1. Mu bungu dia nti tulendi têla ti Abrahame mpemba yeri nandi mu bâ na tivuvu?

 YEHOVA wakanisina ndiku’andi Abrahame ti makanda mamansoni ma ha mutoto mbo maketi sakumunu mu nzila ya bala bandi. (Mba. 15:5; 22:18) Mu bungu ti Abrahame timinu tiatingi tieri nandi mu Nzambi, lukwikulu lweri nandi ti kani dia Nzambi mbo diaketi lungana. Ni bu sa ti ni bo, Abrahame bu keri na mvula 100 mpe mukento’andi bu keri na mvula 90, bantu bo ba kwelana ba kwikama ka batibutila ko. (Mba. 21:​1-7) Kâ Bibila ditêle: ‘Bu kasa tivuvu [. . .], [Abrahame] wakwikila, ni bo kayika tata dia nzanda makanda, buna bu batêla wo.’ (Rom. 4:18) Wa zebi ti misamu mieri kêlaka Abrahame mialungana. Wayizi bâ tata dia mwana wa bakala wu keri kêlaka tûka ntama, Izake. Ngano lukwikulu lwa Abrahame mu nti lweri sikamanaka?

2. Mu bungu dia nti Abrahame keri na lukwikulu ti kani dia Yehova mbo diaketi lungana?

² Mu bungu dia tindiku tiandi tia ngolo na Yehova, Abrahame nguria lukwikulu lweri nandi ti Nzambi mbo kaketi lungisa mio mi kakanisina. (Rom. 4:21) Yehova watambula Abrahame, mpe wamutâ wa sungama mu bungu dia timinu tiandi. (Zaki 2:23) Ntiana bu tâka wo Bisi-Rome 4:​18, timinu tia Abrahame na tivuvu tiandi tintwari bieri. Bwawu bu, tataluzuleno misamu miatâ Paulo mu Bisi-Rome 5, mu musamu wutariri tivuvu.

3. Ngano Paulo nti kabangula mu musamu wutariri tivuvu?

 ³ Paulo banguri ka mu bungu dia nti tulendi bêla na lukwikulu ti ‘tivuvu [tieto] ka tihunaka ko.’ (Rom. 5:5) Mbo katubakisaka mpe mu bakula ka bwe tivuvu tieto tia Bakristo tilendi kurila. Bu tuta kwe taluzuri misamu miatâ Paulo mu Bisi-Rome 5:​1-5, dimbitila mu tivuvu tiaku. Bu sila bo, kampe mbo kwizi bakula ti tivuvu tiaku tia Bakristo tiayikiri nguria ngolo. Timoko tieto mbo tibangula mpe ka bwe lendi sa mu kurisa tivuvu tiaku yôka bu tiena lumbu ti. Ntete-ntete, tataluzuleno tivuvu tia toma tilembo hunaka, ntiana bwa tâ Paulo.

4. Ngano Bisi-Rome 5:​1, 2 nti yizonzelaka?

⁴ Tanga Bisi-Rome 5:​1, 2. Paulo watsoneka misamu mio kwe timvuka tia ku Rome. Mpangi za timvuka tio balongoka misamu mu Yehova, mu Yezu, basarila timinu, mpe bayizi bâ Bakristo. Buna, Nzambi wabatâ bantu ba sungama mu nzila ya timinu, mpe wabatumba mu mpeve santu. Diangana, bayizi baka tivuvu tia matieleka, mpe tia toma.

5. Ngano Bakristo ba tumbu ntia tivuvu tie nawu?

⁵ Ha manima, Paulo watsonekena Bakristo ba tumbu ba ku Efeze mu musamu wutariri tivuvu tia bahana Nzambi. Tivuvu tio mbo tieri tarilaka fwa dia basantu di baketi baka. (Efz. 1:18) Paulo watêla mpe Bisi-Kolose ka kwe tivuvu tiawu tiaketi lunganana. Watâ tio tivuvu tieri ba kêlaka ku mazulu. (Kol. 1:​4, 5) Buna, tivuvu tia Bakristo ba tumbu ni mu baka mvumbukulu ya luzingu lwa mankululu ku mazulu ku bayâla tintwari na Kristo.—1 Tes. 4:​13-17; Nza. 20:6.

6. Ngano mpangi yimosi ya tumbu bwe katâ mu bungu dia tivuvu tiandi?

⁶ Bakristo ba tumbu mbo bazoloko tivuvu tiawu. Mosi mu bawu, mpangi Frederick Franz, wazonzesa mutima’andi bu katâ ti: “Tivuvu tieto tia matieleka tiena, mpe mbo titomo lungana mu muna muntu mu  bantu 144000 ba twila dia fioti yôka mpila yi tubanzaka.” Bu kamana sarila Nzambi na kwikama kwakwansoni tûka mvula zazingi, mu 1991 mpangi Franz watâ: “Mbo [tutomo] zoloko tivuvu tieto [. . .] Bu tuvulu kwe tia kêle, mbo tutomo tondaka. Tima tiena tia fwanana ti tufweti kêla, ni bu sa ti tisiri milio mosi ya mvula. Tivuvu tieto nguria ntalu tiena kwe meno yôka mu ntama.”

7-8. Bantu babîngi ntia tivuvu tie nawu? (Bisi-Rome 8:​20, 21)

⁷ Bantu babîngi basarilaka Yehova lumbu ti, tivuvu tia swaswana tie nawu. Tivuvu tie nawu ni tio tieri na Abrahame—tivuvu tia bâ mankululu ha mutoto wu yâla Timfumu tia Nzambi. (Ebr. 11:8-10, 13) Paulo watsoneka ndandu za toma zita kêla bô bê na tivuvu tio (Tanga Bisi-Rome 8:​20, 21.) Bu walongoka kani dia Bibila ditariri misamu mia ku matu, ntia tima wayizi bêla na timina mu kulu mona? Ngano ni kani ditâka ti lumbu tie kô mbo kwizi bâ wa lunga, ti kuvutu’â bâ na masumu ko? Peleko wayizi tomo bâ mu nsayi bu walongoka ti bantu ba wazolo bafwa mbo bavutu vumbuka ha mutoto wukwizi bâ Paradi? Misamu mio miayizi sa ti wabâ na misamu mi kekolo, mu nzila ya tivuvu.

⁸ Ni bu tubâ na tivuvu tia bâ mankululu ku mazulu peleko ha mutoto, tivuvu tia toma tie neto tisaka ti tabâ mu nsayi. Mpe tivuvu tieto tilendi vutu bâ nguria ngolo. Misamu mia tâ Paulo ha manima, mbo mibangulaka ka bwe wulendi salama. Tataluzuleno misamu mi katsoneka mu bungu dia tivuvu tieto. Misamu mio mbo mitomo kwizi tu hana lukwikulu ti tivuvu tieto mbo titatamana mu kula, mpe kani kabwe misamu mi tusilaka tivuvu mbo milungana.

9-10. Ntiana bu ta wa songela tifwani tia Paulo, Bakristo nti balendi kêla? (Bisi-Rome 5:3) (Tala mpe bifwani.)

⁹ Tanga Bisi-Rome 5:3. Tufweti zaba ti mpasi zilendi bakisa mu bâ na tivuvu tia ngolo. Musamu wo wulendi tu yitukusu. Musamu  wa matieleka ni wena’eti, milongoki miamiansoni mia Kristo mifweti kêla ti mpasi zabaturila. Tabongeno tifwani tia Paulo. Watâ kwe Bisi-Tesalonike ti: ‘Bu tweri ha kati dieno, tatoko lu zabikisa ti matimuna taketi mona. Ni mio mpe miabwiri.’ (1 Tes. 3:4) Mpe kwe Bisi-Korente watâ ti: ‘Ka tuta zolo ko, bampangi, lwalembo wa zaba: matimuna ma tumweni [. . .] matutêle bunkuta mu bungu dia luzingu lweto.’—2 Kor. 1:8; 11:​23-27.

¹⁰ Lumbu ti mpe Bakristo balendi bwabana na misamu mia mpasi mia mpila na mpila. (2 Tim. 3:12) Mbo nge? Ngano wayizi bwabana na mpasi mu bungu ti wayizi bâ na timinu mu Yezu, mpe wabatika mu mu landa? Kampe ndiku zaku na bantu ba kanda bayizi ku sehesela. Kampe bayizi ku bongela mu mpila ya mbi. Ngano nzengolo’aku ya bâ na bunsungu mu misamu miamiansoni yakunatina misamu ku tisalu? (Ebr. 13:18) Ngano guvernema yakukwamisa mu bungu ti tivuvu tiaku wazonzela kwe bantu bakaka? Ni bu sa ti tubwabane na musamu wa mpila na mpila, Paulo têle ti tufweti yangalala. Mu bungu dia nti?

11. Mu bungu dia nti tufweti bonga nzengolo ya vivirila ntontolo zazansoni?

¹¹ Tulendi bâ mu nsayi bu tubwabanaka na nkwamusu mu bungu dia mbutu yi zibutaka. Bisi-Rome 5:3 yitêle: ‘Ntontolo luvivululu zibutaka.’ Bakristo babansoni mbo babwabana na mpasi, buna babansoni bafweti bâ na luvivululu. Tufweti bonga nzengolo ya vivirila ntontolo ni ntontolo zi tulendi bwabana zo. Ni mu mpila yo kwa tubêla na lenda dia mona ndungananu ya tivuvu tieto. Ka tuzololo’â ko tabâ ntiana mbutu za bwa ha mutoto we na matari mu tifwani tia zonzela Yezu. Ku mbatukulu, bayizi tambula matieleka na nsayi, kâ ha manima ma nkwamusu peleko ntontolo, bayizi tâ makuba. (Mat. 13:​5, 6, 20, 21) Wa matieleka, ka wubâka musamu wa fioti ko peleko wa nsayi, bu tubwabanaka na nkwamusu, kâ bu tuvivirilaka zo, ndandu zazingi tubakaka. Mu ntia mpila?

12. Ntia ndandu tubakaka bu tuvivirilaka?

¹² Zaki wazonzela ndandu zi tubakaka bu tuvivirilaka mpasi. Watsoneka: ‘Luvivululu lwasongele bisalu bia lunga, ngatu lwabâ ba lunga, mpe ba sungama, beno kalukondo na kani tima.’ (Zaki 1:​2-4) Zaki wazonzela luvivululu ntiana tisalu tie nandi tia sala. Ngano luvivululu ntia tisalu tie nandi ti lufweti sala? Tilendi ku bakisa mu kurisa bifu bita landa mu mpila yiyôkele: tifu tia kêla, timinu na lukwikulu mu Nzambi. Kâ, ndandu zakaka tubakaka za mfunu mu luvivululu.

13-14. Ngano luvivululu nti lubutaka, mpe ntia tintwari lwena na tivuvu tieto? (Bisi-Rome 5:4)

¹³ Tanga Bisi-Rome 5:4. Paulo watâ ti luvivululu mbo lusaka ti Yehova katutambula. Buna Yehova mbo kakutambula tala ti luvivululu lwe naku. Ka wuta zolo tâ ko ti Yehova nsayi yibâka nandi bu bâka mu mpasi. Muntu Nzambi wu katambulaka ni nge. Musamu wa lutindusu wena mu zaba ti bu tuvivirilaka, Yehova tutâka nsayi.—Mik. 5:12.

¹⁴ Bambuka ti Abrahame waviririla ntontolo, mpe Nzambi wamutambula. Wayizi bâ ndiku ya Yehova, mpe wamutâ muntu wa sungama. (Mba. 15:6; Rom. 4:​13, 22) Wulendi bêla bo mpe mu beto. Nzambi ka tu tambulaka ko mu bungu ti tisalu tiatingi tusalaka peleko madema mamingi me neto mu tisalu tiandi. Mbo katutambulaka mu bungu ti mbo tuvivirilaka na kwikama kwakwansoni. Mpe beto bansoni tulendi vivirila, ntono mvula, misamu na lenda die neto. Ngano musamu wa mpasi ta vivirila na kwikama  kwakwansoni? Tala ti ni bo, bambuka ti Yehova tâka nsayi. Bu tubakulaka ti Nzambi beto katambulaka, tulendi kwizi bâ na ngolo zazingi. Wulendi yika tivuvu tieto ngolo.

15. Ntia musamu wakaka Paulo kazonzela, mpe mu bungu dia nti bantu bakaka balendi lembo yangalala?

¹⁵ Ntiana bwa bangula wo Paulo, Yehova mbo katutambulaka bu tutatamanaka mu bâ ba kwikama kwe Yandi mpe bu tuvivirilaka mpasi. Tataleno ka bwe Paulo katatamana mu nzonzolo’andi: ‘Tambula ko mbo kubutaka tivuvu, mpe tivuvu ka tihunaka ko.’ (Rom. 5:​4, 5) Bakaka balendi lembo yangalala. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti ku mbatukulu, mu Bisi-Rome 5:​2, Paulo watâ ti Bakristo ba ku Rome tivuvu tiatekela nawu, tivuvu tia toma tia Nzambi. Buna, muntu lendi tiyula: ‘Tala ti Bakristo bo tivuvu tiatekela nawu, mu bungu dia nti Paulo kazonzela tivuvu mu misamu mi katâ?’

16. Bwe tivuvu tikurilaka mu muntu? (Tala mpe bifwani.)

¹⁶ Bu tubakulaka ti tivuvu tima tiena tikulaka, tulendi bakula misamu mia tâ Paulo. Tabongeno tifwani: Ngano lendi bambuka mbala ya ntete yi bakuzonzela tivuvu tia toma tie mu Zu dia Nzambi? Kampe wayizi banza ti kani dia bâ mankululu ha mutoto wukwizi bâ Paradi butoma dîngi diena, buna ka dilungana ko. Kâ malembe-malembe, bu wayizi longoka mu zaba Yehova na makani mandi me mu Bibila, wayizi bâ na lukwikulu lwalwingi ti tivuvu tio mbo tilungana.

17. Bwe tivuvu tiaku tiatatamana mu kula bu wamana tihana kwe Yehova mpe bu wayizi batusu?

¹⁷ Ni bu sa ti wayizi mana tihana kwe Yehova, mpe wabatusu, bu watatamana mu longoka na mu kula mu timpeve, tivuvu tiaku mpe tiatatamana mu kula. (Ebr. 5:13–6:1) Kampe wayizi mona misamu mie mu Bisi-Rome 5:​2-4. Wayizi bwabana na mpasi zazingi, kâ wayizi za vivirila, mpe wayizi mona ti Nzambi nge katambulaka. Na lukwikulu mu bweso  bwa Nzambi, bwawu bu misamu miamingi mita sa ti wakêla ndungananu ya makani ma kasa. Tivuvu tiaku tiayizi bâ ngolo yôka bu tieri ku mbatukulu. Makani mo mayika ma nguria ma matieleka kwe nge, wayika kwe ma banzi. Mayizi tomo ku sobesa, bu mayizi tomo sobesa luzingu lwaku, mpila yi bongelaka kanda diaku, nzengolo zaku na mpila yi sarilaka ntangu’aku.

18. Ntia lukwikulu Yehova kahanaka?

¹⁸ Ntumwa Paulo wayika musamu wa nguria wa mfunu wutariri tivuvu ti wayizi baka ha manima, Nzambi bu kamana ku tambula. Mbo kata tu hana lukwikulu ti tivuvu tieto mbo tilungana. Mu bungu dia nti lendi bêla na lukwikulu lo? Mu nzila ya mpeve santu, Paulo watâ musamu ewu kwe Bakristo: ‘Tivuvu ka tihunaka ko, mu bungu ti luzolo lwa Nzambi lwahombokele mu mitima mieto mu nzila ya mpeve santu yi batuheni.’ (Rom. 5:5) Misamu miamingi mita sa ti wabâ na lukwikulu mu tivuvu tiaku.

19. Mu nti lendi bêla na lukwikulu mu musamu wutariri tivuvu tiaku?

¹⁹ Banza mu kani dia sa Yehova kwe Abrahame na mu mpila yi kamutambula na yi kamubongela ntiana ndiku’andi. Misamu mieri silaka Abrahame tivuvu miayizi lungana. Bibila ditêle: ‘Abrahame bu kasa fuki, ni bu kabaka bi bamukanisina.’ (Ebr. 6:15; 11:​9, 18; Rom. 4:​20-22) Ka nionga ko. Nge mpe lendi bâ na lukwikulu ti tala ti tatamane mu bâ wa kwikama, mbo kwizi baka ndandu za tivuvu tiaku. Tivuvu tia matieleka tiena; nsayi tinataka, ka tiari’â ko! (Rom. 12:12) Paulo watâ: ‘Nzambi ya tivuvu kaluhombolela nsayi na nguria tidzunu mu lukwikulu lweno, ngatu tivuvu tiasampa mu beno mu ngolo za mpeve santu.’—Rom. 15:13.