1-2. Bibila nti ditutêlaka mu mitinu miakaka mia Israele?

 MU BIBILA, nkumbu za babakala yôka 40 batuzonzelaka bayâla ku Israele. a Mpe na bunsungu bwabwansoni dituzonzelaka misamu mia yirika bakaka ha kati diawu. Mu tifwani, mitinu mia mbote miayirika misamu mia mbi. Tataluzuleno tifwani tia mutinu Davide weri wa mbote. Yehova watâ: “Tisari tiani Davide [. . .] wakunsarila mu mutima’andi wawansoni, bu keri yirikaka kwa misamu mia sungama ha meso mani.” (1 Mit. 14:​8, NWT) Kâ, bakala dio diasa bunsuza na mukento wa kwela, mpe wasa miamiansoni ngatu bakala diandi diafwa ku muzingu.—2 Sam. 11:​4, 14, 15.

² Ku lweka lwakaka, mitinu miamiangi mialembo bâ mia kwikama miayirika misamu mia mbote. Tabongeno tifwani tia Robohame. Ha meso ma Yehova, yandi “wayirika misamu mia mbi.” (2 Nta. 12:​14, NWT) Kâ, Robohame wayirika mpe misamu mia mbote. Mu tifwani watumamana Yehova, bu kamulomba mu lembo nwanisa makanda 10 ma Israele mpe kasola mutinu wakaka. Yandi wasa mpe ti mimvuka miamîngi mia timfumu tiandi mia tomo bâ ngolo ngatu kakengerela kanda dia Nzambi mu mbeni zandi.—1 Mit. 12:​21-24; 2 Nta. 11:​5-12.

3. Ntia tiyuvu tia mfunu tita tiyula mpe nti tutaluzula mu timoko ti?

³ Mfunu wena mu baka mvutu ya tiyuvu tita landa. Tala ti mitinu mia Israele miayirika misamu mia mbote na mia mbi, nti bisaka ti Yehova katâ ti mutinu’ewu wa kwikama wena ha meso mandi? Mvutu ya tiyuvu tio mbo yitubakisa mu bakula mio mi kêlaka Yehova mu beto. Mbo tulongoka misamu mitatu  mia banza Yehova mpe miamubakisa mu bonga nzengolo ya tâ ti mutinu’ewu wa mbote weri peleko kâni. Ntete, ngano mutinu Yehova keri zoloko peleko kâni? Wa nzole, ngano mutinu mabanza keri sobaka na bunsungu bwabwansoni bu keri yirikaka mbi peleko kâni? Wa ntatu, ngano mutinu Yehova keri tatamanaka mu sarila mu mpila ya sungama?

ZOLO YEHOVA MU MUTIMA’AKU WAWANSONI

4. Ntia luswaswanu lweri ha kati dia mitinu mia kwikama na mitinu mia lembo bâ mia kwikama?

⁴ Mitinu mieri yangirikaka Yehova, mu mutima wawansoni beri mu sarilaka. b Mutinu Yehozafate weri wa mbote “Yehova keri dingaka mu mutima’andi wawansoni.” (2 Nta. 22:​9, NWT) Mu bungu dia Yoziase, Bibila ditêle: “Ntete yandi, ka kwabâ na kani wumosi ko wakâla kwe Yehova ntiana yandi mu mutima’andi wawansoni.” (2 Mit. 23:​25, NWT) Bwe tutâ mu Salomo wayirika mbi ku nsuka ya luzingu lwandi? “Mutima’andi ka wabâ wa lunga ko.” (1 Mit. 11:​4, NWT) Mpe mu bungu dia Abihame, mutinu wakaka walembo bâ wa kwikama, Bibila ditêle: “Mutima’andi ka wabâ wa lunga ko kwe Yehova.”—1 Mit. 15:​3, NWT.

5. Sarila Yehova mu mutima wa lunga bwe wuta zolo tâ? Bangula.

⁵ Buna, sarila Yehova mu mutima wa lunga bwe wuta zolo tâ? Muntu we na mutima wa lunga ka wusarilaka kwa Nzambi ko mu bungu ti zebi ti ni bo kafweti sa. Kâ Yehova kasarilaka mu bungu ti yandi katomono zolo mpe yandi kazitisaka. Mpe musamu wakaka, luzolo lo na buzitu bo katatamanaka mu songela luzingu lwandi lwalwansoni.

6. Bwe tulendi tatamana mu bâ na mutima wa lunga? (Bingana 4:23; Matie 5:​29, 30)

⁶ Bwe tulendi landila tifwani tia mitinu mia kwikama mpe tutatamana mu bâ na mutima wa lunga? Bu tudioka misamu milendi tunatina nsobolo mu mpila ya mbi. Mu tifwani, nsaka za mbi zilendi sa ti tabâ na mutima wa kabana. Mpila mosi mpe na ndiku za mbi, kâ mpe na mabanza ma bâ na bimvwama biabingi. Tala ti tumweni ti tima tie ko tita batika mu wolesa luzolo lweto mu Yehova, tufweti sarila manzangu mu katula tio.—Tanga Bingana 4:23; Matie 5:​29, 30.

7. Mu bungu dia nti we mfunu mu dioka musamu ni musamu wulendi wolesa luzolo lweto mu Yehova?

⁷ Ka tufweti’â tabika ko ti mutima’eto wakabana. Tala ti ka tusiri’â keba ko, tulendi kwizi banza ti bu tukurisa tisalu tieto tia timpeve ka tubâ na nsatu ko ya losa misamu mia mbi. Mu tifwani, banza’eti ti ku mbazi wena na tiozi tia ngolo kâ mpe na titembo tia ngolo. Bu ta tula ku nzo namisi tiya. Kâ nti bitula tala ti bikiri mwelo wa mwasi? Nzo’aku mbo yikulu fuluka mu titembo tia tiozi. Malongi ni me? Ka tufweti’â tasukisina kwa ko mu dia madia ma timpeve mayikaka ngolo tindiku tieto na Yehova. Tufweti kanga mpe mwelo’eto mu misamu mia mbi, ngatu “titembo” tia tiozi tia nza yi, peleko ndiatulu ya mbi ka yikotandi mu mutima’eto mpe mutima’eto wakabana.—Efz. 2:2.

TUFWETI SOBA MABANZA MU BUNGU DIA MASUMU METO

8-9. Bwe mutinu Davide na mutinu Ezekiase bayizi sa bu babasemba? (Tala tinima tia ntete.)

⁸ Ntiana bu tutêleke wo ku mbatukulu, mutinu Davide wasa masumu ma manene. Kâ mbikuri Natane bu kaye mu monekena mu bungu dia masumu mandi, na kuluka kwakwansoni Davide wasoba mabanza. (2 Sam. 12:13) Misamu mia tsoneka Davide  mu Mikunga 51, mitomono tusongela ti Davide watomo nionga mu misamu mi kayirika. Davide ka songela ko kwa ti watomo nionga mu wubakasa Natane peleko mu dioka nsembolo.—Mik. 51:​3, 4, 17, superscription.

⁹ Mutinu Ezekiase mpe wasumuka ha meso ma Yehova. Bibila ditêle ti: “Mutima’andi wayizi bâ na lulendo, mpe Yehova wamubakila nkesi, na Yuda mpe na Yerusaleme.” (2 Nta. 32:​25, NWT) Mu bungu dia nti Ezekiase kayizi bâ na lulendo? Kampe mu bungu ti Yehova wamuhana bimvwama, wamubakisa mu nunga Bisi-Asiri, peleko wasa timangu mu mu wasisa mu timbevo. Kampe ni lulendo lwandi lwamutuma mu songela bimvwama biandi kwe Bisi-Babilone, mpe musamu wo wasa ti mbikuri Izaya kamusemba. (2 Mit. 20:​12-18) Kâ ntiana Davide, na kuluka kwakwansoni, Ezekiase wasoba mabanza. (2 Nta. 32:26) Ku nsuka, bwe Yehova kabongela mutinu Ezekiase? Yandi wamubongela ntiana mutinu wa kwikama “watatamana mu yirika misamu mia mbote.”—2 Mit. 18:​3, NWT.

10. Ngano mutinu Amazia nti kasa bu bamusemba?

¹⁰ Kâ ku lweka lwakaka, Amazia mutinu wa ku Yuda wayirika misamu mia sungama “kâ ka mu mutima’andi wa lunga ko.” (2 Nta. 25:​2, NWT) Ngano ntia wûma kawubakana? Yehova bu kamana mu bakisa mu nunga Bisi-Edome, Amazia wabatika mu sambila nzambi zawu. c Ha manima, mbikuri ya Yehova bu yayizi mu zonzela musamu wo, mutinu ka zolo’â ko mu mu wirikila mpe wamukuma.—2 Nta. 25:​14-16.

11. Tintwari na 2 Bisi-Korente 7:​9, 11, nti tufweti sa ngatu Yehova katulemvokela? (Tala mpe tifwani.)

¹¹ Ngano nti tulongokele mu bifwani bio? Tufweti soba mabanza mu bungu dia masumu meto, mpe tufweti sa miamiansoni mi tulenda mu lembo vutu mia kârila. Kâ, tala ti tubakiri malongi ma bakuluntu ba timvuka mu musamu wuta moneka ti wa fioti kwa wena, ka tufweti tabanza ko ti Yehova peleko bakuluntu batulosele. Mitinu mia mbote mia Israele mpe miabâ na nsatu malongi na nsembolo. (Ebr. 12:6) Bu tubakaka nsembolo, tufweti 1) ya tambula na kuluka kwakwansoni, 2) tufweti sa nsobolo zi fwanane, mpe 3) tufweti tatamana mu sarila Yehova mu mutima’eto wawansoni. Tala ti tusobele mabanza mu bungu dia masumu meto, Yehova mbo katulemvokela.—Tanga 2 Bisi-Korente 7:​9, 11.

SARILA YEHOVA MU MPILA YA MBOTE

12. Nti bieri tomo swasikisaka mitinu mia kwikama na mia lembo bâ mia kwikama?

¹² Mitinu Yehova mi keri bongelaka mia kwikama ha meso mandi mu mpila yi keri zoloko mieri mu sarilaka. Mpe kanda dia Yehova mieri tindisaka mu sila bo. Diangana, ntiana bu tumweni wo, makuba mpe beri tâka. Kâ Yehova kwa beri sarilaka mpe ngolo beri sarilaka mu katula biteki biabiansoni ku hata. d

13. Mu bungu dia nti Yehova katâ ti mutinu Ahabe ka bâ wa kwikama ko?

¹³ Ngano bwe tutâ mu mitinu Yehova mi keri tâka ti ka miena mia kwikama ko? Kampe, misamu miamiansoni mi bayirika ka miabâ mia mbi ko. Mu musamu wutariri lufwa lwa Nabote, mutinu Ahabe weri wa mbi wakuluka mpe wanionga mu misamu mia mbi mi kayirika. (1 Mit. 21:​27-29) Watunga mpe mahata mpe wanunga mizingu mu bungu dia Israele.  (1 Mi. 20:​21, 29; 22:39) Kâ musamu we ko wa mbi wayirika Ahabe. Mu lutumu lwa mukento’andi, wasingasa nsambululu ya bungungu ya biteki. Mu bungu dia musamu wo, kani kabwe ka soba mabanza ko.—1 Mit. 21:​25, 26.

14. a) Mu bungu dia nti Yehova kabongela Robohame ntiana mutinu walembo bâ wa kwikama? b) Ntia musamu wa mbi mitinu mialembo bâ mia kwikama miayirika babansoni?

¹⁴ Tazonzeleno mutinu wakaka walembo bâ wa kwikama—Robohame. Ntiana bu tuzonzele wo ku paragrafe 2, Robohame wayirika misamu miamingi mia mbote ku mbatukulu ya luyâlu lwandi. Kâ bu kayizi tomo bâ ngolo, wabika mu landa Musiku wa Yehova mpe wabatika mu sambila nzambi za bungungu. (2 Nta. 12:1) Ha manima, ntangu zakaka Yehova keri sambilaka, mpe ntangu zakaka nzambi za bungungu. (1 Mit. 14:​21-24) Ka mutinu Robohame’â ko kwa na mutinu Ahabe babika mu sarila Yehova mu mpila ya mbote. Butomo tala, mitinu miamîngi mia lembo bâ mia kwikama, nzambi za bungungu beri sambilaka mpe bantu bakaka mpe beri tumaka mu sila bo. Diangana, ha meso ma Yehova, tambula nsambululu ya matieleka nkatika mfunu wena ngatu batâ ti mutinu wa mbote wena peleko wa mbi.

15. Mu bungu dia nti tambula matieleka we nkatika mfunu ha meso ma Yehova?

¹⁵ Mu bungu dia nti musamu wa nsambululu we nkatika mfunu kwe Yehova? Wumosi wa misamu ni wena’eti, mitinu dema dia bâ nawu dia twarisa kanda dia Nzambi mu nsambululu ya matieleka. Mpe nsambululu ya bungungu bantu yeri tumaka mu tomo vutu yirika masumu ma manene na mu sarila kondo kwa buderede. (Ozea 4:​1, 2) Musamu wakaka ni  wena’eti mitinu mia Israele na bala ba Israele kwe Yehova batihana. Buna, bu balembo vutu sala ba kwikama mpe bu beri sambilaka nzambi za bungungu, Bibila ditêle ti weri ntiana bawu basa bunsuza mu makwela. (Yer. 3:​8, 9) Muntu wusaka bunsuza mu makwela, mutima wa muntu wu kakwela ka mwisaka mpasi. Mpila mosi mpe, tisari titiheni kwe Yehova mpe tita lembo tatamana mu bâ wa kwikama mpasi katomo mu mwisaka. e—Lub. 4:​23, 24.

16. Ha meso ma Yehova, nti bitomo swasikisaka muntu wa sungama na munkwa-mbi?

¹⁶ Ntia malongi tulendi baka? Diangana, tufweti dioka tima ni tima tie tintwari na nsambululu ya bungungu. Kâ ntangu zazansoni tufweti kunda Yehova mu mpila yi kazololo mpe tufweti tatamana mu bâ na tima tia sa mu tisalu tiandi. Mbikuri Malaki watomo bangula musamu wu swasikisaka muntu wa mbote na muntu wa mbi ha meso ma Yehova. Yandi watsoneka: “Mpe mbo luvutu mona luswaswanu ha kati dia muntu wa sungama na munkwa-mbi, ha kati dia muntu wusarilaka Nzambi na muntu wulembo mu sarilaka.” (Mal. 3:18) Kâ, ka tufweti’â tabika ko ti tima ni tima—makuba meto, peleko mu bungu ti ka twena ba lunga ko—tiatunôkesa mpe tabika mu sarila Nzambi. Bika mu sarila Yehova disumu dia dinene diena.

17. Mu bungu dia nti tufweti sila keba bu tusolaka muntu wu tukwela?

¹⁷ Tala ti nge mpumpa yena, mpe zololo wakwela, misamu mia tâ Malaki milendi ku bakisa mu sola muntu wa mbote wu kwela. Dimbitila musamu wo. Muntu wulendi bâ na bifu bia mbote, kâ tala ti ka sarilaka Yehova ko, ngano balendi mu mwina wa sungama ha  meso ma Yehova? (2 Kor. 6:14) Tala ti kwelele muntu wo, ngano lendi ku bakisa mu tatamana mu tomo vutu zolo Yehova? Banza’eti: Kampe bakento bakaka ba mutinu Salomo bifu bia mbote bieri nawu. Kâ ka beri’â sarilaka Yehova ko, mpe malembe-malembe banata mutima wa Salomo mu sambila nzambi za bungungu.—1 Mit. 11:​1, 4.

18. Ngano bibuti nti bifweti longesa kwe bala bawu?

¹⁸ Bibuti, lulendi sarila bifwani bia mitinu bie mu Bibila mu bakisa bala beno mu kurisa nsatu’awu ya sarila Yehova. Babakiseno mu bakula ti mutinu wa mbote weri ha meso ma Yehova peleko kâni tala ti nsambululu ya matieleka keri singasaka peleko kâni. Longeseno bala beno mu zonzolo na mu tifwani tieno ti longoka Bibila, kwenda ku lukutakanu, na samuna, bima biena biyôkele mfunu mu luzingu. (Mat. 6:33) Ku lweka lwakaka, bala bafweti bâ na tindiku tia bawu beni na Yehova mpe bafweti mu sarila mu bungu ti ni bo bazololo, ka wena ko ti mu bungu ti bibuti biawu Mbangi za Yehova zena. Buna balendi banza ti sarila Yehova ka wena nkatika mfunu ko peleko balendi kwizi bika mu mu sarila.

19. Ntia tivuvu tie ko mu bungu dia muntu ni muntu wabika mu sarila Yehova? (Tala mpe kaku tia “ Lendi kâla kwe Yehova!”)

¹⁹ Tala ti muntu wubikiri mu sarila Yehova, ngano ka kusiri’â tivuvu ko mu bungu dia yandi? Kâni, mu bungu ti lendi soba mabanza mpe lendi kârila mu sarila Yehova. Mu sila bo, fweti bâ wa kuluka mpe fweti tambula lubakusu lwa bakuluntu ba timvuka. (Zaki 5:14) Kâ ngolo zazingi zidinganaka mu vutu bâ ndiku ya Yehova!

20. Tala ti tulendi tifwani tia mitinu mia kwikama, ngano bwe Yehova katumwina?

²⁰ Ngano ntia malongi tubakiri mu mitinu mia Israele? Tulendi kwizi bâ ntiana mitinu mia kwikama tala ti tutatamana mu bâ na mutima wa lunga mu sarila Yehova. Tabaka malongi mu makuba mawu, tasoba mabanza, mpe tasa nsobolo zi fwanane. Mpe bika tabambuka mfunu ya tambula nsabululu ya Nzambi ya yimosi ya matieleka. Tala ti tatamane mu bâ ba kwikama kwe Yehova, nge, mbo kakumwina ntiana muntu wuyirikaka misamu mia sungama.