Kani Mulakubona Ukuboko kwa BaLesa mu Mweo Wenu?
“Kukeshibikwa ati ukuboko kwa baYawe kuli ku bapyunjishi babo.”—YISAYA 66:14.
INYIMBO: 65, 26
1, 2. Findo bambi abantu balanguluka pali baLesa?
ABANTU abengi balalanguluka ati ifi bacita taficindemepo kuli baLesa. Balalanguluka ati baLesa tababiikako akalango ku fibacitikila. Ku cakubwenako, mu November 2013 kwali icipuupu icikulu makosa ku Philippines icaonawile imipunda iingi. Panuma, ba meya ba mwi tauni ilikulu balilabiile ati: “Icine pali uku baLesa baile.”
2 Bambi abantu balalanguluka ati baLesa tababonapo ifi bacita. (Yisaya 26:10, 11; 3 Yoane 11) Fyopele’fyo efi ne bantu bambi abaaliko mu nshiku shakwe Paulu balukulanguluka. Penka, Paulu kalabila ati: ‘Baalikene ukukulama ukubeshibisha baLesa.’ Aba abantu, baalukucite’fisendeme, bumbifi, ifibipile, kabili baali ne lunkumbwa.—AbaLoma 1:28, 29.
3. (a) Ni fisa fyakwipusha twelelwe ukulipusha? (b) Mu Baibolo, kani amashiwi akweba ati “ukuboko” kwa baLesa impindi ishingi alalosha kundo?
3 Nga pano fwebo? Fwebo tuliishi ati baYawe balabona fyonse lukoso ifi tucita. Pano, kani tulicetekele ati baYawe balitubiikileko akalango? Kani tulakubona ukuboko kwabo mu mweo wesu? Impindi ishingi, kani Baibolo yalabila pa “kuboko” kwa baLesa, ninshi ilukulabila pa makosa abo. Ku makosa abo eko baLesa bofwelako abapyungishi Ndutelonomi 26:8.) BaYesu balilabiile ati bambi abantu “bakababona baLesa.” (Matayo 5:8) Kani epo tuli pali baabo ababona baLesa? Kani tungababona shani? Nga tusambilileko ku fyakubwenako ifilabiilwepo mu Baibolo ifya baabo abakubwene ukuboko kwa baLesa mu mweo wabo na baabo abatabakubwenepo. Nakabili, twakusambilila na pali fyefyo ukucetekela kungatofwako ukukubona ukuboko kwa baLesa.
babo ne kukomeka abapate babo. (PendeniBAALIKEENE UKUBONA UKUBOKO KWA BALESA
4. Mba nindo abapate ba baIshilaeli bakaaniine ukubona ukuboko kwa baLesa?
4 Akale, abantu abengi baalikwete ishuko lya kubona ne kumfwa ifi baLesa baofweleko abaIshilaeli. BaYawe baalipyungishe ifimpelampela pa kulubula abantu babo mu Ijipiti ne kukomeka imfumu ishingi mu Calo Calailwe. (Josyua 9:3, 9, 10) Nangaba ati shimbi imfumu shalyumfwile ne kubonako ifi baYawe bapulwishe abantu babo, ‘shalibungene pamo mu kulwa nakwe Joshua ne baIshilaeli ne mutima umo.’ (Josyua 9:1, 2) Ili shalwile ne baIshilaeli, isho imfumu shali ne shuko lya kubona ukuboko kwa baLesa. Pakuti pa makosa abaYawe, “akasuba kakemakana, ne mwenshi nawo kaushala, ili taungalilwila pa tupondo twauko umukoka wa bantu.” (Josyua 10:13) Pano, baYawe baalilekele imitima ya bapate ba baIshilaeli ukuba ‘iikosele,’ pakweba ati balwishe abaIshilaeli. (Josyua 11:20) Abapate ba baIshilaeli baalikomekelwe ni pakuti balikeene ukusumina ati baYawe e baalukulwilako abantu babo.
5. Findo Imfumu Eyabi yakeene ukusumina?
5 Panuma, kwali Imfumu Eyabi iyali ni mbifi. Pa miku iingi, iyi imfumu yalikwete ishuko lya kubona ukuboko kwa baLesa. Elaija alibuulile Eyabi ati: “Tapakalukulipo neli cime neli ni mfula . . . sombi ni koti lishiwi lyanji.” (1 Imfumu 17:1) Ifi fyalicitilwe ku kuboko kwa baLesa, pano Eyabi alikeene ukusumine’fyo. Panuma, Elaija alitembeele kuli baYawe, kabili baYawe balimwasukile ukupitila mu kutumo’mulilo ukufuma kwiulu. Ifi na fyo Eyabi alifibwene. Nakabili, Elaija alibuulile Eyabi ati baYawe baali ne kushilisha icilala kabili ati imfula iikulu yali ne kuloka. (1 Imfumu 18:22-45) Eyabi alifibwene fyonse’fi ifimpelampela, pano alipitilishe ukukaana ati makosa abaYawe ao abwene. Findo ici cilukutubuulishisha? Tulyelelwe ukubiikako makosa akalango pakweba ati tubone ukuboko kwa baLesa mu mweo wesu.
BALIKUBWENE UKUBOKO KWA BAYAWE
6, 7. Findo abaGibyoni na Lakabi babwene?
6 AbaGibyoni baalipuseneko ku mikoka imbi iya bantu, pakuti bo balikubwene ukuboko kwa baLesa. Pa mupunda wa kulwisha abaIshilaeli, abaGibyoni baalisalulwilepo ukupango’mutende nabo. Mba nindo? Baalilabiile ati ni pakuti balyumfwile ifya kuli baYawe na fyonse lukoso ifi bacitile. (Josyua 9:3, 9, 10) Kanshi balilangishe ati baali ne mano pa kusumina ati baYawe e balukulwilako abaIshilaeli.
7 Lakabi na ye alikubwene ukuboko kwa baYawe. Uyu umwanakashi taalipo muIshilaeli, pano alyumfwile ifi baYawe bapulwishe abantu babo mu Ijipiti. Ili abaceteshi babili abaIshilaeli baile kuli ye, alibabuulile ati: “Ndiishi ati baYawe bamupeleni icalo.” Lakabi alicetekele ati baYawe bangamupulusha ye ne cisoolo cakwe. Alilangishe ati alicetekele baYawe nangaba ati aliishibile ati ukucite’fyo kwali ne kumuletela ifyakukatasha.—Josyua 2:9-13; 4:23, 24.
8. Findo ifilangisha ati abaIshilaeli bambi balikubwene ukuboko kwa baLesa?
8 Ukupusanako ne Mfumu Eyabi, bambi abaIshilaeli ababweneko ili umulilo waponene ukufuma kwiulu baalisumiine ati ni baLesa abaasukile itembelo lyakwe Elaija. Baalilabiile ati: “BaYawe e baLesa [ba cine]!” (1 Imfumu 18:39) Kuli bo, calibwenekele apaswetele ati makosa abaLesa ao babwene.
9. Tungabona shani baYawe ne kuboko kwabo muli bulelo?
9 Twasambilila pa fyakubwenako ifiweme ne AbaEfesa 1:18) Ici cilatulengesha ukufwaisho’kutenteka abapyungishi ba bucetekelo aba baLesa aba kale ne ba bukumo ababwene ifi baYawe bofweleko abantu babo. Pano, findo filangisha ati baLesa balofwako abantu na ino mpindi?
fibipile ifitofwako ukwishiba ifi caalula ‘ukubona baLesa’ neli ukubona ukuboko kwabo. Kani twaishiba bwino baYawe ne mibelo yabo, tulatatika ukubona ukuboko kwabo ne ‘menso aku mitima yesu.’ (IFILANGISHA ATI BALESA BALATOFWAKO NA INO MPINDI
10. Findo ifilangisha ati baYawe balipitilishe ukofwako abantu babo? (Boneni icikope icili pe buula 12.)
10 Kuli ifingi ifilangisha ati baYawe balipitilishe ukofwako abantu babo. Impindi ishingi, tulyumfwilepo ati kwali abatembeele kuli baLesa ati babofweko kabili baLesa balyasukile amatembelo abo. (Amasamo 53:2) Ku cakubwenako, ili ba Allan baalukutulisha pa nsumbu iinini mu Philippines, balikumenye umwanakashi uwatatikile ukulila. Ba Allan baalilabiile ati, “Ulucelo, uyu umwanakashi alitembeele kuli baYawe ati Bamboni bamufakashishe.” Ili aali umwanike, alukusambilila Baibolo na Bamboni sha BaYawe. Pano, ili aupilwe ne kukuukila pa nsumbu, alilekele ukusambilila Baibolo. BaYawe baalyasukile bwangu itembelo lyakwe ica kweba ati calimusangaleshe ukwakuti. Ne mwaka tawakumenepo, uyu umwanakashi alilituulile kuli baYawe.
11, 12. (a) Kani baYawe balukofwako shani abapyungishi babo ino mpindi? (b) Buulishisheni ifi baYawe baofweleko ba Amy.
11 Abengi abapyungishi ba baYawe balibwene ati baYawe baalibofweleko ukuleke’mibelo iibipile yeyo bakwete ili tabangaba Bamboni iili koti kupeepa fwaka, ukupyungishe’miyanda mu nshila iitayelelwepo, ne kuleko’kutamba ifya nsoni. Bambi balalabila ati balyeseshe ukuleke’yo imibelo pa lwabo, pano tabakonseshepo. Nangabe’fyo, ili balombele baYawe ati babofweko, baYawe balibapeele “ubukulu ubucilile ubwa makosa” kabili baalikonseshe ukuleke’mibelo iibipile.—2 AbaKolinto 4:7; Amasamo 37:23, 24.
Amasamo 44:25, 26; Yisaya 41:10, 13.
12 Nakabili, baYawe balofwako abapyungishi babo ukupitilisha ukulukubapyungila nangaba ne makatasho balukupitamo. Ifi e fyacitikile kuli ba Amy. Baalipeelwe umulimo wa kofwako ukwibaka Umulenda wa Bufumu ne ng’anda ya kwikalamo bamishonali pa nsumbu iili pa Cishiba ca Pacific. Amekalilo pali yiyi insumbu alipuseneko. Impindi ishingi, amalaiti ne menda fyalukuya kabili mu misebo mwalukuba amenda. Ba Amy baalukufunga abakwabo kabili baalukwikala lukoso mu cipinda icinini pa otelo. Kambi kasuba, baalilabiile mu bukali ku mukwabesu umwanakashi woyo balukupyunga na ye. Baalibombomene pakuti pali fifi bacitile. Ili babweleele mu cipinda baalukwikala ninshi amalaiti aya, balitembeele kuli baYawe ne kubalomba ati babofweko. Ili amalaiti abwelele, baalipendele ifyebo mu Akatambo ka Wakulama pa basangilweko kwi Sukuulu lya Gilyadi. Baalilabiile ati: “Nalyumfwile ati baYawe balukulabila na nebo. Ici calinkoseleshe ukupitilisha ukupyungo’mulimo napeelwe.”—13. Findo ifilangisha ati baYawe balyofweleko abantu babo ukulwilako umulimo wa kutulisha?
13 Nakabili, baYawe balyofweleko abantu babo ukulwila ne kukosha icebo iciweme. (AbaFilipoi 1:7) Ku cakubwenako, ili abekalikishi baeseshe ukuciicila umulimo wa kutulisha, twalitwele imilandu kwi solololo. Ukufuma mu mwaka wa 2000, tulicimfishe imilandu 268 mu calo conse mu masolololo aakulu. Kabili imilandu 24 pali yeyo 268 yali mwi solololo ilitwa ati European Court of Human Rights. Cilibwenekele apaswetele ati takulipo neli umo uungaciicila ukuboko kwa baLesa!—Yisaya 54:17; pendeni Yisaya 59:1.
14. Findo fimbi ifilangisha ati baLesa bali ne bantu babo?
14 Umulimo wa kutulishe’cebo iciweme mu calo conse ulalangisha ati baYawe balukofwako abantu babo. (Matayo 24:14; Ifyacitilwe 1:8) Ukwikatana ukuli pa bapyungishi ba baYawe aba mishobo iipusenepusene nako kulalangisha ati baYawe balukofwako abantu babo. Uku ukwikatana kulilibelele! Ne bantu abatabapempelapo baYawe balalabila ati: “Icine baLesa bali pakati pali mwebo.” (1 AbaKolinto 14:25) Fingi ifilangisha ati baLesa bali ne bantu babo. (Pendeni Yisaya 66:14.) Kani na mwebo efi mucetekele’fyo? Kani mulakubona ukuboko kwa baYawe mu mweo wenu?
KANI MULAKUBONA UKUBOKO KWA BALESA MU MWEO WENU?
15. Mba nindo shimbi impindi citukatashisha ukubona ukuboko kwa baYawe?
15 Shimbi impindi, tekuti tukubonepo ukuboko kwa baLesa mu mweo wesu. Mba nindo? Kani tuli ne makatasho aengi, tungalubako ifi baYawe batofweleko impindi ishingi. Ifi e fyacitikile kuli Elaija. Aali umukosele, pano ili Jesebeli alukufwayo’kumwipaya, Elaija alitiinine. Pa mpindi iyo, alilubileko ifi baYawe bamofweleko kunuma. Baibolo ilalabila ati Elaija alilombele ati afwe. (1 Imfumu 19:1-4) Ni bani abali ne kumofwako ne kumukosha? Ni baYawe lukoso e bali ne kumofwako!—1 Imfumu 19:14-18.
16. Tungababona shani baLesa ili tuli ne makatasho?
16 Jobo na ye alibikile makosa akalango ku makatasho akwete. Ici calimulengeshe ukubulo’kubone’fintu koti ni fyefyo baYawe balukufibona. (Jobo 42:3-6) Shimbi impindi, na fwebo tungafilwa ukubona baLesa pakuti pa makatasho tuli na o. Findo fingatofwako ukubona ifi baLesa batucitila? Tulyelelwe ukwalakanya pali fyefyo Baibolo ilabiilepo pa makatasho esu. Ukucite’fyo kukatofwako ukucetekela makosa baYawe, kabili na fwebo tukalabila ati: “Naliumfwile ifya kuli mwebo ku kumfwa kwa kutwi; sombi bukumo ilinso lyanji lyamuboneni.”
17, 18. (a) Mungakubona shani ukuboko kwa baYawe mu mweo wenu? (b) Shimikeni ifyacitikile ifilangisha ifi baLesa balukutofwako na ino mpindi.
17 Mungakubona shani ukuboko kwa baYawe mu mweo wenu? Nga tulabile pa fyakubwenako fisanu. Ica kutanga, cipale mungalabila ati baYawe balimofweleniko ukwishiba bucine. Ica bubili, cipale munganuka ili mwaile ku kubungana kwa buKlistu uku mwaumfwile ilyashi, ne kulabila ati, “Ifi e fyebo nalukupengela ukumfwa!” Ica butatu, cipale mwalibwene ifi baYawe baasukile amatembelo enu. Ica bufine, cipale mwalukufwaya ukupyungisha mu milimo ya baYawe kabili mwalibwene ifi bamofweleniko ukukonsha ifyo ifi mwalukufwaya. Ica bufisanu, cipale mwalilekele incito ni pakuti tamwalukukwatapo impindi iya kupyunge’milimo ya baYawe kabili mwalibwene ifi baYawe bakonseshe ukulaya kwabo ukwa kweba ati: “Teshi nkuleke neli kuleka konse, neli kukusha neli panini.” (AbaEbeya 13:5) Kani tuli na bucibusa ubukosele na baYawe eli tungakubwenesha ukuboko kwabo mu mweo wesu.
18 Ba Sarah aba ku Kenya, balilabiile ati: “Nalitembeele pa musambile uwalukuboneka koti taalukubikako akalango ku kusambilila Baibolo. Nalipwishe baYawe kani ningaleka ukusambilila na ye. Panuma ya kulabila lukoso ati ‘Ameni,’ foni yanji yalililile. Musambile e wantumiine ne kunjeba ati tuye fwense ku kubungana! Nalikankamene!” Kani tulukwesha ukubona ifi baLesa balukutucitila, tukabona ukuboko kwabo. Ba Rhonna aba ku Asia, balilabiile ati palapite’mpindi pakweba ati tutatiko’kubona ifi baYawe batofwako mu mweo wesu. Balilabiile ne kweba ati, “Ili mwacite’fyo, cikamusangalasheni ukwishiba ati baYawe balimubiikileniko akalango!”
19. Findo fimbi ifi twelelwe ukucita pakweba ati tulukubona baLesa?
19 BaYesu baalilabiile ati abo “abakababona baLesa” balyelelwe ukuba “abaswetele mu mitima.” (Matayo 5:8) Findo ico cilukwalula? Tulyelelwe ukulukulanguluka pa fintu ifiswetele ne kuleko’kucita ifibipile fyonse lukoso. (Pendeni 2 AbaKolinto 4:2.) Muli cicino iciputusha, twasambilila ati pakweba ati tulukubona baLesa, tulyelelwe ukulukukosha bucibusa bwesu nabo. Mu ciputusha icakonkapo, tukasambilila ifi ukucetekela kungatofwako ukubwenesha ukuboko kwa baYawe mu mweo wesu.