1. (a) Kani ni wisa mulimo baYawe baapeele Adama? (b) Kani abantu ba baLesa balipyungishe shani impese ya mulaka babapeele?

UMULAKA ni mpese ukufuma kuli baYawe. Mwi bala lya Edeni, baLesa balipeele Adama umulimo wa wakupeela amashina ku finama fyonse. Adama alipeele ifinama fyonse amashina ayelelwe. (Ifyakutanga 2:19, 20) Ukufume’lyo, abantu ba baLesa balipyungishe iyi impese ku kulemya baYawe ne kubuulako bambi pali Bo. Nakabili, balipyungishe iyi impese pa kwalula Baibolo pakweba’ti abantu basambilile pali baYawe.

2. (a) Kani ni fisa fitatu ifi abaali muli Komiti ya New World Bible Translation balondele? (b) Findo twakwambaalapo muli cicino iciputusha?

² Kuli amaBaibolo aakuti ubwingi aalwilwe, pano ambi alungeme ukucila ambi. Pa kweba’ti balungike pa kwalula Baibolo, Komiti ya New World Bible Translation yalilondele ifintu fitatu: (1) Ukucindike’shina lya baLesa ne kulipyungisha koti ni fyefyo lyalukupyungishiwa pa fyalembelwepo Baibolo mu kutanga. (Pendeni Matayo 6:9.) (2) Ukwalule’shiwi limo limo apa caelelwa. Kani fyakatasha, balukwalula ukwelelwa ne filukulabilwapo. (3) Ukupyungisha amashiwi aapubilo’kupenda  ne kumfwa. * (Pendeni Neyamiya 8:8, 12.) Ne balukwalula Baibolo ya New World Translation mu milaka imbi ukucila pali 130 balilondele ifi ifintu fitatu. Muli cicino iciputusha, twakwambaala pali fyefyo balondele ifi fitatu ili baalukupituluka muli Baibolo ya New World Translation iya mu 2013 na fyefyo ilukwalulwa mu milaka imbi.

3, 4. (a) Kani ni kwisa tungasangana ifilembo fya Tetragrammaton? (b) Findo abalukwalula amaBaibolo aengi bacitile kwi shina lya baLesa?

³ Ishina lya baLesa lilalembwa ukupyungisha ifilembo fine ifi beta ati Tetragrammaton. Tulasangana ifilembo fya Tetragrammaton pa fyalembelwepo Baibolo akale mu ciEbeya ifili koti fyakupeta ifi basangile mu Cishiba Icifwile neli Icishiba ca Mucele. Nakabili, tungasangana ifi ifilembo na mu maBaibolo ya Septuagint aaciGiliki. Aya amaBaibolo yalipangilwe cipale imyaka 200 ili baYesu tabangafyalwa. Nakabili, eko yali na lyelyo papitile imyaka 100 ukufuma ili baYesu bafyelwe. Abantu abakuti ubwingi balasangalala ukubona ifi ishina lya baLesa lyapyungishiwe makosa pa fyalembelwepo Baibolo akale.

⁴ Ukwakubula ne kukanika, twabona ukweba’ti ishina lya baLesa lilyelelwe ukuba muli Baibolo. Nangabe’fyo, mu maBaibolo aengi tamulipo ishina lya baLesa. Ku cakubwenako, panuma ya imyaka ibili ukufuma apa Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya aya ciGriki aya Bwina Kristu yafumine, Baibolo iipitulukilwemo iya American Standard Version yalifumine. Muli yiyi Baibolo iyafumine mu 1952 tamwalipo mwali ishina lya baLesa nangaba’ti muyafumine mu 1901 emo lyali. Nindo? Abalukwalula iyi Baibolo balilabiile ati “tacalipo icicindeme” ukupyungisha ishina lya baLesa. AmaBaibolo aengi, aamu mulaka wa Cisungu ne milaka imbi alikweto’bukatasho buntu bumo.

5. Mba nindo cicindamine ukupyungisha ishina lya baLesa mu Baibolo?

⁵ Kani cicindeme ku bakwalula ukubika ishina lya baLesa muli Baibolo neli koku? Cicindeme mwane. BaYawe abene ba Baibolo, balafwaya abantu ukwishibe’shina lyabo. Uwakwalula umuweme alyelelwe  ukwishiba ifi abene be buuku balukufwaya, kabili alyelelwe ukwalula koti ni fyenka filya ifili mwi buuku. Amalembo aengi alalangisha ati ishina lya baLesa licindeme makosa kabili lilyelelwe ukulemiwa. (Ifyakufuma 3:15; Amasamo 83:18; 148:13; Yisaya 42:8; 43:10; Yoane 17:6, 26; Ifyacitilwe 15:14) Nakabili, baYawe balibuulile abalukulemba Baibolo ukupyungisha makosa ishina lyabo pa fyalembelwepo Baibolo akale.(Pendeni Esiceli 38:23.) Popele, kani abalukwalula Baibolo bafumyamo ishina lya baLesa, ninshi tabacindikilepo baYawe.

6. Nindo babikelemo ishina lya baLesa apali 6 muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iyafumine mu 2013?

⁶ Pali bubuno bukumo, cilibwenekele apatubile ati tulyelelwe ukupyungisha ishina lya baLesa. Popele, Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iyafumine mu 2013 muli ishina lya baLesa imiku 7,216. Ici cilukwalula ati muli yiyi Baibolo balibikilemo ishina lya baLesa na pambi apali 6. Apali 5 balibikilepo ishina lya baLesa ni pakuti lyalisangilwe mu fyakupeta fya mu Cishiba Icifwile ifi basangene bukumo. * Apali 5 ni pali 1 Samweli 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Apakulenga 6 ni pa Abasololwesi 19:18, balibikilepo ishina lya baLesa panuma ya kusalaala bwino pa fyalembelwepo Baibolo akale.

7, 8. Kani ishina lya baLesa lilaalule’ndo?

⁷ AbaKlistu bacine balabona ati cicindeme ukumfwisha umulolele ishina lya baLesa. Ishina lyabo lilaalula ati “Balafilenga Ukuba.” * Akale, amabuuku esu alukubuulishisha ishina lya baLesa ukupyungisha Ifyakufuma 3:14, apalabila ati “Ndi Babo Aba Ndi.” Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iyafumine mu 1984 yalibuulishishe ati baYawe balaba fyefyo balukufwaya pa kukonsho’kufwaya kwabo. * Nangabe’fyo, Baibolo iyafumine mu 2013 yalibuulishishe’ti: “Nangaba ati ishina lya baLesa lingaalula ifi, tacilukwalulapo ati  baLesa balaba lukoso ifi balukufwaya pa kukonsho’kufwaya kwabo. Ili ishina lilisankenemo na fyefyo balengo’kucitika ukulosha ku bulengeshi bwabo eli ne kukonsho’kufwaya kwabo.”

⁸ BaYawe balalengesha ubulengeshi bwabo ukuba ifi balukufwaya. Ku cakubwenako, baLesa balilengele Noa ukuba wakwibaka, Basaleli ukuba mfundi wa milimo, Gidyoni ukuba umushilikani, na Paulu ukuba mishonali. Icine, ifi ishina lya baLesa lyaalula ficindeme makosa ku bapyungishi babo. Ici calilengeshe Komiti ya New World Bible Translation ukubikamo ishina lya baLesa muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya.

9. Kani cindo cilengeshe ukwalwila Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu milaka imbi?

⁹ Mu maBaibolo aengi tamulipo ishina lya baLesa. Pa mupunda wa kupyungisha ishina lya baLesa, balapyungisha ishina lya buleme ilya kweba ati “baShikulu” neli ishina lya kalesa bapempela. Ici cili pa fyalengeshe Ibumba Ilitangilila ukubona ati kanshi cicindeme ku bantu aba mikoka iilekenelekene ukukwata Baibolo iicindika ishina lya baLesa. (Pendeni Malaci 3:16.) Pali ino mpindi, tulacindika ishina lya baLesa ukupitila mukulibika mu Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iyalwilwe mu milaka ukucila pali 130.

10, 11. Kani makatasho akuba shani aaliko ili balukukwalula Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu milaka imbi?

¹⁰ Kwali amakatasho aengi ili balukwalula Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu milaka imbi. Ku cakubwenako, Baibolo ya Cisungu yalipyungishe’shiwi lya ciEbeya ilya kweba’ti “Sheoli” pa Uwakutulisya 9:10 eli ne malembo ambi. Ili ishiwi emo lyali na mu maBaibolo ambi aamu Cisungu. Pano ili ishiwi talyapyungishiwepo mu milaka imbi ni pakuti abantu abengi abalabile’yi imilaka tabeshipo ili ishiwi lya ciEbeya. Nakabili, ili ishiwi talyalipo mu madikishonali abo, kabili bambi balukulanguluka ati Sheoli lishina lya mupunda umo. Pakuti pali fyefyo, abalukwalula Baibolo balibasuminishe ukwalula ishiwi lya mu ciEbeya ilya “Sheoli” ne shiwi lya ciGiliki ilya kweba’ti “Hadeshi” ati “Imanda.” Uku kwalula ukulungeme kabili ukupubilo’kumfwa.

¹¹ Ishiwi lya ciEbeya ne lya ciGiliki ilyaalula “umweo” nalyo likateshe ukwalula mu milaka imbi. Mu milake’yi, ishiwi ilyaalula “umweo” lilalosha ku mupashi neli ku cintu icifumamo kani umuntu afwa. Pa kuciicila ifi, abakwalula balibasuminishe ukwalule’li ishiwi ukwelelwa ne filukulabilwapo. Ifi ili ishiwi lyaalula filibuulishishiwe mu fyebo na fimbi ifya muli Baibolo ya New World Translation of the Holy Scriptures—With References. Mu maBaibolo balukwalula muli yiyi imilaka, ifyebo ifyalukubuulishisha amashiwi amu ciEbeya ne amu ciGiliki baalifibikile muli tumashiwi twa panshi pakweba’ti Baibolo ingaba iipubile ukupenda ne kumfwa.

12. Findo fimbi ifi baalwilemo muli Baibolo iyafumine mu 2013?

¹² Ifyakwipusha ifyalukufuma ku bakwaalula fyalilangishe amakatasho na ambi ao abantu bakwata. Popele, mu September 2007, Ibumba Ilitangilila lyalisuminishe ukupitulukamo muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iya mu mulaka wa Cisungu. Ili abakwabesu ba muli Komiti ya New World Translation baalukupituluka muli Baibolo balipitulukile na mu fyakwipusha  ifyakuti ubwingi ifyafumine ku balukwalula Baibolo. Apali amashiwi a Cisungu aakale balibikilepo aabukumo. Ici calilengeshe iyi Baibolo ukuba iipubilo’kupenda ne kumfwa. Nakabili, ifi balukwalula fyali ifilungeme. Imilaka imbi iyaalwilepo iyi Baibolo yalyofwelesheko ukwishiba amashiwi aakupyungisha mu mulaka wa Cisungu.—Ifisimpi 27:17.

13. Kani abengi balalyumfwa shani pali Baibolo iyafumine mu 2013?

¹³ Kani abengi balalyumfwa shani pali Baibolo ya Cisungu iya Amalembo ya Calo Cipya? Amaofeshi aakulu aaba Bamboni sha BaYawe aya ku Brooklyn, mu New York alipokelele inkalata ishakuti ubwingi ukufuma ku bakwabesu ne nkashi. Abengi balomfwa koti ni fyefyo umukwabesu umwanakashi aumfwile, uwalembele ati: “Baibolo ili koti citundu umuli amabwe aamakwebo apatali. Ukupenda amashiwi abaYawe ukupyungisha Baibolo iyafumine mu 2013, tungakupalanya ku kusalaala bwino ibwe lya makwebo apatali limo limo, ukubona utubeya tonse utwa lili ibwe iliweme, ilitubile bwino kabili iliboneka bwino. Amalembo aabuulishishiwe bwino mu mashiwi aapubile ukumfwa alindengeshe ukwishiba bwino baYawe. Cilaba koti baYawe balimfukatile eli balukumpendela amashiwi abo aweme ukwakuti.”

14, 15. Kani abengi balalyumfwa shani pali Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iyalwilwe mu mulaka wabo?

¹⁴ Ne bantu abalabila imilaka imbi balatoota pakuti pali fyefyo iyi Baibolo yalwilwe. Umucekulu uwa ku Sofia, mu Bulgaria, uwapokelele Baibolo mu mulaka wa ciBulgaria alilabiile ati: “Ndipendele Baibolo pa myaka iyakuti ubwingi. Pano nshinapendelepo Baibolo iipubile ukumfwa kabili iifika pa mutima koti ni yiyi.” Nakabili, umukwabesu umwanakashi uwa ku Albania alilembele ati: “Mame’fi cumfwanika bwino ukupende’yi Baibolo mu ciAlbania! Lishuko ilyakuti ubukulu ifi baYawe balabila na fwebo mu mulaka wesu!”

¹⁵ Mu fyalo ifyakuti ubwingi, amaBaibolo yakateshe ukushita eli kabili cikateshe ukuasangana. Ukupokelela iyi Baibolo lishuko ukwakuti! Lipoti ukufuma ku Rwanda yalilabiile ati: “Pa myaka iyakuti ubwingi, abantu baabo abakwabesu balukusambisha Baibolo tabalukukulapo mu fya baLesa ni pakuti taabakwetepo Baibolo. Tabakwetepo indalama sha kushita amaBaibolo aalwilwe ne bamapempelo ba mu calo cabo. Nakabili, shimbi impindi tabalukumfwishapo ifi balukupenda kabili ici calukubalengesha ukubulo’kukula mu fya baLesa.” Ili baalwile Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu mulaka wabo, icisoolo cimo umwali abana 4, balilabiile ati: “Tulukutoota makosa baYawe ne mupyungishi uucetekelwe kabili uwa mano pa kutupeelako iyi Baibolo. Tatwakwetepo indalama shakushitile’cisoolo conse amaBaibolo. Pano pali bubuno bukumo bonse mu cisoolo tulikwete amaBaibolo esu umo umo. Pa kulangisho’kutoota kuli baYawe, inshiku na nshiku tulapenda iyi Baibolo koti cisoolo.”

16, 17. (a) Findo ifi baYawe bafwaya ukulosha ku bantu babo? (b) Findo twelelwe ukufwaisho’kucita?

¹⁶ Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iipitulukilwemo ikaalulwa mu milaka na imbi. Satana alesha ne makosa onse ukuciicila uyu umulimo. Pano tuliishi ukweba’ti baYawe balafwaya abantu bonse ukulukukutika ili balukulabila kuli bo mu mulaka uupubiile ukumfwa. (Pendeni Yisaya 30:21.) Bukumo lukoso, “icalo ca panshi cikesula ukubeshiba baYawe, koti ni fyefyo ifi amenda aputa [esula] pa cishiba.”—Yisaya 11:9.

¹⁷ Popele, nga tulukupyungisha bwino impese shonse ishifumine kuli baYawe, ukubikako na yiyi Baibolo iicindika ishina lyabo. Inshiku na nshiku, mulukuleka baYawe ukulabila kuli mwebo ukupyungisha Amashiwi abo. Balomfwa amatembelo esu. Ukucite’fi kukatofwako ukwishiba bwino baYawe, kabili tukabatemwisha makosa.—Yoane 17:3.