1, 2. Kani findo abapyungishi ba baYawe bacitile pa myaka iyakuti ubwingi?

PA MYAKA iingi, abapyungishi ba baYawe balipembelele ukukonshiwa kwa fyakushimika ifilembelwe mu Baibolo. Ku cakubwenako, Jelemiya aalishimikile ati umushi wa Jelusalemi wali ne konaalwa ku baBabiloni, kabili fyopele’fyo e fyacitikile mu 607 B.C.E. (Jele. 25:8-11) BaYawe baalibuulile Yisaya ukushimika ati baali ne kubwelesha abantu babo ku mushi wabo. Kaashimika ati: “Balishucile bonse abalukubapembelela.” (Yisa. 30:18) Mika na ye, uwalukushimika pa fyali ne kucitikila abantu ba kale aba baLesa, aalilabiile ati: “Nebo, nakubalola baYawe; na kupembelela baLesa ba kupuluka kwanji.” (Mika 7:7) Pa myaka iyakuti ubwingi, abapyungishi ba baLesa baalukupembelela ukukonshiwa kwa fyakushimika ifyalukulabila pali baMasaya, neli baKlistu.—Luku 3:15; 1 Pet. 1:10-12. *

² Na bubuno bukumo, abapyungishi ba baLesa balapembelela ukukonshiwa kwa fyakushimika pakuti ifyakushimika pali baMasaya ficikonshiwa. BaYawe bakapyungisha Ubufumu bwa buMasaya ku kushilisha ifintu fyonse ifipensha abantunshi. Bakacite’fyo  pa kufumyapo imbifi ne kupulusha abantu babo ku calo cakwe Satana icibipile. (1 Yoa. 5:19) Penka, nga tupitilishe ukulukulangalanga ne kulukwishibile ati ukushila kwa cicino icalo kuli apepi.

3. Findo bambi bangatatiko’kulanguluka kani babona ati ukushila kwa calo kwakokola?

³ Fwe bapyungishi ba baYawe, tulafwaisha ukubonako ili ukufwaya kwa baYawe ‘kukacitwa panshi pano koti ni kwiulu.’ (Mat. 6:10) Nangabe’fyo, bambi kani bapembelela ukushila kwa calo pa mpindi yeyo balukubona ati itali, bangatatiko’kulanguluka ati, ‘Kani tulyelelwe ukupitilisha ukulukupembelela ukushila kwa cicino icalo?’ Nga tubone imilandu twelelwe ukulukupembelela.

4. Ni wisa mulandu uukulu uwa kulukupembelela?

⁴ Baibolo ilabuulishisha bwino ifi twelelwe ukucita kani twabona ati icalo cakokola ukushila. BaYesu baalifundile abasambile babo ati “kamucencenta ili mupembelele” kabili ati “mulukupembelela impindi yonse.” (Mat. 24:42; Luku 21:34-36) Pakuti baYesu baalitubuulile ukulukupembelele, tulyelelwe ukucita fyopele’fyo. Ukulosha kuli fifi, ukwanshika kwa baYawe kuli cakubwenako iciweme. Pa myaka iingi, amabuuku esu alitukoseleshe ‘ukulukupembelela ne kufwaisha ukwisa kwa kasuba ka baLesa.’ Nakabili, alatukoselesha ukucetekela ati baLesa bakakonsha ukulaya kwabo ukwa kulete’calo ca bukumo.—Pendeni 2 Petilo 3:11-13.

5. Mba nindo cicindamine kuli fwebo ukupitilisha ukulukulangalanga?

⁵ Fyenka filya ukupembelela kwali ukucindeme ku baKlistu ba kutanga, na fwebo kuli ukucindeme. Mba nindo? Ni pakuti tulukwikala mu mpindi ya kubapo kwa baKlistu. Akeshibilo ka kubapo kwabo kaalitatikile ukuboneka mu 1914. Kabili aka akeshibilo, umuli ukubipa kwa fintu mu calo ne mulimo wa kutulisha pa Bufumu mu calo conse, kalalangisha ati tuli ‘ku kushila kwa mpindi.’ (Mat. 24:3, 7-14) Pakuti baYesu tabaalabilepo impindi iyali ne kupitapo ili ukushila takungesa, tulyelelwe ukulukulangalanga.

6. Mba nindo tungacetekela ati bumbifi mu calo bukalukufulilako ili ukushila kulukupalamina?

⁶ Cipale tungepusha ati: Tali amashiwi akweba’ti ‘ukushila kwa mpindi’ alalosha ku mpindi ya kuntangiile ili ifintu fikabipo’kwakuti mu calo? Baibolo ilabuulishisha ati bumbifi bukalukufulilako “pa nshiku sha kupelako.” (2 Tim. 3:1, 13; Mat. 24:21; Ukufisulula 12:12) Popele tungacetekela ati ubu bumbifi ubuliko pali ino mpindi bukalukufulilako.

7. Kani Matayo 24:37-39 alabuulishisha ati findo fikalukucitika mu nshiku sha kupelako?

⁷ Pano, kani mulabona ati ifintu mu calo fikabipisha makosa ili “ukukululuka ukukulu” takungesa? (Ukufisulula 7:14) Ku cakubwenako, kani mulalanguluka ati mu fyalo fyonse mukabe’nkondo, neli ati abantu bonse mu calo tabakakwatapo ifyakulya, kabili ati abantu bonse bakalwala? Ifintu kani fyabipa muli yeyo inshila, abantu bonse bangasumina ati ukushimika kwa mu Baibolo kulukukonshiwa. Nangabe’fyo, baYesu baalilabiile ati abantu abengi tabakabikako akalango ku kubapo kwabo, sombi bakapitilisha ukubika akalango ku fintu fya pa lwabo. (Pendeni Matayo 24:37-39.) Na muli fyefyo, Amalembo alabuulishisha ati ifikalukucitika mu calo mu nshiku sha kupelako tafikabipishapo makosa ica kweba’ti abantu bakapangilishiwo’kusumina ati ukushila kwapalamina.—Luku 17:20; 2 Pet. 3:3, 4.

8. Kani findo babwene abalonda ukufunda kwa baYesu ukwa kweba’ti “kamucencenta ili mupembelele”?

⁸ Pano, aka akeshibilo kalyelelwe ukuboneka pakweba’ti kakeshibwe bwino ku bantu  abomfwila ukufunda kwa baYesu ukwa kweba ati “kamucencenta ili mupembelele.” (Mat. 24:27, 42) Ifi fyenka e fyatatikile ukucitika mu 1914. Ukufuma ilye’mpindi, aka akeshibilo kalaya ili kakonshiwa. Ukwakubula ne kukanika, tulukwikala ‘ku kushila kwa mpindi,’ e kweba’ti impindi iikafika na ku kushila kwa calo icibipile kabili muli yenke’yi mpindi icalo cili ne konaalwa.

9. Mba nindo twelelwe ukulukupembelela ukushila kwa cicino icalo icibipile?

⁹ Pano, mba nindo abaKlistu belelwe ukulukupembelela? Tulalangisha ati tuli ne cumfwila kuli baYesu Klistu kani tulukupembelela. Nakabili, tuliishi ukweba’ti tuli mu nshiku sha kubapo kwabo. Tatupembelelapo ukwakubula ne milandu ya cinenene. Sombi tulapembelela ni pakuti Amashiwi abaLesa alabuulishisha apaswetele ati bukumo lukoso ici icalo icibipile cili ne kushila, penka tulapitilisha ukulukupembelela.

10, 11. (a) Kani baYesu balyofweleko abasambile babo ukulyanshikila kuli findo? (b) Findo baYesu baabuulile abasambile babo ukucita kani babona ati ukushila kwakokolo’kwisa? (Boneni icikope icili pe buula 14.)

¹⁰ Fwe bengi tulipitilishe ukulukulangalanga pa myaka iyakuti ubwingi. Nangabe’fyo, tatwelelwepo ukuleko’kulukulangalanga pakuti tulukubona ati ukushila kwakokola. Tulyelelwe ukulyanshikila limo ili impindi baYesu bakesa mu konaale’calo taingafika. Mulukwanuka amashiwi baYesu baabuulile abasambile babo, ati: “Kamulukucenjela ne kulukulanga-langa, ne kutembela, pakuti tamwishipo impindi iyo. Fili koti muntu uwaile kwikala ku calo cimbi, uwashile ing’anda yakwe, ne kubapela abapyunjishi bakwe ubukulu, ne kubabula bonse imilimo yabo yabo, ne kumufunda mulonda ati apembelele. Pakuti pali fyefyo, kamulukupembelela, pakuti tamwishipo iyo-mpindi akesamo umwine wa ng’anda, kani cingulo, kani ni pakati pa bushiku, kani ni kumaca, kani lucelo; ekesa mu kumupulumucileni muli mu tulo. Ifi ifi ndukulabila kuli mwebo, ndukufilabila na kuli bo bonse, ati: Kamulukupembelela!”—Mako 13:33-37.

¹¹ Panuma ya kwishiba ati ukubapo kwa baYesu kwalitatikile mu 1914, abasambile ba baYesu baalilyanshikiile limo pakuti baalishibile ati ukushila kungesa pa mpindi iili yonse lukoso. Baalicitile’fyo ukupitila mu kutulisha makosa icebo ca Bufumu. BaYesu baalilabiile ati cipale bangesa “kani ni kumaca, kani lucelo.” Ifi nge fyacitikile, findo abasambile babo baali ne kucita? E mulandu baalabilile ati: “Kamulukupembelela.” Popele, ukupembelela pa mpindi iitali takwaelelwepo ukubalengesha ukuleko’kulucencenta neli ukutatiko’kulanguluka ati paali ne kupite’mpindi iitali ili ukushila takungesa.

12. Findo Abakuci aipwishe baYawe, kabili balimwasukile shani?

¹² Langulukeni pa wakushimika Abakuci, woyo baYawe baabuulile ukushimika pa konaalwa kwa mushi wa Jelusalemi. Pa mpindi ili atatikile ukushimika pali kuku ukonaalwa, ninshi abakushimika bambi balituliishe pa myaka iingi ati uyu umushi wali ne konaalwa. Ifintu fyalibipile ica kweba’ti ‘abakubifya balishingulukile abalungeme kabili baalibeyekele ukusololola.’ Kanshi e mulandu Abakuci aipushishe ati: “Mwe baYawe, mba nkalukulila impindi ya shani?” BaYawe pa kwasuka, tabashinkamikilepo icasuko, sombi balimubuulile ati ukonaalwa ukwashimikilwe ‘tekuti kushinge.’ BaLesa balibuulile Abakuci ati: ‘Kopembelela.’—Pendeni Abakuci 1:1-4; 2:3.

13. Nga ni kwisa ukulanguluka uku Abakuci ali ne kukwata, kabili nindo uku ukulanguluka nga takwabelelepo ukuweme?

¹³ Langulukeni pa fyali ne kucitika Abakuci  nga alikateele ukupembelela ne kutatika ukulanguluka ati: ‘Pa myaka iingi ndyumfwile pa konaalwa kwa Jelusalemi. Cipale uyu umushi ukonaalwa kuntangiile. Nshilukubonapo umulandu wa kupitilisha ukushimika, pakuti talipo ni ino mpindi Jelusalemi akonaalwa. Ndeleko’kushimika, abakushimika bambi bakapitilisha.’ Abakuci nga atatikile ukulanguluka ifya kube’fyo, nga alilufishe ishuko akwete ilya kupyungila baYawe. Kabili nga alifwile pa mpindi abaBabiloni balukonaala umushi wa Jelusalemi.

14. Mba nindo tungacetekela ati fyonse lukoso ifi tupembelela fikakonshiwa?

¹⁴ Ili tukaba mu calo ca bukumo, eli tukabona ati mu cinenene fyonse lukoso ifi baYawe bashimikile pa nshiku sha kupelako fyalikonshiwe. Ukwalakanya pali fyefyo ifyacitikile mu nshiku sha kupelako kukatofwako ukupitilisha ukucetekela mu milayi ya baLesa iikaba taingakonshiwa. (Pendeni Josyua 23:14.) Icine tukalukutoota baLesa, ‘abekalikile impindi ne myenshi,’ pa kutofwako ukulukwishibile ati “ukupelako kwa fintu fyonse kwapalamina.”—Ifyacit. 1:7; 1 Pet. 4:7.

15, 16. Mba nindo umulimo wa kutulisha ubelele mulimo ucindeme ino mpindi?

¹⁵ Ili tulukupyungila baLesa, ukwanshika kwabo kukapitilisha ukulukutwanushako ati ukushila kwapalamina. BaYawe tabatubuulapo ifi pakweba’ti tulukupyungisha mu mulimo wabo, pano filatofwako ukupitilisha ukwishiba’ti akeshibilo ka kubapo kwa baKlistu kalukukonshiwa na ino mpindi. Kani findo ificindeme ifi twelelwe ukulukucita muli yiyino impindi? Tulyelelwe ukulukupensela Ubufumu bwa baLesa ne kulungama kwabo pa kulukutulisha makosa icebo iciweme.—Mat. 6:33; Mako 13:10.

¹⁶ Umukwabesu umo umwanakashi aalilabiile ati: “Kani tulukutulishe’cebo iciweme ica Bufumu bwa baLesa, . . . tungofwako abantu ukwisa mu kupuluka ili icalo cikonaalwa.” Uyu Mboni aalilabiile pa kupuluka ni pakuti ye ne balume bakwe baali pa bantu abapulukile ili ubwato ubukulu ubwalukwitwa ati Wilhelm Gustloff bwaabundile mu mwaka wa 1945. Na lyelyo umuntu alukupita mu makatasho akube’fyo, angafilwa ukwishiba bwino ificindeme kuli ye. Iyi inkashi yesu ilanuka umwanakashi uwalukubilikisha ati: “Mame’cola canji! Icola canji! Mama amaboni anji! Amaboni anji onse ali panshi ya bwato. Fyonse ifintu fyanji fyaya!” Nangabe’fyo, kwali abantu bambi abali mu bwato ababikile umweo wabo mwi lofyo pakweba’ti bapulusheko abaponene mu menda. Na fwebo tulapyungisha ukofwako abantu koti ni fifilya ifyacitile balya abali  mu bwato. Ukwishiba ati ukushila kwapalamina kulatulengesha ukupyungisha mu mulimo wa kofwako abantu ukwisa mu kupuluka ili impindi taingashila.

17. Kani tuliishi shani ati ukushila kungesa pa mpindi iili yonse?

¹⁷ Ifilukucitika mu calo filukulangisha ati ukushimika ukulembelwe mu Baibolo kulukukonshiwa kabili ati icalo cili apepi ne kushila. Tatwelelwepo ukulanguluka ati kwashale’mpindi iikulu iya kweba ati ifintu mu calo fikabipishe icakuti ‘amasengo ikumi’ ne ‘cilwani’ ifilembelwe pa Ukufisululula 17:16 fikabuukile Babiloni Umukulu, e kweba’ti ukupempela konse ukwa bufi. Tulukwanuka ati baLesa ‘e bakabika mu mitima ya fiko’ ilangulushi lya kucite’fyo. Ici cilukulangisha ati ukonaalwa kungesa pa mpindi iili yonse lukoso. (Ukufisulula 17:17) Ukushila kwa cicino icalo icibipile kuli apepi. E mulandu twelelwe ukulondela ukucenjesha kwa baYesu ukwa kweba’ti: “Mulukucenjela imitima yenu ingesa-kwisula bupumpunta ne kupendwa ne kulukulikutula ifya mweo uno, lomba ne kasuba ako ne kupulililo’kwisa pali mwebo koti cakwikasha.” (Luku 21:34; Ukufisulula 16:15) Penka, nga tupitilishe ukupyungisha mu mulimo wa baYawe, pakuti tulicetekele ati ‘balofwako bonse abo abalukubapembelela.’—Yisa. 64:4.

18. Ni cisa cakwipusha icikalabilwapo mwi sambililo ilyakonkapo?

¹⁸ Ili tulukupembelela ukushila kwa cicino icalo icibipile, nga tulukulonda ukufunda kwakwe Juda ukwa kweba’ti: “Mwe batemiwe, mulukuliibaka pa kucetekela kwenu ukuswetelele swete, mulukutembela mu Mupashi Uswetelele, mulukulilama mu butemwe bwa baLesa, ili mupembelela inkumbu sha baShikulu besu Yesu Klistu, ukufika na ku mweo uwa muyayaya.” (Juda 20, 21) Pano, tungalangisha shani ati tulukupembelele’calo ca bukumo kabili ati tulukucifwaisha? Ifi efi tukasambililapo mwi sambililo ilyakonkapo.