1-3. (a) Ngano Bingana 13:20 nti yita tu longesa? (b) Mu bungu dia nti tufweti solela ndiku zeto na ndwenga?

NGANO weka mona bwe mwana bebe wutarilaka bibuti biandi? Ntete kabatika mu zonza, mbo kasimba misamu miamiansoni mi kawâka mpe mi kamonaka kwe bibuti biandi. Bu kakwe kuri, mbo kabatika mu landa tifwani tia bibuti biandi ni bu sa ti ka tawawaya ko. Ka wena wa nzenza ko ti bantu ba kula babâ na mbanzulu, babâ mpe na ndiatulu za bantu ba bayôkesaka na bo ntangu yayingi.

² Bingana 13:20 yitele ti: “Wô kwe yende na bantu be na ndwenga mbo kabâ muntu we na ndwenga.” Mu verse yi, “kwenda na” muntu wuzololo tâ “sola mu yôkesa ntangu na” muntu. Kwenda na muntu, ka wutele’â ko ti wabâ kwa nandi tintwari. Muntu mosi we na mayela ma misamu mia Bibila watâ ti: kwenda na muntu, wuzololo tâ mpe zolo muntu wango, mpe bâ nandi penepene. Bantu ba tuvulu landaka bifu ni bô ba tuvulu yôkesaka na bo ntangu, nsungula bô batusaka tindiku.

³ Ndiku zeto zilendi sobesa mbanzulu zeto mu mpila ya mbote peleko ya mbi. Bingana 13:20 yivutulu yika:  “Kâ, wô saka tindiku na bizoba, mbo kabwabana na misamu.” Mu zu dia Hebre, ntelo yi babangula mu “sa tindiku,” ntangu zakaka yizololo tâ “yôkesa ntangu na” muntu peleko “bâ ndiku ya” muntu. (Bingana 22:24) Tala ti ndiku zeto Nzambi zizoloko, mbo zitutindisa mu bâ ba kwikama kwe Nzambi. Tatala ka ntia mpila bantu Yehova kasaka na bo tindiku, ngatu tazaba ka bwe tusolela ndiku zeto na ndwenga.

4. (a) Mu bungu dia nti we musamu wa nsayi mu bâ ndiku ya Nzambi? (b) Mu bungu dia nti Yehova katâ Abrahame “ndiku’ani”?

⁴ Yehova, Mfumu ya tomo Zangama ya nza, tu heni bweso bwa bâ ndiku zandi. Ntia mpila nsayi! Yehova ka solaka muntu ni muntu ko wabâ ndiku’andi. Muntu wu kasolaka mu bâ ndiku’andi, ni wô wumuzoloko mpe wumusilaka timinu. Banza’eti Abrahame. Yandi wa kubama wabâ mu yirika misamu miaminsoni mieri mu tumaka Nzambi. Mu luzingu lwandi lwalwansoni, Abrahame wabâ wa kwikama mpe watumama kwe Nzambi. Yandi wa kubama wabâ mpe mu hana mwana’andi Izake mu mukayulu. Abrahame wabâ na lukwikulu ti ‘Nzambi weri na lenda dia mu vumbula kwe ba fwa.’ (Bahebre 11:17-19; Mbatukulu 22:1, 2, 9-13) Mu bungu ti Abrahame wabâ wa kwikama mpe watumama, Yehova wamutâ “ndiku’ani.”​—Izaya 41:8; Zaki 2:21-23.

5. Ngano bwe Yehova kabongelaka bantu be ba kwikama kwe Yandi?

⁵ Ndiku za Yehova ntalu zena ha meso mandi. Musamu wuyôkele mfunu kwe bawu, ni mu tatamana mu bâ ba kwikama kwe Yehova. (Tanga 2 Samwele 22:26.)  Ndiku za Yehova mbo zibâka za kwikama mpe mbo zitumamaka kwe Yandi, mu bungu ti Yandi bazololo. Bibila ditele ti Nzambi “ndiku ya mutima ya bantu ba sungama” yena, mpe ya bô batumamaka kwe Yandi. (Bingana 3:32) Yehova zololo mpe ndiku zandi zabâ bantu ba ntalu ba katikisi! Mbo kabatikisaka mu “nzo’andi”: mbo kabatelaka bamukundaka mpe bamusambilaka ntangu zazansoni.​—Mikunga 15:1-5.

6. Bwe tulendi songela ti Yezu tuzoloko?

⁶ Yezu watâ ti: ‘Tala ti muntu me kazololo, zu diani dia kakelaka, Tata’ani mpe mbo kamuzolo.’ (Za 14:23) Ntiangu, mu bâ ndiku ya Yehova, tufweti zoloko Yezu mpe tufweti sarilaka mio mi katulombaka. Mu tifwani, mbo tutumamaka mu ntumunu ya tu hana Yezu yitariri samuna kwa nsangu za mbote, na ya bakisaka bantu babâ milongoki. (Matie 28:19, 20; Za 14:15, 21) Mu bungu ti Yezu tuzoloko, ‘mbo tutomo landaka ntambi zandi.’ (1 Piere 2:21) Yehova nsayi yi bâka nandi bu kamonaka ti, ngolo zeto tusarilaka mu landa tifwani tia Mwana’andi mu nzonzolo na mu ndiatulu’eto.

7. Mu bungu dia nti ndiku zeto zifweti bâ mpe ndiku za Yehova?

⁷ Ndiku za Yehova mbo zibâka za kwikama, mpe mbo zitumamaka kwe Yandi. Zizololo mpe Mwana’andi. Ngano mbo tusolaka ndiku zeto ha kati dia ndiku za Yehova? Tala ti ndiku zaku tifwani tia Yezu zilandaka, mpe nsangu za mbote za Timfumu tia Nzambi zisamunaka na luhemo, zilendi ku bakisa mu soba na mu tatamana mu bâ wa kwikama kwe Yehova.

8. Ngano nti zoloko mu tindiku tia Naomi na Rite?

⁸ Bibila mbo dizonzelaka bindiku biabingi. Mu  tifwani, Rite ndiku ya buko bwandi (nguri ya bakala diandi) yeri, Naomi. Bakento bo, batuka ku nsi za swaswana mpe beri na nsalulu za swaswana. Naomi wayôka Rite mu mvula. Kâ, bayizi bâ bandiku mu bungu ti ba bole bazolo Yehova. Rite wabâ na Naomi, mu ntangu Naomi kazolo kaduka ku nsi ya Moabe mu kâla ku nsi ya Israele. Rite watâ kwe Naomi: ‘Kanda diaku mbo dibâ kanda diani, mpe Nzambi’aku, mbo yibâ Nzambi’ani.’ (Rite 1:14, 16) Rite nsayi yayingi ya bâ nandi kwe Naomi. Mu ntangu yi batula ku Israele, Rite wasala bwabwingi mu kipa ndiku’andi. Naomi watomo zolo Rite mpe wamuhana malongi ma mbote. Rite walanda malongi ma Naomi, mpe ba bole bayizi baka tusakumunu.​—Rite 3:6.

9. Nti monaka bia nditukulu mu tindiku tia Davide na Yonatane?

⁹ Davide na Yonatane, bawu mpe nkatika ndiku zeri. Ba bole babâ ba kwikama kwe Yehova. Yonatane weri yaya dia Davide dia mvula 30, ni yandi waketi kwizi bâ mutinu wa Israele. (1 Samwele 17:33; 2 Samwele 5:4) Kâ mu ntangu Yonatane yi kazaba ti Yehova wasola Davide mu bâ mutinu, ka sa timbanda ko, ka dinga ko mpe mu bonga tibuka tia Davide. Kâ, Yonatane wasa miamiansoni mu bakisa Davide. Mu tifwani, mu ntangu Davide yi keri mu mpasi, Yonatane wamubakisa mu tomo bâ na lukwikulu mu Yehova. Yonatane waketi hombesa luzingu lwandi mu bungu dia Davide. (1 Samwele 23:16, 17) Davide ndiku ya kwikama yeri, wakanisina mu kipa kanda dia Yonatane, mpe walungisa kani diandi ha manima ma lufwa lwa ndiku’andi.​—1 Samwele 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samwele 9:1-7.

10. Ngano tifwani tia ntwenia za zitatu za Bahebre nti tita ku longesa mu musamu wutariri tindiku?

 ¹⁰ Siadrake, Mesiake na Abede-Nego, zeri ntwenia zitatu za Bahebre zi basa bwila mu ntangu yi beri bala ba fioti. Ntwenia zo ndiku zeri. Mu bungu ti mala babâ na makanda mawu, tindisa beri titindisaka mu tatamana mu bâ ba kwikama kwe Yehova. Ha manima, bu bayizi kula, timinu tiawu tiayizi kota mu ntontolo. Ngano bwe? Mutinu Nebukadenezare wabahana ntumunu ya sambila titeki tia ore. Siadrake, Mesiake na Abede-Nego bakala mu sambila titeki tio. Bayizi tâ kwe mutinu ti: ‘Ka tusarila nzambi zaku ko, mpe ka tusambila titeki tia ore ko.’ Ndiku zo za zitatu zatatamana mu bâ ba kwikama kwe Nzambi.​—Daniele 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. Bwe tuzabiri ti Paulo na Timote zeri nkatika ndiku?

¹¹ Mu ntangu ntumwa Paulo yi kabwabana na ntwenia mosi yeri na nkumbu Timote, Paulo wamona ti ntwenia yo wazolo Yehova mpe wazolo mpangi zandi. Ntiangu kamulongesa mu bakisa bimvuka. (Bisalu 16:1-8; 17:10-14) Timote wayirika misamu miamingi mu bungu dia bimvuka, ntiangu Paulo katâ ti: ‘Salu tia ngolo kasariri nani ngatu nsangu za mbote zenda ku matu.’ Paulo wazaba ti Timote mbo kaketi tomo “belokela lwaka” mpangi zandi. Bu beri tihanaka mu salu tia ngolo mu bungu dia Yehova, Paulo na Timote bayizi tomo bâ nkatika ndiku.​—Bisi-Filipe 2:20-22; 1 Bisi-Korente 4:17.

12, 13. (a) Mu bungu dia nti tufweti saka mayela bu tusolaka ndiku zeto, ni ha bâ ha kati dia mpangi zeto? (b) Mu bungu dia nti ntumwa Paulo kahana ndwengosolo ye mu 1 Bisi-Korente 15:33?

¹² Tulendi longoka misamu miamingi mitariri  mpangi zeto, mpe tulendi titindisaka beto na beto mu tatamana mu bâ ba kwikama kwe Nzambi. (Tanga Bisi-Rome 1:11, 12.) Kâ, ha kati dia mpangi zeto mpe tufweti saka mayela bu tusolaka ndiku. Timvuka tia Bakristo tia mbote tiena. Mu kati dia timvuka tio mwe na Bakristo batuka ku nsi za swaswana mpe be na nsalulu za swaswana. Bakaka ba môna bena mu kati dia timvuka, bakaka mpe tuka ntama basarilaka Yehova. Ntiana kwa mbutu, mu yela yo ntangu yayingi yifwanakane, beto mpe tindiku tieto na Yehova mu kula tio ntangu yayingi  yifwanakane. Tufweti zolosono, tufweti bâka na luvivululu mpe tufweti solaka ndiku zeto na ndwenga.​—Bisi-Rome 14:1; 15:1; Bahebre 5:12–6:3.

¹³ Ntangu zakaka, musamu wa wunene wulendi yôka mu timvuka. Tufweti sa nkatika mayela. Mu tifwani: mpangi yiyirikaka misamu mi lembo tumaka Bibila, peleko muntu wukwe zonzele bubi bwa bantu. Nsalulu zo mbo zimwisa timvuka mpasi. Ka tufweti’â tayituku ko, tala ti misamu mia mpila yo mituriri, mu bungu ti mu mbandu ya Bakristo ba ntete, misamu mia mpila yo miamieri yôkaka mu kati dia timvuka. Ntiangu ntumwa Paulo kalwengesa Bakristo ba ku Korente ti: “Ka luhunakanandi. Bindiku bia mbi bifu bia bibote bibebesaka.” (1 Bisi-Korente 15:12, 33, NW) Paulo watâ mpe kwe Timote ti wafweti sa mayela mu solaka ndiku zandi. Beto mpe ni bo tufweti sarilaka.​—Tanga 2 Timote 2:20-22.

14. Nsololo yi tusaka ya bandiku, bwe yilendi sobesela tindiku tieto na Yehova?

¹⁴ Tufweti kengerelaka tindiku tieto na Yehova, mu bungu ti tio ni tima tie neto tiyôkele ntalu. Ntiangu tulembo zoloko mu sa tindiku na muntu wulendi bebesa timinu tieto peleko tindiku tieto na Yehova. Tala ti tuvwikiri nsana mu mamba ma mvindu, ngano bu tudukisa yo, mbo yibâ ya tsema? Kâni! Mpila mosi mpe, tala ti ndiku zeto misamu mia mbi ziyirikaka, ka tulendi’â tabanza ko ti mbo tuyirika misamu mia mbote. Tufweti saka mayela bu tusolaka ndiku zeto.​—1 Bisi-Korente 5:6; 2 Bisi-Tesalonike 3:6, 7, 14.

15. Ngano nti fweti sa mu bâ na ndiku mu timvuka?

¹⁵ Mu timvuka mbo mona bntu batomo zoloko Yehova. Lulendi tomo bâ bandiku. (Mikunga 133:1)  Kudingandi kwa mu sa tindiku na bantu balwe mvula zimosi peleko ba lwatuka hata dimosi. Bambukaka ti: Yonatane wayôka Davide mu mvula zazingi, mpe Rite nkatika mwana weri kwe Naomi. Tuzololo mu landa malongi ma Bibila matâka ti: ‘Beno mpe, tomoeno zibula mitima mieno.’ (2 Bisi-Korente 6:13; tanga 1 Piere 2:17.) Bu kwe landi tifwani tia Yehova, bantu bakaka mbo badinga mu sa tindiku naku.

16, 17. Muntu bu wutumwisaka mpasi mu timvuka, ngano nti tufweti lembo sa?

¹⁶ Bantu ba kanda dimosi, ka babâka na timuntu timosi ko, ka babâka na mabanza mamosi ko, ka babâka mpe na nsalulu zimosi ko. Ni nsinsa kwa mpe mu timvuka. Luswaswanu lo, mbo lutomesaka luzingu, mpe mbo lutulongesaka mu zabasana. Kâ ntangu zakaka luswaswanu lo, mbo lutumingasaka. Tulendi bâ mu nkesi na mpangi zeto, mpe tulendi fwema.​—Bingana 12:18.

¹⁷ Ngano tufweti bika misamu mio miatunôkesa peleko miatunata mu dioka timvuka? Kâni. Mu ntangu muntu yi katumwisaka mpasi, ka tufweti’â tadioka timvuka ko. Ka Yehova ko ku mwisini mpasi. Ni Yehova watuhana luzingu mpe na bima biabiansoni. Wufwanakane tamuzolo mpe tabâ ba kwikama kwe Yandi. (Nzabukusu 4:11) Timvuka kabu diena dia Yehova ditubakisaka mu tatamana mu bâ na timinu tia ngolo. (Bahebre 13:17) Ka tufweti’â tayambirika kabu dio ko mu bungu ti muntu wutumwisini mpasi.​—Tanga Mikunga 119:165.

18. (a) Ngano nti bitubakisa mu tomo wisanaka na mpangi zeto? (b) Mu bungu dia nti tufweti lemvokelaka bampwana’eto?

 ¹⁸ Mpangi zeto za tuzololo, mpe tuzololo tatomo wisanaka nawu. Yehova ka lombaka kwe mpangi zeto ko babâ ba lunga, beto mpe ka tufweti’â ba lombaka babâ ba lunga ko. (Bingana 17:9; 1 Piere 4:8) Beto bansoni mbi ya tuyirikaka. Luzolo mbo lutubakisa mu tatamana mu ‘tilemvokelaka beto na beto.’ (Bisi-Kolose 3:13) Mpe luzolo mbo lusa ti talembo kurisa musamu wubele wa fioti. Wa matieleka, muntu bu wutuyirikaka mbi, ka tukulu’â wa zimbakanaka ko. Ka mpasi’â ko mu mu bakilaka nkesi, mpe mu mu kangila mbunzu. Mbo tubâ mu tiari mpe mbo tukwe be mu nkesi. Kâ, bu tulemvokelaka muntu wutumwisini mpasi, mbo tukwizi bâ mu tidzunu. Timvuka mbo tikwizi tatamana mu bâ na bumosi, mpe wuyôkele mfunu, mbo tukwizi tatamana mu bâ na tindiku tia mbote na Yehova.​—Matie 6:14, 15; Like 17:3, 4; Bisi-Rome 14:19.

19. Ntia ntangu tufweti lembo vutu bâ ndiku ya muntu wa timvuka?

¹⁹ Banza’eti, kanda die na bumosi mpe na luzolo: muna muntu muntu mu kanda dio, mbo kasarilaka miamiansoni mu tâ bampwana’andi nsayi. Kâ lumbu timosi, muntu wumosi wa mu kanda dio wukolamane. Bampwana’andi bayelele mu mu bakisa, kâ kariri lubakusu lwawu. Muntu wo wulendi bonga nzengolo ya duka mu nzo ya kanda, peleko mfumu-kanda mbo kamulomba kaduka. Musamu wa mpila yo wulendi yôka mpe mu timvuka. Muntu wulendi sola mu tatamana mu yirika misamu milembo tâka Yehova nsayi, mpe mibebesaka timvuka. Muntu bu  wukalaka lubakusu lu bamuhanaka, mbo kasongelaka mu nsalulu zandi ti ka zololo’â ko kabâ mu timvuka. Lendi bonga nzengolo ya katuka mu timvuka, peleko bafweti mu katula mu timvuka. Bibila mbo ditutelaka ti ka tufweti’â “sa tindiku” na muntu wa mpila yo ko. (Tanga 1 Bisi-Korente 5:11-13; 2 Za 9-11) Wulendi bâ musamu wa mpasi, tala ti muntu wa kanda dieto peleko ndiku bakaturi mu timvuka. Kâ, kwikama kweto kwe Yehova kufweti yôka kwikama kweto kwe muntu ni muntu.​—Tala note ya 8.

20, 21. (a) Mu bungu dia nti katula muntu mu timvuka yena mpila ya luzolo? (b) Mu bungu dia nti we musamu wa mfunu mu solaka ndiku zeto na ndwenga?

²⁰ Katula muntu mu timvuka, mpila yena Yehova yi kasongelaka luzolo. Mpila yo, mbo yikengerela timvuka mu bungu dia bantu balembo tumamaka mu mitieno mia tu hana Yehova. (1 Bisi-Korente 5:7; Bahebre 12:15, 16) Mpila yo mpe mbo yituhanaka bweso bwa songela luzolo lweto mu nkumbu ya santu ya Yehova, mu mitieno miandi, na mu Yehova Yandi beni. (1 Piere 1:15, 16) Kâ, yena mpe mpila ya songela luzolo lweto kwe muntu wu bakaturi mu timvuka. Mpila yo mbo yimubakisa mu bakula ti, misamu mi kayirikiri mia mbi miena mpe mbo yimutindisa kasoba ndiatulu. Bantu babîngi ba bakatula mu timvuka, bavutu kâla kwe Yehova, mpe batomo ba bwana mu mpila ya mbote.​—Bahebre 12:11.

²¹ Ndiku zeto mbo zitusobesaka mu mpila zazansoni. Musamu wa mfunu wena mu zaba sola ndiku zeto. Tala ti tuzololo ndiku zo Yehova zi kazoloko, mbo tubâ ha kati dia bantu batubakisa mu bâ ba kwikama ntangu zazansoni kwe Yehova.