Tolokeleni

Tolokeleni muye pa filukusangwamo

BaYawe Balatangilila Abantu Babo pa Nshila ya ku Mweo

BaYawe Balatangilila Abantu Babo pa Nshila ya ku Mweo

“Inshila njino, kamwenda pali yo.”—YISAYA 30:21.

INYIMBO: 65, 48

1, 2. (a) Ni kwiso’kucenjesha ukupulwishe abantu abengi? (Boneni icikope icili peulu.) (b) Kani abantu ba baLesa balatangililwa shani?

“IMAKANENI, BONENI, UMFWENI.” Aya e mashiwi aali pa filebulu ifikulu ifyali paapo imisebo icilukiile injanji mu North America. Imyaka 100 ilipitilepo ukufuma apa bafibikiilepo. Mba nindo bafibikiilepo? Pakweba ati amamotoka belukuapunka kwi shitima pa kuciluke’njanji. Ukulonda ifilembelwe pali fifi ifilebulu kulipulwishe abantu abengi.

2 BaYawe balacita ificililepo na pa kutucenjesha ku fintu ifingalengesha umweo wesu ukuba mwi lofyo. Balatangilila abantu babo pakweba ati balukulitalamusha ku fyakukatasha ne kweba ati bakapoke umweo wa muyayaya. BaYawe bali koti mwembeshi wa butemwe uutangilila imbelele shakwe ne kushicenjesha pakweba ati shiipita mu nshila ishibipile.—Pendeni Yisaya 30:20, 21.

BAYAWE BALATANGILILA ABANTU BABO

3. Cindo calengeshe abantunshi ukuba pa nshila ya ku mfwa?

3 Ukufuma lukoso ku kulengwa kwa bantunshi, baYawe balipitilishe ukutangilila abantu babo. Ku cakubwenako, mwi bala lya Edeni, baYawe balibuulishishe abantunshi ba kutanga ifi baelelwe ukulukucita pakweba ati bakekale umuyayaya kabili abasangalele. (Ifyakutanga 2:15-17) Pano Adama na Efa baalikeene ukutangililwa na baWishibo aba butemwe. Efa alikutikile ku fyebo ifyalukumfwanika koti ni nsoka eyalukufilabila. Adama na ye alikutikile ku mukashi wakwe. Findo fyafuminemo? Bonse bobilo balipengele, kabili balifwile ukwa kubulo’bucetekelo bwa kubuuka. Nakabili, pakuti tabalondele ifi baLesa bababuulile, abantunshi bonse lukoso baali pa nshila ya ku mfwa.

4. (a) Mba nindo abantunshi baalukupengela ukufunda na kumbi panuma ya Bulobe? (b) Kani ukufunda kwa bukumo kwalifisulwile shani ukulanguluka kwa baLesa?

4 BaLesa baalibuulile Noa ukupyungo’mulimo uwalengeshe abantu ukupuluka. Panuma ya Bulobe, baYawe balifundile abantu ati belukulya neli ukunwe’milopa. Mba nindo? Ni pakuti baali ne kusuminisha abantunshi ukutatiko’kulya inama. Pakuti pali fyefyo, abantunshi balukupengela ukufunda na kumbi, ati: “Iminefu ili ne mweo wa iyo, e milopa ya iyo, teshi mukailyepo.” (Ifyakutanga 9:1-4) Uku ukufunda kulatofwako ukwishiba ifi baLesa balanguluka pa mweo. BaLesa e Balengeshi kabili e batupeela umweo, popele e bali lukoso ne makosa akubuulishisha ifi umweo welelwe ukulamwa. Ku cakubwenako, baalipeele ifunde lya kweba ati abantunshi tabelelwepo ukwipaya umuntu mubyabo. BaLesa balabona umweo ne milopa ati ficindeme, kabili bakapanika bonse lukoso abatabapyungishapo bwino umweo ne milopa.—Ifyakutanga 9:5, 6.

5. Findo twakwambaalapo, kabili nindo?

5 Ili Noa afwile, baLesa baalipitilishe ukutangilila abantu babo. Muli cicino iciputusha, twakulabilapo pa fyakubwenako fimo fimo ifilangisha ifi baLesa baalukutangilila abantu babo. Ukwambaalapo pali fifi ifyakubwenako kwakutofwako ukulukulonda ifi baYawe batutangilila mpaka na mu calo ca bukumo.

UMUKOKA WA BUKUMO NE FYAKUUTANGILILA IFYA BUKUMO

6. Mba nindo abaIshilaeli baelelwe ukulukumfwila Amafunde baLesa, kabili ni isa imibelo baelelwe ukuba na yo?

6 Mu nshiku shakwe Mose, baYawe balipeele abantu babo amafunde abukumo aakubatangilila muli fyefyo baelelwe ukulukucita ne kubapempela. Mba nindo? Ni pakuti amekalilo abantu babo alyalukile. Pa myaka ukucila pali 200, abaIshilaeli baali basha mu Ijipiti umwali abantu abalukutonda abafwile, ukupempela ifibumbwabumbwa, ne kucita na fimbi lukoso ifyalukupufya baLesa. Ili abantu ba baLesa balubwilwe mu Ijipiti, balukupengela ukufunda kwa bukumo ukwa kubatangilila. Baali ne kuba mukoka uwalukulonda lukoso Amafunde abaYawe. Ambi amabuuku alalabila ati ishiwi lya ciEbeya ilyalwilwe ati “ifunde” lilipalene ne shiwi ilyalwilwe ati “ukutangilila, ukusambisha.” Amafunde baLesa bapeele abaIshilaeli alibofweleko ukubulo’kucita ifi imbi imikoka yalukucita, ifili koti bucencemeshi ne kupempela kwa bufi. Impindi shonse ili abaIshilaeli balukulonda ifi baLesa bababuulile, baalukushukishiwa. Pano, kani bakaana ukumfwila baLesa, abaIshilaeli baalukupenga ukwakuti.—Pendeni Ndutelonomi 28:1, 2, 15.

7. (a) Buulishisheni umulandu baYawe bapeleele abantu babo Amafunde. (b) Kani Amafunde alibele shani koti “musambishi” wa baIshilaeli?

7 Kwali na umbi umulandu abaIshilaeli balukupengela amafunde abukumo. Amafunde alyofweleko abaIshilaeli ukulyanshikila limo ku kwisa kwa baMasaya, baYesu Klistu, ukwali cintu icicindeme mu kukonsha ukufwaya kwa baYawe. Amafunde alyofweleko abaIshilaeli ukulukwanuka ati bakubulo’kuwaminina. Nakabili, alibofweleko ukwishiba ati balukupengela umulubulo, e kweba ati umulambu uwaminine uwali ne kufumyapo ifyakubifya fyabo. (AbaGalatya 3:19; AbaEbeya 10:1-10) Eli, Amafunde alilamine icikoto ici baMasaya baali ne kufyalilwamo kabili alyofweleko abaIshilaeli ukwishiba baMasaya ili baishile. Na cine, Amafunde alibele koti “musambishi” wa baIshilaeli uwa kubatangilila ukufika na kuli baKlistu.—AbaGalatya 3:23, 24.

8. Mba nindo twelelwe ukulukutangililwa ne kufunda ukuli mu Mafunde baLesa bapeele abaIshilaeli?

8 Na fwebo tungabwenamo mu Mafunde baYawe bapeele abaIshilaeli. Tungabwenamo shani? Tungemakana ne kubona bucine ubu Amafunde alabilapo. Nangaba ati tatulondapo Amafunde baLesa bapeele abaIshilaeli, aengi pali o angatutangilila mu mekalilo esu aanshiku na nshiku na mu kupempela baYawe. BaYawe ebalengele ati ayo amafunde alembwe mu Baibolo pakweba ati tusambilileko, tulukutangililwa kuli bucine ubulimo, ne kumfwisha ati baYesu baalitusambishe ificilile na pa Mafunde. Umfweni ifi baYesu balabiile, ati: “Mwaliumfwile ati fyalilabilwe ati: Tekucito’bucende; sombi nebo ndukumubuleni ati: Abantu bonse uwa kutambo’mwanakashi ne kumukumbwa, uyo kale acita nakwe ubucende mu mutima wakwe.” Popele, tatwelelwepo lukoso ukubulo’kucita ubucencemeshi sombi tatwelelwepo ne kulanguluka pa fya bucencemeshi.—Matayo 5:27, 28.

9. Findo fyacitikile panuma ya kwisa kwa baMasaya ifyalengeshe ati kube ukufunda kwa bukumo?

9 Ili baMasaya baishile, baYawe balipeele abantu babo ukufunda kwa bukumo kabili balifisulwile ifyebo na fimbi pa kufwaya kwabo. Nindo bacitiile’fyo? Ni pakuti mu mwaka wa 33, baYawe balikeene umukoka wa baIshilaeli kabili balisalulwile ikelesha lya buKlistu ukuba abantu babo. Popele, amekalilo abantu ba baLesa alyalukile nakabili.

UKUFUNDA UKWA KUTANGILILA ISHILAELI WA BALESA

10. Mba nindo ikelesha lya buKlistu lyapeleelwe amafunde abukumo, kabili aya amafunde aalipuseneko shani ku apeelwe ku baIshilaeli?

10 BaYawe balipeele abaIshilaeli Amafunde pakweba ati beshibe ifi baelelwe ukulukucita ne fya kubapempela. Ili ikelesha lya buKlistu lyapangilwe, abantu ba baLesa baalifumine mu mikoka iingi na mu mekalilo aapusenepusene. Nakabili baalukwitwa ati Ishilaeli wa baLesa. Aba ebapangile ikelesha lya buKlistu kabili baali mu kulayana kwa bukumo. BaYawe baalibapeele ukufunda kwa bukumo ukwa kubofwako ukwishiba ifya kwikala ne kubapempela. Icinenene, “baLesa tabali ne musalululo pa bantu; sombi mu mikoka ya bantu yonse, uyo ulukubatonda, ne kulukucite’filungeme, ni mpokelo kuli bo.” (Ifyacitilwe 10:34, 35) Baalukulonda “ifunde lya baKlistu,” ilyaeyamiine makosa pali bucine ubwalembelwe pa mitima yabo, talipo ni pa maseleti ebwe. Ili ifunde lyali ne kulukutangilila abaKlistu konse lukoso uku baalukwikala kabili baali ne kubwenamo mu kulilonda.—AbaGalatya 6:2.

11. Ni twisa utubeya tubili utwa mekalilo abuKlistu utu “ifunde lya baKlistu” lilabilapo?

11 Ishilaeli wa baLesa aalibwenenemo makosa mu kulonda ukufunda kwa baYawe uku bapeele ukupitila muli baYesu. Ili baYesu tabangacito’kulayana kwa bukumo ne basambile babo, balibabuulile ukulukulonda amafunde abili aacindeme. Limo lyalukulabila pa mulimo wa kutulisha. Limbi lyalukulabila pali fyefyo abaKlistu belelwe ukucita ku baKlistu babyabo. AbaKlistu bonse lukoso baalyelelwe ukulukulonda aya amafunde. Popele, na fwebo fwense tulyelelwe ukualonda, nangaba ati tulicetekele ukwikala kwiulu neli pa calo.

12. Findo fyaalukile pa mulimo wa kutulisha?

12 Akale, abantu aba mishobo imbi balyelelwe ukuya ku Ishilaeli mu kupempela baYawe. (1 Imfumu 8:41-43) Pano, baYesu balifundile abasambile babo ukucita ifilembelwe pali Matayo 28:19, 20. (Pendeni.) BaYesu balibuulile abasambile babo ‘ukuya’ ku ba mishobo yonse iya bantu. Pa Pentekosite mu mwaka wa 33, baYawe balilangishe apaswetele ati baalukufwaya icebo iciweme ukutulishiwa mu calo conse lukoso. Pali kopele ako akasuba, abasambile 120 aba mwi kelesha lya bukumo baaliswilemo umupashi uswetelele kabili baalitatikile ukulabila imilaka iipusenepusene ku baJuda na ku baalukile baJuda. (Ifyacitilwe 2:4-11) Ukukonkapo, abasambile baalitatikile ukutulisha na ku baSamalya. Eli mu mwaka wa 36, umupunda wa kutulishamo walikulile pakuti pano baalukutulisha na ku bena fyalo. Ici calukwalula ati abaKlistu balyelelwe ukuya mu kutulisha ku bantu bonse lukoso.

13, 14. (a) Findo “ifunde lya bukumo” ilya baYesu lilabilapo? (b) Findo tungasambililako ku cakubwenako ca baYesu?

13 Nakabili, baYesu baalipeele “ifunde lya bukumo” pali fyefyo twelelwe ukulukucita ku bakwasu ne nkashi. (Pendeni Yoane 13:34, 35.) Tulyelelwe ukulangisha ati tulibatemenwe inshiku na nshiku, pano tulyelelwe ne kulitemenwa ukupeelo’mweo wesu pakuti pali bo. Mu Mafunde baLesa bapeele abaIshilaeli tamwalipo uku ukufunda.—Matayo 22:38; 1 Yoane 3:16.

14 BaYesu e cakubwenako icikulu ica kulangisho’butemwe bwa kube’fyo. Baalitemenwe abasambile babo ica kweba ati baalilitemeenwe ukubafwila. Kabili balafwaya abasambile babo ati balukucita fyopele’fyo. Popele, tulyelelwe ukupitilisha ukuba abakosele mu mpindi ya makatasho ne kulitemenwa ukubafwila abakwasu ne nkashi.—1 AbaTesalonike 2:8.

IFI BALESA BATUTANGILILA NA FYEFYO BAKALUKUTUTANGILILA KUNTANGIILE

15, 16. Ni esa amekalilo abukumo ao tulimo, kabili baLesa balatutangilila shani?

15 BaYesu balikalikile ‘umupyungishi umucetekelwe kabili uwa mano’ ati alukupeela abasambile babo ifyakulya fya ku mupashi “pa mpindi ishelelwe.” (Matayo 24:45-47) Muli fifi ifyakulya e muli ne fyebo ificindeme ifya kutangilila abantu ba baLesa kani amekalilo aaluka. Pano, mba nindo tungalabilila ati amekalilo esu alyalukile shino nshiku?

16 Tulukwikala mu ‘nshiku sha kupelako,’ kabili bukumo lukoso tukapita mu kukululuka uku takungabako ukufuma ku kulengwa kwa calo. (2 Timote 3:1; Mako 13:19) Nakabili, Satana ne fibanda fyakwe balipooselwe panshi, kabili balukulengesha abantunshi ukupengo’kwakuti. (Ukufisulula 12:9, 12) Nakabili, tulalonda ifunde lya baYesu pa kulukutulisha ku bantu abakuti ubwingi mu calo conse kabili mu milaka iingi ukucila ne fi cali akale.

17, 18. Kani tulyelelwe ukucita shani pa kufunda tupokelela mu kwanshika kwa baLesa?

17 Ukwanshika kwa baLesa kulatupeele’fintu ifingi ifya kutofwako mu mulimo wa kutulisha. Kani mulafipyungisha? Pa kubungana kwesu, tulasambilila ifya kupyungisha bwino ifi ifintu. Kani mulabona uku ukufunda ati kulukufuma kuli baLesa?

18 Pakweba ati baLesa batushukishe, tulyelelwe ukubika makosa akalango kuli fyonse lukoso ifi balukutufunda ukupitila mwi kelesha lya buKlistu. Kani tulukumfwila pali ino mpindi, cikabe’cipubile ukulonda ukufunda tukapokelela mu mpindi ya ‘kukululuka ukukulu,’ ili icalo cakwe Satana conse lukoso cikonaalwa. (Matayo 24:21) Panuma ya fyefyo, tukapengela ukufunda kwa bukumo ukwa kutofwako ukwishiba ifya kwikala mu calo ca bukumo umu tamukabapo ukutumpaika kwakwe Satana.

Mu calo ca bukumo, tukapokelela amabuuku umukaba ukufunda kwa bukumo pa fya kwikala mu Paladaiso (Boneni palakalafu 19, 20)

19, 20. Mabuuku akuba shani aakefununwapo, kabili findo fikacitika?

19 Mu nshiku shakwe Mose, abaIshilaeli balukupengela ukufunda kwa bukumo ukwa kubatangilila, popele baLesa balibapeele Amafunde. Mu kupita kwa mpindi, ikelesha lya buKlistu lyalyelelwe ukulonda “ifunde lya baKlistu.” Fyopele’fyo, Baibolo ilatubuula ati mu calo ca bukumo, tukapokelela amabuuku umukaba ukufunda kwa bukumo. (Pendeni Ukufisulula 20:12.) Cipale aya amabuuku akabuulishisha ifi baYawe bakafwaya abantunshi ukulukucita pali yeyo impindi. Ukusambilila ifikalembwamo’mo kukofwako abantu bonse lukoso, kumo ne bakabuushiwa, ukwishiba ifi baLesa bakafwaya bo ukulukucita. Ayo amabuuku akatofwako ukwishibilapo na fimbi pa kulanguluka kwa baYawe. Nakabili, tukomfwisha makosa ifilembelwe mu Baibolo, popele mu Paladaiso tukatemwanshanya ne kucindikanshanya. (Yisaya 26:9) Alakanyeni lukoso ifintu ubwingi ifi tukasambilila ne kusambishako bambi ili tukalukutangililwa ne Mfumu, baYesu Klistu!

20 Kani tukapitilishe ukulonda ‘ifikalembwamo mu mabuuku’ ne kulukuli aba bucetekelo kuli baYawe mu mpindi ya kweshiwa kwa kupelako, baYawe bakalemba amashina esu umuyayaya mwi ‘buuku lya mweo.’ Tukapokelela umweo wa muyayaya! Popele, tulyelelwe UKWIMAKANA ne kupenda ifi Baibolo ilabila, UKUBONA pakweba ati twishibe ifilembelwemo, ne KUMFWA ukupitila mu kulonda ifi baLesa balukutusambisha. Kani tulukucite’fi, tukapuluka ukukululuka ukukulu kabili inshiku shonse tukalitemwesha ukusambilila pali baYawe, baLesa besu aba mano kabili aba butemwe.—Uwakutulisya 3:11; AbaLoma 11:33.