baibolo ilalabila ati abanakashi abopilwe balyelelwe “ukutemwa abalume babo, nekutemwa nebana babo, nekwikala nemilaŋgwe yamano, baswetele, bakucite’milimo paŋanda pabo, baŋkumbu, bakutumwa kubalume babo abene.” (Tito 2:4, 5) Umukashi kabili uuli umufyashi uucite’fi, bakamutemwa ne kumucindika ku cisoolo cakwe inshiku shonse. (Pendeni Ifisimpi 31:10, 28) Nangabe’fyo, pakuti abapange’cupo bantu babili abakubulo’kuwaminina, kungacitika ifintu ifibipile ukwakuti ifingalenga ati balekane neli icupo ukushila. Baibolo ilasuminisha ukulekana pakuti pali fimo ifingacitika. Nangabe’fyo, ukulekana mulandu uukulu, pakuti Baibolo ilafunda ati: “Umukasi tekulekana nemulume wakwe; . . . nakabili ati: Umulume tekukano’mukasi wakwe.” (1 AbaKolinto 7:10, 11) Kabili Amalembo alasuminisha lukoso umuntu ukukano’mubyakwe wa mu cupo pa mulandu wa bucencemeshi.—Matayo 19:9.

ICAKUTUNTULULAKO ICIWAMININE KU BAFYASHI

14. Kani baYesu balukulama shani abanice, kabili findo abana bafwaisha ku bafyashi babo?

14 BaYesu balimakanikile icakutuntululako iciwaminine ku bafyashi mu nshila balukulaminamo abanice. Ili bambi abantu baeseshe ukubakaanya abanice ukupalamina kuli baYesu, balilabile ati: “Tulekeni utwanice, ati twise kuli nebo, tekutukanya.” Baibolo ilalabila ati eli bo “balitufukete, nekututintila-po iminwe yabo, nekutusyucisya.” (Mako 10:13-16) Pakuti baYesu balukupyungisha impindi yabo ukuba pamo ne twanice, kani na mwebo tali efi mwelelwe ukucita ku bana benu? Balafwaisha ukuba na mwebo pa mpindi iikulu, talipo ni pa mpindi iinini. Mulyelelwe ukukwata impindi ya kubasambisha, pakuti ifyo efi baYehova bafunda abafyashi ukucita.—Pendeni Ndutelomomi 6:4-9.

15. Kani findo abafyashi bangacita pakweba ati balame abana babo?

15 Ili cino icalo cilukuya ili cibipilako, abana balafwaya abafyashi abangabalama ku bantu abalukufwaya ukubasomesha, abali koti ni baabo abafwaya ukucita ubucencemeshi ne banice. Boneniko ifi baYesu balamine abasambile babo, baabo baitile mu butemwe ati “mwetwana.” Ili babekete kabili ninshi bali apepi ne kubepaya, baYesu balyanshikile inshila ya kupulukilamo abasambile babo. (Yoane 13:33; 18:7-9) Mwe bafyashi, mulyelelwe ukwishiba ifi Umusenseshi alukucita pakweba ati asomeshe abana benu. Mulyelelwe ukubacenjesha ili kucili impindi. * (1 Petilo 5:8) Bukumo ifintu fyafulisha ifingaleta ukukatasha pali bo, ifingonala bucibusa bwabo na baLesa, ne mibelo yabo iiweme.

Kani findo abafyashi bangasambililako kuli fyefyo baYesu balamine utwanice?

16. Kani findo abafyashi bangasambililako kuli fyefyo baYesu bacitile ili abasambile babo babifishe?

16 Ubushiku bwakweba ati mailo baYesu bakafwa, abasambile babo balipikishe pa waelelwe ukucilo’bukulu. Pa mupunda wa kubapaatila, baYesu balipitilishe ukubasambisha mu butemwe ukupitila mwi shiwi na mu cakutuntululako. (Luku 22:24-27; Yoane 13:3-8) Kani muli bafyashi, mba mwabona ifi mungalonda icakutuntululako ca baYesu mu nshila mulunjikilamo abana benu? Iciine, balapengela ukubacenjesha, pano uko ukucenjesha kulyelelwe ukuba “kukusololola,” talipo ni mu bukali. Nacine tamulukufwaya ukulabila “koti kutibala kwampoko.” (Jelemiya 30:11; Ifisimpi 12:18) Ukucenjesha kulyelelwe ukupeelwa mu nshila iya kweba ati umwana wenu kuntangiile akakubona ati icine kwali ukwelelwe.—AbaEfesa 6:4; AbaEbeya 12:9-11.

WOYO ABANA BELELWE UKUTUNTULULA

17. Kani nimuli shisa nshila baYesu balangishe icakutuntululako iciwaminine ku bana?

17 Kani abana bangasambililako kuli baYesu? Inya, bangasambililako! Ukupitila muli fyefyo baalukucita, baYesu balilangile fyefyo abana belelwe ukumfwila abafyashi babo. Balilabile ati: “Koti nifyopele’fyo ifi bansambisye baTata, efi ndabila.” Kabatwalililapo ati: “Ndacita impindi yonse ifyakubatemwesya.” (Pendeni Yoane 8:28, 29) BaYesu balukubomfwila baWishibo aba kwiulu, kabili Baibolo ilabuula abana ati balukubomfwisha ababafyele. (Pendeni AbaEfesa 6:1-3) Nangaba ati baYesu baali abawaminine, balukumfwila abafyashi babo abantunshi, Josefi na Maliya, abaali abakubulo’kuwaminina. Mucinenene, ico calilengele ati onse mu cisoolo ca baYesu abe umusangalele!—Luku 2:4, 5, 51, 52.

18. Mba nindo baYesu impindi shonse balukumfwila baWishibo aba kwiulu, kabili nibani basangalala ili abana baumfwila abafyashi babo muli bulelo?

18 Kani abana bangasanga inshila ishi bangaba koti ni baYesu ne kulenga abafyashi babo ukusangalala? Mucinenene, abanice cipale shimbi impindi cilabakatasha ukumfwila abafyashi babo, pano baLesa balafwaya abana ukumfwila abafyashi babo. (Ifisimpi 1:8; 6:20) BaYesu impindi shonse balukumfwila baWishibo aba kwiulu, neli ili cali icikateshe ukucite’fyo. Impindi imbi, ili baLesa balukufwaya ati baYesu bapyunge icintu cimo icali icikateshe, baYesu kabalabila ati: “Ŋgamumfumisye nebo iŋkomeci iyi,” icilukwalula ati ici baLesa balukufwaya ati baYesu bacite. Nangabe’fyo, baYesu balicitile ifi baLesa bababuulile, nipakuti balishibile ati ni baWishibo e baishi iciweme icali ne kucitwa. (Luku 22:42) Kani abana basambilila ukumfwila, bakalenga abafyashi babo na baWishibo aba kwiulu ukusangalala ukwakuti. *Ifisimpi 23:22-25.

Kani findo abanice belelwe ukulangulukapo ili baeshiwa?

19. (a) Kani Satana alesha shani abana? (b) Kani abafyashi bangomfwa shani ili abana bacite’cintu icibipile?

19 Umusenseshi alyeseshe baYesu, kabili tungacetekela ukweba ati akabeesha abanice nabo ukucita ifibipile. (Matayo 4:1-10) Satana Umusenseshi alalenga abanice ukutuntulula ababyabo, kabili cingaba icikateshe ukubulo’kucitako ifi ababyabo balukucita. Pakuti pali fyefyo, cicindeme ku bana ati belukwambala pamo ne bacite’fibipile! (1 AbaKolinto 15:33) Dina umwano’mwanakashi uwakwe Yakobi alukwambala ne bantu abatabalukupempelapo baYehova, kabili ici caliletele amakatasho. (Ifyakutaŋga 34:1, 2) Mucalakanye ifi icisoolo cingasomenwa kani umo mu cisoolo acita ubucencemeshi!—Ifisimpi 17:21, 25.

ICINTU ICICINDEME ICILENGA ICISOOLO UKUSANGALALA

20. Pakweba ati icisoolo cibe icisangalele, findo umo umo uwa mu cisoolo elelwe ukucita?

20 Ukukoselela mu mpindi ya makatasho mu cisoolo kulapuba kani mwapyungisha ukufunda kwa mu Baibolo. Mucinenene, ukupyungisha ukufunda ukwa kube’fyo e cintu icicindeme icilenga icisoolo ukusangalala. Popele mwe balume, temweni abakashi benu, ne kubalama koti ni fyefyo baYesu balama ikelesha lyabo. Mwe bakashi, kamukomekwa ku kutangilila kwa balume benu, kabili mulonde icakubwenako ca mwanakashi uwaminine uulabilwepo pa Ifisimpi 31:10-31. Mwe bafyashi, sambisheni abana benu. (Ifisimpi 22:6) Mwe bawishibo, ‘ikalikeni bwino iŋanda yenu.’ (1 Timote 3:4, 5; 5:8; AbaKolosai 3:20) Na mwebo mwe bana, mulukumfwila abafyashi benu. Takuupo umuwaminine mu cisoolo, bonse lukoso balabifya. Popele mulukulicefya, ne kulukulomba ukufitulucilanshanya.

21. Kani nifiisa ifintu ifyakuti ubune ifiliko kuntangile, kabili tungakwata shani icisoolo icisangalele buno bukumo?

21 Iciine, Baibolo ilikwete ifintu ificindeme ifingi ifitusambisha ne kutufunda pa bwikashi bwa cisoolo. Nakabili, ilatusambisha pa calo ca bukumo ica baLesa na pali paladaiso iya pa calo capanshi iikesulamo ne bantu abasangalele abapempela baYehova. (Ukufisulula 21:3, 4) Mame’fintu ubune ifiliko kuntangile! Na bubuno bukumo, tungaba abasangalele mu cisoolo kani twalonda ukufunda kwa baLesa ukusangwa mu Mashiwi abo, Baibolo.

^ par. 15 Ukofwako mu kulama abana kulasangwa mu capitala 32 ice buuku lya Sambilila Kuli Kasambilisha Mukalamba, ilya mu Cibemba, ilitulishiwa na Bamboni sha baYehova.

^ par. 18 Sombi lukoso kani umufyashi alyebele umwana ukutobe’funde lya baLesa eli cingabe’celelwe umwana ukubulo’kumfwila.—Ifyacitilwe 5:29.