Paul: Nsayi yayingi yeri neto! Mu novembre 1985, mu mupepe tweri mu kwenda ku Libéria nsi ye ku Afrique de l’Ouest mu batika tisalu tieto tia misionere. mupepe’eto wa kangama ku Sénégal. Anne têle: “Heure 1 kwa ya sâla mu tula ku Libéria.” Ha manima tayizi wâ: “Bô bata kwenda ku Libéria bakôka mu mupepe. mupepe ka wulendi’â wenda kûna ko mu bungu ti coup d’État basiri kûna.” Tayizi yôkesa bilumbu 10 na misionere za ku Sénégal, nsangu za ku Libéria tweri bakaka zeri tâka ti bantu babingi beri hondaka, guvernema ka yeri’â hanaka nzila kwe bantu ko baduka mu balabala tala ti kâni mbo baketi bahonda.

Anne: Beto bantu bena basaka keba. Mu bungu ti tûka buleke bwani bakunzabila mu nkumbu ya Annie we na bunkuta. Ntangu zakaka nguri’â bunkuta bu bâka nani mu sabuka nzila! Kâ nzengolo tabonga mu kwenda ku mbuka yi batutambika.

Paul: Anne na meno ku ouest ya Angleterre tabutukila, kâ titini tia kilometre 8 tieri tu kabaka. Bibuti biani na nguri ya Anne mbo beri tu tindisaka mu bâ mipasuri-nzila. Tayizi batika tisalu tio beto bole buna kwa bu tamanisa ku lycée. Nsayi yayingi yeri nawu bu tahana luzingu lweto mu tisalu tia ntangu zazansoni. Mu ntangu yi nayizi bâ na mvula 19, nayizi baka bweso bwa kwenda ku Betele, mpe Anne wayizi kundanda ha manima ma makwela meto mu 1982.

Anne: Betele ya tweri zoloko, kâ mbo tweri tomo zoloko mu kwe sala ku mbuka yeri dinganaka lubakusu lwalwingi. Ku Betele tayizi sala na mpangi zeri misionere, mpe tifwani tiawu na misamu mi babwabana na mio miatutindisa mu kwizi bâ bamisionere. Tûka mvula tatu, nkokela zazansoni Yehova tweri sambilaka mu bungu dia kani dio dia kwizi bâ bamisionere. Mu 1985 tayizi bâ na nsayi mu bungu ti batutikisa ku lukolo lwa Galade mu sa 79^e classe! Ha manima ma lukolo lo batutambika ku Libéria ku Afrique de l’Ouest.

Paul: Tayizi baka mupepe wa ntete weri kwendaka ku Libéria. Bantu kûna nkatika bunkuta bweri nawu, mpe ka beri’â bahanaka nzila ko mu duka ku nzo zawu mu heure zakaka za nkokela. Buna kwa kaminio yeri saka lwaza lwa ngolo, bantu mu bunkuta dioka beri kwe dioke. Mu dzunisa mabanza meto, mbo tweri tangaka buku dia Mikunga mpimpa zazansoni. Kâ tisalu tieto kûna ku batutambika tia tweri tomo zoloko. Anne samuna keri samunaka bilumbu biabiansoni, kâ meno ku Betele ndieri salaka ha lweka lwa John  Charuk. a Misamu miamingi nayizi longoka ha lweka lwandi mu bungu ti tûka ntama keri kô, mpe watomo zaba misamu mieri bwabanaka na bampangi.

Anne: Mu bungu dia nti tayizi zolo Libéria mu ntinu? Mu bungu dia mpangi zeto. Bayizi tu songela luzolo lwawu, mpe ba kwikama beri. Tayizi bâ nguri’â bandiku mpe bayizi bâ kanda dieto. Batuhana malongi ma mbote mpe batutindisa mu timpeve. Nsayi yayingi yeri neto bu tweri samunaka kûna. Bantu Bibila dia beri zoloko mu zonzela! Ka wabâ musamu wa mpasi ko kwe beto mu kota bimoko nawu. Tayizi bâ na milongoki miamingi, mpe musamu wa mpasi weri mu longoka Bibila na babansoni!

Paul: Mvula 4 zayôka hata diayizi dzuna, kâ mu 1989 muzingu wa wunene wayizi tulumuka. Mpe mu tilumbu tia 2 juillet 1990 bô beri lembo zoloko guvernema bayizi bonga mu ngolo quartier yeri Betele. Tûka ngonda tatu ka tweri’â vutu zonzaka ko na bantu beri ku nsi zakaka, na makanda meto, mpe na biro ya yinene. Vwandi diadingi diayizi kota, bantu bakondo bidia, mpe bavukasa nitu mu ngolo na bakento babingi. Hata diadiansoni diakota vwandi, mpe diayizi zingila mvula 14.

Anne: Makanda makaka mbo meri nwanaka mpe mbo meri hondaka bantu ba makanda makaka. Binwani bieri na mata na binkuti bia mbi, mbo bieri kwe kote mu nzo na nzo mu kwe labi. Biakaka mbo bieri tâka ti, bu honda muntu ntiana kwa nge “hondele nsusu.” Mvumbi zazingi za dzulama, zakaka penepene zeri na Betele. Mpangi zeto za kwikama zazingi bahonda, mu kati na misionere zole.

Mpangi zakaka batûla luzingu lwawu mu mpasi mu vukisa mpangi zakaka. Bamisionere na mpangi za ku Betele bawu mpe ne bo basa. Mpangi zayizi swama ku Betele: ku nsi na ku zulu (étage) kweri chambre zeto beri sekelaka. Mu chambre’eto bantu ba 7 tabwana.

Paul: Bilumbu biabiansoni, binwani mbo bieri dingaka mu kota ku Betele mu zaba tala ti bantu tweri swekaka. Tayizi tûla mpangi ziyà (4) zeri tukengerelaka: zole zeri kengerelaka ku kati ha fenêtre ya nzo, zole zakaka zeri kengerelaka ha porte ya ku mbazi. Tala ti bô beri ku mbazi bananguna moko, mbo weri zolo tâka ti binwani ka bikota ko, bia dzuna bieri. Kâ tala ti bô beri ku mbazi batûla moko ku manima, mbo weri zolo tâka ti binwani mbo bieri kotaka, buna, bô beri ha fenêtre bampangi beri sweka na manzangu mamansoni.

Anne: Ha manima ma tumingu twatwingi binwani bimosi biabâ mu nkesi, biakota mu ngolo ku Betele. Naye kota ku douche na mpangi yimosi ya yikento. Armoire yeri kûna yeri na mwa mbuka ya swamina. Mpangi yo ya yikento waswama mu mbuka yîna.  Binwani bio biakundanda tii ku étage na mata mawu. Na nkesi zazansoni ni bakonkota ha porte. Paul ni kabalomba mulemvo ti, “mukento’ani yebela kata yebela.” Bu nakanga mbuka ya swamina mpangi yo, lwaza lwalwingi nasa mpe ntangu yayingi nabonga mu kârisa bima biabiansoni mu kati dia armoire. Lukwikulu lwabâ nani ti binwani mbo beri tiyulaka nti dieri saka. Bunkuta bwayizi kumbaka mpe nitu yayansoni ni yeri teketaka. Kâ nayizi tiyula: Bwe nizuburila porte yo ya douche? Nayizi sambila ku nsi’â mutima, mpe nalomba kwe Yehova kakumbakisa. Nayizi zibula porte mpe na bahana mbote mu buzitu bwabwansoni. Mosi mu bawu wakununguna, mpe wayenda ha armoire wazibula yo mpe watala yo. Bu kamanisa mu tala ka mona tima ko, yandi na binwani biakaka baye fiela chambre zakaka tii ku plafond. Kâ kûna mpe ka bamona bantu ko.

Paul: Ngonda mwa zazingi zayôka, takondo bima bia dia. Kâ bidia bia timpeve ka bieri’â kondo ko. Lukutakanu mu pari ku Betele lweri “bidia” bieto, mu bungu ti lukwikulu lweri neto ti ndongokolo ya Bibila ngolo yeri tu hanaka mu tatamana bilumbu biabiansoni.

Tazaba ti, tala ti tudukiri mu kwe dinga bidia peleko mamba, ka taketi’â kengerela bantu ba tweri lundaka ko, mu bungu ti mbo baketi kwizi bahonda. Ntangu zakaka Yehova mbo keri tu hanaka bio bie neto nsatu mu ntangu yi tweri lembo bia kekoloko. Yehova wakipa nsatu zeto mpe watubakisa mu bâ mu tidzunu.

Misamu mia ku hata dio miayizi tomo beba, kâ matieleka mbo meri tu hanaka ngolo na lukwikulu. Mbala zazingi, mpangi zeto beri kwe dioke mu vukisa luzingu lwawu. Kâ batatamana mu lunda timinu tia ngolo mpe badzuna beri ni bu sa ti mpasi zazingi beri bwabana na zo. Mpangi zakaka mbo zeri tâka ti: “Mu bâ ba kwikama mu ntangu za mpasi ziyôkele tufweti bâ ba kubama bwawu bu.” Bakuluntu na ntwenia za bakala beri na butindi basa miamiansoni mi beri lendaka mu bakisa bampangi. Mpangi zo zadioka ku mahata makaka basalasana bawu na bawu, mpe ni babatika mu samuna kûna, bu bakota ku sangi ni beri kwe dingi miti ngatu batunga Nzo ya Nsambululu yi baketi sila lukutakanu. Mu ntangu zîna za mpasi, mu kwenda ku lukutakanu na mu kwe samuni bantu bakaka kwa hana tivuvu kwe bampangi, musamu wo watomo batindisa. Mu ntangu yi tweri kwe kabi bidia na binkuti na bima biakaka, kani balomba binkuti, mpangi zeto zalomba sake mu bungu dia tisalu tia samuna! Bantu babingi ba tûka ku muzingu mpe bamona bima bia nzitukulu, nsatu yeri nawu mu wâ matieleka. Bantu bayizi tomo yituku bu beri monaka mpangi zeto zeri za swaswana; mu bungu dia luzolo lwawu, nsayi’awu kwe mpangi zakaka na mu mpila yi beri kengaka ntiana mu mutsamina ni bu sa ti ntangu za mpasi zeri. (Mat. 5:​14-16) Kâ mu bungu ti mpangi zeto luhemo lwalwingi lweri nawu binwani bio bieri na bifu bia mbi biayizi bonga nzengolo mu bâ mpangi zeto za Bakristo.

Paul: Ntangu zakaka mbo tweri katukaka mbala tatu ku Libéria, mu mwa ntangu fioti, mpe mbala zole mvula ya mukaka. Mpangi yimosi ya yikento yeri misionere wabangula mabanza ma tweri monaka bu  katâ: “Ku Galade, batutindisa mu tûlaka mitima mieto ku mbuka yi batutambikiri mu kwe samuna, mpe ni bo tasila!” Ntiangu bu tasisa mpangi zeto zeri mu mpasi, tiari tiatingi tiabâ neto, kâ nsayi yayingi yabâ neto mu hana lubakusu kwe mpangi zeto za ku Libéria ni bu sa ti ku lweka lwa hata diakaka tweri.

Anne: Mu mai 1996, bantu 4 ha kati dieto bayenda mu kaminio ya ku Betele yeri ya fuluka mu mikanda mia mfunu mia ku Betele. Titini tia 16 kilometre tweri saka mu kwenda ku mbuka ya dzuna yeri ku lweka lwa hata diakaka. Mu bungu ti ku hata dio di tweri, bayizi dia nwanisa. Binwani bieri mu nkesi ni biakubula mu zulu, bu takangama, ni bakokesa bantu batatu ha kati dieto, mpe bayenda na kaminio na Paul mu kati. Tayizi tomo nôka mu bungu ti mpoza ya tubaka. Ha manima tayizi mona Paul weri kwe dioke na nzanda bantu beri diokaka muzingu, mpe menga mamingi meri mu dukaka ku mutu. Mu bunkuta, tabanza ti bamuhonda, kâ ha manima tayizi bakula, tala ti bamuhonda ka keti’â vutu kwe yende ko! Kâ tinwani tiamuhana nkuba mu kaminio mu ntangu yi keri mu pusaka. Bweso bweri nandi mu bungu ti mputa ya fioti kwa yeri.

Ku matu meto kaminio yimosi yeri kô ya binwani yeri nzanda bantu beri na nkatika bunkuta, mpe bakubama beri mu kwenda. Tayizi bonga nzengolo mu kota mu kati, kâ mu bungu ti mu kati ka mweri’â mbuka ya zakala ko, tayizi sikama ku mbazi mu mitu mia milembo mu bungu ti mbuka ka yabâ ya yinene ko. Tinati tia kaminio mu ntinu keri kwe nati, mpe taketi bwa mu nzila. Tayizi mulomba mulemvo kakangama, kâ bunkuta bweri nandi mu kangama. Talenda mu sikama mpe ka tabwa mu nzila ko. Kâ mu ntangu kaminio yo bu yakangama tayizi tomo fwatika mu ngolo zi tasa mu sikama mu mitu mia milembo ngatu talembo bwa, mpe nitu zeto teketa zeri teketaka mu bunkuta.

Paul: Ha manima, tayizi talasana na binkuti bieto bia pasuka mpe bia mvindu, tayizi tiyula bwe tusiri mu bâ bamoyo. Tayizi yôkesa mpimpa ha lweka lwa elikoptere ya bamana kubula, mpe mu pari ni yo yaketi tunata ku Sierra Leone. Bu tatula ku Sierra Leone, nsayi yayingi yeri neto mu bungu ti bamoyo tweri, kâ lwaka lwalwingi lweri neto mu bungu dia mpangi zeto za sâla ku Libéria.

Anne: Mu ntangu yi tatula ku Betele ya Freetown, ku Sierra Leone, bampangi batomo tu kipa. Kâ ntangu zakaka mbo nivulu monaka bima bia nilembo kekoloko. Misamu mia mbi miayôka ku Libéria mbo mivulu kunkarilaka mu mabanza. Bilumbu biabiansoni, bunkuta bwa mizingu bweri vulu bâka nani mpe mabanza mani ka meri’â ma dzuna ko. Ntiana meno kwa ndieri ku ndozi. Mu mpimpa mbo ndieri vulu vumbukaka, na bunkuta mbo ndieri banzaka ti misamu mia mbi mivutu yilama. Ka ndieri’â tomo humunaka ko. Paul wa kumbumba, mpe wasambila na meno. Tayizi tanga mikunga mia Timfumu tii bu nayizi ba wa dzuna. Nayizi banza ti bulawuki bweri kunturilaka mpe ka naketi’â vutu sala tisalu tia misionere ko.

Ka nizimbakanaka misamu ko miayizi yôka ha manima. Mu lumingu lûna kwa tayizi baka mikanda miole. Wumosi weri Réveillez-vous! ya 8 juin 1996 yeri na mutu diambu mu kati “ Comment venir à bout des crises de Panique. ” Nayizi zaba mu bungu dia nti ndieri bêlaka na bunkuta. Mukanda wa nzole weri Nzo ya Zangama ya Munkengi ya 15 mai 1996 yeri na mutu diambu mu kati “ Où puisent-ils leur force ? ” Nzo ya Zangama ya Munkengi yo yeri na tifwani tia lumbembemba tieri na tipapulu tia tabuka. Timoko tiango tiatufwanakasa na lumbembemba lutatamanaka mu pulumuka ni bu sa ti bipapulu biandi bia beba biena. Wuzololo tâ, tala ti tumweni ti ba nôka twena mu bungu dia misamu mi tuta bwabana na mio mu luzingu lweto, Yehova lendi tu bakisa mu tatamana mu sarisa bampwana’eto. Mu nzila ya bimoko bio, Yehova wakungana ngolo zi ndieri na zo nsatu mu ntangu yifwanakane. (Mat. 24:45) Nadinga bimoko biakaka biafwanakana na bimoko bio, mpe nayizi biavukasa mu yirika dossier. Bimoko biango biatomo kunsarisa. Ntangu bu yeri kwe yôke, misamu mio mia mbi mieri ku kwizilaka mu mabanza miayizi wa.

Paul: Ntangu zazansoni zi tweri kâlaka ku Libéria nsayi yeri bâka neto. Ku nsuka ya muvu wa 2004 tayizi lungisa mvula 20 mu tisalu tieto tia misionere. Muzingu mpe wayizi wa. Ku Betele babatika mu tunga nzo zakaka. Kâ mu mbala mosi kwa, batulomba mu kwe sala tisalu tia misionere ku nsi yakaka.

Musamu wa mpasi weri kwe beto. Mpangi zeto za ku Libéria bayizi bâ ntiana kanda dieto, mpe ka tweri’â zolo ko mu basisa. Tamona Yehova mu mpila yi katusakumuna mu ntangu yi tasisa makanda meto mu kwenda ku lukolo lwa Galade, mpe tayizi tambula  tisalu tia môna tia misionere. Wuzololo tâ, batutambika ku Ghana.

Anne: Tayizi dila bwabwingi mu ntangu yi takatuka ku Libéria. Tayizi susumuka mu ntangu Frank, mpangi ya nuna mpe ye na ndwenga bu katutêla: “Lufweti tuzimbakana!” Yandi wabangula: “Tuzebi ti ka lutuzimbakana ko, kâ lufweti zolo mpangi zeno za ku Ghana mu mutima’eno wawansoni. Mu bungu dia Yehova tomoeno kipa mpangi zeno za kûna.” Musamu wo watâ mpangi Frank, watutindisa mpe watukubika mu baka ndiku za môna ku nsi yi balembo tuzaba mpe yeri ya môna kwe beto.

Paul: Kâ ntangu ka yayingi’â ko yayôka ngatu mpangi zeto za ku Ghana za bâ kanda dieto. Mbangi za Yehova zazingi zeri kûna! Misamu miamingi tayizi longoka kwe mpangi zeto za môna ntiana kwikama kwawu na timinu tiawu tia ngolo. Ha manima ma mvula 13 zi tayôkesa ku Ghana, musamu wakaka weri tu kêlaka. Bayizi tulomba twendi tasala ku Betele ya Kenya ku Afrique de l’Est. Wa matieleka, mpangi zeto za ku Ghana na za ku Libéria za tweri tomo zoloko, kâ tayizi vutu baka ndiku za môna ku Kenya. Ntiana ku Ghana na ku Libéria, ku Kenya tisalu tia samuna tiatingi tieri kô.

Anne: Mu luzingu lwani, misamu miamingi na bwabana na mio mia mpasi, mpe ntangu zakaka bunkuta bubâka nani. Mu ntangu yi tubâka ha mbuka za mpasi peleko yi tubwabanaka na misamu mia mbi, tulendi kwizi bâ na timbevo, na bunkuta bwabwingi. Ka tufweti’â takêla ko ti Yehova kasa bimangu mu tu kengerela. Kâ bwawu bu, bu niwâka lwaza lwa mata, moyo mpasi wukunsaka mpe mbo nikwizi monaka ti moko mani ntiana’eti ma zengoka mena. Nayizi longoka mu tûla mutima’ani wawansoni mu lubakusu lu kunganaka Yehova na mpangi zani. Mpe nayizi mona ti, tamana tatamana mu longoka, mu sambila, mu kwendaka ku lukutakanu na mu samuna, Yehova mbo katubakisa mu zingila mu tisalu tieto tia misionere.

Paul: Bantu mbo bavulu tu yulaka: “Tisalu tieno tia misionere tia luzololo?” Ni bu sa ti hata dia mbote diena, dilendi kwizi beba peleko dilendi kota vwanzi. Buna, nti tuzololo biakaka biyôka hata dieto? Mpangi zeto zayika kanda dieto, nkatika mfunu bena ni bu sa ti makanda meto na mahata meto ma swaswana mena, mabanza meto na nkwikulu zeto ka zena za swaswana ko. Mbo tweri banzaka ti, bu batutambika kûna ni mu kwe batindisa, kâ tayizi mona ti ni bawu beri vutu tu tindisaka.

Ntangu zazansoni zi tweri sobaka mbuka mu tisalu tia misionere, mbo tweri monaka bimangu bia ntangu yi ntiana bumosi bweto mu nza yayansoni. Ntangu zazansoni zi tubâ mu timvuka, mbo tubaka kanda na nzo. Lukwikulu lwe neto ti tamana sikirila Yehova mbo kalungisa nsatu zeto.—Flp. 4:13.