• “Nayizi banza ti bakala diani bunsuza keri saka mbala zazingi.”

• “Nsoni ndieri monaka, nabanza ti ka ndiena wa toma ko, mpe ka ndiena salu ko.”

• “Ka nabâ na lenda ko dia zonzela wo kwe muntu. Meno kaka ndieri monaka mpasi.”

• “Mbo ndieri monaka ti Yehova keri’â na lwaka ko mu meno.”

Misamu mi batêle ha mbatukulu misongele ka bwe mukento wumwinaka mpasi bakala diandi bu katalaka porno. Mpe tala ti mu mansweki katarilaka yo, kampe tûka ngonda peleko mivu, mukento wulendi banza ti ka lendi’â kavutu kwikila bakala diandi ko. Mukento wumosi watâ ti: “Mbo nimonaka ti, bakala diani ka nzebi’â dio ko na kani fioti. Ngano misamu miakaka kakunswekelaka?”

Timoko ti bakubikiri tio mu bungu dia mukento we na bakala ditalaka porno. a Mbo tizonzela mitieno mia Bibila mitindisaka, mbo timuhana lukwikulu ti Yehova yandi kazololo we nandi kakubakisa mu bâ mu tidzunu na mu tatamana mu bâ nandi penepene. b

Ni bu sa ti kulendi’â wazaba misamu miamiansoni mi yirikaka bakala diaku ko, misamu mie kô mi lendi yirika mu bâ na tidzunu tiatingi. Tataluzula mio.

Kutisembakandi. Mukento lendi banza ti fote ya yandi yena tala ti bakala diandi porno katalaka. Alice c mbo keri monaka ti keri’â mukento wa toma ko waketi benda bakala diandi. Watiyula: ‘Mu bungu dia nti bakala diani katarilaka bakento bakaka kani kakuntala?’ Bakento bakaka mbo batisembaka mu bungu dia nsalulu zawu, mbo babanzaka ti misamu kwa bavutu bebesaka. Danielle têle ti: “Nayizi timona ntiana mukento wa mbi wuta bebesa makwela meto mu bungu dia nkesi zeri nani.”

Tala ti ni bo monaka, zaba ti ha meso ma Yehova fote ka yena ya nge ko mu mio mi yirikaka bakala diaku. Zaki 1:14 mbo yitâka ti: “Muna muntu mu ntontolo wukotaka bu kabikaka nsatu zandi zamutonta mpe zamuwubakasa.” (Rom. 14:12;  Flp. 2:12) Kani watisemba, Yehova mbo kazoloko tifu tiaku tia kwikama.—2 Nta. 16:9.

Mukento wulendi banza ti tala ti bakala diandi porno katalaka mu bungu ti yandi kena wa toma ko. Ka wena wa matieleka ko. Bantu bê na mayela mu musamu wo mbo batâka ti, tifu tia talaka porno mbo tinataka muntu mu bâ na nsatu ya ngolo ya vukasa nitu, mpe na kani mukento wumosi ka lendi’â kalungisa yo ko.

Sa keba mu lwaka lwalwingi. Catherine têle ti musamu wu keri banzaka ni wena’eti bakala diandi porno kata tala. Frances têle ti: “Ntangu zazansoni lwaka lubâka nani bu nilembo zabaka mbuka ye bakala diani. Tilumbu tia mukaka mbo nibâka na lwaka.” Bakento bakaka mbo batâka ti nsoni bamonaka bu babâka tintwari na Bakristo bakaka balendi zaba musamu wa bakala diawu. Bakaka mpe bayizi tâ ti mu bukaka bena mu bungu ti mbo babanzaka ti ka kwena muntu ko wubakulaka musamu’awu.

Muntu ni muntu lendi banzila bo. Kâ, bu tatamana mu kwe banzi misamu mio, mbo kwizi bâ na lwaka lwa yôka. Yêla mu tûla mabanza maku mu tindiku tiaku na Yehova. Mbo wukubakisa mu korela.—Mik. 62:2; Efz. 6:10.

Kampe mbo wubâ mfunu kwe nge mu tanga na mu dimbitilaka mu binsamu bia Bibila bia bakento beri mu tiari bayizi baka lutindusu bu basambila Yehova. Ntangu zazansoni Yehova keri’â katulaka misamu miawu mia mpasi ko, kâ wabahana tidzunu. Mu tifwani, Ana, bunsana bwabwingi bweri nandi mu bungu dia musamu weri nandi. Kâ, bu kamana yôkesa ntangu yayingi mu sambila Yehova, wayizi bâ mu tidzunu, ni bu sa ti keri’â zabaka ko ka bwe musamu’andi waketi yilamana.—1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Kor. 1:3, 4.

Lomba lubakusu kwe bakuluntu. Balendi bâ ‘tiswamunu mu titembo, tiswamunu tia mvula ya ngolo.’ (Iza. 32:2) Balendi lomba kwe mpangi yimosi ya yikento yi kwikilaka mpe yi lendi têla misamu miaku mu baka lutindusu, kakubakisa.—Bin. 17:17.

Ngano lendi bakisa bakala diaku mu telamana tifu tia talaka porno? Kampe. Bibila mbo disongelaka ti mu yirika musamu peleko mu nunga mbeni ya ngolo, ‘bantu bole bayôkele bubote na muntu wumosi.’ (Ekl. 4:9-12) Ndongokolo za sa bantu mbo zisongelaka ti bantu ba kwelana bu basalaka tintwari mu telamana tifu tia talaka porno na mu  vutu karisa lukwikulu mu longo lwawu, ndandu za mbote kwa zivulu monekaka.

Diangana, ndandu mbo zimoneka tala ti bakala bunsungu bwe nandi mpe bongele nzengolo ya tatamana mu telamana tifu tiandi tia tala porno. Ngano walemberele Yehova mu mu hana ngolo, mpe walombele lubakusu lwa bakuluntu? (2 Kor. 4:7; Zaki 5:14, 15) Ngano misamu kakubikiri milendi mu bakisa mu lembo tala porno? Mu tifwani, ngano mbo katûlaka ndilu mu nsalulu’andi ya appareils éctroniques, mpe mbo kadiokaka misamu milendi mu kotesa mu ntontolo? (Bin. 27:12) Ngano wa kubama wena mu tambula lubakusu lwaku na mu bâ na bunsungu bwabwingi kwe nge? Tala ti ni bo, lendi mu bakisa.

Mu bwe? Tabongeno tifwani. Felicia wakwela Ethan, weri na tifu tia talaka porno bu keri mwana fioti. Felicia mbo kamulombaka kamuzonzela bu kabâka na nsatu ya tala porno. Ethan têle ti: “Mbo nizonzaka na bunsungu bwabwansoni kwe mukento’ani. Na luzolo lwalwansoni mbo kakumbakisaka mu dioka ntontolo, mpe mbo kavulu kundiyulaka ka bwe nita hanina. Mbo kakumbakisaka mpe mu tûla ndilu mu nsalulu’ani ya Internet.” Wa matieleka, Felicia mbo kafwemaka mu ntangu Ethan yi kabâka na nsatu ya tala porno. Têle ti: “Kâ, tifu tiani tia bâka mu nkesi na tia fwemaka ka bimubakisaka ko mu telamana tifu tio. Bu tumana zonzelaka misamu miandi mia mpasi, wa kubama bâka mu kumbakisa mu telamana misamu miani mia mpasi.”

Bimoko bia mpila yo bilendi bakisa bakala mu lembo tala porno, kâ mpe na mu bakisa mukento mu vutu kwikila bakala diandi. Diangana, bakala bu kazonzelaka mbanzulu zandi, bisalu biandi na mbuka zi kakwendaka na bunsungu bwabwansoni kwe mukento’andi, ka wubâka musamu wa mpasi ko kwe yandi mu mu kwikila, mu bungu ti ka mu swekelaka musamu ko.

Ngano lukwikulu lwe naku ti lendi bakisa bakala diaku mu mpila yo? Tala ti ni bo, lendi taluzula timoko ti na yandi. Kani diandi ni dia bika mu tala porno na dia songela ti lendi vutu mu kwikila. Kani kabâka mu nkesi mu bungu ti zololo lwa zonzela musamu wo, fweti yêla mu bakula ka bwe monaka ku mutima mu bungu dia musamu wo. Kani diaku diakaka ni dia mu yika moko mu ngolo zi kata sarila mu bika mu tala porno na mu vutu mu hana bweso kasongela ti lendi vutu mu kwikila. Beno bole lufweti zaba ka nti binataka bantu mu tala porno, mpe bwe lulendi telamana musamu wo. d

Tala ti bunkuta bwe naku ngatu lubakane na bakala diaku bu luzonzela musamu wo, lendi  lomba kwe mukuluntu wusilaka lukwikulu kabâ ho bu luzonzela musamu wo. Kâ ni bu sa ti bakala diaku lendele mu bika tifu tia talaka porno, zaba ti ntangu yayingi yilendi dingana mu vutu mu kwikila. Kubikandi. Dinga mu mona nsobolo za mbote mu tindiku tieno. Bâ na tivuvu ti tala ti beno bole lubêle na luvivululu, longo lweno lulendi vutu bâ ngolo.—Ekl. 7:8; 1 Kor. 13:4.

Bu kalendele mu lembo tala porno tûka mwa ntangu, tala ti bakala diaku vutulu bwa mu mutambu wa tala porno, ngano wuzololo tâ ti ka lendi’â kasoba ko mpe ka kwena tivuvu ko mu bungu dia yandi? Kampe kâni. Nsungula tala ti tifu tie nandi tia vulu talaka porno, wulendi bâ musamu wa mpasi kwe yandi mu bika tio mu luzingu lwandi. Lendi vutu bwa mu mutambu wa tala porno, ni bu sa ti tûka mivu kabika mu talaka yo. Ngatu kalembo vutu bwa mu mutambu wo, fweti tomo telamana tifu tio, kampe bu kasarila mabanza ma lukubika mu nunga musamu wo. (Bin. 28:14; Mat. 5:29; 1 Kor. 10:12) Mbanzulu zimutumaka zifweti bâ za môna mpe fweti yina misamu mia mbi ntiana—porno na misamu miamiansoni mia mvindu midelakane na porno ntiana tifu tia sakasa bubakala bwandi. (Efz. 4:23; Mik. 97:10; Rom. 12:9) Ngano wa kubama wena mu sarila ngolo zo? Tala ti ni bo, buna tivuvu kô tiena mu bungu dia musamu’andi. e

Kâ, tala ti bakala diaku ka ta zolo ko mu sarila ngolo mu telamana musamu wo, ngano nti biyôka? Lendi bâ wa nionga, mu nkesi mpe lendi mona bakala diaku nge katekele. Dinga tidzunu tia mutima bu bika musamu ha moko ma Yehova. (1 Pi. 5:7) Tatamana mu pusana kwe Yehova mu nzila ya ndongokolo, ya lusambulu, na ya tifu tia dimbitila. Tala ti siri bo, bâ na lukwikulu ti mbo kapusana kwe nge. Ntiana bu katâka wo mu Izaya 57:15, mbo kabâka na “bô ba baniekonaka [. . .] mpe, na bô bê ba kuluka,” ngatu kababakisa mu vutu bâ na nsayi. Sarila ngolo mu bâ Mukristo wa mbote. Lomba lubakusu lwa bakuluntu. Tatamana mu bâ na tivuvu ti mu bilumbu bita kwiza, bakala diaku lendi sa nsobolo zifwanane.—Rom. 2:4; 2 Pi. 3:9.