1. Ngano Bibila bwe dizonzelaka luzolo lwa matieleka?

 “MILAKU [mia luzolo] tiya twa ngolo twena, mulaku wa Yah. Mamba malembolo ma dzuna ka malendi’â madima luzolo ko, nzari mpe ka zilendi’â zanata lo ko.” b (Muk. 8:6, 7) Diangana mpila ya mbote yena ya zonzela luzolo lwa matieleka! Misamu mio nguria lutindusu mihanaka kwe bantu ba kwelana: Lulendi bâ na luzolo lwa ngolo ha kati dieno.

2. Ngano bantu ba kwelana nti bafweti sa ngatu luzolo lwawu ka luwolandi?

² Bantu ba kwelana bafweti sarila ngolo mu bâ na luzolo lwa ngolo ntangu yayansoni yi babâ moyo. Mu tifwani, tiya tulendi tatamana mu lema ntangu zazansoni, kâ muntu wufwanakane mu yikaka nkuni. Mpila mosi mpe, luzolo lwa mukento na bakala lulendi tatamana mu bâ ngolo ntangu zazansoni—kâ bafweti kipaka tindiku tiawu. Ntangu zakaka, bantu ba kwelana balendi mona ti luzolo lwawu wola luta wola, nsungula mu ntangu yi balembo sâlaka na mbongo, tala ti muntu we na timbevo, peleko bu basansaka bala. Buna, tala ti wa kwela wena, ngano bwe lendi lundila “mulaku wa Yah” wa namu mu longo lwaku? Mu timoko ti, mbo tuzonzela mpila zitatu zi lulendi tatamana mu bâ na tindiku tia ngolo, mpe zi lulendi bêla mu nsayi mu longo lweno. c

3. Bwe tindiku tia ngolo na Yehova tibakisilaka bantu ba kwelana mu tatamana mu bâ na luzolo lwa ngolo? (Ekleziaste 4:12) (Tala mpe tifwani.)

³ Ngatu “mulaku wa Yah” watatamana mu lema, mukento na bakala bafweti sarila ngolo mu bâ na tindiku tia ngolo na Yehova. Bwe tindiku tio tibabakisila mu longo lwawu? Tala ti tindiku na Yehova ntalu tiena kwe bantu ba kwelana, mbo babâ na manzangu ma sarila malongi mandi, mpe malongi mo mbo mababakisa mu sa keba na mu telamana misamu milendi wolesa luzolo lwawu. (Tanga Ekleziaste 4:12.) Bantu ba timpeve mbo balandaka mpe tifwani tia Yehova, mpe mbo bakunaka bifu bie nandi, ntiana mbote, luvivululu na tifu tia lemvokela. (Efz. 4:32–5:1) Mbo wubâka musamu wa fioti kwe bantu bê na bifu bio mu kurisa luzolo lwawu. Mpangi ya yikento ye na nkumbu Lena, we wa kwela tûka mvula yôka 25, têle: “Ka wena mpasi ko mu zitisa na mu zolo muntu wa timpeve.”

4. Mu bungu dia nti Yehova kasolela Yozefe na Mariya mu bâ bibuti bia Masiya?

⁴ Tabongeno tifwani tia Bibila. Mu ntangu Yehova yi kafweti sola bantu baketi bâ bibuti bia Masiya, wasola Yozefe na Mariya ha kati dia batekolo babingi ba Davide. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti muna muntu mu ba bole tindiku tieri nandi na Yehova, mpe Yehova wazaba ti mbo baketi sikamasa longo lwawu mu luzolo lwawu mu Yandi. Beno lwe ba kwelana, ngano nti lulendi longoka mu tifwani tia Yozefe na Mariya?

5. Ngano milumi nti balendi longoka mu Yozefe?

⁵ Yozefe mbo keri zoloko mu landa lutwalusu lwa Yehova, mpe musamu wo wasa ti kabâ mulumi wa nguria wa mbote. Mbala kampe tatu kabaka mitieno miatûka kwe Nzambi mu bungu dia kanda diandi. Mu mbala zo zazansoni, watomo tumama, ni bu sa ti wafwanakana kasa nsobolo zazingi. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Bu kalanda lutwalusu lwa Nzambi, Yozefe wakengerela Mariya, wamubakisa, mpe wakipa nsatu zandi. Banza’eti ka bwe nsalulu za Yozefe zasa ti luzolo na buzitu bwa Mariya mu yandi biakula! Milumi lulendi landa tifwani tia Yozefe bu ludinga malongi ma Bibila mu kipa makanda meno. d Bu lusarilaka malongi mo, ni bu sa ti lufweti sa nsobolo, mbo lusongela luzolo kwe bakento beno, mpe mbo luyika longo lweno ngolo. Mpangi ya yikento ya ku Vanuatu, ye ya kwela tûka mvula yôka 20, têle ti: “Bakala diani bu kadingaka mpe bu kalandaka lutwalusu lwa Yehova, buzitu bwani mu yandi mbo butomo kulaka. Ka nibâka mu bunkuta ko, mpe mbo nibâka na lukwikulu mu nzengolo zandi.”

6. Nti bakento balendi longoka mu Mariya?

⁶ Mariya tindiku tia yandi beni tieri nandi na  Yehova; timinu tiandi ka tieri’â sikamanaka ko mu mio mieri yirikaka Yozefe. Matsonoko ma katomo zaba. (Tala note ya Like 1:46.) Mbo keri bongaka mpe ntangu ya dimbitila. (Like 2:19, 51) Ntembe kâni, timpeve tia Mariya tiasa ti kabâ mukento wa nguria wa mbote. Lumbu ti bakento babingi basarilaka ngolo mu bâ ntiana Mariya. Mu tifwani, mpangi ya yikento ye na nkumbu Emiko têle ti: “Bu ndieri mpumpa, programe yeri nani ya ndongokolo ya Bibila ya me beni. Kâ ha manima ma makwela, nayizi bakula ti timinu tiani mbo tieri sikamanaka mu bakala diani, mu bungu ti mbo keri sambilaka mu bungu dia beto bole, mpe mbo keri twarisaka nsambululu. Nayizi bakula ti nafweti kurisa tindiku tiani na Yehova me beni. Bwawu bu, mbo nibongaka ntangu ya bâ me kaka na Nzambi’ani—bu nisambilaka, bu nitangaka Bibila, mpe bu nidimbitilaka mu mbanzulu zandi.” (Nga. 6:5) Bakento, bu lutatamana mu kurisa tindiku tieno na Yehova, babakala beno mbo bakwizi bâ na misamu miamingi mu lu kembela na mu lu zolo.—Bin. 31:30.

7. Ngano bantu ba kwelana nti balendi longoka mu tifwani tia Yozefe na Mariya mu sa nsambululu tintwari?

⁷ Yozefe na Mariya basala mpe tintwari mu lunda tindiku tiawu na Yehova ngolo. Babakula mfunu ya sarila Yehova tintwari mu kanda. (Like 2:22-24, 41; 4:16) Kampe musamu wa mpasi weri mu sila bo, nsungula kanda bu dieri kwe funi, kâ balenda mu sila bo. Diangana tifwani tia nguria tia mbote tiena mu bungu dia bantu ba kwelana lumbu ti! Tala ti bala bê naku, ntiana bwa sa Yozefe na Mariya, wulendi bâ musamu wa mpasi mu kwendaka ku tukutakanu peleko mu kubika ntangu ya nsambululu ya kanda. Wulendi bâ mpe nguria mpasi kwe mukento na bakala mu baka ntangu ya longoka na ya sambila tintwari. Kâ, bambukeno ti bu lusarila Yehova tintwari, mbo lutomo pusana kwe Yandi, mpe mbo lutomo bâ penepene beno bole. Buna, tûleno nsambululu ha tibuka tia ntete.

8. Ngano bantu ba kwelana bê na misamu nti balendi sa ngatu babaka ndandu mu nsambululu’awu ya kanda?

⁸ Ngano nti lulendi sa tala ti misamu mie neno mu longo lweno? Mabanza ma sa nsambululu ya kanda malendi lembo bâ ma mbote. Tala ti ni bo, yêleno mu zonzela musamu wa fioti wu lulendi zolo, musamu wu lutambula mu zonzela beno bole. Bu lusila bo, tindiku tieno na nsatu’eno ya sa misamu mia timpeve beno bole mbo biyikama ngolo.

9. Mu bungu dia nti mukento na bakala bafweti yôkesaka ntangu tintwari?

⁹ Beno ba kwelana, lulendi mpe lunda luzolo lweno ngolo tala ti ntangu luyôkesaka tintwari. Lwamana silaka bo, mbo wulubakisa mu zaba mbanzulu za muntu wu lwakwela ntangu zazansoni. (Mba. 2:24) Tala misamu mia yizi bakula Lilia na Ruslan ntangu fioti ha manima ma makwela mawu, bakwelana tûka mvula yôka 15. Lilia têle ti: “Tayizi bakula ti ka taketi’â bâ na ntangu yayingi ko yi taketi bâ tintwari ntiana bu tweri toko banzaka. Bilumbu biabiansoni ntangu’eto mbo yeri kwendaka mu tisalu, mu bisalu bia nzo, mpe ha manima kwe bala beto. Tayizi mona ti tala ti ka tuyôkese’â ntangu ko beto bole, muna muntu mbo kaketi kwizi bâ mala na mpwana’andi.”

10. Bwe bantu ba kwelana balendi sarila mutieno we mu Bisi-Efeze 5:15, 16?

¹⁰ Bantu ba kwelana nti balendi sa ngatu bayôkesaka ntangu tintwari? Lulendi sârisa ntangu peleko lulendi sa programe ngatu lwabâ tintwari. (Tanga Bisi-Efeze 5:15, 16.) Mpangi ya yibakala ya ku Nigeria ye na nkumbu  Uzondu têle: “Bu nisaka programe ya bima bi nisa, mbo nitsokaka mpe ntangu yi niyôkesa na mukento’ani, mpe mbo nisaka ti ntangu yo yayôka mfunu.” (Flp. 1:10) Tataleno ka bwe Anastasia, we mukento wa munkengi wa tizunga ku Moldovie, kasarilaka ntangu’andi mu mpila ya mbote. Têle ti: “Mbo niyêlaka mu yirika misamu mi nzololo, bakala diani bu kabâka na bisalu bitariri madema mandi. Buna, tulendi yôkesa ntangu ha manima.” Kâ, ngano nti lulendi sa tala ti programe zeno ka zita lu bakisa ko mu yôkesa ntangu tintwari?

11. Ntia bisalu Akila na Prisile basala tintwari?

¹¹ Bantu ba kwelana balendi baka malongi mu tifwani tia Akila na Prisile, beri bantu ba kwelana ba beri zoloko kwe Bakristo babîngi ba ntete. (Rom. 16:3, 4) Ni bu sa ti Bibila ka ditâka misamu miamingi ko mitariri longo lwawu, mbo disongelaka ti mbo beri salaka, mbo beri samunaka, mpe mbo beri bakisaka bampwana’awu tintwari. (Bis. 18:2, 3, 24-26) Diangana, Bibila bu dizonzelaka Akila na Prisile, ntangu zazansoni ba bole kwa dizonzelaka.

12. Ngano mukento na bakala nti balendi sa mu yôkesa ntangu tintwari? (Tala mpe tifwani.)

¹² Bwe bantu ba kwelana balendi landila tifwani tia Akila na Prisile? Banza bima biabîngi bi zololo wasa na bi zololo mu sa muntu wu wakwela. Ngano lulendi bia sa tintwari, kani muna muntu kakipa misamu miandi? Mu tifwani, Akila na Prisile mbo beri samunaka tintwari. Ngano mbo luvulu saka programe mu sila bo? Akila na Prisile basala mpe tintwari. Kampe ka wena na tisalu timosi ko na muntu wu wakwela, kâ ngano lulendi sala bisalu bia nzo tintwari? (Ekl. 4:9) Bu lukwe sari tintwari, mbo lukwizi bâ nguria ekipe, mpe mbo lukwizi bâ na ntangu ya zonza. Robert na Linda bakwelana tûka mvula yôka 50. Robert têle ti: “Diangana, ka tubâka na ntangu yayingi ko yi tulendi yôkesa beto bole mu nsaka. Kâ, bu nisukulaka ndonga mpe mukento’ani bu kakwizi za kusunaka, peleko bu nikatulaka matiti mpe bu kakwizi salaka ha lweka lwani, nsayi yayingi yibâka nani. Bu tusalaka tintwari, mbo tukwizi tomo bâka penepene. Luzolo lweto mbo lutatamanaka mu kula.”

13. Ngano mukento na bakala nti bafweti sa mu tomo bâ mu bumosi?

¹³ Kâ, bambukaka ti bâ tintwari ka wuzololo’â tâ ko ti mu bumosi lwena. Mukento wumosi ku Brésil têle ti: “Na bima biabingi bilendi sa ti tabâ na mabanza yeko-yeko, nayizi mona ti tulendi bwa mu mutambu wa banza ti ntangu tuyôkesaka tintwari mu bungu ti nzo yimosi tubêlaka. Nayizi longoka ti ka wufweni’â ko kwa mu bâ tintwari. Musamu wakaka wu mfweti yirika ni mu tomo kipa muntu wu nakwela buna bu kazololo.” Tataleno ka bwe Bruno na mukento’andi, Tays, basaka ngatu bakipasana. Bruno têle ti: “Bu tubâka na  ntangu ya sârila beto bole, mbo tutûlaka telefone zeto mala, mpe mbo tuyôkesaka ntangu tintwari.”

14. Tala ti bantu bole ba kwelana ka bazoloko’â ko mu yôkesa ntangu tintwari, nti balendi sa?

¹⁴ Ngano bwe sa tala ti muntu wu wakwela ka wuta zolo ko mu yôkesa ntangu naku? Kampe mu bungu ti misamu mia swaswana mi luyangirikaka peleko mbo luvulu minganaka bu lubâka tintwari. Ngano nti lendi sa? Tavutueno zonzela tifwani tia tiya. Ha mbatukulu, tiya ka tubâka twa tunene ko. Bafweti kwe twa yiki nkuni ngatu twalema. Mpila mosi mpe, ngano kulendi’â wabatika ko mu yôkesaka kwa mwa ntangu na muntu wu wakwela mu tilumbu? Bonga nzengolo ya sa tima ti luzoloko beno bole, kâ ka tima ko tilendi lu bakasa. (Zaki 3:18) Malembe-malembe, lulendi kwizi lenda mu yika luzolo lweno ngolo.

15. Mu bungu dia nti buzitu bwe mfunu ngatu luzolo lwatatamana mu bâ ngolo mu makwela?

¹⁵ Buzitu nguria salu bwena mu makwela. Bwena ntiana oxygène yibakisaka tiya mu tomo lema. Tala ti oxygène kâni, tiya mbo tufwa. Mpila mosi mpe, tala ti buzitu kâni, bantu ba kwelana balendi mona ti luzolo lwawu wola luta kulu wola. Ku lweka lwakaka, mukento na bakala bu basarilaka ngolo mu songasana buzitu, mbo basalaka mu lunda luzolo lwawu ngolo. Bambukaka ti ka wufweni’â ko mu banza ti buzitu songelaka, kâ fweti zaba tala ti muntu wu wakwela mbo kamonaka ti yandi zitisaka. Penny na Aret bakwelana tûka mvula 25. Penny têle ti: “Buzitu bu tusongasanaka mbo busaka ti tabâ mu nsayi ku nzo. Ka tubâka na bunkuta ko mu zonza mu bungu ti tuzebi ti mabanza ma bantu bakaka ma tuzoloko.” Buna, bwe lendi sa ngatu muntu wu wakwela wamona ti yandi zitisaka? Tataluzuleno tifwani tia Abrahame na Sara.

16. Ngano babakala nti balendi longoka mu tifwani tia Abrahame? (1 Piere 3:7) (Tala mpe tifwani.)

¹⁶ Abrahame mbo keri bongelaka Sara na buzitu. Mbo keri kipaka mabanza ma Sara mpe mbo keri zitisaka mpila’andi ya mwina misamu. Lumbu timosi, Sara watomo fwema, mpe wazonzela mabanza mandi kwe Abrahame; wamubamina mpe mu bungu dia musamu wo. Ngano Abrahame wamuhana mvutu na nkesi zazansoni? Kâni. Wazaba ti Sara mukento wa buzitu weri, mpe weri yikaka nzengolo zandi moko. Abrahame wamuwirikila mpe wayêla mu yirika musamu. (Mba. 16:5, 6) Ntia malongi tuta baka? Babakala, dema die neno dia bongaka nzengolo mu bungu dia kanda dieno. (1 Kor. 11:3) Kâ musamu wa mbote ni mu kipaka mpe mabanza ma mukento’eno ntete lwabonga nzengolo, nsungula tâla ti nzengolo yango yandi mpe yita tarila. (1 Kor. 13:4, 5) Ntangu zakaka, mukento’eno wulendi bâ na lwaka mpe lendi bâ na nsatu ya  zonzela mabanza mandi. Ngano bu lumuwirikila na bunsungu mbo lusongela ti yandi luta zitisa? (Tanga 1 Piere 3:7.) Angela na Dmitry bakwelana tûka mvula 30. Angela banguri ka bwe bakala diandi kasaka mu mu songela ti yandi kazitisaka: “Dmitry wa kubama kwa bâka mu kungwirikila bu nibâka na lwaka peleko bu nibâka kwa na nsatu ya zonza. Luvivululu lubâka nandi mu meno ni bu sa ti ntangu zakaka ka nizonzaka mu mpila ya dzuna ko.”

17. Ngano bakento nti balendi longoka mu tifwani tia Sara? (1 Piere 3:5, 6)

¹⁷ Sara mbo keri zitisaka Abrahame bu keri yikaka nzengolo zandi moko. (Mba. 12:5) Lumbu timosi, Abrahame wabonga nzengolo ya songela ndiambu kwe bantu bayizi mu tala mu ta-pulukusu. Walomba kwe Sara kabika bio bi keri saka mpe kalamba mampa mamingi. (Mba. 18:6) Sara wasa manzangu mpe wayika nzengolo ya Abrahame moko. Bakento, lulendi landa tifwani tia Sara bu luyika nzengolo za babakala beno moko. Bu lusila bo, makwela meno mbo mavutu bâ ngolo. (Tanga 1 Piere 3:5, 6.) Dmitry, wu tuzonzele mu paragrafe yiyôkele, banguri ka bwe mukento’andi wusaka ngatu kamona ti yandi kazitisaka. Têle ti: “Mbo nizoloko ngolo zi sarilaka Angela mu yika nzengolo zani moko ni bu sa ti ntangu zakaka mabanza ma swaswana mabâka neto. Misamu bu milembo simbaka, ka ku monekesaka buzoba ko.” Diangana ka wubâka musamu wa mpasi ko mu zolo muntu wutuzitisaka!

18. Ngano bantu ba kwelana ntia ndandu babakaka bu basaka miamiansoni mu yika luzolo lwawu ngolo?

¹⁸ Lumbu ti, Satana mbo kadingaka mu honda tiya tulemaka mu makwela ma Bakristo. Zebi ti bantu ba kwelana bamana lembo vutu zolosono, balendi batika mu hambana na Yehova. Kâ, luzolo lwa matieleka ka balendi’â bahonda lo ko! Bika luzolo mu makwela meno lwabâ ntiana luzolo lu bazonzelaka mu Mukunga wa Salomo. Bongeno nzengolo ya tûla Yehova ha tibuka tia ntete mu makwela meno, ya yôkesaka ntangu beno bole, na ya zitisa mabanza na nsatu za muna muntu. Bu lusila bo, makwela meno mbo makembesa Titeko tia luzolo lwa matieleka, Yehova, mpe ntiana tiya tu balemesaka, luzolo lweno mbo lutatamana mu bâ ngolo ntangu zazansoni.