NTEMBE kani makabu ma Yehova ma tomo zoloko, mu kati na timpwanza tia bonga nzengolo mu mpila yi sarila makabu mo. Bibila mbo ditâka ti vinu kabu diena dia Nzambi, mbo ditâka êbu: ‘Mu sakana bidia ba yirikaka, malavu luzingu ma yangirikaka.’ (Ekl. 10:19; Mik. 104:15) Kâ mpe weka mona bantu bâ yizi ba na misamu mia mpasi mu bungu dia malavu. Musamu wakaka mabanza na mitieno mia swaswana mie kô mu nza na mu bikulu mu musamu wutariri malavu. Nti bilendi bakisa Bakristo mu bonga nzengolo za ndwenga mu musamu wutariri nwa kwa malavu?

Ni bu sa ti, ka ntia tizunga tubêlaka, peleko ka ntia tikulu takurila, tifu tia bikaka mbanzulu za Yehova za twarisa mbanzulu zeto na nzengolo zeto, mbo titunatina ndandu mpe mbo titubakisa mu bâ na luzingu lwa nsayi.

Kampe mbo monaka mu nza bantu babingi bavulu nwaka maluvu, mpe banwaka malavu mamingi. Bakaka mbo banwaka malavu mu bungu ti mabanza mabadzunisaka. Bakaka mbo banwaka malavu mu telamana misamu miawu. Mu mbuka zakaka, muntu wunwaka malavu mamingi mbo bamubongelaka ntiana muntu we wa yela mpe we na ngolo.

Kâ Bakristo lutwalusu lwa ndwenga bâ landaka lutuka kwe vangi’awu ya luzolo. Yehova watulwengesa mu misamu mia mpasi mitulumunaka tifu tia nwaka malavu mamingi. Kâ mpe timuntu tia sulare na misamu mi muturilaka mia weka tanga mu Bingana 23:29-35. a Daniel we mukuluntu ku Europe, mbo kata bambukila luzingu lweri nandi ntete kizi kabâ Mukristo wa matieleka, têle ti: “Tifu tia nwaka malavu mamingi tiasa ti nabonga nzengolo za zibi, mpe tiakunatina misamu mia mpasi mi nilembo zimbakanaka tii lumbu ti.

Bwe Bakristo balendi sarila timpwanza tiawu tia sola mu musamu wutariri malavu na mu lembo bwa mu mpasi zi nataka tifu tia nwaka malavu mamingi? Musamu wa mfunu ni mu bika mabanza ma Nzambi matwarisa mbanzulu na ndiatulu’eto.

Tazonzeleno misamu mi tâka Bibila mu malavu na mu mabanza manataka bantu mu nwa.

Zu dia Nzambi ka disiminaka tifu tia nwaka malavu mu mpila ya delakana ko. Diangana Bibila mbo disingasaka ti vinu dilendi tâ bantu nsayi. Mbo ditâka ebu: ‘Yenda dia dimpa diaku mu nsayi, nwa mpe malavu maku mu mutima wa mbote.’ (Ekl. 9:7) Ntangu zakaka Yezu mbo keri nwaka malavu na bisari biakaka bia Yehova mpe.—Mat. 26:​27-29; Like 7:34; 1 Tim. 5:23.

Kâ, Zu dia Nzambi diatomo swasikisa tifu tia nwa malavu na busulare. Bibila diatomo tâ ti: ‘Ka lutikomandi malavu.’ (Efz. 5:18) Mbo divutu tâka ti ‘bô banwaka malavu mamingi [. . .] ka babiarila Timfumu tia Nzambi ko.’ (1 Kor. 6:10) Diangana, Yehova mbo katomo yiminaka tifu tia nwaka malavu mamingi na busulare. Kani tadinga kwa mu landa tikulu tieto, nsayi yibâka neto mu bâ na mabanza ma Nzambi.

Bakaka mbo bamonaka ti balendi nwa malavu mamingi mpe ka mata ba baka ko. Kâ, nsalulu yo yilendi nata mpasi. Matsonoko mbo mabangulaka ti ‘mpula nwa’ yilendi wumukisa muntu mu ndiatulu na mu timpeve. (Tite 2:3; Bin. 20:1) Yezu walwengesa mpe ti malavu mamingi malendi kabakasa muntu mu kota mu nza ya môna ya Nzambi. (Like 21:​34-36) Nti bilendi bakisa Mukristo mu sa keba mu mitambu mitariri malavu?

Tifu tia bika tikulu ti takurila tiasobesa nzengolo zeto mu mpila yi tunwina malavu tilendi tu natina mpasi. Bakristo mbo basarilaka ndwenga bu balandaka misamu mi tâka Yehova nsayi mu mpila ya dila na ya nwina. Bibila mbo ditubambulaka: ‘Ni ludia, ni lunwa ni lusa ka bwe, seno miamiansoni mu bungu dia nkembo wa Nzambi.’ (1 Kor. 10:31) Tataleno biyuvu na mitieno emi mita landa:

Ngano mbo ninwaka malavu ngatu bantu bakaka bakuntambula? Ndukulu 23:2 yitêle: ‘Kulandandi kumbu dia bantu (foule).’ Mu verse yi Yehova walwengesa bala ba Israele mu lembo landa bantu beri lembo mu tâka nsayi. Ndwengosolo yo salu kwa yatiri kwe Bakristo lumbu ti. Tamana bika bantu basobesa mbanzulu zeto na nzengolo zeto mu musamu wutariri malavu, tulendi kwizi hambana na Yehova mpe na mitieno miandi.—Rom. 12:2.

Ngano mbo ninwaka malavu mu songela ti ngolo ndiena? Mu bikulu biakaka, tifu tia yôkesa ntangu yayingi mu nwa malavu na tia nwa malavu mamingi bia nguria bia zabakana bie, mpe bia batambulaka. (1 Pi. 4:3) Kâ, tataleno mabanza me mu 1 Bisi-Korente 16:13: ‘Bêno na meso ma tia, siameno mu timinu, lwateno tibakala, bêno na ngolo.’ Ngano malavu malendi bakisa muntu mu bâ na ngolo? Kani kabwe. Musamu wa fioti wena kwe malavu mu petesa lenda dia banza dia muntu na mu sa ti kabonga nzengolo za mbi. Buna, muntu wunwaka malavu mamingi ka wusongelaka ko ti ngolo ze nandi, kâ wa nôka bâka. Izaya 28:7 mbo yizonzelaka muntu wuwumukaka mu bungu dia malavu ntiana muntu wukwe boboke mu nzila peleko wutâka makuba.

Nkatika ngolo kwe Yehova zitûkaka, mpe mbo zidingaka ti muntu kabâ na meso ma tia mpe wa kangama mu timinu. (Mik. 18:32) Mbo tusilaka bo bu tusaka keba mu misamu mia mbi na bu tubongaka nzengolo zilembo bebesa tindiku tieto na Yehova. Yezu wasongela ngolo za mpila yo bu keri ha mutoto, mpe bantu babingi beri mu zitisaka mu bungu ti bamuzabila mu ngolo zandi na butindi bwandi.

Ngano mbo ninwaka malavu mu dioka misamu miani? Titsoniki timosi tia Mikunga tiatsoneka mu lenda dia mpeve santu ti: ‘Mu nzanda misamu mita kwe nwani nani, mbombolo zaku [Yehova] ze nienze kwe meno.’ (Mik. 94:19) Tala ti misamu mia mpasi mita  ku potesa mpasi, baluka kwe Yehova ngatu kakuhana lubakusu, ka kwe malavu’â ko. Mpila ya ngolo ya lenda mu sila bo ni mu vulu sambilaka Yehova. Musamu wakaka, bantu babingi bayizi mona ti bu badingaka malongi ma lunga kwe ndiku za yela za mu timvuka, ndandu yayingi babakaka. Wa matieleka, tifu tia nwa malavu mu telamana misamu mia mpasi tilendi sa ti muntu ka Bândi na ngolo zazingi mu yirika misamu mia mbote. (Ozea 4:11) Daniel, wu tutokolo zonzela, singase ti: “Nayizi nwana na lwaka mpe na mbanzulu za muntu bakiri mambu. Nayizi nwa malavu mu telamana misamu mio, kâ misamu miayizi dzulama, mpe nayizi hombesa ndiku zani na buzitu mu me beni.” Ngano nti biabakisa Daniel? Têle ti: “Nayizi bakula ti nafweti sikirila Yehova, ka malavu’â ko. Nayizi lenda mu kipa misamu miani mpe natelamana mio.” Diangana Yehova ntangu zazansoni wa kubama kwa bâka mu tu lembeka, ni bu sa ti tumweni ti ka tusiri’â na tivuvu ko.—Flp. 4:​6, 7; 1 Pi. 5:7.

Ntangu zakaka tala ti malavu mabakaka nwaka, mbo wubâ musamu wa mbote mu taluzula nwinu’aku bu tiyula tiyuvu eti: ‘Ngano muntu wa mu kanda peleko ndiku yazonzela maniongo mandi mu bungu dia nwinu’ani?’ Tala ni bo wena, wuzololo tâ ti wayizi kurisa tifu tilembolo zaba nge beni. ‘Ngano mbo ninwaka kwakwingi yôka bu ndieri?’ Wulendi bâ musamu wuta turila muntu wulembolo ngamba ya malavu, kâ wuta titwarisa mu nzila yo. ‘Ngano musamu wa mpasi wena kwe meno mu yôkesa mwa bilumbu peleko biabingi bi nilembo nwa malavu?’ Tala ti ni bo, tifu tia nwa tilendi kwizi tomo sikama peleko tilendi ku nata ku bungamba.

Mu bungu ti misamu miamingi mie kô mitariri malavu, Bakristo bakaka babonga nzengolo ya lembo ma nwaka. Kampe bakaka babonga nzengolo ya lembo ma nwaka mu bungu ti ka mena na luwu lwa mbote ko. Tala ti mpwana’aku wabongele nzengolo ya mpila yo, lendi sarila mbote bu lembo mu tsala mpe bu zitisa nzengolo’andi.

Wayizi sarila ndwenga bu wayizi tûla ndilu za nge beni. Mukristo lendi tula ndilu mu mbwata peleko makopa ma kalendi nwa. Peleko lendi tûla ndilu mu mbala na bilumbu bi kanwa. Kampe mbala mosi mu lumingu peleko fioti kwa mu ntangu  ya dia. Bakaka batûla ndilu mu mpila ya malavu ma balendi nwa, ntiana vinu peleko bière, malavu me na alcool ya ngolo peloko ma basangasaka. Muntu kamana tisila ndilu mu malavu ma kalendi nwa, ka wukwizi’â bâ musamu wa mpasi ko kwe bawu mu zitisa zo. Mukristo wa yela kalendi’â katisemba ko tala ti siri nsololo ya mpila yo, mpe zololo ti kazitisa yo.

Musamu wakaka wu tufweti taluzula bu tobongaka nzengolo mu musamu wutariri malavu ni mu banzilaka bampwana’eto. Bisi-Rome 14:21 yitêle: ‘Wa mbote ni mu lembo dia mbizi na mu lembo nwa malavu na mu lembo yirika diambu dilendi têsa mpwana’aku kuba.’ Bwe lendi sarila malaongo mo? Songela luzolo mu bampangi. Tala ti benzi bu nwa malavu lendi fwemesa mpwana’aku, mbo wubâ musamu wa mbote mu lembo ma nwa. Mbo songela ti mabanza ma bampwana’aku ma kipaka mpe ma zitisaka, mpe ndandu’awu toko dingaka ntete ya nge beni.—1 Kor. 10:24.

Musamu wakaka, guvernema lendi tûla misiku milendi twarisa nzengolo ya Mukristo. Misiku mio milendi zenga mvula muntu zi kalendi batika mu nwa alcool, peleko milendi yimina muntu mu nata kaminio bu kanwini na mu sarila masini makaka.—Rom. 13:​1-5.

Yehova watuhana timpwanza tia mona mbote mu makabu mamingi ma katuhana. Mu kati mwe na kabu dia sarila timpwanza tia sola bu tubongaka nzengolo ya bima bi tudia na bi tunwa. Bika ti nsololo zeto zasongela ti mbo tutondaka mu bungu dia timpwanza tio bu tusarila tio mu mpila yitâ Tata’eto dia ku mazulu nsayi.