1, 2. Ni esa makatasho abantu balukupitamo aalembelwe mwi buuku lya Ifyakutanga, kabili nindo twelelwe ukusambililako kuli fifi?

KANI mulingalangulukepo pa bantu abaapikishenyepo abalembelwe mu Baibolo? Mu fyapitala fya kutanga mwi buuku lya Ifyakutanga, tulapendamo ati Kaini alipeeye Ebeli (Ifyakutanga 4:3-8); Lameci alipeeye umusankwa uwamusoomeshe (Ifyakutanga 4:23); abembeshi bakwe Ablaamu balipikishenye ne bembeshi bakwe Loti (Ifyakutanga 13:5-7); Aga alukulibona ati mucindeme ukucila Sala, kabili Sala alifiitilwe Ablaamu (Ifyakutanga 16:3-6); Ishimeli talukumfwanapo ne bali bonse, kabili bonse tabalukumfwanapo na ye.—Ifyakutanga 16:12.

² Nindo aya amalyashi alembelwe mu Baibolo? Ni pakuti tungasambililako kuli baba abantu abatabaalipo abawaminine kabili abakwete amakatasho acinenene. Na fwebo tatuwamininepo, kabili mu mekalilo esu tulapita mu makatasho aapalileko. Popele, tungatenteka abaali ifyakubwenako ifiweme ne kubulo’kutenteka abatabaalipo fyakubwenako ifiweme. (AbaLoma 15:4) Ukucite’fi kungatofwako ukwishiba ifya kupanga umutende ne bantu bambi.

3. Findo twakwambaalapo muli cicino iciputusha?

³ Muli cicino iciputusha, twakwambaala pa milandu twelelwe ukupangila umutende, ne fi tungacite’fyo. Nakabili twakwambaala na pa  kufunda kwa mu Baibolo ukungatofwako ukushilisho’kupikishanya ne kulama bucibusa bwesu na baYawe eli ne bantu bambi.

4. Mibelo ya kuba shani iifulile makosa mu calo, kabili findo fifuminemo?

⁴ Satana eulengeshe abantu ukubulo’kwikatana. Mba nindo twalabilile’fyo? Mu Edeni, Satana alilabiile ati abantunshi tabelelwepo ukulukutangililwa na baLesa kabili ati abene balyelelwe ukulukulisalulwilapo ifiweme ne fibipile. (Ifyakutanga 3:1-5) Pano kani twabona ifilukucitika mu calo pali ino mpindi, tungabona ati ukulanguluka kwa kube’fyo kulaleta lukoso amakatasho. Abantu abengi balalalunguluka ati balikwete amakosa aakulisalulwilapo abene ifiweme ne fibipile. Bali ne mibelo ya kulitoota, balilitemenwe, kabili balafwaya ukucila ababyabo muli fyonse, kabili tababikapo ne kalango ku kwishiba kani ifi balukusalululapo ukucita filukusoomesha bambi neli koku. Imibelo ya kube’fyo ilalengesha kwabo’kupikishanya. Baibolo ilatwanushako ati kani tulaafitwa bwangu, tukalukupikishanya makosa ne bantu bambi kabili tukalukupulaisha makosa.—Ifisimpi 29:22.

5. Kani baYesu balifundile abantu ati balyelelwe ukucite’ndo kani kuli ukupikishanya?

⁵ Ili baYesu baalukulabila Ilyashi lya pa Lupili, baalifundile abasambile babo ukulukupango’mutende ne kuciicile’fyakupikishanya, nangaba’ti tabalipo ne kubwenamo mu kucite’fyo. Ku cakubwenako, baalibasambishe ukulukuli ne nkumbu, ukupanga umutende ne bantu bambi, ukuleko’kufiitwa bwangu, ukulukushilisha bwangu ukupikishanya, ne kutemwa abapate babo.—Matayo 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Nindo cicindamine ukushilishisha bwangu ukupikishanya? (b) Ni fisa fyakwipusha ifi abapyungshi ba baYawe bonse belelwe ukulipusha?

⁶ Pali bubuno bukumo, tulapempela baYawe ukupitila mu kutembela, ukutulisha, ne kuya mu kubungana. Kani tatulukupangapo umutende ne bakwabesu, baYawe tekuti basuminepo ukupempela kwesu. (Mako 11:25) Pakweba’ti tube ifibusa fya baYawe, tulyelelwe ukulukufitulukila bambi.—Pendeni Luku 11:4; AbaEfesa 4:32.

⁷ BaYawe balafwaya abapyungishi babo bonse ukulukufitulukilanshanya ne kuba na bucibusa ubuweme ne bantu bambi. Tungalipusha ati: ‘Kani ndafitulukila bwangu abaKlistu babyanji? Kani ndalitemwesha ukuba pamo nabo?’ Kani mwabona ati cilamukatesheni ukufitulukila bambi, tembeleni kuli baYawe ati bamofweniko. BaWishifwe aba kwiulu bakomfwa kabili bakaasuka amatembelo akube’fyo.—1 Yoane 5:14, 15.

8, 9. Findo twelelwe ukucita kani bambi batubifya?

⁸ Fwense tatuwamininepo, popele abantu bangalabila neli ukucita ifya kutusoomesha. (Uwakutulisya 7:20; Matayo 18:7) Findo mukacita ili bakamusoomesheni? Tungasambililako isambililo ilicindime kuli cici icacitikile: Nkashi umo alisekeele abakwabesu babili ili kwali ukubungana. Pano umukwabesu umo alifiitilwe pa nshila ulya nkashi abasekeelemo. Ili aba abakwabesu bashele benka, umukwabesu uwafiitilwe alitatikile ukulitamasha pali nkashi. Nangabe’fyo, umukwabesu umbi alimwanwisheko ati nkashi alipyungiile baYawe pa myaka 40 nangaba ne makatasho aengi ao apitilemo. Alishibile ati nkashi tacitilepo filya pakweba’ti amusoomeshe umukwabesu. Kani findo umukwabesu uwafiitilwe acitile? Alilabiile ati, “Ifyo mwalabila fya cine.” Eli asalulwilepo ukulubako ku fyacitikile.

⁹ Findo twasambililako kuli cici icacitikile? Ili bambi batubifya, tungasalululapo ifyakucita. Umuntu ukwete ubutemwe alasalululapo ukufitulukila. (Pendeni Ifisimpi 10:12; 1 Petilo 4:8.) Kani ‘twasuulako’ kuli fyefyo batubifishe, tulasangalasha baYawe. (Ifisimpi 19:11; Uwakutulisya 7:9) Popele, umuku uukakonkapo ili bambi bakalabila neli ukucita  ifyakumusoomesheni, mukalipushe ati: ‘Kani ndubeko lukoso? Kani ndyelelwe ukupitilisha ukulukulangulukapo?’

10. (a) Findo nkashi umo acitile ili bambi baalukulabila ifibipile pali ye? (b) Ni kwisa kufunda ukwa mu Malembo ukwamofweleko ukuba ne mutende?

¹⁰ Ili bambi balabila ifibipile pali fwebo, cingatukasha ukulubako lukoso. Langulukeni pa fyacitikile kuli nkashi umo painiya. Bambi mwi kelesha balilabiile ifibipile pali fyefyo atulisha na fyefyo apyungisha impindi. Alifiitilwe ukwakuti kabili alibuulile abakwabesu abakulu mu fya baLesa ukumupandako amano. Findo fyafuminemo? Nkashi alilabiile ati balipyungishe Baibolo pa kumofwako ukuleko’kulanguluka pa fibipile ifi bambi baalukulabila pali ye ne kutatiko’kulukulanguluka makosa pali baYawe. Alikoseleshiwe ili apendele Matayo 6:1-4. (Pendeni.) Ili ilembo lyalimwanwisheko ati ukusangalasha baYawe e kucindeme makosa. Popele alisalulwilepo ukulubako lukoso kuli fyefyo bambi balukulabila. Pali ino mpindi, nangaba’ti bambi balabile ifibipile pa kupyunga kwakwe, alaba umusangalele ni pakuti aliishi ati alapyungisha ukusangalasha baYawe.

11, 12. (a) Findo umuKlistu elelwe ukucita kani abona ati umukwabo ali “ne mulandu” kuli ye? (b) Findo tungasambililako kuli fyefyo Ablaamu ashilishishe ukupikishanya? (Boneni icikope icili pe buula 8.)

¹¹ “Fwense tulalitutula ku fintu ifinji.” (Jakobo 3:2) Tulabile ati mwaishiba ukweba’ti ifi mwalabile neli ukucita fyalisoomeshe umukwabenu. Findo mwelelwe ukucita? BaYesu balilabiile ati “kani ulukupelo’mulambu wobe ku conto, lombo’ko ne kulanguluka ati ndi ne mulandu ku mukwasu, koshila umulambu wobe ku conto, ulukuya, ukatanje ukakumankane ne mukwanu, eli ukesa mu kupela umulambu wobe.” (Matayo 5:23, 24) Popele mulyelelwe ukulabila ne muKlistu mubyenu. Ili mulukucite’fi, ici mwelelwe ukufwaisho’kukonsha kupango’mutende. Mulyelelwe ukusumina ati mwalibifishe ne kubulo’kumubuula ati ewalengeshe ati mubifye. Ukuba pa mutende ne bakwabesu e cintu icicindeme makosa.

¹² Baibolo ilabuulishisha ifi abapyungishi ba baLesa bangapanga umutende kani kuli ukupikishanya. Ku cakubwanako, Ablaamu na Loti umwipwa wakwe baalikwete inama, kabili abembeshi babo baalukupikishanya pakuti umupunda walicepele uwa kulishishamo inama. Ablaamu alukufwaya ati kube umutende, popele alibuulile Loti ukutango’kusalululapo umupunda uweme. (Ifyakutanga 13:1, 2, 5-9) Mama icakubwenako ubune! Kani Ablaamu alipengele makosa pakuti pa kushilisha ubukatasho mu nshila ya mutende? Koku mwane. Tapapitilepo ne mpindi, baYawe balilaile Ablaamu ati bali ne kumupeele’fintu ifingi ificilile na pa mupunda ashiile. (Ifyakutanga 13:14-17) Findo twasambililako? Nangaba’ti ukushilisha ukupikishanya mu nshila ya butemwe kwatulengesha ukubulo’kukwata fimo ifiweme, baYawe bakatushukisha kani twacite’fyo. ^[1]—Boneni tumashiwi twa pa mpelo.

13. Findo umukulu umo uwa dipatimenti acitile ili bamubuulile ifibipile, kabili findo tungasambiliko kuli fyefyo acitile?

¹³ Langulukeni na pali cici icakubwenako ca ino mpindi. Kuli dipatimenti imo iya pe besa kwali umukwabesu wa bukumo uwali umukulu. Uyu umukwabesu alipwishe umukwabesu umbi kani angesa mu kupyungila muli yenke’yi dipatimenti. Umukwabesu alilabiile ifintu ifibipile ne kushimya foni ni pakuti alifiitilwe uwali akale umukulu kuli yiyi dipatimenti. Umukwabesu wa bukumo uwali umukulu kuli dipatimenti taafiitilwepo, pano alisalulwilepo ukulubako ku fyacitikile. Ili papitile iwala limo, alimutumiine foni nakabili ne kumubuula ati bakumane. Umulungu wa konkelepo, aba abakwabesu baalikumene pa Mulenda wa Bufumu, kabili panuma ya kutembela kuli baYawe, balyambawile pe awala  limo. Umukwabesu alibuulishishe ifi apuseene ne wali umukulu wa dipatimenti akale. Umukwabesu wa bukumo alikutikile bwino kabili mu nkumbu alilabiile pa malembo aangabofwako. Icafuminemo ca kweba’ti, aba abakwabesu balipangile umutende kabili baalipyungiile pamo muli dipatimenti. Umukwabesu alatoota pakuti pali fyefyo umukulu wa dipatimenti alabiile nakwe mu nshila iweme kabili iya nkumbu.

14, 15. (a) Kani ni lwisa ili tungapyungisha ukufunda ukuli pali Matayo 18:15-17? (b) Ni fisa fintu fitatu ifi baYesu balabiilepo, kabili findo mwelelwe ukufwaisho’kukonsha ili mulukufipyungisha?

¹⁴ Amakatasho aengi aaba pa baKlistu babili angashila ukwakubula abali bonse ukwishiba. Nangabe’fyo, ifi talipo ni lyonse fingacitika. Fimbi ificitika filapengelwa bambi ukutofwako ukwelelwa ne filabiilwepo pali Matayo 18:15-17. (Pendeni.) “Ukubifya” baYesu balabiilepo apa talipo kupikishanya ukunini ukuba pa baKlistu. Kani tuliishi shani ifyo? Uwabifishe kani akaana ukulapila na panuma ya kwambaala ne mukwabo, na ku mboni, na ku bakwabesu abakulu mu fya baLesa, alyelelwe ukubonwa “koti mwina fyalo kabili koti musonkeshi.” Pali bubuno bukumo, ici cilukwalula ati alyelelwe ukutamfiwa. “Ukubifya” ukulabiilwepo apa kulisankenemo ukutumpaika neli ukwefya, pano takusankenemo ukubifya ukuli koti bucende, ukulalana kwa balalume ne balalume fyopele’fyo ne banakashi, ukufutukila baLesa, neli ukupempela ifibumbwabumbwa. Ukubifya kwa kube’fi kulyelelwe mu cinenene ukupyungilwapo ne bakulu ba mwi kelesha.

¹⁵ Ici baYesu baalukufwaya ili balukupeela uku kufunda kutulangisha ifi tungofwako umukwabesu ni pakuti tulimutemenwe. (Matayo 18:12-14) Kani tungalonda shani uku kufunda? (1) Tulyelelwe ukupanga umutende ne mukwabesu ukwakubulo’kubuulako bambi. Tungelelwa  ukulabila nakwe ukucila pa muku umo. Pano findo tungacita kani ubukatasho bwapitilisha? (2) Tulyelelwe ukulabila ne mukwabesu ili pali umbi uwishi ifyacitikile neli uungabona kani mu cinenene ifibipile fyalicitikile. Ubukatasho kani bwashila, ninshi ‘twabwesha umukwasu.’ Pano ni lyenka lukoso ili mwalabila ne mukwanu pa mpindi ishingi kabili mwafilwa ukupanga umutende eli mwelelwe (3) ukubuulako abakulu ba mwi kelesha pa bukatasho.

16. Nindo cicindamine ukulonda ifi baYesu balabiile?

¹⁶ Impindi ishingi, tekuti mupyungishepo ne nshila shonse ishilabiilwepo pali Matayo 18:15-17. Ici ca kusangalasha. Nindo twalabilile’fyo? Ni pakuti impindi ishingi, uwabifishe alakutuluka ne kushilisha ubukatasho, pakweba’ti ekelelwapo ukutamfiwa. Eli pano woyo babifishe alyelelwe ukufitulukila umukwabo pakweba’ti palukuli umutende. Kanshi ukufunda kwa baYesu kwatofwako ukwishiba ati tatwelelwepo ukuya bwangu ku bakulu ba mwi kelesha. Tulyelelwe ukubabuulako panuma lukoso iya kulonda filye’fintu fibili ifya kutanga, kabili kani caboneka apaswetele ati mu cinenene alibifishe.

17. Findo tukalitemwesha kani tulukupanga umutende ne bantu?

¹⁷ Ili tucili abakubifya tukapitilisha ukulukucita ifya kusoomesha bambi. Umusambile Jakobo alilembele ati: “Kani umuntu teshi alitutule kwi shiwi, wopele e muntu uwaminine, uwishibile ukukanya ne mubili wonse ubulubulu.” (Jakobo 3:2) Pa kushilisho’kupikishanya, tulyelelwe ‘ukufwaisha umutende, ne kuulonda.’ (Amasamo 34:14) Kani twapitilisha ukulukupanga umutende ne bantu bambi, tukaba na bucibusa ubuweme ne bakwabesu ne nkashi, kabili ici cikatofwako ukuba abekateene. (Amasamo 133:1-3) Ne cicindeme cakweba’ti, tukaba na bucibusa ubupalamishe na baYawe, “baLesa ba butende.” (AbaLoma 15:33) Tukalitemwesha onse aya amashuko kani tulukupanga umutende mu nshila ya butemwe.