1. Mu bungu dia nti twe na nsatu ndwenga zitûkaka kwe Nzambi? (Bingana 4:7)

 TALA ti nzengolo ya mfunu wafweti bonga, ntembe kâni wasambila Yehova ngatu kakuhana ndwenga mu bungu ti wazaba ti nsatu zeri naku. (Zaki 1:5) Mutinu Salomo watsoneka ti: ‘Ndwenga ni tima tiyôkele mfunu.’ (Tanga Bingana 4:7.) Salomo keri’â zonzelaka ndwenga ni ndwenga ko. Kâ, ndwenga zitûkaka kwe Yehova keri zonzelaka. (Bin. 2:6) Ngano ndwenga za Nzambi zilendi tu bakisa mu misamu mi tubwabanaka na mio lumbu ti? Yee, zilendi tu bakisa, ntiana bu tumona wo mu timoko ti.

2. Mu ntia mpila tulendi kwizi bêla na ndwenga?

² Mpila yimosi yi tulendi bakila ndwenga, ni mu longoka na mu sarila ndongosolo za bantu bole ba beri tomo zitisaka mu bungu dia ndwenga zawu. Mbo tutoko zonzela Salomo. Bibila mbo ditâka ti “Nzambi wahana ndwenga kwe Salomo na lenda diadingi dia swasikisa.” (1 Mit. 4:29, NWT) Ha manima, mbo tuzonzela Yezu weri na ndwenga zi balendi lembo fwanakasa na ndwenga za muntu wakaka. (Mat. 12:42) Mu bungu dia yandi babikula ti: ‘Ni mu yandi mu bâ mpeve ya Yehova: mpeve ya ndwenga na ya mayela.’​—Iza. 11:2.

3. Nti tutaluzula mu timoko ti?

³ Bu basarila ndwenga za ba hana Nzambi, Salomo na Yezu bahana malongi ma mfunu mu misamu mitutarilaka. Mu timoko ti, mbo tutaluzula misamu mitatu: Mfunu ya bâ na mabanza ma delakana mu mbongo, mu tisalu na mu beto beni.

4. Bwe bimvwama bieri na Salomo biaswaswana na bio bieri na Yezu?

⁴ Salomo bimvwama biabingi bieri nandi, mpe nzo ya nkatika ya toma yeri nandi. (1 Mit. 10:7, 14, 15) Ku lweka lwakaka, Yezu keri’â na bima biabingi ko, mpe keri’â na tibuka tia bêla ko tia zabakana. (Mat. 8:20) Kâ, bantu bo ba bole mabanza ma delakana meri nawu mu bima bia tinsuni, mu bungu ti ndwenga zawu kwe Yehova Nzambi’eto zeri tûkaka.

5. Ntia mabanza ma delakana Salomo keri na mo mu mbongo?

⁵ Salomo watâ ti mbongo kengerela zikengerelaka. (Ekl. 7:12) Mbongo mbo zitubakisaka mu sumba bima bia mfunu bia luzingu na mu lungisa nsatu zeto za fioti-fioti. Ni bu sa ti Salomo bimvwama biabingi bieri nandi, mbo keri bakulaka ti bima bie kô bie nguria mfunu yôka mbongo. Mu tifwani, watâ ti: ‘Tinsangu tia mbote tiyôkele bimvwama biabingi.’ (Bin. 22:1) Salomo wabakula mpe ti bantu bazololo mbongo ka bavulu’â yangalalaka ko mu bio bie nawu. (Ekl. 5:10, 12) Mpe watulwengesa mu lembo tûla lukwikulu lweto lwalwansoni mu mbongo, mu bungu ti ni bu sa ti mbongo zazingi ze neto, zilendi kulu zimbakana.​—Bin. 23:4, 5.

6. Ntia mabanza ma delakana Yezu keri na mo mu bima bia tinsuni? (Matie 6:31-33)

⁶ Yezu mabanza ma delakana meri nandi mu bima bia tinsuni. Bima bia dia bia keri zoloko na malavu. (Like 19:2, 6, 7) Lumbu timosi, wasobesa mamba mu vinu yitomono yôka bubote​—tio ni timangu tiandi tia ntete ti kasa. (Za 2:10, 11) Mpe mu tilumbu ti kafwa, tinkuti tia ntalu kalwata. (Za 19:23, 24) Kâ, Yezu ka bika ko ti bima bia tinsuni bizi biabâ bima biyôkele mfunu mu luzingu lwandi. Watêla milongoki miandi ti: ‘Ka kwena muntu ko wulendi sarila mfumu zole [. . .] Ka lulendi’â lwasarila Nzambi na mbongo mu ntangu mosi ko.’ (Mat. 6:24) Yezu walongesa ti tala ti tutokolo dinga Timfumu, Yehova mbo katuhana bio bie neto nsatu.​—Tanga Matie 6:31-33.

7. Bwe mpangi yimosi ya yibakala yabakila ndandu mu bungu ti mabanza ma delakana me nandi mu musamu wutariri mbongo?

 ⁷ Mpangi zeto zazingi zabaka ndandu bu basarila malongi ma ndwenga matûkaka kwe Yehova mu musamu wutariri mbongo. Tabongeno tifwani tia mpangi ya yibakala ya mpumpa ye na nkumbu Daniel. Têle ti: “Bu ndieri ntwenia nabonga nzengolo ya sa ti misamu mia timpeve miabâ misamu miyôkele mfunu mu luzingu lwani.” Mu bungu ti Daniel watatamana mu bâ na luzingu lulembolo na nkaka, wasarila ntangu’andi na lenda diandi diadîngi mu bisalu biabîngi bia Nzambi. Vutulu tâ ti: “Na bunsungu bwabwansoni ndendi tâ ti ka ndieri’â niongaka ko mu luzingu lu nasola. Wa matieleka, mbo naketi baka mbongo zazingi tala ti, nayizi sa ti mbongo tiabâ tima tiyôkele mfunu mu luzingu lwani. Kâ, bwe mbo mbongo zaketi yingasala ndiku zi nayizi bâ na zo? Bwe zaketi yingasala nsayi ye nani bu nzebi ti Timfumu nitûlaka ha tibuka tia ntete? Ka kwena mbongo ko zilendi fwanakana na tusakumunu twa kungana Yehova.” Wa wuta tomo moneka ti, mbo tubakaka ndandu mu ntangu yi tutûlaka misamu mia timpeve ha tibuka tia ntete, kani tatûla mbongo ha tibuka tia ntete.

8. Bwe tuzabiri ti Salomo mabanza ma delakana meri nandi mu tisalu? (Ekleziaste 5:18, 19)

⁸ Salomo watâ nsayi yi tubakaka mu tisalu “kabu dia Nzambi.” (Tanga Ekleziaste 5:18, 19.) Watsoneka ti: ‘Tisalu ti batêle tisalu ndandu tiena.’ (Bin. 14:23) Salomo wazaba ti musamu wa matieleka wena. Yandi beni tisari tia ngolo tieri! Watunga nzo zazingi, wakuna miti mia vinu, wasala jardins na pisine. Watunga mpe mimvuka. (1 Mit. 9:19; Ekl. 2:4-6) Bisalu bia mpasi bieri, mpe ntembe kâni biamutâ nsayi. Kâ, Salomo wazaba ti mu tomo bâ mu nsayi tima tiakaka kafweti sa. Wayizi sala mpe bisalu bia timpeve. Mu tifwani, watwarisa ntungulu ya Tempelo ya toma mu bungu dia nsambululu ya Yehova​—ntungulu yo mvula 7 yabonga! (1 Mit. 6:38; 9:1) Bu kamana sala bisalu bia timpeve na bia tinsuni, Salomo wayizi bakula ti bisalu bia timpeve bitomono yôka bisalu bia tinsuni. Watâ ti: ‘Nsukunu ya bunzonzi: miamiansoni miwakane. Bâ na bunkuta bwa Nzambi mpe kêla ntumunu zandi.’​—Ekl. 12:13.

9. Bwe Yezu kasa ngatu tisalu tia tinsuni ka tiyôkandi mfunu kwe yandi?

⁹ Yezu tisari tia ngolo tieri. Mu mivu miandi mia ntete ha mutoto, wasala tisalu tia mabaya. (Mak. 6:3) Ntembe kâni, bibuti biandi mbo bieri yangalalaka mpe mu lubakusu lu keri ba hanaka bu beri sarilaka ngolo zawu mu lungisa nsatu za kanda diawu dia dinene. Mu bungu ti Yezu wa lunga weri, lenda dieri nandi dia sala tisalu tia lunga. Buna, kampe bantu babingi beri zoloko bima bi keri yirikaka! Kampe Yezu tisalu tiandi tia keri zoloko. Bu keri salaka tisalu tiandi tia tinsuni, Yezu mbo keri sârisaka mpe ntangu ya sala bisalu bia timpeve. (Za 7:15) Ha manima, bu keri tisamuni tia ntangu zazansoni, wayizi longa bantu beri mu wirikilaka mu mpila eyi: ‘Ka lusalandi mu bungu dia bidia bilosokaka, kâ mu bungu dia bidia bilamaka mu luzingu lwa mankululu.’ (Za 6:27) Mpe mu tinzonzi ha zulu mongo, Yezu watâ ti: ‘Ku lufweti lundila bimvwama, ni ku zulu.’​—Mat. 6:20.

10. Ntia musamu wa mpasi bantu bakaka balendi bwabana na wo mu tisalu tiawu?

¹⁰ Ndwenga za Nzambi mbo zitubakisaka mu bâ na mabanza ma delakana mu tisalu tieto tia tinsuni. Bu twena Bakristo mbo batulongesaka mu sala ngolo na mu sala tisalu tia mbote. (Efz. 4:28) Vula-vula, mfumu za bisalu  mbo zimonaka bunsungu bweto na tisalu tia ngolo ti tusalaka, mpe balendi tu têla ti tisalu tieto tia batomo zoloko. Na mabanza ma mbote, tulendi batika mu yôkesaka ntangu yayingi ku tisalu mu bungu ti tuzololo ti mfumu’eto kabâ na mabanza ma mbote mu Mbangi za Yehova. Kâ ha manima, tulendi kwizi bakula ti ka tuta vutu kipa madema meto ma kanda ko na misamu mieto mia timpeve. Tufweti kulu sa nsobolo mu bâ na ntangu yayingi mu misamu miyôkele mfunu.

11. Ngano mpangi yimosi ya yibakala nti yalongoka mu mpila ya bêla na mabanza ma delakana mu tisalu?

¹¹ Mpangi yimosi ya ntwenia ye na nkumbu William wamona mfunu ya tûla tisalu tia tinsuni ha tibuka tiandi. Mu bungu dia mpangi ye mukuluntu yeri mfumu’andi ya ku tisalu, William têle ti: “[Mpangi yo] tifwani tia mbote tiena, mu bungu ti mabanza ma delakana me nandi mu tisalu. Tisalu tia ngolo kasalaka, mpe tindiku tia mbote tie nandi na bantu bamusarisaka mu bungu ti tisalu tia mbote kasalaka. Kâ, ntangu ya tisalu bu yiwaka, mbo kasarilaka ntangu’andi na ngolo zandi mu bungu dia kanda diandi na Yehova. Ngano luzebi ka nti? Mu bantu ba nzebi bê mu nsayi, yandi mpe mu kati kena!” *

12. Bwe Salomo kasongela ti mabanza ma delakana meri nandi mu yandi beni, kâ bwe kahombesela mo?

¹² Bu keri tisari tia kwikama tia Yehova, Salomo mabanza ma delakana meri nandi mu yandi beni. Bu keri ntwenia, na kuluka kwakwansoni wazaba ndilu zandi, mpe walomba lutwalusu lwa Yehova. (1 Mit. 3:7-9) Bu kabatika mu tuma, Salomo wazaba mpe bubi bwa bâ na lulendo. Watâ ti: ‘Tekela lufuku, lumpampani; tekela kuba, lulendo.’ (Bin. 16:18) Musamu wa tiari, ha manima, Salomo ka landa malongi mandi ko. Ha manima ma mwa ntangu, bu kayôka ha timfumu, wayizi bâ na lumpampani mpe wabatika mu kolamana ntumunu za Nzambi. Mu tifwani, musiku  weri kô weri tâka ti mutinu wa Hebre ka wufweti’â wabâ na bakento babingi ko ngatu mutima’andi ka wuwubakanandi. (Lub. 17:17) Salomo wakolamana musiku wo, mpe wayizi bâ na bakento 700 na makangu 300, babîngi mu bawu beri bapaye! (1 Mit. 11:1-3) Kampe Salomo mbo keri banzaka ti misamu miamiansoni mia keri zabirilaka. Ha manima, Salomo wayizi baka ndandu za zibi zamunatina bukolo bwandi kwe Yehova.​—1 Mit. 11:9-13.

13. Ngano nti tulendi longoka bu tudimbitila mu tifu tia kuluka tia Yezu?

¹³ Na kuluka kwakwansoni, Yezu watatamana mu bâ na mabanza ma delakana mu yandi beni. Ntete kizi ha mutoto, Yezu wasala tisalu tia nzitukulu tintwari na Yehova. Mu nzila ya Yezu, bima biabiansoni biakaka biasalama ku mazulu na ha mutoto. (Kol. 1:16) Bu kabatusu, kampe Yezu wabambukila misamu mi kayirika bu keri na Tata’andi ku mazulu. (Mat. 3:16; Za 17:5) Kâ, luzabu lo lwalwansoni ka lwasa ko ti Yezu kabâ na lulendo. Mpe ka tizangula ko ha matu ma muntu ni muntu. Watâ kwe milongoki miandi ti ‘ka yiza [ha mutoto] ko ngatu bamusarila, kâ mu sarila bakaka na mu hana luzingu lwandi mu bungu dia bantu babingi.’ (Mat. 20:28) Na kuluka kwakwansoni, watâ ti ka keti’â sa tima ko mu luzolo lwa yandi beni. (Za 5:19) Diangana, Yezu wa nkatika wa kuluka weri! Tifwani tia mbote katusisila mu landa.

14. Nti tulendi longoka mu Yezu mu mpila ya bêla na mabanza ma delakana mu beto beni?

¹⁴ Yezu walongesa kwe milongoki miandi mu bâ na mabanza ma delakana mu bawu beni. Lumbu timosi, Yezu wabatêla ti: ‘Nsuki zazansoni za mutu’eno mpe za tangu zena.’ (Mat. 10:30) Musamu wo mbo wutomo tu tindisaka tala ti mabanza ma mbi mavulu bâka neto mu beto beni. Wuzololo tâ ti Tata’eto we ku mazulu beto kakipaka​—ntalu twena ha meso mandi. Kani kabwe, ka tufweti’â tabâka na ntembe ko mu mpila Yehova yi kamwinaka misamu, bu tukwizi banza ti ka tufwanakane’â ko mu bâ bisari biandi na mu baka luzingu lwa mankululu mu nza ya môna.

15. a) Ntia malongi Nzo ya Zangama ya Munkengi yatuhana mu mpila ya bâ na mabanza ma delakana? b) Ntiana bu ta wa songela tifwani tie ha tinima 24, ngano ntia tusakumunu tulembo baka tala ti mabanza tuvulu tûlaka mu beto beni?

 ¹⁵ Mvula 15 zeka yôka, Nzo ya Zangama ya Munkengi yatâ ti tufweti bâ na mabanza ma delakana mu beto beni mu mpila eyi: “Wa matieleka, ka tudinga ko mu vulu bâka kwa na mabanza mu beto beni mu mpila yisa ti twizi tabâ na lulendo; mpe ka tufweti’â tabanza ko ti ka twena salu ko. Kâ, tufweti bâ na kani dia bâ na mabanza ma delakana mu beto beni, mabanza matubakisa mu zaba misamu mi twe na mio ngolo na mi tulembolo na mio ngolo. Mu bungu dia mabanza mo, mpangi yimosi ya yikento yatâ ti: ‘Ka ndiena muntu wuyôkele bubi ko; kâ ka ndiena mpe muntu wuyôkele bubote ko. Misamu mia mbote mie nani na mia mbi, mpe bantu babansoni ni bo bena.’” * Ngano mweni ka bwe tubakila ndandu tala ti tubêle na mabanza ma delakana mu beto beni?

16. Mu bungu dia nti Yehova katuhaninaka malongi ma ndwenga?

¹⁶ Mu nzila ya Zu diandi, Yehova mbo katuhanaka malongi ma ndwenga. Beto kazololo, mpe zololo ti tabâ mu nsayi. (Iza. 48:17, 18) Nzengolo ya ndwenga​—nzengolo yinataka nsayi yayingi—​ni mu tûla misamu mitâka Yehova nsayi ha tibuka tia ntete. Bu tusila bo, ka tubwabana na misamu miamingi ko mi bwabanaka na bantu bavulu tûlaka mabanza mawu mu mbongo, mu tisalu na mu bawu beni. Bika muna muntu mu beto kabonga nzengolo ya bâ na ndwenga na ya tâ Yehova nsayi!​—Bin. 23:15.