1. Ntia musamu mbikuri Izaya katâ kwe bala ba Israele?

 MBIKURI IZAYA watâ ti Yehova Nzambi ya matieleka yena. Ntelo yi babangula mu “matieleka” mbo yizolo tâka “amene.” (Iza. 65:​16, note) Ntelo ya “amene” yizololo tâ “wabêla bo,” peleko “ni buna.” Ntelo ya “amene” mbo basarilaka yo mu Bibila mu bungu dia Yehova peleko Yezu, tidimbu tiena ti musamu wa matieleka wena. Buna, musamu wa tâ Izaya kwe bala ba Israele ni ewu: Ntangu zazansoni Yehova yi katâka musamu, lungana kwa wulunganaka. Yehova wasingasa musamu wo bu kalungisa makani mandi.

2. Mu bungu dia nti tulendi bêla na lukwikulu mu makani ma Yehova matariri bilumbu bieto bia ku matu, mpe tia biyuvu tuzonzela?

² Ngano beto mpe tulendi bâ na lukwikulu lwa mpila yo mu makani ma Yehova mu bungu dia bilumbu bieto bia ku matu? Kampe mvula 800 ha manima ma ntangu ya Izaya, ntumwa Paulo wabangula ka mu bungu dia nti tulendi bêla na lukwikulu ti makani ma Nzambi mbo malungana. Paulo watâ ti: ‘Nzambi ka lendi’â kahuna ko.’ (Ebr. 6:18) Ntiana kwa titeko tia mamba tilembo dukisaka mamba ma dzuna na ma mungwa nzila mosi, Yehova, Titeko tia matieleka tiena. Ka lendi’â katâ bungungu ko. Buna tulendi bâ na lukwikulu mu mutima’eto wawansoni mu mio mi tâka Yehova, mu kati na makani mandi mamansoni matariri bilumbu bieto bia ku matu. Mu timoko ti, mbo tuzonzela biyuvu ebi: Ngano Yehova nti katukanisina mu bungu dia bilumbu bia ku matu? Mpe Yehova ntia lukwikulu kahana ti kani diandi mbo dilungana?

3. a) Ntia kani bisari bia Yehova bitomo zoloko? (Nzabukusu 21:​3, 4) b) Bwe bantu bakaka bamonaka bu tubazonzelaka kani dio?

³ Bisari bia Yehova bia mu nza ya mukaka biabingi bizoloko kani di tuzonzela. (Tanga Nzabukusu 21:​3, 4.) Yehova wakanisina ti ntangu yibâ kô ‘lufwa mpe ka luvutu’â kwa sâla ko. Ka kuvutu’â sâla mpe bufwiri ko, bidilu na mpasi.’ Bu tusamunaka, babingi ha kati dieto tusarilaka verse yi yitindisaka mpe yizonzelaka luzingu ku Paradi. Bwe bantu bakaka bamonaka bu tubazonzelaka kani dio? Balendi tâ ti: “Musamu wo wa mbote wena, kâ ka wulendi’â wayilama ko.”

4. a) Yehova bu kasa kani diandi ditariri Paradi, nti kazaba biaketi tula mu bilumbu bia beto? b) Bu kamana sa kani, nti biakaka Yehova kasa?

⁴ Yehova bu katsonekesa kani dio ditariri luzingu ku Paradi kwe ntumwa Za, mu nzila ya mpeve santu’andi, wazaba ti mbo taketi zonzela tivuvu tio kwe bantu bakaka bu tusamunaka nsangu za Timfumu lumbu ti. (Iza. 42:9; 60:2; 2 Kor. 4:​3, 4) Yehova wazaba ti mbo waketi bâ musamu wa mpasi kwe bantu babingi mu kwikila nsobolo zisalama ku matu. Buna bwe tulendi bakisila bantu bakaka mu kwikila ti tusakumunu tu bazonzelaka mu Nzabukusu 21:​3, 4 mbo tulungana? Mpe bwe tulendi yikila lukwikulu lweto ngolo mu Yehova na mu makani mandi? Yehova watuhana kani ditutindisaka, kâ mpe watâ misamu misaka ti tamukwikila. Ngano misamu miango ni mie?

5. Ntia misamu misaka ti tabâ na lukwikulu mu kani dia Nzambi ditariri Paradi, mpe kwe tubakilaka mio?

⁵ Mbo tubakaka misamu miamingi misaka ti takwikila mu kani dia Yehova ditariri Paradi mu verse zita landa. Mbo tutangaka ebu: ‘Yandi wazakale ha muyâlu têle ti: “Biabiansoni bia ndieka titula bia môna.” Vutulu tâ ti: “Tsoneka, mu bungu ti misamu mi, mia sikirila miena, mpe mia matieleka.” Ni kakuntêla mpe: “Miyilamane! Me ni Alfa mpe Omega, bandu na nsuka.”’—Nza. 21:​5, 6a.

6. Mu bungu dia nti misamu mie mu Nzabukusu 21:​5, 6 miyikilaka lukwikulu lweto ngolo mu kani dia Nzambi?

⁶ Mu bungu dia nti verse zo ziyikilaka lukwikulu lweto ngolo mu kani dia Nzambi? Mu bungu dia verse zo buku dia La Révélation. Le grand dénouement est proche ! mbo ditâka ebu: “Mu verse zo, tulendi fwanakasa misamu mi yirikaka Yehova na tiniemo ti batûlaka mu mukanda, tihanaka lukwikulu ti mbo kalungisa kani.” b Kani dia Nzambi mbo bazonzelaka dio mu Nzabukusu 21:​3, 4. Mpe mu verse 5 na 6, tûriri tiniemo tiandi mu tu hana lukwikulu ti, ntembe kâni, kani diandi mbo dilungana. Tataluzuleno ntelo za sarila Yehova mu tu hana lukwikulu.

7. Nani wabatika mu zonza mu Nzabukusu 21:​5, mpe mu bungu dia nti we wa nzitukulu?

⁷ Verse 5 mbo yibatikilaka ebu: ‘Yandi wazakale ha muyâlu têle ti.’ (Nza. 21:5a) Musamu wa nzitukulu wena mu bungu ti yo ni mbala yimosi mu mbala zitatu mu buku dia Nzabukusu Yehova yi kazonza Yandi beni. Lukwikulu lo ka mbazi’â ko ya ngolo ta lwa hana, ka Yezu’â ko mpe bu kavumbuka kwe ba fwa, kâ Yehova Yandi beni! Musamu wo wusongele ti tulendi bâ na lukwikulu mu mutima’eto wawansoni mu mio mi katâ ha manima. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti Yehova ka lendi’â kahuna ko. (Tite 1:2) Musamu wo mbo wusaka ti tatomo kwikila misamu mi tutangaka mu Nzabukusu 21:​5, 6.

8. Bwe Yehova katâ ngatu tabâ na lukwikulu ti kani diandi mbo dilungana? (Izaya 46:10)

⁸ Bwawu bu, tazonzeleno ntelo ya ‘tala!’ (Nza. 21:5) Ntelo ya Greke yi babangula mu ‘tala!’ basarila yo mbala zazingi mu buku dia Nzabukusu. Buku dimosi ditâka ti, ntelo yo basarila yo ntiana “mpila ya têla titangi mu tomo sa keba mu misamu milanda mi katanga”. Ngano Nzambi ntia musamu kavutu tâ? Nzambi watâ: ‘Biabiansoni bia ndieka titula bia môna.’ Wa matieleka, Yehova nsobolo zilungana ku matu kazonzelaka, kâ nguria lukwikulu lwe nandi ti mbo zilungana, ntiangu kazonzelaka nsobolo zo ntiana’eti zatilunganana.—Tanga Izaya 46:10.

9. a) Yehova bu katâ: ‘Mbo nititula bima biabiansoni bia môna’ bwe keri zolo tâka? b) Nti biturila ‘zulu’ na ‘mutoto’ wa lumbu ti?

⁹ Tataluzuleno musamu wuta landa we mu Nzabukusu 21:5. Yehova têle: ‘Bima biabiansoni bia ndieka titula bia môna.’ Mu tikapu tio tia Bibila, nzonzolo yo mbo yizolo songelaka misamu miole mi yirika Yehova—yingasa na karisa. Ntete-ntete, ngano Yehova nti kayingasa? Mu Nzabukusu 21:​1, mbo tutangaka ebu: ‘Zulu dia ntete na mutoto wa ntete biazimbakane.’ ‘Zulu dia ntete’ mbo dimonekesaka guvernema za politike ze mu lutumu lwa Satana na lwa bademo. (Mat. 4:​8, 9; 1 Za 5:19) Ntangu zakaka mu Bibila, ‘mutoto’ wulendi monekesa bantu bê ha mutoto. (Mba. 11:1; Mik. 96:1) Buna, ‘mutoto wa ntama’ mbo wuzolo monekesaka bantu bê na miangu lumbu ti. Yehova ka yôkesa kwa ntangu ko mu vutu tomesa na mu yirika ‘zulu’ na ‘mutoto’ wa lumbu ti; kâ, mbo katomo sa bunkete bu kayingasa bio. Mbo kayingasa mutoto wa lumbu ti na zulu dia lumbu ti mu ‘mutoto wa môna na zulu dia môna’—wuzololo tâ guvernema ya môna yiyâla bantu ba sungama.

10. Nti Yehova katitula?

¹⁰ Mu Nzabukusu 21:​5, mbo tutangaka misamu mi yirika Yehova mu bima bi katitula bia môna. Tomo bakula ti Yehova ka tâ ko ti: “Biabiansoni bia môna ndieka titula.” Kâ watâ ti: ‘Biabiansoni bia ndieka titula bia môna.’ Buna, Yehova mbo kasa ti mutoto na bantu bizi babâ ba môna bu kasa ti babâ ba lunga. Ntiana bwa bikula wo Izaya, Yehova mbo kasa ti mutoto wa mukaka wizi wabâ ntiana Nsaba ya Edene. Mpe mbo katusa ba môna bu kawasisa mbala mosi muna muntu mu beto. Bantu bê na malu ma fwa, bê na meso ma fwa na bafwa makutu mbo bawasa, mpe bantu ba fwa mbo bavumbuka.—Iza. 25:8; 35:​1-7.

11. Ntia ntumunu Yehova kahana kwe Za, mpe mu bungu dia nti?

¹¹ Nti biakaka Nzambi katutêla ngatu tamukwikila? Yehova watêla Za ti: ‘Tsoneka, mu bungu ti misamu mi mia sikirila miena, mpe mia matieleka.’ (Nza. 21:5) Yehova ka hana kwa ntumunu ya ‘tsoneka’ ko. Watâ mpe mu bungu dia nti kafweti tsonekena. Yehova watâ: ‘Mu bungu ti misamu mi mia sikirila miena, mpe mia matieleka. Mbo tutondaka Za mu bungu ti watumamana ntumunu yi kabaka ya ‘tsoneka.’ Ntiangu tulendi tanga kani dia Nzambi ditariri Paradi, mpe tulendi dimbitila mu tusakumunu twa nzitukulu tuta tu kêla.

12. Mu bungu dia nti wufwanane ti Yehova katâ: “Miyilamane!”

¹² Ngano Nzambi ntia musamu wakaka kavutu tâ? “Miyilamane!” (Nza. 21:6) Mu ntelo yo, Yehova mbo kata zonza ntiana’eti miamiansoni  mi katâ mitariri kani dia Paradi mitilunganane. Mpe wufwanane kazonzela mu mpila yo mu bungu ti ka kwena tima ko tilendi mu kabakasa mu lungisa kani diandi. Yehova wavutu tâ musamu wakaka wutuhanaka lukwikulu ti kani diandi mbo ditomo lungana. Ngano bwe katâ?

13. Mu bungu dia nti Yehova katêla: ‘Meno ni Alfa na Omega’?

¹³ Ntiana bu tutokolo wa tâ, Yehova wazonza Yandi beni kwe Za mbala tatu mu timona-meso. (Nza. 1:8; 21:​5, 6; 22:13) Mu mbala zo za zitatu, Yehova mbo keri kârilaka musamu wumosi: ‘Meno ni Alfa na Omega.” Alfabe ya Greke, mu titsono tia alfa yibatikilaka mpe tia omega tisukisaka yo. Bu katitâ “Alfa na Omega,” Yehova wasongela ti bu kabatikaka tima, mbo kasaka ti tialungana tii ku nsuka.

14. a) Hana tifwani tita songela ka mu ntia ntangu Yehova katâ “Alfa” mpe ntia ntangu katâ “Omega.” b) Ntia tidimbu ti tulendi kwikila tubakaka mu Mbatukulu 2:​1-3?

¹⁴ Yehova bu kasala Adame na Eva, ha manima wabazabikisa kani diandi mu bungu dia bantu na mutoto. Bibila ditêle ti: ‘Nzambi wabasakumuna, wabatêla ti: “Yendeno butane, funaneno, fuluseno mpe mutoto mpe tumeno wo. Tumeno mpe na mbizi za mubu na nuni za zulu, na biabiansoni bia moyo bikwe yende ha mutoto.”’ (Mba. 1:28) Mu ntangu yîna, diangana, Yehova wayizi tâ “Alfa.” Wayizi tomo zabikisa kani diandi: ntangu yikwiza bala ba lunga ba Adame mpe batumamaka, mbo bafulusa mutoto mpe mbo basobesa wo mu Paradi. Mu bilumbu bio bia ku matu, mbo wubâ ntiana’eti Yehova mbo katâ “Omega.” Bu kamanisa mu sala zulu na mutoto na bima biabiansoni bie ku zulu na ha mutoto, Yehova watâ musamu wusongelaka ti kani  kabwe kani diandi mbo dilungana. Musamu wango mbo tumonaka wo mu Mbatukulu 2:​1-3. (Tanga.) Yehova wasârisa tilumbu tia 7 ngatu tiabâ tia santu mu bungu dia Yandi. Bwe wuta zolo tâ? Yehova wahana lukwikulu ti ka lembana ko mu lungisa kani diandi ditariri bantu na mutoto. Mbo kalungisa dio diadiansoni ku nsuka ya tilumbu tio tia 7.

15. Mu bungu dia nti waketi monekena ti Satana wakabakasa kani dia Nzambi ditariri bantu?

¹⁵ Adame na Eva bu bamana kolama, bayizi bâ bantu ba masumu, mpe basamburila masumu na lufwa kwe bala bawu. (Rom. 5:12) Diangana, mbo wumonekenaka ntiana Satana wakabakasa kani dia Nzambi dia fulusa mutoto mu bantu ba lunga na bamutumamana. Ntiana’eti Satana wakabakasa Yehova mu tâ “Omega.” Kampe Satana wabanza ti Yehova nsololo za fioti kwa zeri nandi. Nsololo yimosi ni mu honda Adame na Eva na mu sala mukento wa môna na bakala dia môna babâ ba lunga, mu lungisa kani diandi mu bungu dia bantu. Kâ, tala ti Nzambi wasila bo, Diabulu mbo kaketi tâ ti Nzambi ngungu yena. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti, ntiana bu batsoneka wo mu Mbatukulu 1:​28, Yehova watâ kwe Adame na Eva ti bala bawu baketi fulusa mutoto.

16. Mu bungu dia nti Satana kaketi banza ti lenda die nandi dia tâ ti Yehova lembane misamu?

¹⁶ Ngano Satana ntia mpila yakaka keri banzaka Nzambi kaketi sola? Kampe Satana mbo keri banzaka ti Yehova mbo kaketi bika Adame na Eva babuta bala babâ na masumu mpe baketi lembo bâ na lenda dia bâ ba lunga. (Ekl. 7:20; Rom. 3:23) Bu kaketi sila bo, Diabulu mbo kaketi tâ ti Yehova walembana misamu. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti mpila yo ka yaketi’â lungisa kani dia Nzambi ko, di katâ ti mbo kaketi fulusa mutoto mu bala ba Adame na Eva baketi bâ ba lunga, mpe baketi mu tumamana.

17. Ntia mvutu Yehova kahana mu bukolo bwa Satana na bwa bantu ba ntete, mpe ntia ndandu yimoneka ku nsuka? (Tala mpe tifwani.)

¹⁷ Yehova wahana mvutu mu bukolo bwa Satana na bwa bantu ba ntete mu mpila yasusumuna Satana. (Mik. 92:5) Kani kasongela ti Yandi ngungu yena, Yehova wasongela ti Yandi Nzambi ya matieleka yena, bu kabika Adame na Eva babuta bala. Kani kasongela ti walembana misamu, Yehova wasongela ti kwena tima ko tilendi mu kabakasa. Watatamana  mu kani diandi bu kayizi hana “butu” diaketi kwizi vukisa bala batumama ba Adame na Eva. (Mba. 3:15; 22:18) Satana watomo susumuka mu mpila Yehova yi kafutila nkûlulu! Mu bungu dia nti? Mu bungu ti nkûlulu mu luzolo lwakondo bwimi yasikamana. (Mat. 20:28; Za 3:16) Satana kena na tifu tio ko, mu bungu ti bwimi bwe nandi. Ngano, nti bitula mu bungu dia nkûlulu? Ku nsuka ya luyalu lwa mvula 1000, bala ba lunga, na batumama ba Adame na Eva mbo bakwizi bâ ku Paradi ha mutoto—buna bwa wayila wo Yehova ku mbatukulu. Mu ntangu yîna, Yehova mbo katâ “Omega.”

18. Mpila zitatu Yehova zi ka tuhanina lukwikulu ni ze? (Tala mpe kaku “ Misamu mitatu milendi tu hana lukwikulu mu kani dia Yehova.”)

¹⁸ Mu mio mi tutaluzuri, ngano ntia lukwikulu tulendi zonzela kwe bantu basaka ntembe ti kani dia Nzambi ditariri Paradi mbo dilungana? Ntete-ntete, Yehova Yandi beni wahana kani dio. Buku dia Nzabukusu ditêle ti: ‘Yandi wazakale ha muyâlu têle ti: “Tala! Biabiansoni bia ndieka titula bia môna.”’ Ndwenga ze nandi, ngolo, mpe na nsatu ya lungisa kani diandi ye nandi. Wa nzole, Yehova zebi ti misamu mi katâka lungana kwa milunganaka, ntiangu ha meso mandi kani di kasa ntiana diatiyilamana. Ntiangu katâ: ‘Misamu mi, mia sikirila miena, mpe mia matieleka. [. . .] Miyilamane!’ Wa ntatu Yehova bu kabatikaka tima mbo kamanisaka tio tii ku nsuka, ntiana bu ta wasongela musamu wu katâ: ‘Meno ni Alfa na Omega.’ Yehova mbo kasongela ti Satana ngungu yena mpe walembana misamu.

19. Bantu bu basaka ntembe mu kani dia Nzambi dia Paradi, ngano nti lendi sa?

¹⁹ Bambuka ti, bu têlaka bantu misamu mia tâ Yehova mu tu hana lukwikulu ti makani mandi mbo malungana, mbo yikaka lukwikulu lwaku ngolo mu Yandi. Buna, bu vutu tanga kani dia Nzambi ditindisaka ditariri Paradi die mu Nzabukusu 21:​4, mpe muntu wutêle ti: “Musamu wo wa mbote wena, kâ ka wulendi’â wayilama ko,” ngano bwe sa? Lendi tanga mpe lendi bangula verse 5 na 6. Songela ka bwe Yehova kayikila lukwikulu mu kani diandi bu katûla tiniemo tia Yandi beni.—Iza. 65:16.