1. Nangaba’ti aboopene pa kutanga balaba abasangalele, findo bangacetekela? (Boneni icikope icili peulu.)

KALI kasuba ka buufi, umwanakashi aletwa ku mulume wakwe, bonse babili bali abasangalele makosa. Ili tabangopana baalitemwanshenye ica kweba’ti basalululapo ukulapa ati bakalukuli aba bucine mu cupo cabo. Ukuba, abalume ne bakashi balyelelwe ukwalukako mumo ili batatika ukwikala pamo mu cupo. Mu Mashiwi abaLesa muli ukufunda ukuweme ukungofwako abasalululapo ukuupa neli ukuupwa, ni pakuti Abatatikile icupo balafwaya aboopene ukuba abasangalele mu cupo. (Ifisi. 18:22) Nangabe’fyo, Amalembo alabuulishisha ati abantunshi abatabawamininepo abasalululapo ukuupa neli ukuupwa “bakaba ne fyakukatasha ifya ku munefu.” (1 Koli. 7:28) Kani ifi ifyakukatasha fingacefiwako shani? Kabili findo abaKlistu aboopene belelwe ukucita pakweba’ti balukuli abasangalele mu cupo?

2. Ni bwisa butemwe aboopene belelwe ukulukulangisha?

² Baibolo ilabuulishisha ati ukulangisha ubutemwe kucindeme  mu cupo. Aboopene balyelelwe ukulangisha ubutemwe (mu ciGiliki, phi·liʹa) ububalengesha ukuba ne nkumbu. Ubutemwe ubulangishiwa pa mwalalume ne mwanakashi (eʹros) nabo bulapengelwa ni pakuti bulaleta ukusangalala, kabili ubutemwe ubulangishiwa ku ba mu cisoolo (stor·geʹ) bucindeme ili aboopene batatika ukukwata abana. Nangabe’fyo, ubutemwe ubweyamine pa mafunde (a·gaʹpe) e bulengesha icupo ukuba icikosele. Ukulosha kuli bubu ubutemwe, intangishi Paulu yalilembele ati: “Mwense umo umo kamutemwa abakashi benu koti kulitemwa mwe bene; ne mukashi nga alukutonda umulume wakwe.”—Efesa 5:33.

3. Kani ubutemwe bwa mu cupo bulyelelwe ukukosa shani?

³ Paulu alilembele ati: “Mwe balalume, kamutemwa abakashi benu, koti ni fyopele’fyo ifi batemenwe ikelesha na baKlistu, ne kuliposa pakuti pali lyo.” (Efesa 5:25) Abasambile ba baYesu bangatenteka baYesu ukupitila mu kutemwanshanya koti ni fyefyo abene babatemenwe. (Pendeni Yoane 13:34, 35; 15:12, 13.) AbaKlistu aboopene balyelelwe ukutemwanshanya makosa ica kweba’ti kani caelelwa, bangalitemenwa ne kufwila bamukakwabo. Pano, kani aboopene bapusana cingakatasha ukulanguluka na pa kucita ifya kube’fyo. Nangabe’fyo, ubutemwe ubweyamine pa mafunde “bulapinte’fintu fyonse; bulacetekele’fintu fyonse; bulapembelele’fintu fyonse; bulasuminine’fintu fyonse.” Mu cinenene, “ubutemwe tabufilwapo.” (1 Koli. 13:7, 8) Aboopene kani lyonse balukwanuka ifilapo balayene kabili bali aba bucine cikaba icipubile kuli bo ukulonda ukufunda kwa mu Baibolo ukulabila pali fyefyo bangashilisha amakatasho.

4, 5. (a) Kani abakashi balyelelwe ukubona shani bumutwi bwa balume babo? (b) Ni wisa mulimo abalume abali mutwi wa cisoolo bakwete? (c) Ni fisa fimo fimo ifi aboopene bambi baalukilemo?

⁴ Ukulosha ku milimo yeyo aboopene belelwe ukupyunga, Paulu alilembele ati: “Mwe banakashi, kamutumikwa ku balume benu mwe bene, koti ni kuli baShikulu. Pakuti umulume mutwi wa mukashi wakwe, koti ni fyopele’fyo na baKlistu ifi bali mutwi we kelesha.” (Efesa 5:22, 23) Ici tacilukwalulapo ati abakashi tabacindemepo. Pano cilofwako abakashi ukukonsha umulimo baLesa baalukufwaya ati Efa alukupyunga ili balabiile ati: “Tafiwemepo umuntu [Adama] ukwikala enka; nakumulengelo’wakumofwako.” (Ifyakuta. 2:18) Koti ni fyefyo baKlistu, abali “mutwi we kelesha,” balangisha ubutemwe, abalume balyelelwe ukulukulangisha ubutemwe ili balukutangilila. Kani balukucite’fyo, abakashi bakalukulyumfwa abalaminwe kabili bakalukulitemenwa ukulangisha umucinshi, ukofwako abalume, ne kuba ne cumfwila.

⁵ Ba Cathy ^[1] baalibuulishishe bwino ati aboopene balyelelwe ukwalukako mumo, balilabiile ati: “Ili naali umushike, nalukulicitila ifintu ne mwine. Pano, ili naupilwe nalisambilile ukweyamina pa balume banji. Tacaalipo icipubile, pano ukucite’fintu ukwelelwa na fyefyo baYawe bafwaya kulitofweleko ukuba abekatene makosa.” Ba Fred, abalume babo, baalilabiile ati: “Tacaalipo icipubile kuli nebo ukulukusalululapo ifyakucita pa fintu. Kani muli mu cupo, ukulukulanguluka pa fyakucitila abantu babili cilaba bukatasho. Pano, ukulomba ukofwako kwa baYawe mwi tembelo kabili ne kukutika kuli fyefyo abakashi banji balukulabila, cilaya ili cipuba. Mu cinenene nebo ne bakashi banji tulapyungila pamo!”

6. Kani ubutemwe bulaba shani “cakukaka ca kuwaminina” ili mu cupo mwaba amakatasho?

⁶ Pakweba’ti icupo cibe icikosele, abalume ne bakashi balyelelwe ukulukufitulukilana. Balapitilisha  ‘ukulukusuminanshanya ne kufitulukilana.’ Bucine bwa kweba’ti bonse babili bakalukubifya. Ili ifya kube’fyo fyacitika, balyelelwe ukusambililako ku kubifya kwabo, ukulukulifitulukila, ne kulukutangililwa ne butemwe “ubuli cakukaka ca kuwaminina.” (AbaKolo. 3:13, 14) Eli, “ubutemwe bulateko’mutima, ne kucite’nkumbu. . . . Tabwebe’fibipile.” (1 Koli. 13:4, 5) Ukulabila ati “mumfitulukileko pa kumusoomesheni” kulapengela ukuba ne lupata ne kulicefya, pano ukucite’fyo kulofwako ukushilisha amakatasho kabili kulofwako aboopene ukuba abekatene.

7, 8. (a) Ni kwisa kufunda Baibolo ilabiilepo ukulosha ku kulaala kwa mu cupo? (b) Nindo abalume ne bakashi belelwe ukulukulangisha inkumbu?

⁷ Mu Baibolo muli ukufunda ukungofwako aboopene ukwishiba ifi bangalukupeelanshanya bwino ifyelelwe mu cupo. (Pendeni 1 AbaKolinto 7:3-5.) Ukulangulukilana kucindeme. Abalume kani tabalukulangishapo inkumbu, abakashi bangalukukatashiwa ukulitemwesha ukulaala pamo nabo. Abalume balibabuulile ukulukwikala ne bakashi babo “koti kwishiba.” (1 Pet. 3:7) Tapalipo uwelelwe ukupangilisha umubyakwe ati balaale pamo, bonse babili balyelelwe ukulitemenwa. Impindi ishingi umwalalume alomfwapo bwangu ukulaala ne mukashi wakwe, pano pangapitapo impindi pakweba’ti umwanakashi omfwe fintu fimo. Nangabe’fyo, impindi ya kulaala pamo ilyelelwe ukuba iyelelwe kuli bonse babili.

⁸ Nangaba’ti Baibolo tailabiilepo mu kushinkamika ifi abalume ne bakashi bangacita na fyefyo tekuti bacitepo ukulosha ku kulaala kwa mu cupo, ililabiilepo pa nshila bangalangishishamo ubutemwe. (Ulwimbo 1:2; 2:6) AbaKlistu aboopene balyelelwe ukulukulangishe’nkumbu.

9. Nindo tamwelelwepo ukukumbilwa umuntu uutalipo ni mukakwenu?

⁹ Kani mulitemenwe makosa baLesa na bamukakwenu tamukasuminishapo icili conse neli uuli onse ukuleta amakatasho mu cupo cenu. Ukutamba ifya nsoni kulilengeshe ifyupo fimbi ukuba ne makatasho neli ukushila lukoso. Popele, tamwelelwepo ukulukutamba ifya nsoni neli ukukumbwo’kulaala ne muntu uuli onse uutalipo ni mukakwenu. Nakabili, ukulukucita ifintu ifilukulangisha ati mulitemenwe umuntu uutalipo ni mukakwenu kukalangisha ati tamulipo ne butemwe, kanshi tamwelelwepo ukulukucite’fyo. Ukulukwanuka ati baLesa baliishi fyonse ifi tulanguluka ne kucita kukatulengesha ukufwaya ukulukucita ifya kubasangalasha ne kulukuli abaswetele.—Pendeni Matayo 5:27, 28; AbaEbeya 4:13.

10, 11. (a) Kani ukushilisha ifyupo kulifulile shani? (b) Findo Baibolo ilabilapo pa kupaatukana? (c) Findo fingofwako aboopene ukubulo’kupaatukana bwangu?

¹⁰ Mu cupo kani muli amakatasho aengi, umo angatatika ukulanguluka pa kupaatukana neli ukushilisha icupo. Mu fyalo fimbi, ifyupo ifyakuti ubwingi filashila. Ifya kube’fi taficitikapo makosa mwi kelesha lya buKlistu, pano amakatasho aalukuya ili afulilako mu fyupo fya bantu ba baLesa alukubombomanika.

¹¹ Baibolo ilapeela uku ukufunda: “Bamukakuupwa ndukubafunda, te nebo sombi ni baShikulu abangafunda, ati: Umukashi tekulekana ne mulume wakwe; sombi kani alekane nakwe, nga ekale ubushike, neli nga alamwinwe ukubwelela ku mulume wakwe; nakabili ati: umulume tekukano’mukashi wakwe.” (1 Koli. 7:10, 11) Ukupaatukana talipo cintu ici twelelwe ukupufya. Nangaba’ti ukupaatukana kungashilisha amakatasho aakulu, impindi ishingi kulaleta lukoso amakatasho na ambi. Panuma ili baYesu balabiile pali fyefyo baLesa balabiile ati umwalalume akasha bawishi na banyina ne kwikalisha  ne mukashi wakwe, baalilabiile ati: “Ifyo ifi balundenye baLesa, abantu bonse tekufilekanya neli umo.” (Mat. 19:3-6; Ifyakuta. 2:24) Ici cilaalula ati nangaba’ti balume neli bakashi tabelelwepo ‘ukufilekanya ifi baLesa balundenye.’ BaYawe balafwaya aboopene ukulukuli pamo mu mweo wabo onse. (1 Koli. 7:39) Ukulukwanuka ati fwense tukasolololwa kuli baLesa kulyelelwe ukulengesha aboopene ukulukushilisha bwangu amakatasho pakweba’ti taakulilepo.

12. Findo fingalengesha aboopene ukulanguluka pa kupaatukana?

¹² Ukulukwalakanya ifipuseneko pa cupo kungalengesha mu cupo mwaba amakatasho. Umuntu kani alukufwaya ukuba mu cupo icisangalele umwakubula amakatasho, alabombomana kabili alafiitwa kani asangana ati ifi alukufwaya taficitikilepo. Nakabili, ukupusana kwa nkulilo ne kutemwa ifilekenelekene kulilengeshe mu fyupo fimo mwaba amakatasho. Ifyakupyungisha indalama, ifyakulama abako, ne fyakukusha abana nafyo filalengesha mu cupo mwaba amakatasho. Nangabe’fyo, cakusangalasha ukwishiba ati mu fyupo fya baKlistu ifingi mulaba ukusuminanshanya ukuweme ukulosha ku makatasho onse aya ni pakuti aba abaKlistu balatangililwa na baLesa.

13. Ni isa milandu ya cinenene iingalengesha aboopene ukupaatukana?

¹³ Shimbi impindi ukupaatukana kungaba lukoso bwino. Pa milandu ya cinenene yeyo aboopene bangapaatukaninapo pali ne milandu iili koti ni yiyi: Umo mu cupo kani ku mushikila lukoso talukulamapo bwino icisoolo cakwe, alukupama umubyakwe, kabili kani caba icikateshe kuli umo ukulukupyungila baYawe. AbaKlistu aboopene kani balukupita mu makatasho aakulu balyelelwe ukulomba ukofwewa ku bakulu ba mwi kelesha. Aba abakwabesu abakulu mu fya baLesa bangofwako aboopene ukulukulonda ukufunda ukuli mu Mashiwi abaLesa. Ili tulukushilisha amakatasho amu cupo, tulyelelwe ukulomba baYawe ukutupeela umupashi uswetelele ne kubalomba ati batofweko ukulonda ukufunda ukuli mu Baibolo ne kulangisha ifisepo fya mupashi.—Galatya 5:22, 23. ^[2]

14. Ni kwisa kufunda Baibolo ipeele abaKlistu aboopile neli ukuupwa ku bantu abatabapempelapo baYawe?

¹⁴ Kuli ne baKlistu aboopile neli ukuupwa ku muntu uutalipo mupyungishi wa baYawe. Mu fintu fya kube’fi, Baibolo ilabuulishisha bwino umulandu belelwe ukupitilisha ukulukwikala pamo. (Pendeni 1 AbaKolinto 7:12-14.) Umuntu uupile neli ukuupwa ku mupyungishi wa baYawe “alasweshiwa” pakuti pa kuupwa ku muntu wa baYawe. Abana bakwata “baliswetelele,” popele balalamwa kuli baLesa. Paulu alibuulishishe ati: “Pakuti uliishi shani, we mwanakashi, kani wa kupulusha umulume wobe? Neli uliishi shani, we mwalalume, kani wakupulusha umukashi wobe?” (1 Koli. 7:16) Apepi ne makelesha onse aaBamboni sha BaYawe muli abaKlistu abapyungishe makosa ku kofwako ‘ukupulusha’ bamukakwabo abatabapempelapo.

15, 16. (a) Ni kwisa kufunda Baibolo ipeele ku banakashi aboopilwe ku balalume abatabapyungilapo baLesa? (b) Findo umuKlistu angacita kani umwinakwabo “utaacetekela alukufwaya” ati bapaatukane?

¹⁵ Petilo alifundile abakashi abaKlistu ukulukumfwila abalume babo. Alilabiile ati: “Fyopele’fyo, mwe banakashi, kamutumikwa ku balume benu mwe bene; ati bambi, nangaba ati tabomfwishe’Shiwi, bakapokwe apakubule’Shiwi ku kwikala kwa bakashi babo, pa kubona ukwikala kwenu ukuswetele ukwa kutonda.” Ukuba ne mupashi “utekenye uwa butende, uli ne makwebo apatali pa menso abaLesa,” e kungalengesha abakashi ukofwako abalume ukwisa ku kupempela kwa cine ukucila na pa kubuulishisha lukoso ifi abaKlistu basumiinemo.—1 Pet. 3:1-4.

¹⁶ Findo umuKlistu angacita kani umulume wakwe neli umukashi wakwe uutapempelapo baYawe alukufwaya ati bapaatukane? Baibolo ilalabila ati: “Kani uyo utaacetekela alukufwaya  ati tulekane, nga balekane; umukwasu neli ni nkashi yesu taikacilwe pa fyebo ifya kube’fyo; sombi baLesa balitwitile ati tulukwikele ne butende.” (1 Koli. 7:15) Ici tacilukwalulapo ati umuKlistu pano ali umukakulukile ukuupa neli ukuupwa kumbi, pano tapalipo icili conse icilukulangisha ati alyelelwe ukupangilisha umwinakwabo uutapempelapo ukubulo’kupaatukana. Ukupaatukana cipale kungalengesha pabako umutende. UmuKlistu angalukufwaya lukoso ati umulume wakwe neli umukashi wakwe akabwele ne kufwaisha kwa kupyungila pamo pakweba’ti bakalame icupo cabo ne kutatika ukupempela baYawe pamo.

17. Findo ifi abaKlistu aboopene belelwe ukubikako makosa akalango?

¹⁷ Pakuti tulukwikala “pa nshiku sha kupelako,” tulukupita mu ‘mpindi sha bukali.’ (2 Tim. 3:1-5) Ukulukuli abakosele mu fya baLesa kukatofwako ukubulo’kulonda ifi aba mu calo bacita. Paulu alilembele ati “impindi yacepa. Ati na babo abali ne bakashi babo babe koti bakubula’bakashi; . . . Na babo nabo abalukucitapo ne calo ca panshi, koti bakubulo’kwambala naco.” (1 Koli. 7:29-31) Paulu talukubuulapo aboopene ukubulo’kupyunga imilimo yabo iya mu cupo. Pano, pa kubona impindi ubunini iisheleko, aba aboopene baalyelelwe ukubika makosa akalango ku kupyunga imilimo ya baLesa.—Mat. 6:33.

18. Nindo tungalabilila ati abaKlistu aboopene bangaba abasangalele mu cupo cabo?

¹⁸ Nangaba’ti tulukwikala mu mpindi ili mu fyupo ifingi muli amakatasho kabili fimbi filukushila, mwebo mungakonsha ukuba abasangalele mu cupo cenu. Muli bucine, abaKlistu aboopene abapitilisha ukulukuli ne bantu ba baYawe, abalonda ukufunda kwa mu Baibolo, kabili abasumina ukulukutangililwa ne mupashi uswetelele uwa baYawe, bangakonsha ukulama bwino “ifi balundenye baLesa.”—Mako 10:9.