1. Kani baYawe baalilengele abantunshi na shisa impese ishilibelele?

BAYAWE baalilengele abantunshi ne mpese ishilibelele. Pali shishi impese pali ne makosa akulanguluka aatofwako ukushilisha amakatasho ne kwanshikila limo ifya kuntangiile. (Ifisi. 2:11) Baalitupeele amakosa akucita ifintu ukwelelwa na fyefyo twaanshika. Ici cilatofwako ukukonsha ukucita ifiweme. (Filip. 2:13) Nakabili baalitulengele na cimanga. Cimanga buntu bwa mukati ubutofwako ukulekanya ifiweme ne fibipile, nakabili alatofwako ukubulo’kucita ifibipile ne kulunjika ifintu kani twabifya.—Loma 2:15.

2. Kani baYawe balafwaya fwebo ukupyungisha shani impese batupeele?

² BaYawe balafwaya fwebo ukupyungisha bwino ishi impese. Nindo bafwaila fwebo ukucite’fyo? Pakuti balitutemenwe, kabili baliishi ati ukupyungisha bwino ishi impese kulatusangalasha. BaYawe balitubuulile mu Mashiwi abo ukulukupyungisha bwino ishi impese. Ku cakubwenako, mu Malembo AciEbeya, tulapendamo ati: “Ukwalakanya kwa bakukonsha kulafika ku kufula lukoso”; ne kweba’ti “ifintu  fyonse ico ukuboko kobe kubona mu kulukucita, kocicita ne makosa obe.” (Ifisi. 21:5; Uwaku. 9:10) Mu Malembo AbuKlistu aaciGiliki, balitubuulile ati: “Pa kubone’ncitilo, nga tulukucite’fiweme ku bantu bonse”; ne kweba’ti “koti ni mpese isho ishi mwapokele mwense, kamupyunjilanshanya nasho.” (Galatya 6:10; 1 Pet. 4:10) Caboneka apaswetele ati baYawe balafwaya fwebo ukucite’fintu ifingatofwako ne kofwako bambi.

3. Findo abantunshi tekuti bakonshepo ukucita?

³ Pa mpindi intu imo, baYawe baliishi ati kuli ifi abantunshi tekuti bakonshepo ukucita. Ku makosa esu, tekuti tufumyepo ukubulo’kuwaminina, ukubifya, ne mfwa; kabili tekuti tusalulwileko bambi ifya kucita, pakuti abantu bonse balikwete amakosa akulisalulwilapo ifyakucita. (1 Imf. 8:46) Nakabili, nangaba’ti tungeshiba ifintu ifyakuti ubwingi, kuli baYawe tuli lukoso koti bana abanini.—Yisa. 55:9.

4. Findo twakwambaalapo muli cicino iciputusha?

⁴ Mu fintu fyonse, tulyelelwe ukweyamina pa kutangilila kwa baYawe, ukucetekela ati bakutofwako kabili bakucita ifi tekuti tukonshepo ukucita. Ukulunda pali fyefyo, tulyelelwe ukupyungisha ne kucitapo fimo pakweba’ti tushilishe ubukatasho ne kofwako bambi. (Pendeni Amasamo 37:3.) Tungalabila ati, tulyelelwe ‘ukucetekela muli baYawe ne kucita ifiweme’; kabili tulyelelwe ne ‘kulukulonda ifilungeme fyenka.’ Mu kuba na cici icebo mwi langulushi, nga tubone ifi tungasambililako kuli Noa, Dafidi, ne bapyungishi ba baYawe bambi aba bucetekelo abaeyamine pali baYawe ne kucita ifintu ifiweme. Koti ni fyefyo twakusambilila, ukucite’fyo kwalisankenemo ukwishiba ifi tabaalipo ne kukonsha ukucita na fyefyo baali ne kukonsha ukucita, eli panuma ne kucitapo fimo.

5. Buulishisheni ifi Noa aalukupitamo.

⁵ Mu nshiku shakwe Noa icalo “calikumene ubungwa” ne bucencemeshi. (Ifyakuta. 6:4, 9-13) Noa aalishibile ati baYawe baali ne konaala cilye’calo icali icibipile. Nangabe’fyo, ukwakubula ne kukanika aalibombomene pa fibipile ifyalukucitika ilye’mpindi. Ili ifi fyalukucitika, Noa aalibwene ati kwali ifintu ifi takwetepo amakosa akukonsha ukucita pano kwali na fyefyo aali ne kukonsha ukucita.

6, 7. (a) Findo Noa takwetepo amakosa akukonsha ukucita? (b) Kani ifi tupitamo filipalene shani ne fyalukupitamo Noa?

⁶ Ifi Noa takwetepo amakosa akukonsha ukucita:  Nangaba’ti Noa aalukutulisha icebo ca baYawe ica kucenjesha, takwetepo amakosa akupangilisha abantu imbifi ukusumina icebo aalukutulisha, neli amakosa akulengesha Ubulobe ukwisa bwangu. Noa aalicetekele ati baYawe baali ne kukonsha ukulaya kwabo ukwa konaala icalo icibipile, kabili aalishibile ati baLesa baali ne kucite’fyo pa mpindi iyelelwe.—Ifyakuta. 6:17.

⁷ Na fwebo tulukwikala mu calo umufulile bumbifi, kabili tuliishi ati baYawe balilaile ukonaala cino icalo. (1 Yoa. 2:17) Pali ino mpindi, tekuti tupangilishepo abantu ukusumina ‘icebo iciweme ica Bufumu.’ Kabili tapalipo ifi tungacita pakweba’ti “ukukululuka ukukulu” kwise bwangu. (Mat. 24:14, 21) Koti ni Noa, tulyelelwe ukuba ne kucetekela ukukosele, ne kucetekela ati bukumo baLesa bali ne kucitapo fimo. (Amasa. 37:10, 11) Tulicetekele ati impindi baYawe banshikile kani yafika tabakalekapo bumbifi ukupitilisha nangaba ni pa kasuba kamo.—Abakuci 2:3.

8. Kani Noa alilangishe shani ati alitontomekele pali fyefyo aali ne kukonsha ukucita? (Boneni icikope icili pe buula 7.)

⁸ Ifi Noa akwetepo amakosa akukonsha ukucita: Pa mupunda wa kwikala lukoso pakuti kuli ifi tekuti akonshepo ukucita, Noa alitontomekele pali fyefyo aali ne kukonsha ukucita. Pakuti Noa aali ‘wakutulisha ukulungama,’ aalilangishe ati aali wa bucine pa kutulisha icebo ca kucenjesha ceco bamubuulile ukutulisha. (2 Pet. 2:5) Ukwakubula ne kukanika, ukucite’fi kwalyofweleko Noa ukukosha ukucetekela kwakwe. Ukulunda pa kutulisha, aalukupyungisha amakosa akwe ne mpese ya kulanguluka pa kupyungo’mulimo woyo baLesa bamupeele uwa kwibaka cibwato.—Pendeni AbaEbeya 11:7.

9. Kani tungamutenteka shani Noa?

⁹ Koti ni Noa, na fwebo tulesha ukuba “bafulile ne milimo ya baShikulu.” (1 Koli. 15:58) Pali yiyi imilimo pali ne mulimo wa kwibaka ne kuwamya imipunda ya kubunganinapo, ukupyungako imilimo ya kulitemenwa pa mabungano, ukupyungila pa mutano neli pe ofeshi lya bakwalula. Ne cicililepo, tulapyungisha mu mulimo wa kutulisha, ni pakuti tuliishi ati ukupyungako uyu umulimo kulatofwako ukukosha ubucetekelo bwesu ubwa kuntangiile. Nkashi umo alilabiile pali cici ati: “Kani ulukulabila ne bantu bambi pa mashuko amu Bufumu bwa baLesa, ungakutuluka ati abantu tabakwetepo ubucetekelo bwa kuntangiile kabili balabona ati amakatasho bapitamo  taakashilapo.” Mu cinenene, ukupyungako umulimo wa kutulisha kulatofwako ukucetekela makosa mu bucetekelo bwa kuntangiile kabili kulatofwako ukupitilisha mu lubilo lwa ku mweo.—1 Koli. 9:24.

10. Buulishisheni ubukatasho Dafidi aali nabo.

¹⁰ BaYawe baalilabiile pa Mfumu Dafidi ati “umuntu uli koti mutima wanji.” (Ifyacit. 13:22) Dafidi mu mweo wakwe aali wa bucine. Nangabe’fyo, pa mpindi imo aalicitile ifyakubifya ifikulu. Aalicitile ubucende na Batasyeba. Ukulunda pali fifi, alyeseshe ukufisa ukubifya kwakwe pa kwanshika ati umulume wakwe Batasyeba, Uliya, afwe mu nkondo. Nakabili, Dafidi aalilembele inkalata iyalukubuulishisha ifi Uliya aali ne kufwa, ne kuituma ku mukulu wa bashilikani ukupitila muli wenko’yu Uliya! (2 Sam. 11:1-21) Pano, ukubifya kwakwe Dafidi kwalishibikilwe. (Mako 4:22) Findo Dafidi acitile ili ukubifya kwakwe kwaishibikilwe?

11, 12. (a) Findo Dafidi takwetepo amakosa akucita panuma ya kubifya? (b) Kani twalapila panuma ya kucita ukubifya ukukulu, findo tungacetekela baYawe ukutucitila?

¹¹ Ifi Dafidi takwetepo amakosa akukonsha ukucita: Dafidi takwetepo amakosa akufumyapo ukubifya acitile. Kabili takwetepo amakosa akuciicila ifibipile ifyali ne kufuma mu kubifya kwakwe. Na cine, fimbi ifyafuminemo mu kubifya kwakwe fyali ne kukuma umweo wakwe onse mpaka ukufwa kwakwe. (2 Sam. 12:10-12, 14) Popele, aalyelelwe ukuba ne kucetekela. Aalyelelwe ukucetekela ati filya alapiile mu cinenene, baYawe baali ne kumufitulukila ne kumofwako ukukoselela ili alukupita mu fili fyonse ifyali ne kufuma mu kubifya kwakwe.

¹² Pakuti tatuwamininepo, fwense tulabifya. Fimbi ifyakubifya tucita fikulu ukucila fimbi. Shimbi impindi, tatubapo ne makosa akufumyapo ukubifya twacita. Tulyelelwe lukoso ukusumina ifili fyonse ifingafumamo. (Galatya 6:7) Pano tulicetekele ati kani twalapila, baYawe bakatofwako ili tulukupita mu makatasho, nangaba’ti ni fwe bene twaliletela ayo amakatasho.—Pendeni Yisaya 1:18, 19; Ifyacitilwe 3:19.

13. Findo fyaofweleko Dafidi ukuwamya bucibusa bwakwe na baYawe?

¹³ Ifi Dafidi akwetepo amakosa akukonsha ukucita: Dafidi alisuminishe baYawe ukumofwako ukuwamya bucibusa bwakwe nabo. Inshila imo acitiilemo ifyo, kusumina ukufunda ukwafumine ku wakushimika Natani woyo baYawe baatumine. (2 Sam. 12:13) Nakabili, Dafidi aalitembele kuli baYawe, ukubuulishisha ukubifya kwakwe ne kubuulishisha ati aalukufwaisha ukushukishiwa kuli bo nakabili. (Amasa. 51:1-17) Pa mupunda wa kulukuli umubombomene lukoso, Dafidi alisambilileko ku fyakubifya fyakwe. Penka, tabweleshepo ukucita ifyakubifya fintu fimo. Panuma ya myaka iingi, alifwile uwa bucetekelo kuli baYawe; kabili baYawe balanuka ifi aali uwa bucine kuli bo mu mweo wakwe.—Ebeya 11:32-34.

14. Findo tungasambililako kuli Dafidi?

¹⁴ Findo tungasambililako kuli Dafidi? Kani twacita ukubifya ukukulu, tulyelelwe ukulapila ne kulomba baYawe ukutufitulukila. Tulyelelwe ukubuulishisha ukubifya kwesu kuli bo. (1 Yoa. 1:9) Kabili tulyelelwe ukubuulako abakulu ba mwi kelesha pakweba’ti batofweko ati tuwamye bucibusa bwesu na baYawe. (Pendeni Jakobo 5:14-16.) Kani twalonda inshila baYawe babikileko pa kubuulishisha ukubifya kwesu, tulalangisha ati tulicetekele mu kulaya kwabo ukwa kufitulukila ifyakubifya fyesu. Panuma ya kucite’fyo, tulyelelwe ukusambililako ku fyakubifya fyesu, ukupitilisha ukupyungila baYawe, ne kucetekela ati kuntangiile bakatulambula.—Ebeya 12:12, 13.

15. Findo tungasambililako kuli Ana?

¹⁵ Cipale mungalangulukapo pa bapyungishi ba baYawe na bambi aba bucetekelo abaalangishe  ati baalicetekele muli baYawe ili baalukucita fimo. Ku cakubwenako, Ana takwetepo amakosa akushilisha ubukatasho akwete ubwa kuba ing’umba. Pano alicetekele ati baYawe bangamusangalasha, popele alipitilishe ukulukupempela pe sema ne kubuulishisha ifyali ku mutima wakwe mwi tembelo. (1 Sam. 1:9-11) Tali tulyelelwe ukumutenteka? Kani tulalwala neli tulukupita mu makatasho ao tekuti tukonshepo ukushilisha, tulyelelwe ukupoosa ukubamba kwesu konse pali baYawe, ne kucetekela ati bakutulama. (1 Pet. 5:6, 7) Nakabili, tulapyungisha apapelele amakosa esu ukulukubwenamo mu kubungana kwa buKlistu na mu fintu fimbi ifi baYawe batupeele.—Ebeya 10:24, 25.

16. Findo abafyashi bangasambililako kuli Samweli?

¹⁶ Kuli ne fingofwako abafyashi ba bucine abali ne bana abatabomfwapo. Samweli uwali umucekulu taalipo ne kupangilisha abana bakwe abalalume abaali abakulu ukulukuli aba bucine ku fintu ifilungeme ifi abasambishe. (1 Sam. 8:1-3) Aalishiile lukoso ubukatasho bwakwe mu minwe ya baYawe. Nangabe’fyo, Samweli ye aalipitilishe ukuba uwa bucine kuli baWishi ba kwiulu, baYawe. (Ifisi. 27:11) Pali ino mpindi, bambi abafyashi abaKlistu balapita mu fipalileko. Balicetekele ati koti mufyashi umwalalume uulabiilwepo mu cakupalanya ca mwana uwalubile, baYawe balilyanshikile ukupokelela abali bonse abalapila ku fyakubifya fyabo. (Luku 15:20) Pa mpindi intu imo, aba abafyashi balapyungisha ukulukuli aba bucine kuli baYawe, ne kucetelela ati ukupyungisha kwabo kuli ne kulengesha abana ukubwela mwi tanga lya baYawe.

17. Nindo icakubwenako cakwe mukakushala umupengele citukoselesesha?

¹⁷ Nakabili, langulukeni pali mukakushala umupengele uwaliko mu nshiku sha baYesu. (Pendeni Luku 21:1-4.) Taakwetepo amakosa akushilisha ifya mashinkakanwa ifyalukucitika pe tempuli. (Mat. 21:12, 13) Kabili taakwetepo amakosa akushilisha ukupenga kwakwe. Nangabe’fyo, mu kulitemenwa alipeele tulya “utukobili tubili,” utwali “ifya mweo wakwe fyonse.” Ulya umwanakashi aalicetekele baYawe ne mweo wakwe onse, pakuti aalishi ati kani abika ifya baLesa pantangiile mu mweo wakwe, baali ne kumupeela fyonse ifi aalukupengela. Ukucetekela baYawe kwalimulengeshe ukofweleshako ukupempela kwa cine ukwaliko pali ilye’mpindi. Mu kupalako, na fwebo tulicetekele ati kani twatanga ukupensela Ubufumu, baYawe bali ne kutupeela fyonse ifi tupengela.—Mat. 6:33.

18. Labileni pa mukwabesu wa ino mpindi uwali cakubwenako iciweme.

¹⁸ Abakwabesu abengi pali ino mpindi balalangisha ati balicetekele muli baYawe kabili balacita ne filangishe’fyo. Langulukeni pa mukwabesu Malcom, uwapitilishe ukuba uwa bucetekelo mpaka mu 2015 ili afwile. Pa myaka yonse yeyo apyungile pamo ne bakashi bakwe, baalipitile mu makatasho aengi. Aalilabiile ati: “Fimbi ifintu ificitika mu mweo tafishibikwapo, kabili filakatasha makosa. Pano baYawe balashukisha bonse abeyamina pali bo.” Ba Malcom baalitukoseleshe ati: “Mulukutembela kuli baYawe ati mulukupyungisha makosa mu milimo yabo. Mulukutontomeka pali fyefyo mungakonsha ukucita, talipo ni pali fyefyo tekuti mukonshepo ukucita.” *

19. (a) Nindo ilembo lya mwaka ilya mu 2017 lyabeela ilyelelwe? (b) Kani mukapyungisha shani ilembo lya mwaka ilya mu 2017 mu mweo wenu?

¹⁹ Ili ifintu muli cicino icalo filukuya ili ‘filunduluka ne kubipa,’ tungacetekela ukupita mu makatasho aakulu makosa. (2 Tim. 3:1, 13) Popele, ino e mpindi twelelwe ukubulo’kubombomana makosa pakuti pa makatasho. Sombi, tulyelelwe ukucetekela makosa muli baYawe ne kucita ifi tungakonsha ukucita. Kanshi, ilembo lya mwaka ilya mu 2017 lyaelelwa ni pakuti lilukulabila ati: “Kocetekela muli baYawe, ulukucite’fiweme”!—Amasa. 37:3.