1. Findo Manoa acitile ili aishibile ati ali ne kukwata umwana?

MANOA ne mukashi wakwe baalishibile ati tekuti bakwatepo abana. Pano, kambi kasuba inkalamba ya baYawe yalibuulile umukashi wakwe Manoa ati aali ne kukwata umwana umwalalume. Ici cali cakukankamika! Ili Manoa bamubuulile ifi ku mukashi wakwe, alisangalele. Nangabe’fyo, alilangulukile makosa na pali fyefyo baYawe balukufwaya ye ukukusha umwana. Kani ye ne mukashi wakwe baali ne kofwako shani umwana wabo ukutemwa baYawe ne kubapyungila mu calo ca Ishilaeli umwafulile imbifi? Manoa alikombetele baYawe ati batume nakabili inkalamba yabo. Alilabiile ati: “Ndukumukombeteleni ati uyo muntu wa baLesa uyo mwatuma nga ese libili kuli fwebo, atusambishe ifyo ifi tungamucitila umwana ukafyalwa.”—Abasololwesi 13:1-8.

2. Findo mwelelwe ukusambisha abana benu, kabili mungacita shani ifyo? (Boneni akabokoshi akalukulabila ati “ Aba Mwelelwe Ukutanga Ukusambisha.”)

² Kani muli bafyashi, cipale mwaishiba ifi Manoa aumfwile. Na mwebo mulikwete umulimo wa kofwako abana benu ukwishiba baYawe ne kubatemwa. (Ifisimpi 1:8) Ili mulukucita amapempelo acisoolo, mungofwako abana benu ukusambilila pali baYawe na Baibolo. Ukuba, tamwelelwepo lukoso ukulukusambilila Baibolo ne bana benu umulungu  ne mulungu. (Pendeni Ndutelonomi 6:6-9.) Ni fisa fimbi ifi mungacita pa kofwako abana benu? Muli cicino iciputusha, twakwambaala pa cakubwenako ca baYesu. Nangaba’ti baYesu tabaakwetepo umwana, mungasambililako kuli fyefyo baalukusambisha abasambile babo. BaYesu balitemenwe abasambile babo kabili balilicefeshe. Nakabili balukukutuluka. Ici cilukwalula ati balukwishiba ifi abasambile babo balukumfwa ne fya kubofwako. Nga tubone ifi tungatenteka baYesu.

3. Findo fyaofweleko abasambile ukwishiba ati baYesu baalibatemenwe?

³ Impindi ne mpindi baYesu baalukubuula abasambile babo ati balibatemenwe. (Pendeni Yoane 15:9.) Nakabili, impindi ishingi baalukuba pamo ne basambile babo. (Mako 6:31, 32; Yoane 2:2; 21:12, 13) BaYesu tabaalipo lukoso abasambishi babo, sombi bali cibusa cabo. Ukwakubula ne kukanika, tungalabila ati abasambile babo balishibile ati baYesu baalibatemenwe. Findo mungasambililako kuli baYesu?

4. Kani mungalangisha shani abana benu ati mulibatemenwe? (Boneni icikope icili pe buula 8.)

⁴ Mulukubuula abana benu ati mulibatemenwe, kabili mulukubalangisha ati bacindeme. (Ifisimpi 4:3; Tito 2:4) Ba Samuel, abekala ku Australia, baalilabiile ati: “Ili naali umwanice, batata baalukumpendela ibuuku lya Amalyashi ya mu Baibolo lyonse ubushiku. Baalukwasuka ifyakwipusha fyanji, baalukumfukatila, kabili baalukumfyonta ili tabangaya mu kulaala. Ili naishibile ati mu cisoolo ca batata tabalukucitapo ifyakube’fi, nalikankamene! Pano, batata baalukwesha ukulangisha ati balintemenwe. Ici calilengeshe ati na nebo mbatemwe makosa, kabili kani ndi nabo nalukulyumfwa umukakulukile.” Na mwebo mulukofwako abana benu ukumfwa ifya kube’fyo pa kubabuulako ati “ndimutemenweni.” Mulukubafukatilako ne kubafyonta. Mulukwambaala nabo, ukuliila pamo, ne kwangalila pamo.

5, 6. (a) Findo baYesu baacitile pa kulangisha ati balitemenwe abasambile babo? (b) Kani mungacenjesha shani abana benu?

⁵ BaYesu balilabiile ati: “Bonse aba ntemenwe ndabakanya ne kubacenjesya.” * (Ukufisulula 3:19) Ku cakubwenako, impindi ishingi abasambile babo balukupikishanya pa waelelwe ukuba umukulu pali bo. BaYesu tabalubileko lukoso kuli fifi. Pa miku iingi bali abatekenye ili balukubafunda. Pano shonse impindi, baYesu baalukulangisha inkumbu, kabili baalukufwaya impindi iweme ne mupunda apa kufundila abasambile.

⁶ Ubutemwe mukwatiile abana benu e bumulengesheni ukulukubacenjesha. Shimbi impindi mulyelelwe lukoso ukubabuulishisha umulandu ukucitila fimo kuwamine neli kubipiile. Pano, findo mungacita kani abana tabalukumfwapo? (Ifisimpi 22:15) Sambilileniko kuli baYesu. Mu kutekanya, mulukucenjesha abana benu pa kulukubatangilila, ukubasambisha, ne kulukubalunjika. Salululeni impindi iweme ne mupunda uweme uwa kubafundilapo, kabili mulukuli ne nkumbu pa kubafunda. Ba Elaine, aba ku South Africa balaanuka ifi abafyashi babo baalukubacenjesha. Lyonse abafyashi babo balukubabuula ifi baelelwe ukucita. Balukubabuula ati ili babifya bakalukubacenjesha, kabili fyopele’fyo efi baalukucita. Ba Elaine baalilabiile ati: “Tabalukuncenjeshapo ili baafiitwa kabili lyonse balukumbuula umulandu bancenjesesha.” Pakuti pali fyefyo, ba Elaine baalishibile ati abafyashi babo balibatemenwe.

7, 8. (a) Findo abasambile ba baYesu baasambilileko ku matembelo abaYesu? (b) Kani amatembelo enu angofwako shani abana benu ukucetekela baLesa?

⁷ Ili baYesu baali apepi ukubekata ne kubepaya ku bapate babo, baalilombele baWishibo ati: “Aba, Tata, fyonse ifintu filiishibilwe ukucitwa kuli mwebo; mufumye kuli nebo inkomeci iyi!  Sombi tekoti kufwaya kwanji, koku; sombi kube koti kufwaya kwenu.” * (Mako 14:36) Alakanyeni lukoso ifi ukumfwa neli ukusambilila pe tembelo lya baYesu kwaofweleko abasambile babo. Baalishibile ati nangaba’ti baYesu baali abawaminine, baalukulomba baWishibo ukubofwako. Kuli ceco baalisambilileko ukweba’ti baalyelelwe ukulicefya ne kucetekela baYawe.

⁸ Kuli ifingi ifi abana benu bangasambilila ku matembelo enu. Fya cine ati tamutembelapo lukoso pakweba’ti musambishe abana benu. Pano ili balukumfwa mulukutembela, nabo balasambililako ati balyelelwe ukucetekela baYawe. Ili mulukutembela, mwilukulombapo lukoso ati baYawe bofweko abana benu, sombi ati na mwebo balukumofweniko. Ba Ana, abekala ku Brazil balilabiile ati: “Ili twalukupita mu makatasho, koti ni lyelyo bambuya wanji baalukulwala, abafyashi banji balukulomba baYawe ati babapeele amakosa pakweba’ti bapitilishe ukulukuli abakosele kabili babe ne mano aangabofwako ukulukusalululapo bwino. Na lyelyo ifintu fyakateshe makosa, baalukucetekela ati baYawe baali ne kubofwako. Ici calinsambishe ati na nebo ndyelelwe ukucetekela makosa muli baYawe.” Kani abana benu balukumumfweni mulukulomba baYawe ati bamupeeleni amakosa akutulisha kuli baabo mwikala nabo apepi neli aakumofweniko ukwambaala ne bakulu ba ncito ati bamusuminisheni ukuya kwi bungano, bakeshiba ati mulicetekele makosa baYawe, kabili nabo bakasambilila ukulukucita fyopele’fyo.

9. (a) Kani baYesu baalisambishe shani abasambile babo ukuba ne mibelo ya kulicefya ne kubulo’kulitemwa? (b) Kani ukuba ne mibelo ya kulicefya ne kubulo’kulitemwa kungofwako shani abana benu?

⁹ BaYesu baalisambishe abasambile babo ukulukulicefya ne kubulo’kulitemwa, kabili abene baalukulangisha iyi imibelo. (Pendeni Luku 22:27.) Abasambile babo baalibwene ati baYesu baalukulitemenwa ukupyungila baYawe ne kofwako bambi, kabili nabo balisambilile ukulukucita fyopele’fi. Kanshi na mwebo mungasambisha abana ukupitila muli fyefyo mucita. Ba Debbie,  abali ne bana babili baalilabiile ati: “Abalume banji bakulu ba mwi kelesha. Pano, nshalukumfwapo ububi pa mpindi yonse baalukuba ne bantu bambi. Nalishibile ati lyonse ili icisoolo cesu calukubapengela, baalukuba na fwebo.” (1 Timote 3:4, 5) Kani icakubwenako iciweme ica ba Debbie ne balume babo ba Pranas calyofweleko shani icisoolo cabo? Ba Pranas baalilabiile ati abana babo baalukulitemenwa ukupyungako imilimo pa mabungano. Abana babo baali abasangalele, baalipangile ifibusa ifiweme, kabili baalukufwaya ukuba pamo ne bakwabesu ne nkashi. Pali ino mpindi, bonse muli cici icisoolo balukupyungila baYawe mu mulimo wa mpindi shonse. Kani muli ne mibelo ya kubulo’kulitemwa kabili kani mulilicefeshe, abana benu nabo bakalukulitemenwa ukofwako bambi.

10. Kani baYesu baalilangishe shani ati baalukukutuluka ili abantu ba ku Galili baishile mu kubafwaya-fwaya?

¹⁰ BaYesu baalukukutuluka. Tabaalukubikapo lukoso akalango kuli fyefyo abantu baalukucita, sombi na ku mulandu baalukucitile’fyo ifintu. Baalukwishiba ifili mu mitima ya bantu. Ku cakubwenako, impindi imo abantu ukufuma ku Galili baalishile mu kubafwaya-fwaya. (Yoane 6:22-24) Baalishibile ati umulandu baishiile mu kubafwaya-fwaya, talipo ni mu kumfwa ku kusambisha kwabo, pano baalukufwaya ifyakulya. (Yoane 2:25) BaYesu baalishibile ifi aba abantu baalukumfwa. Mu kutekanya, baalilunjikile balya abantu ne kubabuulishisha umu baelelwe ukuwamyako.—Pendeni Yoane 6:25-27.

11. (a) Mungeshiba shani kani abana benu balitemenwe umulimo wa kutulisha? (b) Kani mungofwako shani abana benu ukulukulitemwesha umulimo wa kutulisha?

¹¹ Nangaba’ti tekuti mwishibepo ifili mu mitima ya bantu, na mwebo mungalukukutuluka. Ku cakubwenako, mungesha ukwishiba kani abana benu balitemenwe umulimo wa kutulisha. Mungalipusha ati, ‘Ili tulukutulisha, kani abana balafwaisha lukoso ati impindi ifike bwangu iya kutuushako ne kulyako neli ukunwako fimo?’ Kani mwabona ati bana benu tabatemenwepo makosa umulimo wa kutulisha, bofweniko ukulukulitemwesha ukupyunga uyu umulimo. Ili mulukutulisha, mulukubabuulako ukucita ifintu ifi bangakonsha. Ici cikabofwako ukubona ati nabo balukupyunga.

12. (a) Findo baYesu baacenjesheko abasambile babo? (b) Nindo baYesu bapeelele abasambile babo uku ukucenjesha?

¹² Kani findo fimbi ifilangisha ati baYesu baalukukutuluka? Baalishibile ati icintu cimo cingalengesha umuntu ukucito’kubifya ukukulu, kabili baalicenjeshe abasambile babo pali cici. Ku cakubwenako, abasambile baalishibile ati ukucita ubucencemeshi kubipile. Pano, baYesu baalibacenjeshe pa fingabalengesha ukucita ubucencemeshi. Baalilabiile ati: “Abantu bonse uwakutambo’mwanakashi ne kumukumbwa, uyo kale acita nakwe ubucende mu mutima wakwe. Popele kani ilinso lyobe ilya kulwine lilukukututwisha, ulilobolemo, ulipose.” (Matayo 5:27-29) Abasambile ba baYesu baalukwikala ne baLoma abaatemenwe makosa ukutamba ifyakwangala umwali ubucencemeshi ne ndabililo ishibipile. Popele, mu butemwe baYesu baalicenjeshe abasambile babo ukulitalamusha ku fintu ifili fyonse ifyali ne kubalengesha ukubifya.

13, 14. Kani mungofwako shani abana benu ukubulo’kusalulula ifya kulisangalashishamo ifibipile?

 ¹³ Mwe bafyashi, mungalukukutuluka pakweba’ti mofweko abana benu ukubulo’kucita ifintu ifingasoomesha baYawe. Ku cakubombomanika, shino nshiku kuli ifingi ifingalengesha ne bana abanini ukutamba ifya nsoni. Mulyelelwe ukubabuula abana benu ati tabelelwepo ukutamba ifya nsoni. Pano kuli na fimbi ifi mungacita pakweba’ti mubofweko ukubulo’kucite’fyo. Lipusheni ati: ‘Kani abana banji baliishi umulandu ukutambila ifya nsoni kubipiile? Cindo cingabalengesha ukucite’fyo? Kani ndacita ifintu ifingabalengesha ukulyumfwa abakakulukile ukumbuulako ifili fyonse, pakweba’ti na lyelyo baeshiwa ukutamba ifya nsoni bakambuuleko?’ Nangaba’ti abana banini, mungababuula ati: “Ili wabona ifintu pa Intaneti ifyakulengesha ukufwaisha ukwishibilapo na fimbi pa bucencemeshi, penka apo ulyelelwe ukwisa kuli nebo ne kumbuulako. Wilukumfwapo umwenso neli insoni isha kunjipusha. Nebo ndukufwaisha ukukofwako.”

¹⁴ Mulukusalulula bwino ifya kulisangalashishamo pakweba’ti mube icakubwenako iciweme ku bana benu. Ba Pranas, abo twacilabilapo, baalilabiile ati: “Abana balalonda makosa ifi mucita ukucila ifi mulabila.” Kani mulukusalulula bwino inyimbo sha kumfwa, amabuuku akupenda, ne mafilimu akutamba, mungofwako ne bana benu ukulukucita fyopele’fyo.—AbaLoma 2:21-24.

15, 16. (a) Nindo mungacetekela ati baYawe bakamofweniko ukusambisha abana benu? (b) Findo tukambaalapo mu ciputusha cakonkapo?

¹⁵ Findo fyacitikile ili Manoa alombele baYawe ati bamofweko ukuba umufyashi umuweme? Baibolo ilalabila ati: “BaLesa balikuticile ishiwi lyakwe Manoa.” (Abasololwesi 13:9) Mwe bafyashi, baYawe bakakutika ku matembelo enu na mwebo. Bakamofweniko ukusambisha abana benu. Nakabili, bakamofweniko ukulangisha ubutemwe, ukuba abalicefeshe, ne kulukukutuluka.

¹⁶ Fyenka filya baYawe bangamofweniko ukusambisha abana benu ili bali abanini, fyopele’fyo bangamofweniko na lyelyo abana benu baba abasankwa neli bamoye. Mu ciputusha cakonkapo, tukambaala pali fyefyo icakubwenako ca baYesu ica butemwe, ukulicefya, ne kukutuluka cingamofweniko ukusambisha abana benu abasankwa na bamoye ukupyungila baYawe.