1. Nti bilendi tu bakisa mu zolo mu longoka mbikululu za Bibila?

 MPANGI yimosi ya bakala ye na nkumbu Ben yatâ ti: “Mbo nizoloko mu longoka mbikululu za Bibila.” Ngano nge mpe ni bo saka? Peleko mbo banzaka ti mbikululu za Bibila nguria mpasi zena mu bakula? Lendi banza ti ndongokolo ya mbikululu tolo yitâka. Kâ, bu kwizi bakula ka mu bungu dia nti Yehova katsonekesa zo mu Zu diandi, mbo kwizi batika mu zolo zo.

2. Nti tuzonzela mu timoko ti?

² Mu timoko ti mbo tuzonzela misamu misaka ti talongoka mbikululu za Bibila, kâ mpe na mpila yi tulendi za longokela. Mbo tutaluzula mbikululu zole ze mu buku dia Daniele mu mona ka bwe zilendi tu bakisila tala ti tubakuri zo lumbu ti.

3. Nti tufweti sa tala ti tuzololo mu bakula mbikululu za Bibila?

³ Tufweti lomba lubakusu tala ti tuzololo mu bakula mbikululu za Bibila. Tabongeno tifwani. Banza’eti fioti, we tala mbuka yimosi yi lembolo zaba, kâ ndiku’aku mosi yi luta sa nzietolo ya kazebi. Tomono zaba ka ntia huma lweka mpe ka ntia kûma muna nzila yinataka. Diangana ntembe kâni mbo bâ mu nsayi mu sa nzietolo na ndiku’aku! Mpila mosi mpe, Yehova wena ntiana ndiku yo yitamburi mu hana lubakusu. Yandi tomono zaba misamu mikwiza ku matu. Buna mu bakula mbikululu za Bibila, na kuluka kwakwansoni tufweti lomba lubakusu lwa Yehova.—Dan. 2:28; 2 Pi. 1:19, 20.

4. Mu bungu dia nti Yehova katsonekesa mbikululu mu Zu diandi? (Yeremi 29:11) (Tala mpe tifwani.)

 ⁴ Ntiana kwa tibuti tia mbote, Yehova zololo ti bala bandi babâ na luzingu lwa mbote mu bilumbu bita kwiza. (Tanga Yeremi 29:11.) Kâ yôka bibuti biabiansoni Yehova lendi tu têla ka ntia misamu mitula mu bilumbu bikwiza, mpe mpemba kwa yibâka nandi. Yehova wasola bantu mu tsoneka mbikululu za Bibila ngatu tazaba misamu mia mfunu miyôka ntete miasalama. (Iza. 46:10) Buna mbikululu za Bibila makabu mena ma Tata’eto die ku mazulu. Kâ bwe lendi bêla na lukwikulu ti misamu mi bikulaka Bibila mbo milungana?

5. Bantwenia nti lulendi longoka mu tifwani tia Max?

⁵ Ku lukolo, bantu bazungirilaka ntwenia zeto mbo bazitisaka fioti Bibila peleko kâni. Misamu mi batâka na ndiatulu’awu bilendi butisa ntembe mu mutima wa mpangi ya ntwenia ye Mbangi ya Yehova. Tabonga tifwani tia mpangi ya bakala ye na nkumbu Max. Têle ti: “Bu ndieri ku lukolo, nabatika mu bâ na ntembe ti bibuti biani dibundu dia matieleka beri kundongesaka, mpe Bibila buku diena diatûka kwe Nzambi.” Bibuti biandi nti biasa? Têle ti: “Basarila tidzunu, ni bu sa ti lwaka lweri nawu.” Bibuti bia Max biasarila Bibila mu hana mvutu mu biyuvu biandi. Max mpe wayirika musamu wakaka. Têle ti: “Nayizi longoka mbikululu za Bibila me beni, mpe nayizi zonzela misamu mi nalongoka kwe ntwenia zakaka.” Ntia ndandu zamoneka? Max têle ti: “Ha manima, nayizi kwikila ti Bibila kwe Nzambi diatûka!”

6. Ngano nti fweti sa tala ti ntembe ze naku, mpe mu bungu dia nti?

⁶ Tala ti, ntiana Max, batikiri mu bâ na ntembe ti mu Bibila matieleka me mo, kumonandi nsoni. Kâ mfunu wena mu kulu sa tima. Ntembe zena ntiana rouille. Tala ti ka tuta ya kipa ko, yilendi bebesa tima tia ntalu. Mu katula ntembe zilendi bebesa timinu tiaku, fweti tiyula: ‘Ngano mbo nikwikilaka mu mio mi tâka Bibila mu bungu dia bilumbu bita kwiza?’ Tala ti kâni, buna fweti longoka mbikululu za Bibila zeka lungana. Ngano bwe lendi sa?

7. Nti biabakisa Daniele mu longoka mbikululu? (Daniele 12:10) (Tala mpe tifwani.)

⁷ Daniele wahana tifwani tia mbote mu mpila ya longokela mbikululu. Musamu wa mbote wamutuma mu longoka mbikululu, wazolo mu zaba matieleka. Daniele wa kuluka mpe weri. Wazaba ti Yehova mbo kaketi mu bakisa mu bakula mbikululu tala ti watatamana mu bâ nandi penepene na mu mu tumamana. (Dan. 2:27, 28; tanga Daniele 12:10.) Daniele wasongela ti wa kuluka weri bu kasikirila lubakusu lwa Yehova. (Dan. 2:18) Daniele walongoka mpe na bunsungu bwabwansoni. Wadinga mvutu mu bitini bia Bibila bieri kô mu ntangu yîna. (Yer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Bwe lendi landila tifwani tia Daniele?

8. Mu bungu dia nti bantu bakaka bakarilaka mu kwikila ti mbikululu za Bibila za zita lungana, kâ nti tufweti sa?

⁸ Banza’eti ka nti bikutumaka. Ngano luzolo lwaku lwa zaba matieleka lukutumaka mu longoka mbikululu za Bibila? Tala ti ni bo,  Yehova mbo kakubakisa. (Za 4:23, 24; 14:16, 17) Kâ bantu bakaka mbo balongokaka Bibila mu bungu dia misamu miakaka. Bantu bakaka balendi dia longoka mu baka misamu milendi songela ti Bibila ka diatûka kwe Nzambi ko. Mu mpila yo, mbo babanzaka tala ti Bibila ka diatûka kwe Nzambi ko, buna balendi bonga nzengolo bawu beni mu mio mitariri mbi na mbote. Kâ, tufweti longoka na mabanza ma mbote. Tifu tie kô mpe tia mfunu tifwanakane mu bakula mbikululu za Bibila.

9. Ntia tifu tie neto nsatu mu bakula mbikululu za Bibila? Bangula.

⁹ Bâ wa kuluka. Yehova kanisini mu bakisa bantu ba kuluka. (Zaki 4:6) Buna tufweti sambila mu mu lomba lubakusu ngatu tabakula mbikululu za Bibila. Tala ti ba kuluka twena mbo tutambula mpe lubakusu lwa ngamba ya kwikama na ya ndwenga yi sarilaka Yehova mu tu hana bidia bia timpeve mu ntangu yifwanane. (Like 12:42) Yehova Nzambi yena yilembolo zolo vwandi, buna wa delakana wena kasarila kwa nzila mosi mu tu bakisa mu bakula matieleka me mu Zu diandi.—1 Kor. 14:33; Efz. 4:4-6.

10. Nti ta longoka mu tifwani tia Esther?

¹⁰ Longoka na bunsungu. Batika mu longoka mbikululu yi zoloko. Mpangi yimosi ya yikento ye na nkumbu Esther ni bo kasarila. Mbo keri zoloko mbikululu zi zonzelaka nkwizulu ya Masiya. Têle ti: “Bu ndieri na mvula 15, nabatika mu sa recherches mu baka bidimbu ti mbikululu zo batsoneka zo ntete ntangu ya Yezu.” Misamu mi katanga mieri mu rulo ya la mer Morte miamuhana lukwikulu. Têle ti: “Mbikululu zakaka batsoneka zo mu ntangu ya Kristo, buna, mbikululu zeri mu kati kwe Nzambi zatûka.” Esther yikiri ti: “Nayizi tanga misamu mbala zazingi mu bakula mio.” Diangana nsayi yayingi ye nandi mu ngolo zi kasarila. Bu kamana tomo longoka mbikululu zakaka za Bibila, têle ti: “Nayizi tomo bakula mu me beni ti Bibila matieleka mena!”

11. Ntia ndandu tubaka bu tutaluzula beto beni ti Bibila matieleka mena?

¹¹ Bu tumonaka ndungananu ya mbikululu zakaka za Zu dia Nzambi, mbo tubâka na lukwikulu lwa ngolo mu Yehova na mu mpila yi katutwarisilaka. Musamu wakaka, mbikululu za Bibila mbo zitubakisaka mu lunda tivuvu tia mbote mu bungu dia bilumbu bita kwiza, ni bu sa ti ntontolo za mpila na mpila tuta bwabana na zo lumbu ti. Tataleno mu bukufi ka bwe mbikululu zole za zonzela Daniele zita lunganana. Tamana za bakula wulendi tu bakisa mu bonga nzengolo za ndwenga.

12. Ngano malu ma tisengo mavukana na lubumba lwa peta nti mamonekesaka? (Daniele 2:41-43)

¹² Tanga Daniele 2:41-43. Malu ma tifwiti tia mona mutinu Nebukadenezare mu ndozi ya mu bangurila Daniele, meri mu tisengo tia vukana na lubumba lwa peta. Bu tufwanakasa mbikululu yo na zakaka ze mu buku dia Daniele na dia Nzabukusu, mbo tubakula ti malu mbo mamonekesaka États-Unis na Grande-Bretagne,  basalaka tintwari mpe bê na lutumu luyôkele mu nza lumbu ti. Mu bungu dia lutumu lo luyôkele mu nza, Daniele watâ ti: “Timfumu mbo tibâ na lweka lumosi lwa ngolo mpe lweka lwakaka lwa peta.” Mu bungu dia nti tibêla na lweka lwa peta? Mu bungu ti bantu ba mpamba-mpamba ba bamonekese mu lubumba lwa peta, mbo bakabakasaka lenda diandi dia sala na ngolo za tisengo. b

13. Ntia matieleka ma mfunu tulongokaka bu tubakulaka mbikululu ya Daniele?

¹³ Matieleka mamingi ma mfunu tulongokaka mu tifwiti tia hanina Daniele mbangululu. Tulendi tomo baka ndongosolo mu malu ma tifwiti tio. Ya ntete, États-Unis na Grande-Bretagne lutumu luyôkele mu nza, basongela ngolo zawu. Mu tifwani, nsi zo zayizi bâ mu lutangu lwa nsi zayizi nunga muzingu wa wunene wa ntete na wa nzole mu nza. Kâ, lutumu lo luyôkele mu nza lwayizi peta mpe mbo lutatamana mu peta, mu bungu ti bantu ba bayâlaka mbo banwanaka bawu na bawu, mpe mbo banwanisaka guvernema. Ya nzole, luwawanu lo mbo lubâ lutumu luyôkele mu nza lwa mansukina ntete Timfumu tia Nzambi tiafukisa bimfumu biabiansoni bia bantu. Ni bu sa ti nsi zakaka zilendi telamana Anglo-Américain lwe lutumu luyôkele mu nza, ka bayingasa lo ko. Mu bungu ti tuzebi ti “tari” dimonekesaka Timfumu tia Nzambi mbo ditutakasa malu, mamonekesaka luwawanu lwa Anglo-Américain.—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Tala ti tubakuri mbikululu yitariri malu ma bisengo, ngano bwe yilendi tu bakisila mu bonga nzengolo za ndwenga?

¹⁴ Ngano mbo kwikilaka ti mbikululu ya Daniele yitariri malu ma bisengo mavukana na lubumba ya matieleka yena? Tala ti ni bo, musamu wo mbo wunata nsobolo mu mpila yi natinaka luzingu lwaku. Buna, kudinga ko mu bâ na mbongo zazingi peleko mu bâ na bimvwama biabingi mu bungu ti ntamana nza yi ya mbi mbo yifuka. (Like 12:16-21; 1 Za 2:15-17) Bu bakula mbikululu yo mbo yikubakisa mu mona mfunu ya tisalu tia samuna na tia longesa. (Mat. 6:33; 28:18-20) Ha manima ma ndongokolo ya mbikululu yi, lendi tiyula tiyuvu eti: ‘Ngano nzengolo zi nibongaka mbo zisongelaka ti lukwikulu lwe nani ti ntamana Timfumu tia Nzambi mbo tifukisa guvernema zazansoni za bantu?’

15. Ngano lumbu ti “mutinu wa ku nore” na “mutinu wa ku side” ni banani? (Daniele 11:40)

¹⁵ Tanga Daniele 11:40. Daniele tikapu 11 mbo tizonzelaka mitinu miole, peleko tutumu tole twa politike, tunwanaka mu yâla nza. Bu tufwanakasa mbikululu yi na zakaka ze mu Bibila, tulendi tâ ti “mutinu wa ku nore” ni Russie na nsi zakaka zi bê na tintwari mpe “mutinu wa ku side” ni Anglo-Américain lutumu luyôkele mu nza. c

16. Ntia misamu mia mpasi mpangi zibêlaka ku nsi yi yâlaka “mutinu wa ku nore” babwabanaka na mio?

¹⁶ Kanda dia Nzambi die ku nsi yi yâlaka “mutinu wa ku nore” mbo dibwabanaka na nkwamusu. Mbangi za Yehova zakaka bayizi bwa nkuba mpe babatûla ku boloko mu bungu dia timinu tiawu. Misamu mi yirikaka “mutinu wa ku nore,” kani miatâ mpangi zeto bunkuta, mbo miyikaka timinu tiawu ngolo. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti mpangi zeto zizebi ti nkwamusu zi bwabanaka na kanda dia Nzambi mbo zilungisaka mbikululu ye mu  buku dia Daniele. d (Dan. 11:41) Bu tuzebi musamu wo, wulendi tu bakisa mu lunda tivuvu tieto ngolo na kwikama kweto.

17. Ngano kanda dia Nzambi ntia mpasi diabwabwana na zo mu luyâlu lwa “mutinu wa ku side”?

¹⁷ Mu ntama, “mutinu wa ku side” wakwamisa mpe kanda dia Yehova. Mu tifwani, mu ntangu ya muzingu wa ntete wa wunene wa nza na wa nzole, mpangi zazingi bayizi kanga mu bungu ti ka beri’â kotaka misamu mia politike ko, mpe bala bakaka ba Mbangi za Yehova bakuma bo mu bungu dia musamu wo. Mu mivu miayôkele, kwikama kwa kanda dia Yehova dibâka ku mbuka zi yâlaka “mutinu wa ku side” kwayizi kota mu ntontolo. Mu tifwani, mu ntangu yibâka campagne za vote, Mukristo wulendi tonto mu yika moko timvuka timosi tia politike peleko candidat yimosi. Ni bu sa ti ka lendi’â kavota ko; kâ ku mutima’andi lendi banza ti timvuka tia politike timosi tiyôkele tiakaka. Diangana nkatika mfunu wena mu lembo  kotaka misamu mia politike mu nsalulu na mu mabanza meto!—Za 15:18, 19; 18:36.

18. Bwe tubongelaka bumbeni bwe ha kati dia “mutinu wa ku nore” na “mutinu wa ku side?” (Tala mpe tifwani.)

¹⁸ Bô balembolo na timinu mu mbikululu za Bibila balendi kwizi bâ na lwaka lwalwingi bu bamonaka “mutinu wa ku side” wuta telamana “mutinu wa ku nore.” (Dan. 11:40, note) Mitinu mio mia miole mata ma ngolo mamingi me nawu malendi fukisa luzingu ha zulu mutoto. Kâ tuzebi ti Yehova ka hanina musamu wo nzila ko ti wayilama. (Iza. 45:18) Buna kani tabâ na bunkuta mu mio mikwiza ku matu, bumbeni bwe ha kati dia “mutinu wa ku nore” na “mutinu wa ku side” mbo kuyikaka timinu tieto ngolo. Musamu wo mbo wusongelaka ti nsuka ya nza yi yeka penepene.

19. Ntia musamu wutariri mbikululu za Bibila tufweti zabaka?

¹⁹ Ka tuzebi’â ko ka bwe mbikululu zakaka zilunganana. Mbikuri Daniele mpe keri’â bakulaka nsasa ko ya misamu miamiansoni mi keri tsonekaka. (Dan. 12:8, 9) Kâ, ka wena ko ti bu tulembo tomo bakula ka bwe mbikululu yilunganana wutêle ti ka yilungana ko. Ntembe kâni, tulendi bâ na lukwikulu ti Yehova mbo katuzabikisa mio mi tufweti zaba mu ntangu yifwanane, ntiana bu kasa mu ntama.—Amo. 3:7.

20. Ntia mbikululu za nzitukulu zilungana ntamana ha meso meto, mpe nti tufweti tatamana mu sa?

²⁰ Bantu mbo batâ ‘ntia mpila tidzunu, ntia mpila nkengololo!’ (1 Tes. 5:3) Buna tutumu twa politike twa nza yi mbo tubalukila mabundu ma bungungu mu fukisa mo. (Nza. 17:16, 17) Mbo banwanisa mpe kanda dia Nzambi. (Ezk. 38:18, 19) Misamu mio mbo minata mbala mosi ku muzingu wa Armagedo. (Nza. 16:14, 16) Tulendi bâ na lukwikulu ti misamu mio ntamana mbo misalama. Buna, tatatamana mu songela kwe Tata’eto dia ku mazulu dia luzolo ti Yandi tutondaka bu tusa keba mu mbikululu za Bibila, na bu tubakisa bantu bakaka mu sila bo.