1, 2. (a) Kani findo ifilengesha abapyungishi ba baLesa ukusangalala? (b) Kani abafyashi abaKlistu ne bakulu ba mwi kelesha bangofwako shani abanice ukwishiba ifi caalula ukubatishiwa?

UMUKULU wa mwi kelesha umo alilabiile kuli Christopher, uwali ne myaka 12, ati: “Ndikwishi bwino ukufuma lukoso ili wafyelwe. Kabili nasangalala ukumfwa ati ulukufwaya ukubatishiwa. Pano, ningatemwa ukukwipushako, ‘Mba nindo ukulufwaila ukubatishiwa?’” Uyu umukulu wa mwi kelesha ali ne milandu ya cinenene iya kwipushisha ici icakwipusha. Tulasangalala makosa ukubona abanice abakuti ubwingi balukubatishiwa umwaka ne mwaka. (Uwakutulisya 12:1) Pano, abafyashi abaKlistu ne bakulu ba mwi kelesha balafwaisha ati abanice baishiba ifi caalula ukubatishiwa ne kulisalulwilapo abene ukucite’fyo.

² Mu Baibolo tulasambililamo ati, umuntu kani alituula ne kubatishiwa ninshi atatika amekalilo abukumo aabuKlistu. Amekalilo akube’fyo angamuletela amashuko aakuti ubwingi ukufuma kuli baYawe,  pano uyo umuntu akalukweshiwa na Satana. (Ifisimpi 10:22; 1 Petilo 5:8) Pakuti pali fyefyo, abafyashi balyelelwe ukusambisha bwino abana ifi caalula ukuba umusambile wa baKlistu. Kani abafyashi tabapempelapo baYawe, abakulu ba mwi kelesha balyelelwe ukofwako abanice ukumfwisha ifi caalula ukulituula ne kubatishiwa. (Pendeni Luku 14:27-30.) Pa kushila ukwibake’ng’anda cilapengela ukulyanshika. Fyopele’fyo, abanice balyelelwe ukulyanshika ili tabangabatishiwa pakweba’ti bakapyungile baYawe muli bucine “ukufika ku kushila.” (Matayo 24:13) Findo fingofwako abanice ukusalululapo ukupyungila baYawe umuyayaya? Nga tubone.

3. (a) Kani ifi baYesu na Petilo balabiile filatofwako shani ukwishiba ifi ukubatishiwa kucindeme? (Matayo 28:19, 20; 1 Petilo 3:21) (b) Ni fisa fyakwipusha twakwambaalapo, kabili nindo?

³ Kani uli mwanice uulukufwaya ukubatishiwa? Kani efi cili, ninshi ulukufwaya ukucite’cintu iciweme makosa! Lishuko ilyakuti ubukulu ukubatishiwa ne kuba Imboni ya BaYawe. Nakabili, cintu ici umuKlistu onse elelwe ukucita, kabili cintu icicindeme makosa ici bonse lukoso abakapuluka ukukululuka ukukulu belelwe ukucita. (Matayo 28:19, 20; 1 Petilo 3:21) Kani mwabatishiwa, ninshi mwalangisha ati mulilaile ukupyungila baYawe umuyayaya. Mukalukufwaisha ukukonsho’kulaya kwenu. Popele, ifyakwipusha fyakonkapo fingamofweniko ukwishiba kani icine mulilyanshikile ukubatishiwa: (1) Kani ndi mukulu ungasalululapo ukucite’fi? (2) Kani efi mfwaisha ukucita ne mwine? (3) Kani ndiishi ifi caalula ukulituula kuli baYawe? Pano, nga twasuke ifi ifyakwipusha.

4, 5. (a) Nindo tungalabila ati talipo bakulu benka abangabatishiwa? (b) Kani ukuba umuKlistu umukulu cilaalule’ndo?

⁴ Baibolo tailabilapo imyaka umuntu elelwe ukubatishiwilwapo. Tulapenda pa Ifisimpi 20:11 ati: “Ne mwana kabili alalitulisha ku fyakucita fyakwe, kani imilimo yakwe iliswetele kani ililungeme.” Popele, ne mwanice angeshiba ifi caalula ukucite’filungeme kabili ne kusalululapo ukulituula ku Balengeshi bakwe. Pakuti pali fifi, umwanice uwalangisha ati mukulu kabili uwalituula kuli baYawe, alyelelwe ukubatishiwa. Kabili ukucite’fi kucindeme kuli ye.—Ifisimpi 20:7.

⁵ Kani ukukula cilaalule’ndo? Ukukula takuloshapo lukoso ku myaka umuntu akwete neli kwi fumbi lyakwe. Baibolo ilalabila ati abantu abakulu balisambishe “amano abo” pakweba’ti balukulekanya ifilungeme ne fibipile. (AbaEbeya 5:14) Umuntu umukulu aliishi ifilungeme kabili alasalululapo ukucite’fyo ukufuma panshi ya mutima. Pa kuti pali fyefyo, tekuti bambi bamulengeshepo ukucite’fibipile. Popele, tungacetekela ukweba’ti umwanice uwabatishiwa akalukucite’filungeme nangaba’ti abafyashi bakwe neli abakulu bambi tabako.—Boneni na AbaFilipoi 2:12.

6, 7. (a) Buulishisheni amakatasho Danyeli alukupitamo ili ali mu Babiloni. (b) Kani Danyeli alilangishe shani ati ali mukulu?

⁶ Kani umwanice angalangisha ati mukulu? Langulukeni pali Danyeli. Cipale ali mwanice ili bamupintile mu busha ukufuma ku bafyashi bakwe ne kumutwala ku Babiloni. Ku cakubombomanika, Danyeli alukwikala ne bantu abatabalukulondapo amafunde abaLesa. Pano nga  tulanguluke makosa pa fyalukucitikila Danyeli. Alicindikilwe makosa mu Babiloni. Ali pa basankwa baabo basalulwile ukupyungila imfumu. (Danyeli 1:3-5, 13) Cilaboneka koti Danyeli alicindikilwe makosa mu Babiloni ukucila na fyefyo ali ne kucindikwa mu Ishilaeli.

⁷ Pano findo Danyeli acitile? Kani alilekele abaBabiloni ukumwalula neli ukunasha ukucetekela kwakwe? Koku mwane! Baibolo ilalabila ati ili Danyeli ali mu Babiloni, “walilifundile mu mutima ati, teshi ndukulibifyapo,” ekweba’ti ati taali ne kucitapo ifili fyonse ifikumine ukupempela kwa bufi. (Danyeli 1:8) Ifi filalangisha ati icine ali mukulu!

8. Findo mungasambililako kuli Danyeli?

⁸ Findo mungasambililako kuli Danyeli? Umuntu umukulu akalukuli uwa bucine kuli baYawe nangaba ne makatasho alukupitamo. Takacitapo kuti ni lufunyembe, uwaluka-aluka ukwelelwa ne filukuboneka umupunda alipo. Tacitapo koti cibusa ca baLesa ku Mulenda wa Bufumu nakabili koti cibusa ca calo kani ali ku sukuulu. Pano, alapitilisha ukuba uwa bucine na lyelyo alukweshiwa.—Pendeni AbaEfesa 4:14, 15.

9, 10. (a) Kani umwanice angabwenamo shani mu kusalaala ifi acita ili ukucetekela kwakwe kwaeshiwa? (b) Kani ukubatishiwa cilaalule’ndo?

⁹ Ukuba, takulipo umuwaminine. Popele, abanice ne bakulu bonse bangabifya. (Uwakutulisya 7:20) Pano kani mulukufwaya ukubatishiwa, cingaba icelelwe ukwishiba kani mulafwaisha makosa ukulonda amafunde abaYawe. Lipusheni ati, ‘Kani ndabomfwila baYawe?’ Alakanyeni pali fyefyo mwacitile umuku wa kupelako ili ukucetekela kwenu kwaeshiwe. Kani mwalisalulwilepo ukucite’cilungeme? Kani kulipo abamupangilisheni ukupyungisha makosa mu fya mu calo, koti ni fifilya cali kuli Danyeli? Ili ifya kube’fyo fyamucitikileni, kani muleshiba ifi baYawe bafwaya mwebo ukucita?—AbaEfesa 5:17.

¹⁰ Mba nindo cicindamine ukusangana ifyasuko kuli fifi ifyakwipusha? Ni pakuti fikamofweniko ukwishiba ifi ukubatishiwa kucindeme.  Ukubatishiwa kuleshibisha bambi ati mulicitile ukulaya ukucindeme makosa kuli baYawe. Mulilaile ati mukalukubatemwa baYawe ne kubapyungila umuyayaya ukufuma panshi ya mutima. (Mako 12:30) Bonse lukoso abalukufwaya ukubatishiwa balyelelwe ukulukucita ifi balaile kuli baYawe.—Pendeni Uwakutulisya 5:4, 5.

11, 12. (a) Findo ifi umuntu uulukufwaya ukubatishiwa elelwe ukushininwa? (b) Findo fingamofweniko ukulukubono’kubatishiwa koti ni fyefyo baYawe bakubona?

¹¹ Baibolo ilalabila ati abapyungishi ba baYawe, ukubikako lukoso ne banice, bakalukupyungila baYawe mu kulitemenwa. (Amasamo 110:3) Popele, umuntu uulukufwayo’kubatishiwa alyelelwe ukushininwa ati efi umwine asalululapo ukucita. Cipale angelelwa ukulisalaala makosa, ukubona kani eci umwine alukufwaisho’kucita, tanje cine kani alikuliile mu cisoolo ca Bamboni.

¹² Ili mulukukula, cipale mulibwenepo abantu abakuti ubwingi balukubatishiwa, cipale bambi fibusa fyenu neli bakwabenu. Pano mulyelelwe ukucenjela pakweba’ti tamutatikile ukulanguluka ati mulyelelwe ukubatishiwa pakuti pa myaka mukwete neli pakuti ababyenu balukubatishiwa. Mungacita shani pakweba’ti mulukubona ukubatishiwa koti ni fyefyo baYawe bakubona? Mulukwalakanyapo makosa pa mulandu ukubatishiwa kucindamine. Mwakusange’fyebo ifyakumofweniko makosa muli cicino iciputusha ne cakonkapo.

13. Mungeshiba shani kani ukusalululapo kwenu ukwa kubatishiwa kulukufuma panshi ya mutima?

¹³ Inshila imo iingamofweniko ukwishiba kani ukusalululapo kwenu ukwa kubatishiwa kulukufuma panshi ya mutima, kusalaala bwino amatembelo enu. Kani mulatembela kuli baYawe lyonse? Findo mulabilapo makosa mu matembelo enu? Ifyasuko kuli fifi ifyakwipusha fingabuulishisha ifi bucibusa bwenu na baYawe bukosele. (Amasamo 25:4) Impindi ishingi baYawe balaasuka amatembelo esu ukupyungisha Baibolo. Pakuti pali fyefyo, inshila imbi iingamofweniko ukwishiba kani mu cinenene mulukufwaisha ukupalamina kuli baYawe ne kulukubapyungila ukufuma panshi ya mutima, kulisalaala ne kubona kani mulitemenwe ukusambilila. (Josyua 1:8) Lipusheni ati: ‘Kani ndalisambisha Baibolo lyonse? Kani ndalitemenwa ukwasukapo pa mapempelo acisoolo?’ Ifyasuko kuli fifi ifyakwipusha fikamofweniko ukwishiba kani ukusalululapo kwenu ukwa kubatishiwa kulukufuma panshi ya mutima.

14. Buulishisheni ukupusana ukuli pa kulituula ne kubatishiwa.

¹⁴ Shimbi impindi, abanice tabeshipo ukupusana ukuli pa kulituula ne kubatishiwa. Bambi bangalabila ati balilituulile kale kuli baYawe pano tabangalyanshikila ukubatishiwa. Pano, kani ifyo fingacitika? Ukulituula kubuula baYawe mwi tembelo ati mwalaya ukulukubapyungila umuyayaya. Ili mwabatishiwa, mulalangisha bambi ati mulilituulile kale kuli baYawe. Popele, ili tamungabatishiwa, mulyelelwe ukumfwisha ifi caalula ukulituula kuli baLesa.

15. Kani ukubatishiwa cilaalule’ndo?

¹⁵ Kani mwalituula kuli baYawe, cilaba koti mulukulabila ati, “pano ndi wenu mwe baYawe.” Mulabalaya ukweba’ti ukubapyungila ecikalukuli icicindeme makosa mu mweo wenu. (Matayo 16:24) Ukulaya baYawe ifya kube’fyo talipo cintu ici twelelwe ukupufya. (Matayo 5:33) Pano, mungalangisha shani ati muliishi ati tamukwetepo amakosa pali mwe bene sombi muli ba baYawe?—AbaLoma 14:8.

16, 17. (a) Ukupyungisha icakupalanya, buulishisheni ifi caalula ukulituula. (b) Umuntu uuwalituula kuli baYawe cilaba koti alukulabila esa mashiwi?

¹⁶ Nga tulanguluke pa cakubwenako na cimbi. Alakanyeni ati umubyenu amupeeleni motoka.  Amupeeleni ifipepala ashitilepo motoka ne kulabila ati: “Iyi ni motoka yobe.” Pano eli umubyenu alabila ne kweba’ti: “Nkalukulama amakii. Kabili ni nebo nenka nkalukwenshe’yi motoka, talipo ni webo.” Kani mungofwa shani pali yeyo impese? Kani mungomfwa shani ukulosha ku mubyenu uwamupeleni iyo impese?

¹⁷ Ili umuntu alituula kuli baYawe, alalabila kuli baLesa ati: “Namupeeleni umweo wanji. Ndi wenu.” BaYawe balacetekela umuntu onse uulituulile kuli bo ukulukucita ifi abalaile. Pano, mba kani mu bumfiso, uyo umuntu atatiko’kubula ukumfwila baYawe ukupitila mu kwambisha uutapempelapo baYawe? Neli mba kani umuntu uulituulile aingile’ncito iimulengesha ukubulo’kupyungisha mu mulimo wa kutulisha neli ukupuswa lukoso mu kubungana. Cingaba koti kulama amakii ya motoka. Kani twalituula kuli baYawe, tulalabila kuli bo ati, “Ni mwe muli ne makosa onse pa mweo wanji, talipo ni nebo.” Pakuti pali fyefyo, tukalukwesho’kucita ifi baYawe balukufwaya nangaba’ti fwe bene tatulukufwayapo ukucite’fyo. Nga tulukutuntulula baYesu, abalabiile ati: “Nshiselucile ukufuma kwiulu mu kucito’kufwaya kwanji, sombi ni mu kucita koti kufwaya kwa babo abantumine emo nselucile.”—Yoane 6:38.

18, 19. (a) Kani ifyalabiile Rose ne Mukwabesu Christopher filalangisha shani ati ukubatishiwa kulaleta amashuko aengi? (b) Kani mulomfwa shani pe shuko lya kubatishiwa?

¹⁸ Caboneka apatubile ati ukusalululapo ukubatishiwa talipo cintu ici twelelwe ukupufya. Lishuko ilyakuti ubukulu ukulituula kuli baYawe ne kubatishiwa. Abanice abatemenwe baYawe kabili abomfwishishe ifi caalula ukulituula, balalituula kuli baLesa ne kubatishiwa ukwakubula ne kupoose’mpindi. Tabalangulukapo ati balibifishe pali fyefyo basalulwilepo ukucita. Rose, umwanice uubatishiwe alilabiile ati: “Nditemenwe baYawe. Kabili takulipo umulimo umbi uunsangalasha makosa ukucila pa kubapyungila. Pa fintu ifi nsalulwilepo ukucita mu mweo wanji, ukubatishiwa e cintu iciweme makosa ici nacitile.”

¹⁹ Nga pano Umukwabesu Christopher, uwalabilwapo pa kutanga kwa cicino iciputusha? Kani alomfwa shani pakuti pali fyefyo asalulwilepo ukubatishiwa ili ali lukoso ne myaka 12? Alilabiile ati alasangalala makosa pakuti pali fyefyo acitile. Aalibeele painiya wa mpindi shonse ili aali ne myaka 17, kabili aalibeele umupyungishi wakofwako ili aali ne myaka 18. Pali ino mpindi alapyungila pa Beteli. Aalilabiile ati: “Ukubatishiwa e cintu iciweme ici nasalulwilepo ukucita. Mu mweo wanji onse, ndapyungila baYawe ne kofwako ukwanshika kwabo. Ukucite’fi kulansangalasha ukwakuti makosa.” Kani mulukufwayo’kubatishiwa, mungalyanshika shani? Iciputusha cakonkapo cikaasuka ico cakwipusha.