1, 2. Tala ti bantu ba kwela babakiri misamu, ngano wuzololo tâ ti balembane makwela mawu?

MAKWELA mena kabu dia Yehova. Malendi tâ muntu nsayi. Kâ bô babansoni ba kwela mbo babâ na mpasi. Ntangu zakaka, bantu ba kwela mbo babanzaka ti misamu miawu ka miwa ko. Mpe mbo bamonaka ti tindiku tiawu ka tisiri’â ngolo ko.

² Ka tufweti’â yituku ko, tala ti ntangu zakaka misamu mia mpasi mimonekene mu makwela meto. Mpasi zo ka zita zolo tâ ko ti makwela meto ma talembane. Kwe na bantu ba kwela beri na misamu mia mpasi mu makwela mawu, kâ balenda mu vutu tunga tindiku tiawu mpe makwela mawu mayizi vutu bâ ngolo. Ngano bwe basa?

3, 4. Ntangu zakaka, ntia misamu milendi tula mu makwela?

³ Makwela mbo mavukasaka bantu bole ba swaswana, mu bima bi bazoloko, mu mbanzulu na mu nsalulu zawu. Ntangu zakaka mpe, bakala na mukento mbo batukaka mu mahata ma swaswana mpe mbo babâka na bikulu bia swaswana. Mu longoka mu tomo zabasana na mu tomo tibakula, bantu ba kwela bafweti sarila ngolo mpe bafweti bonga ntangu yayingi.

 ⁴ Ha manima ma mvula zazingi, bakala peleko mukento lendi kwizi kipa kwa misamu mia yandi beni. Tindiku tiawu mbo tikwizi wola. Ntangu zakaka, mbo bakwizi monaka ti muna muntu muntu weka nata luzingu lwandi buna bu kazololo. Ngano nti bilendi ba bakisa mu vutu tomo kurisa tindiku tiawu?

5. (a) Ngano nti bilendi bakisa Mukristo mu pusana kwe muntu wu kakwela? (b) Mu mabanza ma Bahebre 13:4, bwe tufweti bongelaka makwela?

⁵ Yehova malongi ma nguria ma mbote kahanaka kwe bantu ba kwela. Malongi mango malendi ku bakisa mu pusana kwe Yandi na kwe muntu wu wakwela. (Mikunga 25:4; Izaya 48:17, 18) Yehova tu telele ti: ‘Makwela mazitusu kwe babansoni.’ (Bahebre 13:4) Vula vula, mbo tuzitisaka bima bia ntalu. Ntiangu Yehova kazololo ti makwela  mabâ ntalu kwe beto. Tufweti ma kengerelaka mpe tufweti saka ngolo ngatu matatamana mu bâ mu nsayi.

6. Mu mabanza ma Matie 19:4-6, bwe Yehova kabongelaka makwela?

⁶ Yehova wakwelesa bantu ba ntete. Yezu, Mwana’andi watâ ti: ‘Ka lwatanga ko ti, tuka ha mbatukutulu, Nzambi mukento na bakala kayirika. Wavutu tâ mpe ti: “Ni mu bungu dio, bakala mbo kasisa tata na mama, mpe mbo kanamatana mukazi’andi ngatu ba bole babâ kwa nitu mosi?” Dieka bo, ka basiri’â bole ko, kâ beka kwa nitu mosi. Bia vukasa Nzambi, muntu ka hambasandi.’ (Matie 19:4-6) Tuka ha mbatukulu, kwe Yehova makwela mafweti vukasa bakala na mukento’andi luzingu lwawu lwalwansoni. Yehova wazolo ti bantu ba mu kanda dimosi babâ penepene mpe mu nsayi babansoni.

7. Bwe bakala na mukento balendi sa ngatu makwela mawu matomo bâ ngolo?

⁷ Lumbu ti, bantu ba kwela mbo babwabanaka na misamu mibakotesaka mu mfietokoso na mu mpasi za mpila na mpila. Ntangu zakaka, bu ba bwilaka mpasi za zinene, bakala na mukento mbo babanzaka ti makwela mawu ka mavutu’â toma ko. Mpe mbo bakotaka mu bunokena. Ngano nti bilendi ba bakisa? Bafweti bakula bwe Yehova kabongelaka makwela.​—1 Za 5:3.

8, 9. (a) Mu ntia ntangu tufweti sarilaka malongi ma Yehova mu musamu wutariri makwela? (b) Bwe tusongela ti makwela meto ntalu mena kwe beto?

⁸ Malongi ma tu hanaka Yehova, ni mu bungu dia bubote bweto kwa mabâka ntangu zazansoni. Ntiana bu tumweni wo, Yehova zololo ti ‘makwela mazitusu kwe babansoni.’ (Bahebre 13:4; Ekleziaste 5:4) Tufweti sarilaka malongi ma Yehova ni bu sa ti musamu wa mpasi wu  bâka ntangu zakaka. Ndandu kwa tubakila mo ntangu zazansoni.​—1 Bisi-Tesalonike 1:3; Bahebre 6:10.

⁹ Tala ti makwela meto ntalu mena kwe beto, ka tusa tima ko mpe ka tutâ musamu ko wukotesa makwela meto mu mpasi. Kâ mbo tusa miamiansoni mifwanakane mu yika tindiku tieto ngolo na muntu wu takwela. Ngano nti bilendi tu bakisa?

10, 11. (a) Ntia misamu mia mpasi tumonaka mu makwela makaka? (b) Mu bungu dia nti mpila yi tuzonzelaka kwe muntu wu takwela ye nguria mfunu?

¹⁰ Bakala peleko mukento wulendi mwisa muntu wu kakwela mpasi mu mpila zazingi. Tuzebi ti Bakristo ka bafweti’â batwa muntu wu bakwela ko, mpe ka bafweti’â batimuna nitu ya muntu wu bakwela ko. Kâ bantu bakwela balendi mwisasana mpasi mu nzonzolo. Misamu mi tutâka milendi bâ binwanunu. Mukento mosi watâ ti: “Bakala diani misamu kakuntesaka. Mbo kakuntelaka ti: ‘Nge dema dia mpamba kwa diena’ peleko: ‘Ka wena salu ko.’ Ka ndiena na mputa mu nitu ko, kâ misamu miandi mia nkabu mbo misisaka biwa mu mutima’ani.” Bakala dimosi di bavulu betolaka mpe di bavulu fingaka kwe mukento’andi ditele ti: “Ka ndendi’â nazonzela misamu mi kakuntesaka kwe bantu bakaka ko. Ka nilendaka ko mu mu zonzesa. Ntiangu nizingilaka ku salu, mu bungu ti bubote bwingi bwena kwe meno na bu nibâka ku nzo.” Lumbu ti, bantu mbo bavulu fingaka mpe mbo bavulu tesaka misamu misaka nguria mpasi.

¹¹ Bakala na mukento’andi bu batesasanaka misamu mia miangu, mbo mitulumunaka mputa za ku mutima zibongaka ntangu yayingi mu wasa. Yehova zololo ti bakala na mukento’andi batibongelaka mu mpila ya mbote.  Kâ ni bu sa ti kuta zaba ko, ntangu zakaka, lendi mwisa muntu wu wakwela mpasi. Kampe mbo banzaka ti nsayi yi bâka naku kwe muntu wu wakwela, kâ yandi, bwe kabongelaka wo? Ngano zololo wasoba, tala ti misamu mia nkabu tesaka kwe muntu wu wakwela?​—Bisi-Ngalate 5:15; tanga Bisi-Efeze 4:31.

12. Nti bilendi nata nsobolo mu tindiku tia bakala na Yehova peleko tia mukento na Yehova?

¹² Mpila yi zonzelaka kwe muntu wu wakwela, ha meso ma bantu peleko ha beno bole, nguria mfunu yena kwe Yehova. (Tanga 1 Piere 3:7.) Zaki 1:26 yitubamburi ti: “Tala ti muntu wubenzi ti tisambiri tia Nzambi tiena, kâ ka yalâka ludimi lwandi ko, mutima’andi kata huna, mpe nsambululu’andi ka yena salu ko.”​—NW.

13. Bwe muntu wulendi fwemesa muntu wu kakwela?

 ¹³ Bakala peleko mukento, wufweti tomo kipaka mio mi monaka muntu wu kakwela ku mutima mu misamu miakaka mpe. Mu tifwani, ngano muntu wu wakwela bwe kamona ku mutima tala ti batikiri mu yôkesaka ntangu yayingi na muntu wakaka? Kampe mu kwe samuna nandi peleko mu mu bakisa tasila bo. Kâ, ni bu sa ti, ka wena musamu wa mbi ko, ngano ka wufwemesa muntu wu wakwela ko? Mukristo mosi wa mukento tele ti: “Mpasi wukunsaka ku mutima, bu nimonaka bakala diani dita yôkesa ntangu yayingi na mpangi yakaka ya mukento, mpe bu katomo mu kipaka. Ntiana kwa yandi bongele tibuka tiani.”

14. (a) Ntia matielaka ma nguri me mu Mbatukulu 2:24? (b) Ngano nti tufweti tiyulaka?

¹⁴ Bu twe Bakristo, madema me neto kwe bibuti bieto na kwe mpangi za timvuka tieto. Kâ bu takwela, muntu wu takwela wayizi bâ nguria mfunu yôka bantu bakaka. Yehova watâ ti bakala difweti ‘namatana mukazi’andi.’ (Mbatukulu 2:24) Mio mi monaka muntu wu takwela ku mutima mifweti bâ nguria mfunu kwe beto. Tiyulaka: “Ngano mbo nihanaka kwe muntu wu nakwela ntangu ya fwanana na luzolo lwe nandi nsatu, mpe mbo nimukipaka mu mpila yifwanakane?”

15. Mu bungu dia nti Bakristo ba kwela bafweti lembo tomo kwizi bâka penepene na muntu wu balembolo bâ ba kwelana?

¹⁵ Tala ti tweka tomo bâ penepene na muntu wulembolo bâ bakala peleko mukento’eto, mbo wutulumuna misamu mu makwela meto. Tulendi kwizi batika mu namatana muntu wo mpe tulendi kurisa luzolo lweto mu yandi. (Matie 5:28) Luzolo lo lulendi kula mpe lulendi tu tuma mu yirika musamu wulembo zitisa makwela meto.

16. Ntia ntumunu Bibila dihanaka mu musamu wutariri makwela?

¹⁶ Bibila bu dimeni tâ ti: ‘Makwela mazitusu kwe babansoni,’  divutulu tâ ti: ‘Mfulu ya makwela ka yibândi mvindu, mu bungu ti Nzambi mbo kafundisa bantu basarilaka bunsuza, na basarilaka bunsuza mu makwela.’ (Bahebre 13:4) Ntelo ya “mfulu ya makwela” yizololo tâ vukasa kwa nitu kwa bakala na mukento’andi. (Bingana 5:18) Bwe tulendi zitisila diambu ditariri vukasa kwa nitu, mpe bwe tulembo dia vwezela?

17. (a) Ntia mabanza me na bantu bakaka mu musamu wutariri bunsuza mu makwela? (b) Ntia mabanza me na Bakristo mu musamu wutariri bunsuza mu makwela ?

¹⁷ Lumbu ti, bantu bakaka mbo babanzaka ti ka wena musamu wa mbi ko mu huna mulumi peleko mukazi’andi. Ka tulendi’â tabika mabanza mo matusobesa ko. Yehova tomono zabikisa ti, bantu basarilaka bunsuza mu makwela na bunsuza bwa mpila na mpila kayinaka. (Tanga Bisi-Rome 12:9; Bahebre 10:31; 12:29) Tala ti tuvukase nitu na muntu wu tulembolo bâ ba kwelana, makwela meto tuta vweza. Mbo tusongela ti ka tuzitisaka mitieno mia hana Yehova ko, mpe mbo tubebesa tindiku tieto na Yandi. Buna, ka tubatikandi mu sa tima tilendi tunata mu sa bunsuza mu makwela. Mu tifwani, ka tubâkandi na mabanza ma vukasa nitu na muntu wu talembo kwela.​—Yobe 31:1.

18. (a) Ntia tintwari tieri ha kati dia bunsuza mu makwela na sambila nzambi za bungungu? (b) Ntia mabanza me na Yehova mu musamu wutariri bunsuza mu makwela?

¹⁸ Mu ntangu ya Musiku wa Mose, bunsuza mu makwela disumu dia dinene dieri. Weri musamu wa nene ntiana kwa sambila nzambi za bungungu. Mbo beri hondaka bantu bô beri sarilaka bunsuza mu makwela na bô beri sambilaka nzambi za bungungu. (Levitike 20:2, 10) Ntia tintwari tieri ha kati dia bunsuza mu makwela na sambila kwa nzambi za bungungu? Tala ti mosi wa bala ba Israele wayizi sambila nzambi za bungungu, ka  keti’â zitisa kani diandi dia bâ wa kwikama kwe Yehova ko. Tala ti wayizi sa bunsuza mu makwela, ka keti’â zitisa kani diandi dia bâ wa kwikama kwe muntu wu kakwela ko. (Ndukulu 19:5, 6; Lubambu 5:9; tanga Malaki 2:14.) Ntiangu, mu ntangu ya ntama, kwe Yehova bunsuza mu makwela dieri disumu dia dinene.

19. Nti bilendi tu bakisa mu bonga nzengolo ya lembo sa bunsuza mu makwela?

¹⁹ Mbo mu ntangu yi? Ka tasala mu Musiku wa Mose ko, kâ mabanza me na Yehova mu musamu wutariri bunsuza mu makwela ka masobele’â ko. Mu bungu ti ka tusa sambila nzambi za bungungu ko, kani ka bwe ka tuhuna mpe muntu wu takwela ko. (Mikunga 51:1, 4; Bisi-Kolose 3:5) Tala ti, ka twena ba kwikama ko, ka tuzitisa makwela meto ko mpe ka tuzitisa Nzambi’eto Yehova ko.​—Tala note ya 26.

20. Ntia nsobolo tumona mu makwela meto tala ti tusariri ndwenga?

²⁰ Bwe lendi sa ngatu makwela maku matomo bâ ngolo? Zu dia Nzambi ditele ti: “Nzo mbo yitunguku mu nzila ya ndwenga, mpe mu nzila ya ndwenga za swasikisa basikamasaka yo.” (Bingana 24:3) Nzo yilendi bâ tiozi mpe ya mpamba, peleko yilendi bâ tiya, ya toma mpe ya mbote. Mpila mosi mpe na makwela. Muntu wusarilaka ndwenga mbo wusa mina mifwanane mu nata tidzunu tia mutima, mbote na nsayi kwe muntu wu kakwela na kwe yandi beni.

21. Bwe luzabu lwa Bibila lulendi sa ti makwela matomo bâ ngolo?

²¹ Bibila bu dita zonzela nzo yo, divutulu yika ti: “Mu nzila ya luzabu chambre zandi zifulukila mu bima bia ntalu bia mpila zazansoni na bia mbote.” (Bingana 24:4) Mio mi talongoka mu Zu dia Nzambi milendi tomesa makwela maku. (Bisi-Rome 12:2; Bisi-Filipe 1:9) Bu tangaka  Bibila na mikanda mieto na muntu wu wakwela, mu tintwari banzakeno bwe lusarila mio mi luta longoka. Dingeno mpila zi lusongasana luzolo na buzitu bweno. Dingeno mpe mpila zi lusongasana mbote mpe zi lutomo kipasana. Lombaka kwe Yehova kakubakisa mu kurisa bifu bisaka ti makwela maku matomo bâ ngolo mpe bisaka ti muntu wu wakwela watomo vutu ku zolo.​—Bingana 15:16, 17; 1 Piere 1:7.

22. Mu bungu dia nti tufweti zolo, tufweti zitisa mpe tufweti hana muntu wu takwela nsangu?

²² Tufweti sa mio miamiansoni mifwanakane mu zolo, mu zitisa, mpe mu hana muntu wu takwela nsangu. Buna, makwela meto mbo matomo bâ ngolo mpe mbo tubâ penepene na muntu wu takwela. Mpe wuyôkele mfunu, mbo tutâ Yehova nsayi.​—Mikunga 147:11; Bisi-Rome 12:10.