1-3. (a) Mu bungu dia nti mama yizoloko ti mwana’andi wabâ wa tsema? (b) Mu bungu dia nti Yehova kazololo ti bisari biandi biabâ na bunkete?

BANZA’ETI: mama yimosi yitomono zolo mwana’andi wa bakala mpe tamukubika ngatu kenda ku lukolo. Ni bu kata tomo mu taluzula mu zaba tala ti mwana wuyebele mpe binkuti biandi bia tsema biena. Bunkete bo mfunu bwena mu bungu dia tikolela tia mwana mpe mbo busongelaka ti bibuti biandi yandi bitomo kipaka.

 ² Mpila mosi mpe, Yehova Tata’eto zololo ti tabâka ba tsema mpe ba verela. (Mikunga 18:26) Tala ti ni bo kazololo, ni mu bungu dia mbote ya beto beni. Bu tubâka na bunkete, ni Yandi tukembelaka.​—Ezekiele 36:22; tanga 1 Piere 2:12.

³ Ngano “bâ na bunkete” ni nti? Ntia mbote bunkete butunatinaka? Timoko ti mbo tihana mvutu mu biyuvu bio. Bu tukwe tia taluzuri, kampe mbo tumona nsobolo zi tulendi sa.

4, 5. (a) Mu bungu dia nti tufweti bâka na bunkete? (b) Bivangu nti bitulongesaka mu mpila yi mwinaka Yehova bunkete na kondo kwa mvindu?

⁴ Ntete, tufweti bâka na bunkete mu bungu ti tuzololo tabâ “bilandi bia tifwani tia Nzambi.” (Bisi-Efeze 5:1, NW) Mpe mbo tulongokaka mu bâ na bunkete mu tifwani tia Yehova Yandi beni.​—Levitike 11:44, 45.

⁵ Bivangu mbo bitulongesaka mpila yi mwinaka Yehova bunkete na kondo kwa mvindu. Yehova wakubika bima bivulu karilaka, ntiana mvula na mwini, bitsemesaka mwela na mamba. (Yeremi 10:12) Banza’eti musamu ewu: Mutoto wulendi sukuka mu mpila zazingi, ni bu sa ti bantu babebesa wo. Mu tifwani, Yehova wasala mikrobe, mi bamonaka kwa mu microscope. Mikrobe miakaka milendi sobesa bima bia mvindu bie na poison mu bima bia bibote. Wa nzitukulu wena! Bantu ba sianse mpe, mbo basarilaka mikrobe mu telamana bima bibebesaka mutoto.​—Bisi-Rome 1:20.

6, 7. Hana tifwani tita songela ti Musiku wa Mose mbo weri tumaka bisari bia Nzambi biabâ na bunkete.

⁶ Musiku wa hana Yehova kwe Mose mbo wutusongelaka mpe ti bunkete mfunu bwena. Mu tifwani,  ngatu Yehova katambula nsambululu’awu, bala ba Israele bafweti bâ na bunkete. Mu lumbu tia zibika masumu, mfumu nganga-Nzambi wafweti yebela mbala zole. (Levitike 16:4, 23, 24) Mpe nganga-Nzambi zakaka zafweti sukula moko na malu, ntete zahana mikayulu. (Ndukulu 30:17-21; 2 Ntangu 4:6) Mu misamu miakaka, muntu bu waketi kolamana misiku mia bunkete, bafweti mu honda.​—Levitike 15:31; Lutangu 19:17-20.

⁷ Musiku mbo wutulongesaka misamu miamingi mitariri mitieno mia Yehova. (Malaki 3:6) Musiku wa Mose mbo weri songelaka ti bisari bia Nzambi biafweti bâ na bunkete. Mitieno mia Yehova ka miasoba ko. Lumbu ti, Yehova zololo ti bisari biandi biabâ na bunkete.​—Zaki 1:27.

8. Mu ntia misamu tufweti bâka na bunkete?

⁸ Kwe Yehova, bâ na bunkete, ka wena ko kwa bâ wa tsema mpe bâ na binkuti na nzo ya tsema. Bunkete luzingu lweto lwalwansoni butarilaka. Mbo butarilaka nsambululu’eto, mbelo’eto na mabanza meto. Mu bâ wa verela ha meso ma Yehova, tufweti bâ na bunkete mu luzingu lweto lwalwansoni.

9, 10. Bwe nsambululu’eto yilendi bela ya verela?

⁹ Nsambululu ya verela. Ka tufweti’â tabâka tintwari na mabundu ma bungungu ko. Bala ba Israele bu beri bangamba ku Babilone, bantu beri bazungirilaka, nzambi za bungungu beri sambilaka mpe bunsuza beri sarilaka mu nsambululu’awu. Izaya wabikula ti bala ba Israele mbo baketi kâla ku hata diawu, Israele, mpe mbo baketi karisa nsambululu ya verela. Yehova  wabatela ti: “Dukeno muna, ka lusimbandi na kani tima tia mvindu! Dukeno ha kati diandi, mpe tatamaneno mu bâ ba verela.” Nsambululu’awu kwe Yehova ka yafweti’â vukana na ndongosolo mpe na nsalulu za mabundu ma bungungu ma Babilone ko.​—Izaya 52:11.

¹⁰ Lumbu ti mpe, Bakristo ba matieleka mabundu ma bungungu balosaka. (Tanga 1 Bisi-Korente 10:21.) Mu nza ya mukaka, nkwikulu, bikulu peleko nsalulu zazingi zitukaka mu ndongosolo za mabundu ma bungungu. Mu tifwani, mu nsi zazingi, bantu mbo babanzaka ti bu tufwaka tima tie kô, mu kati dieto, tilembo fwaka. Nsalulu zazingi zasikama mu nkwikulu zo. (Ekleziaste 9:5, 6, 10) Bakristo ka bafweti’â za sarilaka ko. Bantu ba kanda dieto balendi tu sa tiya ngatu talanda nsalulu zo. Kâ, mu bungu ti tuzololo tabâ ba verela ha meso ma Yehova, ka tufweti’â tatambula mu landa zo ko.​—Bisalu 5:29.

11. Bwe tulendi bela na ndiatulu ya verela?

¹¹ Ndiatulu ya verela. Mu bâ ba verela ha meso ma Yehova, tufweti losa bunsuza. (Tanga Bisi-Efeze 5:5.) Mu Bibila, Yehova tu telele ‘tadiokeno bunsuza.’ Vutulu tu tela ti, bô basarilaka bunsuza, mpe balembo sobaka mabanza ‘ka babiarila Timfumu tia Nzambi ko.’​—1 Bisi-Korente 6:9, 10, 18, NW; tala note ya 22.

12, 13. Mu bungu dia nti mabanza meto mafweti bâka ma verela?

¹² Mbanzulu za verela. Vula vula misamu mi tubanzaka ni mio tuyirikaka. (Matie 5:28; 15:18, 19) Mbanzulu za verela mbo zitutuma tabâ na nsalulu za verela. Wa matieleka, mu bungu ti ka twena bantu ba lunga ko, ntangu zakaka mbo tubâka na mabanza ma mbi. Kâ, tufweti sarilaka ngolo mu losa mabanza mo  bu matuturilaka. Tala kâni, mutima’eto ka wubâ wa verela ko. Tulendi kwizi batika mu yirika misamu mi tuvulu kwe banzi. Tufweti fulusa mutima’eto mu mabanza ma verela. (Tanga Bisi-Filipe 4:8.) Ntiangu tukalaka nsaka ze na miangu na ze na bunsuza. Mbo tusarilaka mayela bu tusolaka bima bi tutangaka, bi tutalaka na bimoko bieto.​—Mikunga 19:8, 9.

¹³ Mu tatamana mu bâ mu luzolo lwa Nzambi, nsambululu’eto, ndiatulu’eto na mabanza meto mafweti bâ ma verela. Kâ kwe Yehova, mfunu wena tabâka ba tsema.

14. Mu bungu dia nti we mfunu mu bâ ba tsema?

¹⁴ Nitu’eto na bima bieto biamana bâ bia tsema, beto beni na bantu bakaka, mbo tubaka mbote zazingi. Mbo tumona bubote, mpe bantu bakaka mbo badinga mu bâ tintwari na beto. Kâ, tufweti bâka ba tsema mu bungu dia musamu wakaka wa mfunu: bu tubâka ba tsema, Yehova tukembelaka. Banza’eti: Wamana mona mwana wuvulu bâka mvindu, lendi bâ na mabanza ma mbi mu bibuti biandi. Mu mpila yo mpe, tala ti ka tutikipaka ko, mpe tala ti mvindu ye neto, bantu mbo babâ na mabanza ma mbi mu Yehova. Paulo watâ ti: “Ka tuhanaka na kani muntu mosi ko nzila ya tâ kuba, ngatu salu tieto balembo tia tsâla; kâ mu mpila zazansoni, mbo tusongelaka ti beto bisari bia Nzambi.”​—2 Bisi-Korente 6:3, 4, NW.

15, 16. Nti tulendi sa mu bâ ba tsema?

¹⁵ Nitu’eto na binkuti bieto. Tufweti sarilaka ngolo bilumbu bibiansoni mu bâka ba tsema. Mu tifwani, mbo tuyebelaka ntangu zazansoni, tala ti bulendi  bâ bilumbu biabiansoni. Mbo tusukulaka moko mu savon na mamba, nsungula ntete talamba peleko ntete tadia. Mbo tusukulaka mpe moko bu tutukaka ku kabine peleko bu tumana simbaka tima tia mvindu. Tulendi banza ti ka wena mfunu ko mu sukulaka moko. Kâ, nguria mfunu wena ngatu mikrobe na bimbevo ka biyalanganandi. Sukula kwa moko kulendi vukisa luzingu lweto. Tala ti ka twena na kabine ya bulu ko peleko yi batsamunaka mamba, tulendi dinga mpila zakaka za mbote mu losa mvindu. Bala ba Israele ka beri’â na kabine zi batsamunaka mamba ko. Ntiangu beri zikaka mvindu’awu mala na nzo zawu mpe mala na mikelo miawu.​—Lubambu 23:12, 13.

¹⁶ Binkuti bieto ka bifweti’â biabâ kwa ntalu yayingi ko peleko ka bifweti’â biabâ kwa nsangu ko. Kâ,  bifweti bâka bia tsema mpe bia sungama. (Tanga 1 Timote 2:9, 10.) Tuzololo ti, ntangu zazansoni, mpila yi tumonekenaka yakembesaka Yehova.​—Tite 2:10.

17. Mu bungu dia nti nzo’eto na bima bieto bifweti bâka bia tsema?

¹⁷ Nzo’eto na bima bieto. Kuma ni kuma ku tubâ, mbo tubâka na nzo za tsema. Mbo tukipaka kaminio’eto, moto’eto peleko velo’eto, nsungula tala ti ni bio tusarilaka mu kwenda ku tukutakanu peleko mu kwe samuna. Mfunu wena mu bungu ti bu tusamunaka, luzingu lwa ku Paradi tuzonzelaka kwe bantu. (Like 23:43; Nzabukusu 11:18) Nzo’eto, lupangu lweto na bima bieto bu bibâka bia tsema, mbo tusongelaka ti kubama tuta kubama mu bâ mu nza ya môna, ku bâ bima biabiansoni bia tsema.

18. Mu bungu dia nti tuzoloko ti nzo’eto ya nsambululu yabâka ya tsema?

¹⁸ Nzo ya nsambululu’eto. Mbo tusongelaka ti bunkete mfunu bwena kwe beto bu tukipaka nzo zeto za nsambululu ni yibâ Nzo ya Timfumu peleko kuma ku tusilaka tukutakanu twa tunene. Vula vula, muntu bu wukwizaka mu mbala ya ntete ku Nzo ya Timfumu, tima ti ka vulu monaka tia ntete ni bunkete. Bunkete bo, mbo bukembesaka Yehova. Bantu babansoni ba timvuka balendi sala mu kipaka Nzo ya Timfumu.​—2 Ntangu 34:10.

19. Ngano nti tufweti losa?

¹⁹ Bibila ka dituhanaka lutangu lwa misiku lwa bifu bia mbi bi tufweti losa ko. Kâ mbo dituhanaka mitieno mitubakisaka mu bakula mabanza ma Yehova mu nsalulu zo. Yehova ka zololo’â ko ti bisari biandi  bianwaka fumu, malavu mamingi peleko bima bia ngolo. Tala ti ndiku za Yehova twena, mbo tulosaka nsalulu zo. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti buzitu bwabwingi bwe neto mu bungu dia kabu dia luzingu. Bifu bio bia mbi, bilendi kulu tu honda, bilendi tu tâ bimbevo mpe bilendi mwisa bantu batuzungirilaka mpasi. Bantu babingi bayêlaka mu bika bifu bio ngatu babâ na tikolela tia mbote. Kâ mu bungu ti tuzololo tabâ ndiku za Yehova, mbo tubikaka bifu bio mu bungu dia luzolo lweto mu Nzambi. Mukento mosi watâ ti: “Na lubakusu lwa Yehova natsemese luzingu lwani, nabikiri bifu biani bia mbi . . . Ka naketi’â lenda ko mu ngolo zani.” Tataluzula mitieno 5 milendi bakisa muntu mu bika tifu tia mbi.

20, 21. Ntia bifu bia mbi Yehova kazololo talosa?

²⁰ “Mu bungu ti makani ni mo me neto, mpangi za luzolo, tatitsemeseno mu bima biabiansoni bibebesaka nitu na mpeve, ngatu tabâ na busantu bwa lunga bu tukwe tini Nzambi.” (2 Bisi-Korente 7:1, NW) Yehova ka zololo’â ko tabâ na bifu bia mbi bilendi bebesa mabanza meto peleko nitu’eto.

²¹ Mu 2 Bisi-Korente 6:17, 18, Yehova tu telele mu bungu dia nti tufweti titsemesa “mu bima bibebesaka.” Tu telele ti: “Ka luvutuandi simba tima tia mvindu.” Mpe kanisini ti: “Mbo nilubwana . . . mbo nibâ tata’eno, mpe beno mbo lubâ bala bani ba babakala na ba bakento.” (NW) Yehova mbo katuzolo ntiana tata dizoloko bala bandi, tala ti tulosele bima bilendi tu bebesa ha meso mandi.

22-25. Ntia mitieno mia Bibila milendi tu bakisa mu losa bifu bia mbi?

²² “Fweti zolo Yehova Nzambi’aku mu mutima’aku  wawansoni, mu tilundi tiaku tiatiansoni na mu mabanza maku mamansoni.” (Matie 22:37, NW) Yo ni ntumunu yiyôkele mfunu. (Matie 22:38) Wufwanane ti luzolo lweto mu Yehova lwabâ lwa mukaka peleko lwa lunga. Kâ, ngano tulendi tâ ti luzolo lweto mu Yandi lwa lunga lwena, tala ti misamu milendi kulu tu honda peleko mibebesaka ntongwa zeto tuyirikaka? Tufweti sa miamiansoni mi tulenda mu zitisa luzingu lu katuhana.

²³ Yehova ‘hanaka kwe babansoni luzingu na mwela na biabiansoni.’ (Bisalu 17:24, 25) Tala ti ndiku’aku ku kabiriri tima tia nguria tia toma, ngano mbo losa tio peleko mbo bula tio? Luzingu kabu dia toma diena dia tu hana Yehova. Kabu diango dia tutomo zoloko. Tuzololo tasarila luzingu lweto mu mpila yikembesaka Nzambi.​—Mikunga 36:9.

²⁴ ‘Yenda zolo mpwana’aku, mpila mosi nge beni.’ (Matie 22:39) Bifu bieto bia mbi mpasi bitumwisaka. Mbo bimwisaka mpe bantu batuzungirilaka mpasi, vula vula bantu ba tuzoloko bwabwingi. Mu tifwani, muntu wubâka nzo mosi na muntu wunwaka fumu, wulendi baka timbevo tia ngolo mu bungu dia mwisi wa fumu. Bu tubikaka bifu bieto bia mbi, mbo tusongelaka kwe bantu batuzungirilaka ti bawu tuzololo.​—1 Za 4:20, 21.

²⁵ “Tatamana mu ba bambula ti balemvokelaka mpe batumamanaka guvernema na bamfumu.” (Tite 3:1) Mu nsi zazingi, misiku mia nsi mbo miyiminaka mu bâ na bima bia ngolo na mu nwa bio. Mu bungu ti Yehova mbo katutumaka mu zitisa guvernema, mbo tuzitisaka misiku mia nsi.​—Bisi-Rome 13:1.

26. (a) Nti tufweti sa ngatu Yehova katambula nsambululu’eto? (b) Mu bungu dia nti tuzoloko tasarilaka ngolo mu bâ ba tsema mpe ba verela?

 ²⁶ Kampe mbo tubakulaka ti mu bâ ndiku za Nzambi, tufweti sa nsobolo. Buna, tasa nsobolo zango bwawu bu. Musamu wa mpasi wena mu bika bifu bia mbi, kâ tulendi lenda! Yehova tu kanisini ti mbo katubakisa. Tu telele ti: “Meno ni Yehova, Nzambi’aku, yikulongesaka mu bungu dia mbote’aku, wô ku twarisaka mu nzila yi fweti landa.” (Izaya 48:17) Tabâ na lukwikulu ti, bu tusarilaka ngolo mu bâ ba tsema mpe ba verela, Nzambi tukembelaka.