MU MBANDU ya 7 N.M.B., Asiri yayizi bâ empire ya yinene mu nza. Site ya Internet ya British Museum yatâ ti, empire yo “mbo yeri tûkaka ku Sipre yeri ku weste tii ku Iran yeri ku este, mpe ntangu yeri kô Ezipte mpe mu kati yeri.” Capitale’andi, Ninive, mumvuka wa munene weri mu nza. Jardins za toma, nzo za zinene za toma, na biblioteke za zinene zazingi zeri kûna. Bitsono bie mu bibaka bitariri Ninive ya ntama mbo bisongelaka ti Mutinu Assourbanipal, mbo beri mu tâka “mutinu wa nza,” ntiana mitinu miakaka mia ku Asiri. Mu ntangu yîna, kampe ka kweri’â muntu ko weri na lenda dia nunga Asiri na Ninive.

Kâ, Asiri bu yayizi bâ nkatika ngolo, mbikuri ya Yehova Sofoni wabikula ti: “[Yehova] mbo [. . .] kafukisa Asiri. Mbo kabebesa Ninive, mbo kasa ti yabâ mbuka ya yuma ntiana mutoto wa sese.” Nahume mpe, weri mbikuri ya Yehova, wabikula ti: “Wukeno arza, wukeno ore! [. . .] Mumvuka wa mpamba wena, ka wena na bantu ko, wa beba wena! [. . .] Bô babansoni bakumona mbo badioka mala na nge, mpe mbo batâ ti: ‘Ninive babebese yo!’” (Sof. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Bantu bu bawâ mbikululu zo, kampe batiyula: ‘Ngano bu lendi bâ? Ngano wa matieleka Asiri ye ngolo mbo banunga yo?’ Kampe weri musamu wa nzitukulu.

Kâ, banunga yo! Ku nsuka ya mbandu ya 7 N.M.B., Asiri banunga yo kwe Bisi-Babilone na kwe Bamede. Bantu ka beri’â vutu bêlaka ku Ninive ko, mpe batomo ya zimbakana! Mukanda wumosi wa Metropolitan Museum of Art ye ku New York wusongelaka ti mumvuka wo bantu bazimbakana wo mpe mu nzila ya Bibila kwa bazabiri wo. Société d’archéologie biblique yatâ ti: “Ka kwena muntu ko wazaba tala ti wa matieleka capitale yo ya Asiri kô yabâ.” Kâ mu 1845, archéologue Austen Henry Layard wabatika mu tima bima bieri ku nsi’a mutoto ku mbuka yeri Ninive. Bima bi kabaka biasongela ti Ninive mumvuka weri wa toma.

Mbikululu zitariri Ninive zalungana buna bu babikurila zo. Mbo ziyikaka lukwikulu lweto ngolo ti, mbikululu ze mu Bibila zitariri nsuka ya bimfumu bia politike mbo zilungana mpe.​—Dan. 2:44; Nza. 19:15, 19-21.