1, 2. Ni bwisa bukatasho abanice bakwata shino nshiku, kabili findo fingabofwako ukubushilisha?

“ULABONEKA koti ulicetekele makosa muli baLesa,” efi nkashi umwanice ku Britain bamubuulile kuli moye basambilila nakwe pa sukuulu. Umukwabesu ku Germany aalilembele ati: “Abasambishi banji ku sukuulu balabona ati ifi Baibolo ilabila pa bulengeshi talipo fyacine. Kabili balakoselesha abasambile ba pa sukuulu ukucetekela mu busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso.” Nkashi umwanice ku France alilabiile ati: “Abasambishi pa sukuulu nsambilila balakankamana ukumfwa ati abasambile ba pa sukuulu bambi bacili balicetekele muli Baibolo.”

² Kani muli mupyungishi umwanice uwa baYawe neli mulukusambilila lukoso pali Bo, kani bambi balamupangilisheni ukucetekela mu busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso, pa mupunda wa kucetekela mu Balengeshi? Kani efi cili, Kuli ifingamofweniko ukupitilisha ukukosha ukucetekela kwenu. Ica kutanga, mulukupyungisha amakosa baLesa bamupeeleni aakulanguluka. Ukucite’fyo ‘kukamulameni’ ku busambishi bwa bufi ubungonaala ukucetekela kwenu.—Pendeni Ifisimpi 2:10-12.

3. Findo twakwambaalapo muli cicino iciputusha?

 ³ Ukucetekela kwa cinenene kulyeyamine pa kwishibisha bucine pali baLesa. (1 Tim. 2:4) Popele ili mulukupenda Amashiwi abaLesa ne mabuuku esu, mwilukupenda lukoso. Mulukwalakanyapo pakweba ati ‘mwishibishe’ ifi mulukupenda. (Mat. 13:23) Nga tubone ifi ukucite’fyo kungamofweniko ukukosha ukucetekela kwenu muli baLesa Abalengeshi eli na muli Baibolo, umuli ‘imboni ya fintu ifi tafibwenwe.’—Ebeya 11:1.

4. Nindo tungalabilila ati abasuumine ati ifintu fyalilengelwe ne basumiine ati fyalisangukile lukoso bonse balapengela ukucetekela, kabili findo twelelwe ukucita?

⁴ Kani kuliko abamubuulilenipo ati balicetekele mu busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso pakuti efi sayansi isambisha, koti ni fifilya ukusumina muli baLesa kweyamine pa kucetekela? Abengi efi beshi. Pano ici twelelwe ukulukwanuka ni cici: Nangaba ati umuntu alisumiine muli baLesa neli mu busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso, ukucetekela kulapengelwa. Nindo twalabilile’fyo? Fwense tatungabonapo baLesa neli ukubonako ili baalukulenga ifintu. (Yoa. 1:18) Kabili takulipo umuntunshi, nangaba ati aliishi ifya sayansi neli teshipo, uubwenepo ica mweo cilukusanguka mu ca mweo cimbi. Ku cakubwenako, takulipo uubwenepo kolwe asanguka umuntu. (Jobo 38:1, 4) Na muli fyefyo, fwense tulyelelwe ukusalaala ifilangisha kani ifi tusumiinemo fya cine, ne kwalakanyapo makosa. Ukulosha ku bulengeshi, intangishi Paulu yalilembele ati: “Ifya mfiso fyabo [baLesa], amakosa abo amuyayaya na bulesa bwabo, ukufuma ku mpindi ya kulengwa kwa calo, fyonse filibwenekele bwino, pakuti filabonwa mu fintu ifyalengelwe; pakuti pali fyefyo, abantu abo tabakwete ubulunji bwa kubifya kwabo.”—Loma 1:20.

5. Findo baLesa batupeele pa kutofwako ukwishiba ati ifintu fyalilengelwe?

⁵ Ishiwi ‘ukwishiba’ lilaalula ati kumfwisha ne kubona icintu ici tekuti cibonekepo penka’po neli ici tacibonwa. (Ebeya 11:3) Na muli fyefyo, pakweba’ti umuntu eshibe fimo alyelelwe ukupyungisha akalango kakwe, amenso, ne matwi. Ukwanshika kwa baYawe kulitupeele ifingi ifya kutofwako ukufwaya-fwaya ifyebo. Ifi filatofwako ‘ukubona’ abalengeshi besu ne menso abucetekelo. (Ebeya 11:27) Pa fya kutofwako pali ne  fiputusha fya mu Akatambo ka Wakulama ^[1] Kabili tulikwete ifyebo na fimbi mu mamakashini esu. Muli Loleni! mulaba ifyebo ifi basayansi balabila eli na fyefyo bambi balabila pa kubuulishisha umulandu bacetekele muli baLesa ino mpindi. Mu fiputusha ifilabila ati “Ifilangilila Ukuti Kwaliba Kabumba,” tulabonamo ifilengelwe ifiboneka bwino, ica kweba’ti na basayansi balesha ukupalanya ifi bapanga kuli fifi ifilengelwe ifiweme.

6. Ni bwisa bune ubuli mu kupyungisha amabuuku esu pa kulisambisha, kabili mulibwenenemo shani?

⁶ Ukulosha ku tubuuku tubili utwalabilwapo kale, umukwabesu ku United States uuli ne myaka 19 alilabiilepo ati: “Utu utubuuku tulingofweleko makosa. Nditupendele imiku iingi.” Nkashi ku France alilembele ati: “Ifiputusha ifilabila’ti ‘Ifilangilila Ukuti Kwaliba Kabumba,’ filankankamika! Filabuulishisha ati abeshi bwino ukupanga ifintu balesha ukupalanya ifi bapanga kuli fyefyo baLesa balengele, pano tabafikako.” Abafyashi bakwe moye uuli ne myaka 15 ku South Africa balilabiile ati: “Umwana wesu lyonse kani alukupenda Loleni! alatatikilapo iciputusha cakweba’ti ‘Ukulanshanya.’” Nga mwebo? Kani mulakwatako impindi ya kupenda ifi ifiputusha? Fikamofweniko ukukosha ukucetekela kwenu kabili kukaba koti citi icili ne mishu iikosele. Kani mwacite’fyo, ukucetekela kwenu kukamulengesheni ukukaana ubusambishi bwa bufi ubungapalanishiwa ku cipuupu icikulu.—Jele. 17:5-8.

7. Nindo baLesa bafwaila mwebo ukupyungisha amano ili mulukulisambisha?

⁷ Kani cibipile ukwipusha kani ifi Baibolo isambisha fya cine? Koku mwane! BaYawe balafwaya mwebo ukupyungisha ‘amano’ enu pa kusumina ati ubu e bucine. Tabafwayapo mwebo ukucetekela Baibolo pakuti pa kulondaisha bambi. Popele, pyungisheni amakosa enu aakulanguluka ili mulukwishibilapo na fimbi ifya mu Baibolo. Uko ukwishiba kukamofweniko ukukosha ukucetekela kwenu. (Pendeni AbaLoma 12:1, 2; 1 Timote 2:4.) Inshila imo iya kwishibilapo na fimbi kusalulula bwino ifya kusambililapo.

8, 9. (a) Findo bambi bangasalululapo ukulisambisha? (b) Kani bambi balibwenenemo shani mu kwalakanya pali fyefyo basambilila?

⁸ Bambi balisalulwilepo ukusambilila pa kushimika kwa mu Baibolo neli pa fya mu Baibolo ifyacitikile akale, na pali sayansi. Ukushimika kumo tungalabilapo ni kuku ukuli pa Ifyakutanga 3:15. Ili ilembo lilabuulishisha icebo icikulu ici Baibolo ilabilapo, ica kweba’ti baLesa e belelwe ukwikalika kabili ati bakaswesha ishina lyabo ukupitila mu Bufumu. Ili ilembo lilabuulishisha ifi baYawe bakashilisha amakatasho onse abantunshi bapitamo, aatatikiile mu Edeni. Mungacita shani pa kumfwisha Ifyakutanga 3:15? Inshila imo kupitila mu kwishiba ifi baLesa baali ne kukonsha uku ukushimika. Mungafwaya amalembo aalukubuulishisha ifi baLesa panini panini baalukufisulula amashina abantu baali ne kupyungisha ne nshila baanshikile pa kukonsha uko ukushimika. Eli pano mungatantika aya amalembo ukwelelwa ne mpindi alembelwepo. Ili mulukubona ifi amalembo alukwikatana bwino, mu cinenene mukacetekela ati abakushimika ba mu Baibolo ne bailembele baalukutangililwa “ku mupashi uswetelele.”—2 Pet. 1:21.

⁹ Umukwabesu ku Germany alilembele ati: “Ubufumu bwa baLesa e cebo icikulu icilabiilwepo makosa mu Baibolo. Nangabe’fyo, bantu cipale 40 abailembele. Eli abengi baliko pa mpindi ishipusenepusene kabili tabaishibenepo.” Nkashi ku Australia alyumfwile bwino ukupenda ilyashi limo mu Akatambo ka Wakulama aka December 15, 2013, ilyalabiile pali fyefyo Umuciluko walula. Ulya Umuciluko ulikatene makosa ne filabiilwepo pa Ifyakutanga 3:15 na pa kwisa kwa baMasaya. Kaalabila ati, “Lilye’sambililo lyalindengeshe ukubona ubune bwa baYawe. Calinsangaleshe  ukubona fyefyo baYawe baanshikiile aba Ishilaeli fyaishile mu kukonshiwa muli baYesu. Nalyalakenyepo makosa ne kubona ifi icakulya ca Muciluko cacindeme!” Nindo uyu nkashi aumfwilile’fi? Alyalakenyepo makosa pali fyefyo apendele ne ‘kufiishibisha.’ Ukucite’fi kwalimofweleko ukuba ne kucetekela ukukosele kabili alipalamine kuli baYawe.—Mat. 13:23.

10. Kani bucine bwa balembele Baibolo bulatofwako shani ukucetekela ifi balembele?

¹⁰ Cimbi icingatofwako ukukosha ukucetekela kwesu kusambilila pali bucine bwa bantu abaalembele Baibolo. Abalembeshi ba kale balukulemya imfumu shabo ne fyalo fyabo. Abakushimika ba baYawe bo balukulabila bucine lyonse. Baalukulabila ukubifya kwa bantu babo, ne kwa mfumu shabo. (2 Imfu. 16:9, 10; 24:18-22) Kabili baalibuulishishe ne kubifya kwabo abene ne kwa bapyungishi bambi aba baLesa. (2 Sam. 12:1-14; Mako 14:50) Umukwabesu umwanice ku Britain kaalabila ati, “Ni mu Baibolo lukoso umungasangwa bucine bwa kube’fyo. Ici cilatulengesha ukucetekela ati Baibolo mu cinenene libuuku ilifumine kuli baYawe.”

11. Kani abanice bangabwenamo shani mu kufunda ukuli mu Baibolo?

¹¹ Pakuti Baibolo ilikwete ukufunda ukututangilila bwino, abengi balisumiine ati ilifumine kuli baLesa. (Pendeni Amasamo 19:7-11.) Nkashi umwanice ku Japan alilabiile ati: “Twalibeele abasangalele mu cisoolo ili twalondele ukufunda kwa mu Baibolo. Twalilitemweshe umutende, twalikatene kabili twalitemwanshenye.” Ukufunda kwa mu Baibolo kulatulama ku kupempela kwa bufi ukwikalikile abantu abengi muli busha. (Amasa. 115:3-8) Kani ubusambishi bwakweba’ti takulipo baLesa bulakuma shani abantu? Ubusambishi ubuli koti busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso, bulalengesha abantu ukupeela makosa ubuleme ku filengelwe, ubuleme ubwelelwe lukoso ukuya kuli baYawe. Abo abalabila ati takulipo baLesa balalabila ati abene bangaliwamisha ifintu kuntangiile. Kanshi tekuti batupeelepo ubucetekelo bwa kweba’ti ifintu fikawama kuntangiile.—Amasa. 146:3, 4.

12, 13. Ni isa inshila iingapyunga bwino ili mulukwambaala pa bulengeshi neli pali Baibolo ne babyenu ku sukuulu, abasambishi, neli bambi?

¹² Mungacita shani pa kwambaala bwino na bambi pa bulengeshi na pali Baibolo? Ica kutanga, tamwelelwepo ukulanguluka ati mulishi ifi bambi bacetekele. Bambi abantu balalabila ati balicetekele mu busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso, pano balishi ne kweba’ti baLesa eko bali. Balalanguluka ati ili baLesa balukulenga ifya mweo ifipusenepusene, baalifilengeshe ukulukusanguke’fine fyenka. Bambi nabo balalabila ati balicetekele mu busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso ni pakuti, kani talipo fyacine nga tabafisambishapo ku sukuulu. Kabili bambi balilekele ukucetekela muli baLesa ni pakuti ifi amapempelo alabila pali baLesa filababombomanika. Popele ili mulukwambaala ne muntu pali fyefyo umweo watatikile, cingawama ukutanga ukwipusha ifyakwipusha. Mulyelelwe ukwishiba ifi uyo umuntu acetekelemo. Kani mwateeka umutima ne kukutikisha ili alukulabila, angafwaya ukukutika kuli mwebo.—Tito 3:2.

¹³ Kani umuntu atatika ukupikisha ifi musumiinemo pa bulengeshi, mungamubuula ukulabila ifi ye asumiinemo. Mungamwipusha ukubuulishisha ifi umweo wali ne kubako ukwakubula Abalengeshi. Pakweba’ti ica mweo ca kutanga cipitilishe ukubako, cali ne kukwata abana. Plofesa wa chemistry aalilabiile ati pa fintu ifi ici ica mweo calukupengela pali (1) inkanda iyakulama umubili, (2) amakosa ao cingapyungisha, (3) ifyebo ifilukubuulishisha ifi cili ne kulukuboneka (DNA), na (4) amakosa akupanga na cimbi icipalene naco. Kabili aalilabiile ati: “Cilakankamika ukubona ifintu ubwingi ifili na mu kantu akanini aka mweo.”

14. Mungacita shani kani mwaumfwa ati tamulyanshikilepo ukwambaala pa busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso neli pa bulengeshi?

 ¹⁴ Kani mwaumfwa ati tamulyanshikilepo ukwambaala pa busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso neli pa bulengeshi, mungatuntululako kuli fyefyo Paulu acitile. Alilembele ati: “Ing’anda shonse shilebakwa kuli umbi; sombi abaibeke ifintu fyonse ni baLesa.” (Ebeya 3:4) Ukubuulishishe’fyo kungamofweniko makosa! Muli bucine, ifilengelwe ifipusenepusene filabwenesha amano amuntu uwafilengele. Mungapyungishako ne mabuuku esu aalabiilepo pali lyelyo ilyashi. Nkashi umo aalipyungishe utubuuku tubili utu twalabilapo kale pa kwambaala ne musankwa uwalabiile ati taacetekelepo muli baLesa, kabili uwacetekele ati ifintu fyalisangukile lukoso. Panuma ya mulungu umo, ulya umusankwa aalilabiile ati: “Pano nacetekela muli baLesa.” Aalitatikile ukusambilila Baibolo, kabili uyu umusankwa alibeele ni Mboni.

15, 16. Mungawamyako shani inshila mwambawilamo pali Baibolo na bambi? Findo mufwaya ukukonsha ili mulukucite’fi?

¹⁵ Tungapyungisha kwenko’ku uku ukufunda twalabilapo ili tulukwambaala ne muntu uukanika ifili mu Baibolo. Esheni ukwishiba ifi asumiinemo eli ne fyebo ifi angatemwa ukwishiba. (Ifisi. 18:13) Kani alitemenwe ukwambaala pa fya sayansi, angomfwa bwino ukumulangisha ifi Baibolo ibuulishisha bwino pali sayansi. Bambi bangomfwa bwino ukubabuulako pa fyakubwenako ifilangisha ati ifyakushimika fya mu Baibolo ne fyacitikile akale fya cinenene. Neli mungalabila pa kufunda kwa mu Baibolo, koti ni kukulya ukusangwa mu Lyashi lya pa Lupili ili baYesu balabiile.

¹⁶ Mulukwanuka ati ici mulukufwaya, kubafika pa mutima, talipo kupikishanya nabo. Popele mulukukutikisha. Ipusheni ifyakwipusha ifyakubafika pa mutima, kabili mulukuli abatekenye ne kubacindika ili mulukulabila, makosa makosa ili mulukulabila ne bakulu. Ukucite’fyo kukabalengesha ukucindika ifi na mwebo musumiinemo. Kabili bakabona ati mulilangulukilepo makosa pali fyefyo musumiinemo. Ici eci abanice abengi tabacitilepo. Na muli fyefyo, ciweme ukulukwanuka ati tamwelelwepo ukwasuka abo abalukufwaya ukupikishanya neli abalukupufya ifi musumiinemo.—Ifisi. 26:4.

17, 18. (a) Findo fingamofweniko ukulukutangililwa na bucine? (b) Ni cisa cakwipusha tukambaalapo mu ciputusha cakonkapo?

¹⁷ Ukuba ne kucetekela ukukosele takupelelapo lukoso pa kwishiba ifili mu Baibolo. Popele mulukufwaya-fwaya mu Mashiwi abaLesa koti mulukufwaya amaboni aafiseme. (Ifisi. 2:3-6) Pyungisheni ifyakumofweniko ukufwaya-fwaya ifyebo, ifiliko mu mulaka wenu, ifili koti ni Watchtower Library iya pa DVD, LAIBLALI YA PA INTANETI IYA Watchtower, eli na Icisontelelo ca Mpapulo sha Watch Tower neli Ibuuku lya Kumofweniko Ukufwaya-fwaya Ifyebo Ilya Bamboni sha BaYawe. Kabili, anshikeni ukupenda Baibolo yonse. Mungeshako ukucite’fyo mu myenshi 12. Ukupenda Amashiwi abaLesa kulakosha ukucetekela kwesu ukucila na pali fimbi ifi mungapyungisha. Umupyungishi wa luteta alanuka ifi alukucita ili aali umwanice, alilabiile ati: “Icintu cimo icangofweleko ukucetekela ati Baibolo Mashiwi abaLesa, kuipenda lyonse. Nalitatikile ukumfwisha amalyashi amu Baibolo ao nalukupenda ili nali umwanice makosa. Fyenke’fyo efi natatikile ukukula mu fya baLesa.”

¹⁸ Mwe bafyashi, ni mwe mungofwako makosa abana benu ukukula mu fya baLesa. Mungabofwako shani ukukosha ukucetekela kwabo? Iciputusha cakonkapo cikabuulishisha.