1, 2. Ni bani abatupeele cimanga, kabili nindo twelelwe ukubatootela?

BAYAWE balilengele abantunshi ne makosa akulisalulwilapo abene ifi balukufwayo’kucita. Pa kutofwako ukulukusalululapo ifiweme, baYawe balitupeele icakutofwako, e kweba ati cimanga. Cimanga buntu bwa mukati ubutofwako ukulekanya ifibipile ne fiweme. Kani twapyungisha bwino cimanga wesu, akatofwako ukulukucita ifintu ifiweme ne kubulo’kucita ifintu ifibipile. Ifi baYawe batupeele cimanga, cilalangisha ati balitutemenwe kabili balafwaya ati ifintu filukutuwamina.

² Shino nshiku, abantu bambi balacite’fiweme kabili balipatile ifibipile nangaba’ti tabeshipo amafunde amu Baibolo. (Pendeni AbaLoma 2:14, 15.) Mba nindo? Ni pakuti balikwete cimanga. Cimanga alabalengesha ukubulo’kucite’fintu ifibipile. Alakanyeni lukoso ifi icalo cingaba kani abantu bonse tabakwetepo cimanga! Cipale nga kulacitike’fibipile ukucila na pali fifi ifilukucitika buno bukumo. Kanshi tulyelelwe ukutoota baYawe pa kupeela abantunshi cimanga!

3. Kani cimanga wesu angatofwako shani mwi kelesha?

³ Abantu abengi tabalangulukapo na pa kusambisha cimanga  wabo. Nangabe’fyo, abantu ba baYawe balafwaisha ukusambisha cimanga wabo ni pakuti angabofwako ukwikatanya ikelesha. Ici tufwaisha ca kweba’ti cimanga alukutwanushako ukufunda kwa mu Baibolo ukulabila pa kulekanya ifiweme ne fibipile. Pano, pa kusambisha cimanga tatwelelwepo ukupeleela lukoso pa kusambilila ifi Baibolo isambisha. Tulyelelwe ne kutemwa amafunde abaLesa ne kucetekela ati alibeleleko ku bune bwesu. Paulu alilembele ati: “Ukupelako kwe funde butemwe ubwa kufuma ku mutima uswetele, na kuli cimanga uweme, na kukucetekela ukwa kubulo’kutumpaika.” (1 Timote 1:5) Kani twasambisha bwino cimanga wesu ne kucita ifi alukutubuula, tukatemenwako baYawe ne kucetekela kwesu muli bo kukakula. Ifi tupyungisha cimanga wesu filalangisha ifi bucibusa bwesu na baYawe buli, kabili filalangisha ifi tufwaisha ukubasangalasha. Nakabili, cimanga wesu alafisulula ifili mu mitima yesu.

4. Kani tungasambisha shani cimanga wesu?

⁴ Pano, tungasambisha shani cimanga wesu? Tulyelelwe ukusambilila Baibolo lyonse, ukwalakanya pali fyefyo tulukusambilila ne kulomba baYawe mwi tembelo ati batofweko ukulukucita ifi tulukusambilila. Kanshi tungalabila ati ukusambisha cimanga wesu takupeleelapo lukoso pa kwishiba bucine ne mafunde. Tulasambilila Baibolo ni pakuti tulafwaya ukwishiba bwino baYawe. Tukeshiba bwino imibelo yabo, ifi batemenwe na fyefyo bapatile. Nakabili, ili tulukusambilila pali bo, cimanga wesu akalukutofwako ukubone’fiweme ne fibipile koti ni fyefyo bafibona. Kani twasambisha bwino cimanga wesu, tukatatiko’kulanguluka koti ni baYawe.

5. Findo twakulabilapo muli lilino isambililo?

⁵ Nangabe’fyo, tungepusha ati: Cimanga usambishiwe bwino angatofwako shani ukusalululapo bwino ifyakucita? Tungalangisha shani ati tulicindikile bacimanga ba bantu bambi? Nakabili, cimanga wesu angatofwako shani ukucite’fiweme? Nga tulabile ifi cimanga usambishiwe bwino angatofwako: (1) ili tulukusalululapo inshila sha kutendulushiwilwamo, (2) ili tulukusalululapo ifyakulisangalashishamo, ne (3) kupyungako umulimo wa kutulisha.

6. Ni bwisa bukatasho tuba nabo ukulosha ku nshila sha kutendulushiwilwamo?

⁶ Baibolo ilatukoselesha ukulitalamushako ku fintu ifingatusoomesha, ukubulo’kuliisha neli ukunwinsha. (Ifisimpi 23:20; 2 AbaKolinto 7:1) Ukumfwila uku ukufunda kungatofwako ukulama bwino umweo wesu. Nangabe’fyo, tulalwala ne kucekula. Kani ni ise’nshila ya kutendulushiwilwamo yeyo tungasalululapo? Mu fyalo fimbi, kuli imiyanda ya mu cipatela ne miyanda ya cimuntu. Imitano iingi ilapokelela inkalata umu abakwabesu bepusha inshila sha kutendulushiwilwamo ishingi. Abengi balepusha ati: “Kani umuKlistu angasumina inshile’yi iya kutendulushiwilwamo?”

7. Ni kwiso’kufunda ukungatofwako ukusalululapo bwino inshila sha kutendulushiwilwamo?

⁷ Aba ku mutano neli abakulu ba mwi kelesha tabapeelwepo amakosa akusalulwilako bambi inshila ya kutendulushiwilwamo, nangaba ati umuKlistu abepusha ifyakucita. (AbaGalatya 6:5) Pano, abakulu ba mwi kelesha bangofwako umuKlistu uwaipusha ukusalululapo bwino ukupitila mu kumubuulako ifi baYawe balabiilepo. Ku cakubwenako, baLesa balitubuulile ukutalamukako ku milopa. (Ifyacitilwe 15:29) Uku ukufunda kulofwako abaKlistu ukwishiba ati tabelelwepo ukusumina ukubikwamo imilopa neli ifintu fine ifipange’milopa. Kwenka uku ukufunda kungofwako umuKlistu ukwishiba kani angasumina umuyanda uupangilwe ne tuntu utunini utufuma ku fintu fine ifipange’milopa. *  Kani ni kwisa kumbi ukufunda ukungatofwako ukusalululapo bwino inshila sha kutendulushiwilwamo?

8. Kani ukufunda ukuli pa AbaFilipoi 4:5 kungatofwako shani ukusalululapo bwino inshila ya kutendulushiwilwamo?

⁸ Pa Ifisimpi 14:15 palalabila ati: “Uwakutumpa alacetekela amashiwi onse; sombi umuntu ucenjele alaceta bwino ukwenda kwakwe.” Buno bukumo kuli amalwashi atakwetepo umuyanda. Popele, tulyelelwe ukucenjela pakweba ati tatupokele umuyanda woyo tatukwetepo ne bushininkisho bwa kweba’ti ungatuposha. Paulu alilembele ati: “Ukuteko’mutima kwenu nga kukeshibwe ku bantu bonse.” (AbaFilipoi 4:5) Ukuteeko’mutima kukatofwako ukubika akalango ku kupyungila baYawe pa mupunda wa kubika makosa akalango ku mweo wesu. Kani twabika makosa akalango ku mweo wesu, tungalukucita lukoso ifingatuwamina. (AbaFilipoi 2:4) Tuliishi ukweba’ti tekuti tubepo abawaminine pali ino mpindi. Popele, tulyelelwe ukubika pantangiile ukupyungila baYawe mu mweo wenu.—Pendeni AbaFilipoi 1:10.

9. Kani ukufunda ukuli pa AbaLoma 14:13, 19 kungatofwako shani ili tulukusalululapo ifikumine umweo wesu, kabili findo ifingafulunganya umutende wa mwi kelesha?

⁹ Kani umuKlistu ali ne mutimanteeka takapangilishapo bambi ukucita ifi alukubona ati fiweme. Mu calo cimo, abopeene baalukukoselesha abakwabesu ukulye’fyakulya ifi aba abopeene batemenwe. Bambi abakwabesu balilondele ifi bababuulile, pano bambi balikeene. Abakwabesu baalikalipile ili babwene ati ifi bababuulile tafilukupyungapo. Ukuba, aba abopeene baalikwete amakosa akusalululapo ukulye’fyakulya ifi batemenwe. Nangabe’fyo, kani cali lukoso bwino ukufulunganya umutende wa mwi kelesha pakuti pa fyakulya batemenwe? Akale mu Loma, abaKlistu balukulanguluka ifipusenepusene pa fyakulya na pa fitenje. Kani findo Paulu abafundile? Alilabiile ati: “Umuntu umbi aleba ati akasuba kambi kalicilile ubuleme na pa kabyakwe; umbi na ye alatutota tonse pamo. Abantu bonse nga beshibe bwino mu mitima yabo abene.” Popele, twilukupangilisha bambi ukucite’fintu ifi cimanga wabo talukubasuminishapo.—Pendeni AbaLoma 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Mba nindo twelelwe ukucindikila ifi bambi basalululapo ukucita? (Boneni icikope icili pe buula 13.)

¹⁰ Shimbi impindi, tekuti tumfwishepo umulandu umukwabesu asalulwilapo ukucite’fintu fimo. Kani findo tungacita? Tatwelelwepo ukumusololola neli ukumubuula ukwalula ifi alukulanguluka. Cipale alyelelwe ukusambisha bwino cimanga wakwe. (1 AbaKolinto 8:11, 12) Neli ni fwe twelelwe ukusambisha bwino cimanga wesu. Umuntu umo umo alyelelwe ukusalululapo inshila sha kutendulushiwilwamo ne fintu fimbi ifikumine umweo wakwe. Ili acite’fyo alyelelwe ne kusumina ifingafumamo.

11, 12. Kani Baibolo ilatofwako shani ukusalululapo bwino ifyakulisangalashishamo?

¹¹ BaYawe baalitulengele ne kufwaya kwa kulitemwesha ifyakulisangalashishamo. Solomoni alilabiile ati kuli ‘impindi ya kuseka’ ne ‘mpindi ya kushana.’ (Uwakutulisya 3:4) Nangabe’fyo, talipo ni fyonse ifyakulisangalashishamo ifiweme kabili ifingatofwako. Nakabili tatwelelwepo ukupoose’mpindi iikulu kuli fyo. Kani cimanga angatofwako shani ukulitemwesha ifyakulisangalashishamo ifyelelwe?

¹² Baibolo ilatucenjesha ukubulo’kucitako “ifyakucita ifya ku munefu.” Ne fi ifintu ni fifi: “Ubucende, ne bucencemeshi, ne fibipile, ne kukumbwo’kubipile, ne kupupe’fibumbwabumbwa, ne bufwiti, ne kufitilwa, ne lubo, ne kulitota, ne kukalipa, ne fya kwaluka, ne kutosha, ne kulekane’mipaka, ne fikani, ne kwipaya’bantu, ne kupendwa, ne bupupa, ne fya kube’fyo.” Paulu alilembele ati “abo abalukucite’fintu ifya kube’fyo teshi bakapyane Ubufumu bwa baLesa.” (AbaGalatya 5:19-21) Popele tulyelelwe ukulipusha ati: ‘Kani cimanga wanji alangofwako ukubulo’kusalululapo ifyakwangala ifilimo ulukansa, umusalululo, neli ukucimfyanya? Kani cimanga wanji alangofwako ukubulo’kutamba amafilimu aakoselesha ukucito’bucencemeshi, ukupendwa, ne bufwiti?’

13. Kani ukufunda ukuli pali 1 Timote 4:8 na pa Ifisimpi 13:20 kungatofwako shani ukulosha ku fyakulisangalashishamo?

¹³ Ukufunda kwa mu Baibolo kungatofwako ukulosha ku fyakulisangalashishamo. Ku cakubwenako, Baibolo ilalabila ati ‘ukukosho’mubili kulyelelwe panini.’ (1 Timote 4:8) Abantu abengi balabona ati ukukosho’mubili kuweme ku mweo wesu. Pano, cingaba shani kani tulukufwaya ukwangala ne babyesu? Kani bantu ba kuba shani tungangala nabo? Pa Ifisimpi 13:20 palalabila ati: “Koenda ne ba mano, eli ukaba ne mano; Sombi umubyabo abakutumpa e ukasomenwa pakuti pali fyefyo.” Kanshi, cicindeme ukupyungisha cimanga wesu uusambishiwe bwino na Baibolo ili tulukusalululapo ifyakulisangalashishamo.

14. Kani icisoolo cimo calilondele shani ukufunda ukuli pa AbaLoma 14:2-4?

¹⁴ Ba Christian na ba Daniela balikwete abana babili abanakashi. Ba Christian balilabiile ati: “Pa Mapempelo Acisoolo, twalisambilile pa fyakulisangalashishamo. Twalisuminanshenye ati ifyakulisangalashishamo fimbi fiweme eli fimbi tafiwemepo. Nakabili twalyambawile na pa bangelelwa ukwangala nabo. Umwana wesu umo alilabiile ati kani ku sukuulu kuli olide, Bamboni bambi abanice balacite’fintu ifi ye abona ati tafyelelwepo. Nakabili alilabiile ati alitatikilo’kufwaya ukucitako fyopele’fyo. Twalisambilile  ati bonse tulikwete cimanga uungatofwako ukusalululapo bwino ifyakulisangalashishamo ne bantu tungalukwangala nabo.”—Pendeni AbaLoma 14:2-4.

15. Kani Matayo 6:33 angatofwako shani ili tulukusalululapo ifyakulisangalashishamo?

¹⁵ Kani ni mpindi ya kuba shani mupoosa ku fyakulisangalashishamo? Kani mulatango’kuya mu kubungana, mu kutulisha, ne kulisambisha Baibolo, neli mulatango’kucita ifyakulisangalashishamo? Kani findo ificindeme makosa kuli mwebo? BaYesu baalilabiile ati: “Mutange mupensele ubufumu bwabo, ne kulungama kwabo; popele ifintu ifyo fyonse fikalundwapo pali mwebo.” (Matayo 6:33) Kani mulanuka ukufunda kwa baYesu ili mulukulanguluka pali fyefyo mukapyungishe’mpindi yenu?

16. Kani cimanga wesu uusambishiwe bwino angatulengesha shani ukulukutulisha?

¹⁶ Cimanga uusambishiwe bwino na Baibolo tatuciicilapo lukoso ku kucite’fibipile, sombi alatulengesha ne kucite’fiweme. Cimo pali fyefyo ifiweme kutulisha ku mang’anda onse eli na mu kwambaala lukoso. Fyopele’fyo efi na Paulu alukucita. Alilabiile ati: “Umulandu ulilemene pali nebo; pakuti nga nshilukutulisha Icebo Iciweme, nga ndukushamo’kwakuti.” (1 AbaKolinto 9:16) Kani tulukutenteka Paulu, tukakwata cimanga umuweme pakuti tukeshiba ati tulukucite’fiweme. Kabili kani tulukutulisha, tulaba icakubwenako iciweme icingabalengesha ukwishiba bucine. Paulu alilabiile ati: “Pa kuboneka kwa bucine tulukuliwamisha kuli bacimaŋga ba bantu bonse pa menso abaLesa.”—2 AbaKolinto 4:2.

17. Kani Mboni umo umwanice alilondele shani cimanga wakwe uusambishiwe bwino na Baibolo?

¹⁷ Ili Jacqueline aali ne myaka 16, alukusambilila biology pa sukuulu aali. Pano, abasambile balukusambilila pa busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso. Jacqueline alilabiile ati: “Cimanga taalukunsuminishapo ukwasukapo koti ni fyefyo nalukucita lyonse. Nshasumiinepo mu busambishi bwa kweba’ti ifintu fyalisangukile lukoso. Popele, naliile ku basambishi ne kubabuulishisha ifi nasumiinemo. Ku cakukankamika, balyumfwile ifi nalabiile kabili baalimpeele ne shuko lya kubuulishisha ku basambile bambi ifi nasumiinemo.” Jacqueline alisangalele pakuti alilondele cimanga wakwe uusambishiwe bwino na Baibolo. Kani cimanga wenu alamofweniko ukucite’fiweme?

18. Mba nindo twelelwe ukusambisha bwino cimanga wesu?

¹⁸ Ici tufwaisha makosa kulukulonda amafunde abaYawe mu mekalilo esu. Kabili cimanga wesu angatofwako ukucite’fyo. Kani tulukulisambisha Baibolo lyonse, ukwalakanya pali fyefyo tulukusambilila ne kufilonda, tukasambisha bwino cimanga wesu. Kabili iyi impese iifumine kuli baLesa ikatofwako ukulukwikala amekalilo abuKlistu!