1. Bu tudimbitilaka mu timinu tia Abrahame, ntia biyuvu tulendi tiyula?

 NI BU sa ti bantu babingi beka wâ nkumbu ya Abrahame, babîngi ha kati diawu misamu ka miamingi’â ko bazebi mu yandi. Kâ, nge miamingi zebi. Mu tifwani, zebi ti Abrahame mbo bamutâka tata dia bô babansoni bê na timinu. (Rom. 4:11) Kampe mbo ta tiyula, ‘ngano ndendi kwe landi ntambi za Abrahame, mpe ndendi bâ na timinu ti keri na tio?’ Yee, lendi lenda.

2. Mu bungu dia nti we mfunu mu longoka tifwani tia Abrahame? (Zaki 2:​22, 23)

² Mpila yimosi yi tulendi kurisila timinu ntiana tia Abrahame ni ya longoka tifwani tiandi. Ntangu zazansoni Abrahame watumamana Nzambi. Watambula mu kwe bâ ku nsi yeri mala na nsi yi katuka, wabêla mu bivula tûka mivu miamingi, mpe wa kubama weri mu hana mwana’andi Izake mu mukayulu. Nsalulu zandi zasongela timinu tiandi tia ngolo. Timinu na nsalulu za Abrahame biasa ti Nzambi kamutambula mpe kabâ ndiku’andi. (Tanga Zaki 2:​22, 23.) Yehova zololo ti beto bansoni, na nge mpe, katutambula mpe tabâ ndiku. Mu bungu dia musamu wo, mu nzila ya mpeve santu’andi Nzambi walwengesa bitsoniki bia Bibila, Paulo na Zaki, mu zonzela tifwani tia Abrahame. Mbo tuzonzela misamu mi tâka Bisi-Rome tikapu 4 na Zaki tikapu 2 mu Abrahame. Mu bikapu bio Paulo na Zaki mbo bazonzelaka musamu wa mfunu wutariri Abrahame.

3. Ntia verse ya mfunu Paulo na Zaki bazonzela?

 ³ Paulo na Zaki bazonzela misamu mie mu Mbatukulu 15:​6, yitâka ti: ‘[Abrahame] ni kasa timinu tiandi mu Yehova, ni mu bungu dio Yehova kamusingasa ti wa sungama wena.’ Yehova bu katâka muntu wa sungama ni mu ntangu yi kamutambulaka. Diangana musamu wa nzitukulu wena ti Nzambi katâ muntu wa masumu ti ka balendi’â bamulanda mambu ko! Kampe zololo ti wabêla bo mu bungu dia nge, mpe bulendi bâ. Bwawu bu mbo tulongoka mu bungu dia nti Yehova katâ ti Abrahame wa sungama weri, mpe beto nti tulendi sa ngatu tabâ ba sungama ha meso mandi.

4. Nti bikabakasaka bantu mu bâ ba sungama?

⁴ Mu mukanda’andi kwe Bisi-Rome, Paulo watâ ti bantu babansoni masumu me nawu. (Rom. 3:23) Buna, mu bungu dia nti Nzambi kalendi yangalala mu beto mpe kalendi tu tâ bantu ba sungama? Mu bakisa Bakristo babansoni ba nsungu mu hanina tiyuvu tio mvutu, Paulo wasarila tifwani tia Abrahame.

5. Mu ntia musamu Yehova katêla Abrahame muntu wa sungama? (Bisi-Rome 4:​2-4)

⁵ Yehova watâ Abrahame muntu wa sungama bu keri bêlaka ku nsi ya Kana. Mu bungu dia nti Yehova katêla Abrahame muntu wa sungama? Ngano ni mu bungu ti Abrahame watumamana Musiku wa Mose? Kâni. (Rom. 4:13) Musiku wo bahana wo kwe bala ba Israele mvula yôka 400 ha manima Nzambi bu kamana tâ Abrahame muntu wa sungama. Buna, mu ntia musamu Nzambi katêla Abrahame muntu wa sungama? Mu bweso bwandi bwa lembo tu delakana, Yehova watâ Abrahame muntu wa sungama mu bungu dia timinu tiandi.—Tanga Bisi-Rome 4:​2-4.

6. Mu bwe Yehova katêlaka muntu wa masumu muntu wa sungama?

⁶ Paulo wavutu tâ ti mu ntangu muntu yi kasaka timinu mu Nzambi, ‘timinu tiandi mbo tisinganaka ntiana buderede.’ (Rom. 4:5) Paulo wavutu yika ti: ‘Mpila ni yo Davide kazonzela nsayi ya muntu wo Nzambi wu kamonaka ti wa sungama wena, Yandi katari bisalu: ‘Bweso bwawu, bô ba balemvokelaka mu misamu miawu mia mbi, na ba bayamburilaka masumu; bweso bwandi muntu wo Nzambi wu kalembo bambukilaka disumu.’’ (Rom. 4:​6-8; Mik. 32:​1, 2) Nzambi mbo kalemvokelaka peleko mbo kazibikaka masumu ma bô bamusilaka timinu. Mbo katomo ba lemvokelaka mpe ka vutu’â kipaka masumu mawu ko. Mbo kababongelaka ntiana bantu balembolo zaba musamu mpe ba sungama mu nzila ya timinu tiawu.

7. Mu ntia mpila bisari bia Nzambi bia mu ntama bieri bia sungama?

⁷ Ni bu sa ti babatâ bantu ba sungama, Abrahame, Davide, na bantu bakaka beri ba kwikama kwe Nzambi masumu kwa meri nawu. Kâ mu bungu dia timinu tiawu, Nzambi mbo kababongelaka ntiana bantu ba balembo landaka mambu, nsungula bô beri lembo mu sarilaka peleko ba lembo bâ na timinu mu Yandi. (Efz. 2:12) Ntiana bwa tâ wo Paulo mu mukanda’andi, timinu mfunu tiena mu bâ na tindiku tia beto beni na Nzambi. Musamu wo wa matieleka weri mu bungu dia Abrahame na Davide, mpe wa matieleka wena mu bungu dia beto.

8-9. Ntia mbanzulu za mbi bantu bayizi bâ na zo mu mio mia tsoneka Paulo na Zaki, mpe mu bungu dia nti?

⁸ Tûka mivu miamingi, mfumu za mabundu za zonzela tintwari tie ha kati dia timinu  na nsalulu. Mfumu zakaka mbo zilongesaka ti tima tifweti sa bantu mu vûka ni mu kwikila mu Mfumu Yezu Kristo. Kampe musamu ewu wa weka wâ, “Tambula Yezu mpe baka mvûkulu.” Mfumu zakaka mbo zitâka ti Paulo musamu wo wakalongesa bu katâ ti: ‘Nzambi muntu kamonaka ti wa sungama wena, Yandi katari bisalu.’ (Rom. 4:6) Kâ, mfumu zakaka mbo zisingasaka ti lendi “vûka” bu kwenda ku pèlerinage ya dibundu na bu yirika misamu miakaka mi lombaka dibundu. Kampe mbo basingasaka mabanza mo bu bazonzelaka Zaki 2:24 yitâka ti: ‘Muntu mu bisalu biandi katêlo ti wa sungama wena; ka wena ko ti mu timinu kwa tiawu kaka.’

⁹ Mu bungu dia nkwikulu zo, bantu bakaka bê na mayela ma Bibila mbo babanzaka ti Paulo na Zaki ka beri’â na mbanzulu zimosi ko mu mio muntu mi kafweti sa ngatu Nzambi kamutambula. Mfumu za mabundu zakaka mbo zibanzaka ti, Paulo mbo keri kwikilaka ti muntu timinu kwa tie nandi nsatu ngatu Nzambi kamutambula, kâ Zaki mbo keri kwikilaka ti muntu wufweti bâ na nsalulu za mbote ngatu Nzambi kamutambula. Profesere yimosi ya misamu mia dibundu yatâ: “Zaki keri’â bakulaka ko ka mu bungu dia nti Paulo keri tomo singasaka ti muntu timinu kwa tie nandi nsatu mu bâ [wa sungama], mpe Zaki keri’â tambulaka mbanzulu zo ko za Paulo.” Kâ Yehova walwengesa Paulo na Zaki mu tsoneka misamu mio. (2 Tim. 3:16) Buna mpila ye kô mu bakula misamu mi batâ. Tufweti taluzula misamu miakaka mi batsoneka mu mikanda miawu ngatu tatomo mia bakula.

10. Ntia ‘nsalulu’ Paulo keri zonzelaka (Bisi-Rome 3:​21, 28) (Tala mpe tifwani.)

¹⁰ Ngano Paulo ntia ‘nsalulu’ kazonzela mu Bisi-Rome 3 na 4? Mbo keri toko zonzelaka ‘nsalulu za Musiku,’ Musiku wa Mose, wu  bahana ku mongo wa Sinayi. (Bisi-Rome 3:​21, 28.) Kampe mu ntangu ya Paulo, musamu wa mpasi weri kwe Bakristo bakaka ba Bayuda mu tambula ti Musiku wa Mose na nsalulu zeri lombaka Musiku wo za bakatula. Buna, Paulo wazonzela tifwani tia Abrahame mu songela ti muntu kena na nsatu ko ya landa misamu mie mu Musiku ngatu kabâ wa sungama ha meso ma Nzambi. Kani wabêla bo, Paulo wabangula ti tufweti bâ na timinu. Musamu wa lutindusu wena mu bungu ti mbo wuta tu longesa tala ti timinu tie neto mu Nzambi na mu Kristo, Nzambi lendi tu tambula.

11. Zaki ntia ‘nsalulu’ keri zonzelaka?

¹¹ Ku lweka lwakaka, ‘nsalulu’ zi bazonzelaka mu Zaki 2 ka zitarilaka ‘nsalulu za Musiku’ ko za zonzela Paulo. Zaki mbo keri zonzelaka bisalu, peleko nsalulu, zi songelaka Bakristo mu luzingu lwawu lwa bilumbu biabiansoni. Nsalulu zo mbo zisongelaka ti Mukristo timinu tie nandi tia matieleka mu Nzambi peleko kâni. Tataluzuleno tifwani tia sarila Zaki.

12. Bwe Zaki kabangurila tintwari tie ha kati dia timinu na nsalulu? (Tala mpe tifwani.)

¹² Mu tifwani tia ntete, Zaki wabangula ti Bakristo ka bafweti’â babâka na tihambula ko. Mu bungu dia musamu wo, wazonzela muntu wasongela nsayi kwe mvwama, kâ ka songela yo ko kwe mputu. Buna, nsalulu zandi ka zasongela ko ti timinu tieri nandi. (Zaki 2:​1-5, 9) Tifwani tia nzole, Zaki wazonzela muntu wamona ‘mpangi yalembo bâ na binkuti peleko bidia’ kâ ka mu hana lubakusu ko lweri nandi nsatu. Ni bu sa ti têle ti timinu tieri nandi, ka tieri’â singanaka ko mu nsalulu zandi; buna, timinu tiandi tia mpamba kwa tieri. Zaki watsoneka ti: ‘Timinu tala ti ka tiena na bisalu ko, tia fwa tiena.’—Zaki 2:​14-17.

13. Ntia tifwani Zaki kasarila mu songela ti tufweti songelaka timinu mu nsalulu? (Zaki 2:​25, 26)

 ¹³ Zaki wazonzela tifwani tia Rahabe wasongela timinu tiandi mu nsalulu. (Tanga Zaki 2:​25, 26.) Yandi wawâ ti Yehova mbo keri bakisaka bala ba Israele. (Yos. 2:​9-11) Wasongela timinu mu nsalulu zandi—wakengerala bala ba Israele bole mu ntangu luzingu lwawu yi lweri mu mpasi. Ndandu zamoneka, mukento wo wa masumu, walembo bâ mwana Israele bayizi mu tâ muntu wa sungama, ntiana kwa Abrahame. Tifwani tiandi mbo tita tu songela ti mfunu wena mu songelaka timinu mu nzila ya nsalulu.

14. Mu bwe misamu mia tsoneka Paulo na Zaki mikwelanaka?

¹⁴ Bitsoniki bia biole bia Bibila, Paulo na Zaki, bazonzela musamu wutariri timinu na nsalulu mu mpila za swaswana. Paulo watâ kwe Bakristo beri Bayuda ti kani kabwe ka baketi’â batambula ko kwe Yehova bu baketi lungisa kwa nsalulu zeri mu Musiku wa Mose. Zaki wasongela kwe Bakristo babansoni ti mfunu wena mu songelaka timinu tiawu bu basaka mbote kwe bantu bakaka.

15. Bwe tulendi songela timinu tieto mu nsalulu? (Tala mpe tifwani.)

¹⁵ Yehova ka tu têlaka ko tala ti tuzololo tabâ basungama tufweti yirikila misamu buna bwa yirikila mio Abrahame. Mu bungu ti, mpila zazingi ze kô zi tulendi songela timinu mu nsalulu zeto. Tulendi bwana bantu ba môna mu timvuka, tulendi bakisa bampangi bê na nsatu lubakusu, mpe tulendi yirika misamu mia mbote kwe kanda dieto, misamu mio Nzambi mbo kazolo mio mpe mbo katusakumuna. (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Za 3:18) Musamu wusongelaka timinu tieto mu  mpila yiyôkele ni luhemo lweto mu tisalu tia samuna. (1 Tim. 4:16) Beto bansoni mu nsalulu zeto, tulendi songela timinu tie neto ti makani ma Yehova mbo malungana, mpe nzila zandi ni zo ziyôkele. Tamana sila bo, tulendi bâ na lukwikulu ti mbo tubâ bantu ba sungama ha meso ma Nzambi.

16. Ntia tintwari tie ha kati dia tivuvu na timinu tia Abrahame?

¹⁶ Tikapu tia 4 tia Bisi-Rome mbo tituhanaka malongi makaka ma mfunu ma tulendi baka mu Abrahame: Mfunu ya tivuvu. Yehova wakanisina ti mu nzila ya Abrahame ‘makanda mamansoni’ mbo mabaka lusakumunu. Banza’eti ka ntia mpila tivuvu tieri na Abrahame! (Mba. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17) Kâ, ni bu wubâ mu ntangu Abrahame yi keri na mvula 100 mpe Sara yi keri na mvula 90, mwana wa kani ka watibutukila ko. Mu mbanzulu za bantu, ka bwa keti’â bâ ko ti Abrahame na Sara babuta mwana. Diangana nkatika ntontolo yeri kwe Abrahame. ‘Yandi, bu kasa tivuvu hô ha lembo vutu sâla tivuvu, wakwikila, ni bo kayika tata dia nzanda makanda.’ (Rom. 4:18, 19) Diangana, tivuvu tio tialungana. Wayizi bâ tata dia Izake, mwana wu beri kekoloko.—Rom. 4:​20-22.

17. Bwe tuzabiri wo ti tulendi bâ ba sungama, mpe ndiku za Nzambi?

¹⁷ Nzambi lendi tu tambula mpe tulendi bâ bantu ba sungama, mpe ndiku zandi, ntiana Abrahame. Musamu ni wo Paulo kasongela bu katsoneka ti: ‘Ka mu bungu dia yandi kaka [Abrahame] ko miatsonama ti: Lukwikulu lwandi lusingusu. Kâ, mu bungu dia beto mpe, tusingusu mu lukwikulu, beto tukwikilaka mu Yandi wavumbula Yezu.’ (Rom. 4:​23, 24) Ntiana Abrahame, tufweti bâ na timinu mu Yehova, tufweti bâ na nsalulu za mbote mpe na lukwikulu lwa ngolo ti Yehova mbo kalungisa makani mandi mamansoni. Paulo watatamana mu zonzela tivuvu tieto mu Bisi-Rome tikapu 5, ti tuzonzela mu timoko ti landa.