Ba Alona baalilabiile ati: “Ili naumfwa alamu, penka’po umutima ulatatika ukukulunkunta kabili ndabutuko’kuya mu kufisama. Pano nangaba’ti mfisame, ndabombomana. Ukubombomana kulacilamo kani ndi posonde, apa tapalipo ne pa kufisama. Kambi kasuba ili nalukwenda mu musebo, nalyumfwile alamu yalila. Popele nalitatikile ukulila ica kweba ati nalukufilwo’kupeema bwino. Nangaba ati alamu yalilekelo’kulila, palipitile amaawala aengi pakweba ati ndeko’kulila. Pano, alamu yalitatikile ukulila nakabili.”

Talipo ni nkondo lukoso iilengesha abantu ukubombomana. Ku cakubwenako, ukwishiba lukoso ati mwebo neli uwa mu cisoolo cenu alilwele ubulwashi ubungamwipaya kungaba lukoso koti libomba ilyamuponeneni. Kabili kuli bambi, ukutiina lukoso ifikacitika kuntangiile kulabalengesho’kubombomana. Balalanguluka ati, ‘Kani abana neli abenshikulu besu bakalukukulila mu calo umukalukuli inkondo, ifya lukansa, amalwashi aakulu, ne makatasho ambi lukoso?’ Findo tungacita kani ifya kube’fi efitubombomanika?

Pakuti pa kwishiba ati ifibipile filacitika, “umuntu ucenjele alabona bumbifi, ne kufisama.” (Ifisimpi 27:12) Kabili, koti ni fyopele filya tulilama ku fingatusoomesha ku munefu, tulyelelwe ukulukulilama na ku fingasoomesha akalango kesu. Ukutamba amafilimu neli amalyashi apa TV aalangisha ifya lukansa kungalengesha fwebo ne bana besu ukubombomana.  Ukubulo’kutamba ifya lukansa takwalulapo ati tatulukufwayapo ukwishiba ifilukucitika mu calo. BaLesa tabatulengelepo ati tulukulanguluka pa fibipile. Sombi ati tulukulanguluka pa fintu fyonse “ifya bucine, . . . ifilungeme, . . . ifiswetelele, . . . ifya kutemwesha.” Kani twacite’fyo, “baLesa ba butende” bakatupeelo’butende bwa mwi langulushi.—AbaFilipoi 4:8, 9.

Ukucetekela ukukosele kungatofwako ukucefyako ukubombomana. Baibolo ilatukoselesha ati ‘tulukutembela.’ (1 Petilo 4:7) Tungalomba baLesa ukutofwako, ukutupeela amano ne makosa akucefyako ukubombomana. Kabili ili tulukubalomba, tucetekele ati “balatumfwa ifyo ifi tulomba.”—1 Yoane 5:15.

Baibolo taibuulishishapo ati baLesa ebekalike’calo. Pano ilabuulishisha ati Satana e ‘mfumu ya calo ca panshi’ kabili ati “icalo ca panshi conse cililele muli yeyo-mbifi.” (Yoane 12:31; 1 Yoane 5:19) Kanshi baYesu tabalukulabilapo pa fintu fyakwalakanya lukoso ili batubuulile ukutembela ati: ‘Mutupulushe ku wakubifya.’ (Matayo 6:13) Ba Alona baalilabiile ati: “Lyonse ili alamu yalila, ndalomba baYawe ukungofwako ukucefyako ukubombomana. Nakabili, abalume banji balambuula ati tutembelele pamo. Itembelo lilangofwako makosa.” Ici cili koti ni fyefyo Baibolo ilabila ati: “BaYawe bali apepi pali babo bonse abalukubeta, pali babo bonse abalukubeta icine.”—Amasamo 145:18.

Ili baalukulabila Ilyashi lyabo ilya pa Lupili, baYesu baalisambishe abasambile babo ukutembela ati: “Ubufumu bwenu bwise.” (Matayo 6:10) Ubufumu bwa baLesa bukafumyapo fyonse ifilengesha abantu ukubombomana. BaLesa bakapyungisha “Imfumu ya Butende,” baYesu, ‘ukulamwina inkondo ukupelele icalo.’ (Yisaya 9:6; Amasamo 46:9) “[BaLesa] bakasololola ifyebo fya bantu aba mikoka iyinji . . . Umbi umushobo wa bantu taukusuntwila umushobo ubyakwe impoko, neli kusambile’nkondo libili. . . . Tapakalukulipo neli umo uwa kubatinisha.” (Mika 4:3, 4) Ifisoolo ‘fikebaka amang’anda ne kwikalamo, fikalimba amabala amifaina kabili fikalukulya ifisepo fya kuko.’ (Yisaya 65:21) “Lomba injikale taikalabila ati: Ndukulwala.”—Yisaya 33:24.

Shino nshiku, nangaba na fyefyo tungesha ne makosa esu onse, cikateshe ukuseesha ‘ificitika’ mu kupwalamukilwa lukoso neli ukubulo’kuba pa mupunda apalukucitikila ifyakukatasha pali yopele’yo impindi. (Uwakutulisya 9:11) Pa myake’ingi, inkondo, ulukansa, ne malwashi filipeye abantu abalungeme, kabili na ino mpindi ficipaya. Kani findo fikacitika kuli baba abafwile?

Abantu abakuti ubwingi, abeshibikilwe lukoso na baYawe, bakabuushiwa. Bonse aba abafwile balabanuka kuli baLesa. Kabili ili kalya akasuba kakafika, ‘abantu bonse abali mu filende bakafumamo.’ (Yoane 5:28, 29) Baibolo ilalabila ukulosha ku lucetekelo lwa bafwile, ati: “Ulu [ulucetekelo] tuli nalo koti cakwimakaniko’bwato ica ku mutima, ulwikalicilwe, ulukosele.” (AbaEbeya 6:19) Kabili baLesa “balilaile ku bantu bonse, ili bamubushishe [Yesu] pa bafwile.”—Ifyacitilwe 17:31.

Pali ino mpindi, na babo abalukucita ifisangalasha baLesa bakalukupita mu makatasho. Ba Paul, ba Janet na ba Alona bonse balicefesheko ukubombomana. Cindo cibofweleko? Balacite’fintu ifingabofwako, balapalamina kuli baLesa mwi tembelo, kabili balicetekele ati ifintu ifiweme ifilembelwe mu Baibolo fikacitika. Fyenka filya bacitile kuli baba batatu, “baLesa ba lucetekelo, nga bamwisusheni ukusangalala konse ne butende pa kulukucetekela.”—AbaLoma 15:13.