1, 2. (a) Findo baYawe bafisulwile kuli fwebo? (b) Findo baYawe batulaile ifili pali Yisaya 46:10, 11 na 55:11?

AMASHIWI lukuso aakutanga mu Baibolo alabuulishisha icebo icicindeme makosa, pakuti alalabila ati: “Pa kutanga lukoso baLesa balilengele iulu ne calo ca panshi.” (Ifyakuta. 1:1) Ca cine ukweba’ti finini tumfwisha pa bulengeshi bwa baLesa, ifili koti kutuba, iulu, ne makosa aatintila panshi, kabili pa bulengeshi bonse ifi tubwene finini ukwakuti. (Uwaku. 3:11) Nangabe’fyo, baYawe balifisulwile kuli fwebo ukufwaya kwabo ukulosha ku bantushi ne calo. Icalo cali ne kuba mushi uweme ku balalume ne banakashi abalengelwe mu cipasho ca baLesa. (Ifyakuta. 1:26) Baali ne kuba abana babo, kabili baYawe baali ne kuba baWishibo.

² Ukwelelwa na fyefyo icapitala 3 ice buuku lya Ifyakutanga cibuulishishe, kwali ifyafwaile ukuciicila ukufwaya kwa baYawe. (Ifyakuta. 3:1-7) Nangabe’fyo, tafyaciicilepo ukufwaya kwabo. Takulipo uungaciicila ukufwaya kwa baYawe. (Yisa. 46:10, 11; 55:11) Popele, tulicetekele ukweba ati ubufwayo bwa baYawe ubwa pa kutanga bukakonshiwa pa mpindi iyelelwe!

3. (a) Ni bwisa bucine ubucindeme twelelwe ukwishiba? (b) Nindo tulukupitulukilamo muli bubu bucine? (c) Ni fisa fyakwipusha twakwambaalapo?

³ Ukwakubula ne kukanika, tulishi bwino bucine bwa mu Baibolo  pali fyefyo baLesa bafwaya ukulosha ku calo ne bantunshi na pa mulimo baYesu bapyunga mu kukonsha ukufwaya kwa baLesa. Ni bucine ubucindeme ukwakuti kabili buli pali bucine twatangiilepo ukusambilila ili twalukusambilila Amashiwi abaLesa. Na fwebo, tulafwaya ukusambisha abafwaisha ukwishiba ubu bucine ubucindeme. Yopele ino mpindi, ili tulukusambilila lino isambililo koti likelesha, tulukupyungisha makosa ukwita abantu abakuti ubwingi ku Cakwanuka ca mfwa ya baKlistu. (Luku 22:19, 20) Abakasangwako bakalitemwesha ukwishiba ukufwaya kwa baLesa. Na muli fyefyo ishi inshiku shinini ishashalako ili tatungakwata Icakwanuka, tulyelelwe ukulanguluka makosa pali fifi ifyakwipusha fyakushinkamanika pakweba ati tofweko abasambile ba Baibolo ne bantu bambi ukufwaisha ukwisa mu kusangwako. Twakwambaala ifyakwipusha fitatu: Kani baLesa pa kutanga balukufwaya ifintu ukuba shani ukulosha ku bantunshi ne calo? Findo ifibipile ifyacitikile? Kabili nindo tungalabilila ati umulubulo wa baYesu eulengeshe ati ukufwaya kwa baLesa kukakonshiwe?

4. Kani ubulengeshi bulatulisha shani ubuleme bwa baYawe?

⁴ BaYawe, balengeshi abalibelele. Fyonse lukoso ifi balengele fiweme ukwakuti. (Ifyakuta. 1:31; Jele. 10:12) Findo tungasambililako ku bulengeshi bwa baLesa ubuweme kabili ubwanshikilwe bwino? Ili tulukubona ifi baYawe balengele, ifikulu ne finini, tulakankamana ukubona ifi fipyunga mu kukonsha ubufwayo bwabo. Mba ni nani uutakankamanapo ukubona ifi utubangabanga tuboneka bwino mwiulu, ifi amankapa apa cishiba ema, neli ifi amenda aalukupoota aboneka bwino? Tulabona bwino ifi ubulengeshi bwa baLesa buli, ni pakuti tulilengelwe mu nshila ya kweba’ti tulukulitemwesha ukubona ifiweme.—Pendeni Amasamo 19:1; 104:24.

5. Kani baYawe balacita shani pakweba’ti ubulengeshi bonse bulukupyungila pamo kabili mu kwikatana?

⁵ Koti ni fyefyo tubona, baYawe mu butemwe balibikileko amafunde aatangilila ubulengeshi bwabo. Kuli amafunde abantu belelwe ukulonda eli ne mafunde aatangilila ifilengelwe fimbi pakweba’ti fyonse filukupyunga ne kwenda bwino. (Amasa. 19:7-9) Na muli fyefyo ubulengeshi bwabo bonse bulikwete ifi bukonsha ukulosha ku kufwaya kwabo. BaYawe balibikileko amafunde abuulishisha fyefyo ubulengeshi bwabo bwelelwe ukupyungila pamo. Na muli fyefyo, amakosa aatinta alofwako kabesha ukulukuli penka pano pa calo, kabili amakosa aatinta ukufuma ku kasuba na ku mwenshi alalengesha amenda apa fishiba ukubulo’kwisula pa calo. Nakabili amakosa aatinta alofweleshako ifintu ifitulengesha ati tulukulitemwesha umweo pa calo. Ubulengeshi bonse bulalonda ne kupyunga ukwelelwa na yenka aya amafunde, ukubikako lukoso ne bantunshi. Mu cinenene, ifi ubulengeshi bwanshikilwe, filabuulishisha ati kuli umulandu baLesa balengele icalo ne bantunshi. Ili tulukutulisha, kani tungabuulishisha ku bantu ati baYawe ebanshikile bwino ubu bulengeshi?—Ukufisulula 4:11.

6, 7. Ni shisa impese baYawe baapeele Adama na Efa?

⁶ Ukufwaya kwa baYawe ukwa pa kutanga kwa kweba’ti abantunshi bakekale pa calo ca panshi umuyayaya. (Ifyakuta. 1:28; Amasa. 37:29) Balipeele Adama na Efa impese ishiweme ishingi ishi balukulitemwesha mu mweo wabo. (Pendeni Jakobo 1:17.) BaYawe baalibalengele ne makosa akulisalulwilapo ifyakucita, aakwalakanya, aakulangisha ubutemwe ne kulitemwesha bucibusa. Balilabiile kuli Adama ne kumubuula ifi aelelwe ukuba ne cumfwila kuli bo. Adama nakabili alisambilile ifyakucita pa kukwata ifi alukupengela ne fyakulama inama ne bala lya Edeni. (Ifyakuta. 2:15-17, 19, 20)  BaYawe baalilengele Adama na Efa ne makosa akumfwa ku lumini, ukwikata, ukubona, ukumfwa, ne kununsha. Popele baalikwete ishuko lya kulitemwesha makosa ukwikala mu Paladaiso. Aba babili baali ne kulukupyunga imilimo iweme umuyayaya, baali ne kukonsha ifintu ifyakuti ubwingi, kabili baali ne kulukusambilila ifintu ukwakubulo’kuleka.

⁷ Findo fimbi ifyasankenemo mu kufwaya kwa baLesa? BaYawe balilengele Adama na Efa ne makosa akukwata abana abawaminiine. BaLesa balyanshikile ati ne bana bakwe Adama na Efa bakalukukwata abana, fyopele’fyo mpaka icalo conse cikakumanemo abantunshi. Baalukufwaya Adama na Efa, kabili ne bafyashi bonse abali ne kubako kuntangile ukulukutemwa abana babo koti ni fyefyo baYawe baatemenwe abantunshi ba kutanga abaali abawaminine. Icalo umwali fyonse lukoso ifyakubofwako, e cali ne kuba umushi wabo umuyayaya.—Amasa. 115:16.

8. Nindo baYawe baabikileko ifunde tupenda pa Ifyakutanga 2:16, 17?

⁸ Ifintu tafyacitikilepo fyenka’filya baLesa balukufwaya. Findo fyacitikile? BaYawe baalipeele Adama na Efa ifunde ilipubile ukulonda, ilyali ne kubalengesha ukulangisha kani balikutulukile umwapelele amakosa abo aakulisalulwilapo ifyakucita. Baalibabuulile ati: “Ku miti yonse iya mwi bala ukulya ukalukulyako: sombi ku muti uwa kwishibishe’fiweme ne fibipile teshi ukalukulyako: pakuti akasuba ako ukalyako, ukafwe’cine.” (Ifyakuta. 2:16, 17) Tacalipo icikateshe kuli Adama na Efa ukumfwisha ili ifunde; kabili talyalipo ilikateshe kuli bo ukumfwila. Na cine, baali ne fyakulya ifyakuti ubwingi.

9, 10. (a) Findo Satana abepeshe baYawe? (b) Findo Adama na Efa baasalulwilepo ukucita? (Boneni icikope icili pe buula 3.)

⁹ Satana Umusenseshi alitumpaikile Efa ukupyungisha insoka, ukumulengesha ukubulo’kumfwila baYawe, baWishi. (Pendeni Ifyakutanga 3:1-5; Ukufisulula 12:9) Satana alipwishe Efa kani mu cinenene baLesa baalikenye abantu ukulyako “ku miti yonse iya mwi bala.” Cali koti alukulabila ati: ‘Ninshi mwebo tekuti mulicitilepo ifi mulukufwaya mwe bene?’ Mu kukonkapo, alilabiile ifya bufi ati: “Tamukafwe’cine.” Eli aeseshe ukulengesha Efa ukusumina ati taelelwepo ukukutika kuli baLesa, ili amubuulile ati: “BaLesa baliishi ati akasuba ako mukalyako, elyo amenso enu akashibuka.” Na muli fyefyo, Satana alukwalula ati baYawe tabalukufwayapo Adama na Efa ukulye’cisepo ni pakuti ukucite’fyo kwali ne kulengesha amenso abo ukushibuka. Satana alilaile ukulaya kwa bufi ati: “Na mwe mukalukuli koti ni baLesa, abakwishibishe’fiweme ne fibipile.”

¹⁰ Pano Adama na Efa baali ne kusalululapo woyo baali ne kumfwila. Kani baali ne kumfwila baYawe, neli insoka? Baalisalulwilepo ukubulo’kumfwila baLesa. Popele baalibele ku kabeya kakwe Satana. Baalikene baYawe ukuba baWishibo kabili baalilufishe ishuko lya kulamwa kuli bo.—Ifyakuta. 3:6-13.

11. Nindo baYawe tabasuminishishapo ukubifya?

¹¹ Ili Adama na Efa bafutukiile baYawe, baalilekele ukuba abawaminine. Eli, filya bafibifishe fyalibalengeshe ukutalamuka makosa kuli baYawe, ni pakuti baYawe bali “ne menso aswetele ateshi ukutamba bumbifi.” Popele, ‘tabeshi ukulola pa kubeyeka.’ (Abakuci 1:13) BaLesa nga baalilekele lukoso bumbifi fyenka’filya, ifilengelwe fya mwiulu na pa calo nga fyalilufishe ubucetekelo bwa kuntangiile. Ne cicililepo, baLesa nga tabacitilepo ifili fyonse pa kubifya ukwacitikile mu Edeni, nga calibwenekele ati tekuti bacetekelwe makosa. Pano baYawe ba bucine ku mafunde abo; tabaalulapo amafunde abo. (Amasa. 119:142) Popele, ukuba ne makosa akulisalulwilapo ifyakucita  takwalukwalulapo ati Adama na Efa baalyelelwe ukupulaisha ifunde lya baLesa. Pakuti pali fyefyo baabifishe kuli baYawe, baalifwile ne kubwelela kwi fukutu uku baalengelwe.—Ifyakuta. 3:19.

12. Findo fyacitikile ku bana bakwe Adama?

¹² Ili Adama na Efa baliile kuli cicilye icisepo, baalilufishe ishuko bakwete ilya kuba mu cisoolo ca baLesa. Baalibatamfishemo mwi bala lya Edeni kuli baLesa, kabili tabaakwetepo ishuko lya kubwelelamo nakabili. (Ifyakuta. 3:23, 24) Pa kucite’fi, baYawe baalilengeshe Adama na Efa ukulibwena ifibipile ifyafuminemo muli fyefyo basalulwilepo ukucita. (Pendeni Ndutelonomi 32:4, 5.) Pakuti abantunshi pano tabaalipo abawaminine, tabaalukulangishapo mu kuwaminina imibelo baLesa bakwete. Adama alilufishe ishuko akwete ilya kwikala umuyayaya, kabili aalilengeshe ne bana bakwe ukupyana ukubifya ne mfwa. (Loma 5:12) Alipokolwele bakamufyalwa bakwe bonse ishuko lya kwikala umuyayaya. Nakabili, Adama na Efa tabaalipo ne kukwata umwana umuwaminine; fyopele’fyo efi cali ne kuba na ku bana babo. Panuma ili Satana atalamwishe Adama na Efa kuli baLesa, aalipitilishe ukutumpaika abantu ukufika na ino mpindi.—Yoa. 8:44.

13. Findo baYawe bafwaya ukucitila abantunshi?

¹³ Nangabe’fyo, baYawe balipitilishe ukulangisha ubutemwe ku bantunshi. Nangaba’ti Adama na Efa baalibifishe, baYawe balafwaya abantu ukuba ifibusa fyabo. Tabafwayapo uuli onse ukufwa. (2 Pet. 3:9) BaLesa ukufuma lukoso pa mpindi abantunshi babafutukiile, baalyanshikile inshila ya kweba ati abantunshi babe na bucibusa nabo nakabili, eli pa mpindi intu imo tabapufishepo amafunde abo. Kani baYawe baalikonseshe shani ukucite’fyo?

14. (a) Ukwelelwa na Yoane 3:16, findo baLesa baacitile pakweba’ti abantunshi bakabe ne mweo wa muyayaya? (b) Ni cisa cakwipusha tungambaala ne balukufwaisha ukumfwa bucine?

¹⁴ Pendeni Yoane 3:16. Abantu abengi twita ku Cakwanuka bangalabila ili lembo ku mutwi lukoso. Pano icakwipusha ni cici, kani umulambu wa baYesu ulalengesha shani ati kukabe umweo wa muyayaya? Kampeni ya kwita abantu ku Cakwanuka, ukubungana kwa Cakwanuka, ne kubwelela ku basangilweko kukatulengesha ukofwako abafwaisha ukusambilila bucine, ukumfwisha icasuko kuli cici icakwipusha icicindeme. Abakube’fyo bangasangalala kani batatika ukumfwisha fyefyo baYawe balangishe ubutemwe ne mano ukupyungisha umulubulo. Ni fisa fyebo pa mulubulo tungabuulishisha?

15. Findo fyapusenyeko baYesu kuli Adama?

¹⁵ BaYawe baalyanshikile umuntu umuwaminine ukwisa mu kuba umulubulo. Uyu umuntu alyelelwe ukuba uwa bucine kuli baYawe kabili alyelelwe ukulitemenwa ukupoosa umweo wakwe pakuti pa bantunshi abatabawamininepo. (Loma 5:17-19) BaYawe baalikuushishe umweo wa baYesu ukufuma kwiulu ne kwisa pa calo. (Yoa. 1:14) Na muli fyefyo baYesu baalibele muntunshi umuwaminine, fyopele’filya Adama aali. Pano ukupusanako na Adama, baYesu baalicitile ifintu ukwelelwa na fyefyo baYawe bacetekele umuntu umuwaminine ukucita. Nangaba ne fyakwesha ifikateshe, baYesu tababifishepo neli kubulo’kulonda amafunde abaLesa.

16. Nindo tungalabilila ati umulubulo ni mpese iilibelele?

¹⁶ Pakuti baali abawaminine, baYesu baali ne kulubula abantunshi ku kubifya ne mfwa ukupitila mu kubafwila. Baalibele koti ni fyopele’filya Adama aelelwe ukuba, e kweba’ti umuntu umuwaminine, uwa bucine kabili uwa cumfwila kuli baLesa. (1 Tim. 2:6) Umulubulo wa baYesu ulilengeshe “abenji,” ekweba’ti abalalume, abanakashi ne bana ukuba ne bucetekelo bwa kwikala umuyayaya. (Mat. 20:28) Mu cinenene, umulubulo  eukalengesha ati ukufwaya kwa baLesa ukwa pa kutanga kukakonshiwe. (2 Koli. 1:19, 20) Umulubulo ulalengesha abantunshi bonse aba bucine ukuba ne bucetekelo bwa kwikala umuyayaya.

17. Findo umulubulo ukonseshe?

¹⁷ BaYawe baalilipeeleshe makosa pa kutupeela umulubulo. (1 Pet. 1:19) Balitemenwe makosa abantunshi icakweba’ti baalilitemenwe ukusuminisha abana babo abafyelwe benka lukoso ukwisa mu kutufwila. (1 Yoa. 4:9, 10) Tungalabila ati, baYesu e bapyene umufyashi wesu uwa kutanga, Adama. (1 Koli. 15:45) Pakuti pali fyefyo baacitile, baYesu tabalengeshepo lukoso ati tukabe ne mweo; sombi balitulengeshe ukuba ne shuko lya kuba mu cisoolo ca baLesa nakabili. Popele, pakuti pa mulubulo wa baYesu, baYawe bangasuminisha abantunshi ukuba mu cisoolo cabo nakabili ukwakubulo’kupufya amafunde abo. Mame’fi citusangalasha ukwalakanya pa mpindi ili abantunshi bonse aba bucine bakaba abawaminine! Aba mu cisoolo ca baLesa aba kwiulu ne ba pa calo bakekatana. Mu kupelako, fwense tukaba abana ba baLesa.—Loma 8:21.

18. Ni lwisa baLesa bakaba “fintu fyonse muli fyo fyonse”?

¹⁸ Ukufutuka kwakwe Satana, takulengeshepo baYawe ukubulo’kulangisha ubutemwe ku bantunshi, nakabili tekuti kulengeshe abantunshi ukubulo’kuba aba bucine kuli baYawe. Ukupyungisha umulubulo, baYawe bakofwako abana babo bonse ukuba abawaminine. Alakanyeni ifi ifintu fikaba ili “abantu bonse uwa kumubono’Mwana, ne kucetekela muli ye” bakaba ne mweo wa muyayaya. (Yoa. 6:40) Pakuti pa butemwe bwabo ne mano, baYawe bakalengesha abantunshi bonse ukuba abawaminine, ukwelelwa ne kufwaya kwabo ukwa pa kutanga. BaWishifwe, baYawe, bakaba “fintu fyonse muli fyo fyonse.”—1 Koli. 15:28.

19. (a) Ukutoota pa mulubulo kulyelelwe ukutulengesha ukucite’ndo? (Boneni akabokoshi akalukulabila ati “ Nga Tulukufwaya-fwaya Abantu Abelelwe.”) (b) Findo tukambaalapo pa mulubulo mu ciputusha cakonkapo?

¹⁹ Pakweba’ti tulangishe ukutoota pa mulubulo, tulyelelwe ukupyungisha ukubuulako bambi ifi bangabwenamo muli iyi mpese iyakuti ubune. Abantu balyelelwe ukwishiba ati umulubulo e nshila baYawe banshikile ati abantunshi bakabe ne mweo wa muyayaya. Nangabe’fyo, kuli na fimbi fyefyo umulubulo ukalengesha ati fikacitike. Iciputusha cakonkapo cikabuulishisha fyefyo umulambu wa baYesu nakabili ushilishishe imilandu Satana atatikile mwi bala lya Edeni.