1. Ngano bantu babîngi ntia mvutu bahanaka mu lokana kwa ndwenga lumbu ti? (Bingana 1:20, 21)

 MU NSI zazîngi mbo tuvulu monaka mpangi zitelamaka mu nzila zi yôkaka bantu babingi. Mbo babâka mu nsayi, mpe mbo bahanaka tima tia tanga kwe bantu. Ngano tisalu tio tia nzitukulu tia weka sala? Tala ti ni bo, kampe musamu wo mbo wusaka ti wabanza verse ya Bingana yizonzelaka ndwenga zilokanaka mu nzila yi yôkelaka bantu ngatu babaka malongi. (Tanga Bingana 1:20, 21.) Mu Bibila na mu mabuku meto, mbo tubakaka “ndwenga za matieleka”​—ndwenga za Yehova. Bantu ndwenga ni zo ze nawu nsatu mu kwizi bâ na lenda dia diatila mu nzila ya matieleka. Nsayi yibâka neto mu ntangu muntu wutambulaka mosi wa mikanda mieto. Kâ babansoni ka batambulaka mio ko. Bantu bakaka mbo bazoloko mu lembo dinga mu zaba misamu mi tâka Bibila. Bakaka mbo batuseheselaka. Mbo babanzaka ti Bibila ka diasâla salu ko. Bakaka mpe mbo batsâlaka ndongosolo za Bibila mu misamu mia ndiatulu, bu batâka ti bô balandaka mio mitima ngolo mie nawu, peleko bantu bafundisaka. Kâ Yehova, na luzolo lwalwansoni, mbo katatamanaka mu sa ti bantu babansoni babaka ndwenga za matieleka. Mu bwe?

2. Bwe bantu balendi bakila ndwenga za matieleka lumbu ti, kâ bantu babîngi nti basolaka mu sa?

² Mpila yimosi yi sarilaka Yehova ngatu bantu bawâ ndwenga za matieleka ni Zu diandi, Bibila. Bantu babingi bê na buku dio. Bwe tulendi tâ mu bungu dia mikanda mieto misikamanaka mu Bibila? Mbo tutondaka Yehova mu bungu ti balendi mia tanga mu mazu yôka 1 000. Bô bawirikilaka, wuzololo tâ batangaka mpe basarilaka misamu mi balongokaka, mbo babakaka  ndandu. Kâ, bantu babingi basolaka mu lembo wirikila zu dia ndwenga za matieleka. Mu ntangu yi babongaka nzengolo, mbo basolaka mu tisikirila peleko mu wirikila bampwana’awu. Balendi tu bongela na kondo kwa buzitu mu bungu ti mbo tusolaka mu landa misamu mi tâka Bibila. Timoko ti mbo tibangula ka mu bungu dia nti bantu bo badiatilaka mu mpila yo. Ntete-ntete, tataleno ka bwe tulendi sa mu baka ndwenga za Yehova.

3. Ngano ndwenga za matieleka ni nti?

³ Tulendi bangula ndwenga ntiana lenda dia sarila misamu mi tuzebi mu bonga nzengolo za mbote. Kâ, misamu miamingi tulendi tâ mu bungu dia ndwenga za matieleka. Bibila mbo ditâka ti: ‘Tîna Yehova ni mbatukulu ya ndwenga, mpe luzabu lwa Wô Yôkele Busantu, mô ni mayela.’ (Bin. 9:10) Buna, mu ntangu yi tufweti bonga nzengolo ya mfunu, tufweti ya sikamasa mu mbanzulu za Yehova​—‘luzabu lwa Wô Yôkele Busantu.’ Tulendi bwa sa bu tulongoka Bibila na mikanda misikamanaka mu Bibila. Bu tusila bo, mbo tusongela ndwenga za matieleka.​—Bin. 2:5-7.

4. Mu bwe tulendi têla ti ni Yehova kwa lendi tu hana ndwenga za matieleka?

⁴ Yehova kwa lendi tu hana ndwenga za matieleka. (Rom. 16:27) Mu bwe tulendi têla ti ndwenga kwe Yehova zitûkaka? Musamu wa ntete, bu kena Mvangi, luzabu lwandi mu bima bi kasala ka lwena na ndilu ko. (Mik. 104:24) Wa nzole, nsalulu zazansoni za Yehova mbo zisongelaka ti ndwenga ze nandi. (Rom. 11:33) Wa ntatu, ntangu zazansoni malongi ma ndwenga ma Yehova mbo manataka ndandu kwe bô basarilaka mo. (Bin. 2:10-12) Tala ti tuzololo tabaka ndwenga za matieleka, tufweti tambula misamu mio mia nguri mia matieleka, mpe tufweti bika miatwarisa nzengolo zeto na ndiatulu’eto.

5. Nti biyôkaka bantu bu bakalaka ti Yehova ni Titeko tia ndwenga za matieleka?

⁵ Bantu babingi tubwabanaka na bo mu tisalu tia samuna batâka ti bima bie mu nza bia nguria bia toma biena; kâ, ka batambulaka ko ti Mvangi we kô, mpe mbo bakwikilaka ti bima mu ta-pulukusu kwa biasalamana. Bakaka mbo bakwikilaka mu Nzambi, kâ mbo batâka ti mitieno mia Bibila ka miena salu ko, mpe mbo basolaka mu diatila buna bu bazololo. Ntia ndandu zayizi moneka? Ngano nza ya mbote yena mu bungu ti bantu mbo basikirilaka ndwenga za bawu beni kani basikirila za Nzambi? Ngano nkatika nsayi ye nawu, peleko tivuvu tia ngolo mu bungu dia bilumbu bia ku matu? Misamu mi tumonaka mbo misingasaka matieleka ema: “Ka kwena ndwenga ko, lenda dia swasikisa ko, malongi ko mu timbeni na Yehova.” (Bin. 21:30, NWT) Musamu wo mbo wututumaka mu lomba ndwenga za matieleka kwe Yehova! Kâ musamu wa tiari, bantu babîngi ka basilaka bo ko. Mu bungu dia nti?

6. Tintwari na Bingana 1:22-25, banani basaka timfwa-makutu mu ntangu ndwenga za matieleka zilokanaka?

⁶ Bantu babingi basaka timfwa-makutu mu ntangu ‘ndwenga za matieleka zilokanaka mu nzila.’ Bibila mbo ditâka ti bikunku bitatu bie kô bia bantu bakalaka ndwenga: “bantu balembolo zaba misamu,” “bô baseheselaka bampwana’awu,” na “bizoba.” (Tanga Bingana 1:22-25.) Tatomoeno taluzula bifu bitumaka bantu bo mu kala ndwenga za Nzambi, mpe tadimbitileno mu mpila yi tulendi lembo landila bifu biawu.

7. Mu bungu dia nti bantu bakaka basolaka mu tatamana mu lembo zaba misamu?

⁷ “Bantu balembolo zaba misamu” ni bantu  bakwikilaka misamu miamiansoni mi bawâka, mpe ka wena mpasi ko mu ba wubakasa. (Bin. 14:15, note) Mbo tuvulu bwanaka bantu ba mpila yo mu tisalu tia samuna. Mu tifwani, banza’eti milio za bantu zi bawubakasaka kwe mfumu za mabundu peleko za politike. Bantu bakaka mbo bafwemaka bu babakulaka ti huna kwa bayizi ba huna kwe mfumu zo. Kâ, bantu ba bazonzele mu Bingana 1:22 mbo basolaka mu tatamana mu kondo kwa luzabu kwawu mu bungu ti ni bo bazoloko mu bêla. (Yer. 5:31) Mbo bazoloko mu landa mbanzulu zawu, mpe ka bazololo’â ko mu longoka misamu mi tâka Bibila, peleko mu tumamana mitieno miandi. Babingi bê ntiana mukento wumosi watomo tihana mu dibundu diandi ku Québec, ku Canada, watâ kwe mpangi yimosi yaye mu tala ti: “Tala ti Nganga-Nzambi’eto yituwubakase, fote ya yandi, ka ya beto’â ko!” Ka tuzololo’â ko talanda tifwani tia bô basolaka mu lembo zaba misamu!​—Bin. 1:32; 27:12.

8. Nti bitubakisa mu baka ndwenga?

⁸ Na mabanza ma mbote, Bibila mbo ditutindisaka mu lembo tatamana mu bâ bantu balembolo zaba misamu, kâ, tabâ bantu ba kula mu mbakululu ya misamu. (1 Kor. 14:20) Mbo tubakaka ndwenga bu tusarilaka mitieno mia Bibila mu luzingu lweto. Malembe-malembe, mbo tukwizi bakulaka ka bwe mitieno mia Bibila mitubakisilaka mu sa keba mu misamu, na mu bonga nzengolo za ndwenga. Buna, bubote bwena mu taluzulaka nsobolo zi tusaka mu musamu wo. Tala ti Bibila tulongokaka, mpe ku tukutakanu tukwendaka tûka mwa ntangu, tulendi tiyula ka mu bungu dia nti tweka lembo bongela nzengolo ya tihana kwe Yehova na ya batusu. Tala ti tabatusu, ngano ngolo tusarilaka mu bâ tisamuni mpe mulongi wa mbote wa nsangu za mbote? Ngano nzengolo zeto mbo zisongelaka ti mitieno mia Yehova mitutwarisaka? Ngano mbo tusarilaka bifu bia Bakristo mu mpila yi tubêlaka na bantu bakaka? Tala ti tumweni ti mbuka ze kô tufweti tomesa, tasa keba mu mbambukulu za Yehova zilwengesaka ‘muntu wulembolo zaba misamu.’​—Mik. 19:7.

9. Bwe “bantu baseheselaka bampwana’awu” basongelaka ti ndwenga bakalaka?

⁹ Tikunku tia nzole tia bantu bakalaka ndwenga za Nzambi, ni “bantu baseheselaka bampwana’awu.” Ntangu zakaka, mbo tubwabanaka na bantu ba mpila yo mu tisalu tia samuna. Mbo bazoloko mu sehesela bampwana’awu. (Mik. 123:4) Bibila diatâ ti mu bilumbu bia mansukina, mbo kwa keti bâ bantu basehesela bampwana’awu. (2 Pi. 3:3, 4) Ntiana babakala ba bala ba Lote, lumbu ti bantu bakaka ka bakipaka ndwengosolo za Nzambi ko. (Mba. 19:14) Babingi baseheselaka bô balandaka mitieno mia Bibila. Mbo basilaka bo, mu bungu ti bazololo mu landa nsatu zawu za misamu mia mbi. (Yude 7, 17, 18) Mpila yi zonzelaka Bibila bantu baseheselaka bampwana’awu mbo yitomo songelaka bifu bia ba-aposta na bia bantu bakala Yehova!

10. Ntiana bu têle wo Mikunga 1:1, bwe tulendi sila keba mu lembo bâ na tifu tia seheselaka bantu?

¹⁰ Bwe tulendi sila keba mu lembo landa tifwani tia bantu baseheselaka bampwana’awu? Mpila yimosi yi tulendi bwa sila ni mu lembo saka tintwari na bantu ba mpila yo. (Tanga Mikunga 1:1.) Wuzololo tâ ka tufweti’â tawirikilaka mpe ka tufweti’â tatangaka tima ni tima tia ba-aposta ko. Mbo tubakulaka ti tala ti ka tusiri’â keba ko, ka wubâ musamu wa mpasi ko mu bâ na tifu tia seheselaka bantu, na mu batika mu bâ na ntembe mu Yehova na mu lubakusu lu tubakaka mu organizasio’andi. Mu lembo diatila mu mpila yo tulendi tiyula biyuvu ebi: ‘Ngano mbo nivulu bâka na nzonzolo ya mbi bu tubakaka lutwalusu peleko  mbangululu ya môna? Ngano tifu ti vulu bâka nani tia dinga misamu mia mbi kwe bô batutwarisaka?’ Bu tusarilaka manzangu mu tomesa bifu bio, Yehova mbo kayangalalaka mu beto.​—Bin. 3:34, 35.

11. “Bizoba” bwe bibongelaka mitieno mia ndiatulu mia Yehova?

¹¹ Tikunku tia ntatu tia bantu bakalaka ndwenga ni “bizoba.” Bizoba biena mu bungu ti mbo bakalaka mu landa misiku mia ndiatulu mia Nzambi. Mbo bayirikaka misamu mi bamonaka mia sungama ha meso mawu. (Bin. 12:15) Bantu bo Yehova bakalaka we Titeko tia ndwenga. (Mik. 53:1) Vula-vula bu tubwabanaka na bantu bo mu tisalu tia samuna, mbo batutsâlaka na nkesi zazansoni mu bungu ti mitieno mia Bibila tuzitisaka. Kâ, ka balendi’â batuhana tima tia mbote ko. Bibila mbo ditâka ti: “Tizoba ka lendi’â kabaka ndwenga za matieleka ko; ha mwelo wa mumvuka kena, na musamu wu katâ ko.” (Bin. 24:7, NWT) Bizoba ka bilendi’â biatâ misamu mia ndwenga za matieleka ko. Ntiangu wulembolo musamu wa nzitukulu ti Yehova katulwengesa tabâ mala na bizoba!​—Bin. 14:7.

12. Nti bitubakisa mu lembo diatila ntiana bizoba?

¹² Ka twena ntiana bantu bayinaka malongi ma Nzambi ko. Kâ mbo tulongokaka mu zolo mpila yi banzilaka Nzambi, na mitieno miandi miamiansoni. Tulendi yika luzolo lo ngolo bu tufwanakasa ndandu zi tubakaka bu tutumamanaka na bu tulembo tumamanaka. Tala misamu mia mpasi mi bwabanaka na bantu mu bungu ti mu buzoba mbo balosaka malongi ma Yehova. Ha manima tala ka bwe luzingu lwaku lwe lwa toma mu bungu ti Nzambi tumamanaka.​—Mik. 32:8, 10.

13. Ngano Yehova mu ngolo katutumaka mu tumamana malongi mandi ma ndwenga?

¹³ Yehova mbo kasaka ti bantu babansoni babaka ndwenga zandi, kâ ka tutumaka mu ngolo ko mu tambula zo. Mbo katusongelaka ndandu zi bakaka bô balembo landaka ndwenga zandi. (Bin. 1:29-32) Bô basolaka mu lembo tumamana Yehova mbo babakaka ndandu za nzila zawu. Ha manima, ndiatulu’awu mpasi kwa yibanatina na mfukulu. Ku lweka lwakaka, kwe bô bawirikilaka malongi mandi ma ndwenga mpe basarilaka misamu mi katâka, Yehova kanisini ti: ‘Kanso wukungwila, mbo kabâ ku nsi’a nkengololo [peleko mu tidzunu], wa lembo nkwamusu hô he lwaka lwa matimuna.’​—Bin. 1:33.

14-15. Nti tulongokaka mu Bingana 4:23?

¹⁴ Ntangu zazansoni, ndandu kwa tubakaka bu tusarilaka ndwenga za Yehova. Ntiana bu tuzonzele wo, Yehova mbo kasaka ti bantu babansoni babaka malongi ma ndwenga. Mu tifwani, mu buku dia Bingana, mbo kahanaka malongi ma lembo waka mfunu, mpe matomesaka luzingu lweto tala ti tusariri mo.  Tataluzuleno bifwani biyà bitariri malongi mo ma ndwenga.

¹⁵ Kengerela mutima’aku. Bibila mbo ditâka ti: ‘Tomo kêla mutima’aku, mu bungu ti luzingu ni mô lufutumukinaka.’ (Bin. 4:23) Banza ka nti tufweti sa mu kengerela mutima’eto wa tinsuni. Tufweti diaka bima bia mbote, tufweti vulu saka sport, mpe tufweti saka keba mu bifu bia mbi. Mbo tuyirikaka misamu mia mpila yo mu kengerela mutima’eto wa timpeve. Mbo tutidikilaka bilumbu biabiansoni mu Zu dia Nzambi. Buna, mbo tukubamaka mu bungu dia tukutakanu twa Bakristo, mbo tukwendaka kô mpe mbo tuhanaka mvutu. Mbo tuvulu salaka tisalu tia samuna na luhemo lwalwansoni. Mpe mbo tusaka keba mu kurisa bifu bia mbi bu tubâka mala na misamu milendi bebesa mbanzulu zeto, ntiana nsaka na bindiku bia mbi.

16. Mu bungu dia nti Bingana 23:4, 5 ye mfunu lumbu ti?

¹⁶ Yangalala mu bio bie naku. Bibila mbo dihanaka malongi ema: ‘Kufwilandi kwa mu baka timvwama. [. . .] Mu mbwetolo meso, ka tisiri’â ho ko. Mu bungu ti tizebi tihana mahayi! Ntiana bu pulumukaka mbemba, mbo tipulumuka ku zulu.’ (Bin. 23:4, 5) Ka wena musamu wa mpasi ko mu hombesa mbongo na bimvwama. Kâ, lumbu ti bamvwama na bamputu mbo badingaka mu baka mbongo zazingi. Vula-vula, nsatu mbongo yo mbo yibanataka mu diatila mu mpila yibebesaka nkumbu’awu, bindiku biawu na tikolela tiawu. (Bin. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Ku lweka lwakaka, ndwenga mbo zitubakisaka mu bâ na mabanza ma delakana mu mbongo. Mpila yo ya mwina misamu mbo yitukengerelaka mu luwu lwa mbongo, mpe mbo yitubakisaka mu yangalala mu bio bie neto na mu bâ mu nsayi.​—Ekl. 7:12.

17. Bwe tulendi sa mu bâ na “ludimi lwa bankwa ndwenga” lu bazonzelaka mu Bingana 12:18?

¹⁷ Banza ntete wazonza. Tala ti kusiri’â keba ko, lendi mwisa bantu mpasi zazingi mu nzonzolo’aku. Bibila mbo ditâka: “Misamu mi balembo banzaka miena ntiana bu bawindaka mbele, kâ ludimi lwa bankwa ndwenga mbo luwasisaka.” (Bin. 12:18, NWT) Mbo tutatamana mu bâ na bindiku bia mbote mu ntangu yi tulembo zonzela makuba ma ndiku zeto kwe bantu bakaka. (Bin. 20:19) Ngatu nzonzolo’eto  yawasisa kani yalwekesa, tufweti fulusa mutima’eto mu luzabu lwa Zu dia Nzambi. (Like 6:45) Mu ntangu yi tudimbitilaka mu misamu mi tâka Bibila, nzonzolo’eto yilendi kwizi bâ ntiana ‘titeko tia ndwenga’ titindisaka bantu bakaka.​—Bin. 18:4.

18. Bwe Bingana 24:6 yitubakisilaka mu tisalu tia samuna?

¹⁸ Landa lutwalusu. Bibila mbo dihanaka malongi ema mabakisaka: ‘Diangana, mu nguria ndwenga natina muzingu: Mboko nungunu mu nzanda milongi yikwizila.’ (Bin. 24:6) Banza’eti ka bwe sarila mutieno wo kutubakisilaka mu bâ bisamuni na milongi mia mbote. Kani tasarila tisalu tia samuna mu mpila ya beto beni, mbo tusarilaka ngolo mu landa malongi ma batuhanaka. Mbo tubakaka malongi ma ndwenga ku tukutakanu twa Bakristo, kwe Bakristo bazebi misamu miamingi batâka binzonzi, mpe basaka devware zisikamanaka mu Bibila mu tu kubika. Organizasio ya Yehova mpe mbo yihanaka bisalulu bia mfunu​—mabuku na video—​bilendi bakisa bantu mu bakula Bibila. Ngano mbo lulongokaka mu sarila bisalulu bio mu mpila ya mbote?

19. Bwe bongelaka ndwenga zitûkaka kwe Yehova? (Bingana 3:13-18)

¹⁹ Tanga Bingana 3:13-18. Diangana mbo tutomo tondaka mu bungu dia malongi ma ndwenga me mu Bibila! Ngano bwe taketi bwana tala ti malongi mo pele? Mu timoko ti, twizi mona bifwani bia malongi ma mfunu ma tubakaka mu buku dia Bingana. Wa matieleka, Yehova wahana misamu mia ndwenga mu Matsonoko. Bika tabonga nzengolo ya diatila mu ndwenga zi hanaka Yehova. Mpila nza yi yimwinaka ndwenga ka yena mfunu ko kwe beto; lukwikulu lwe neto ti ‘bô basimba zo mbo babatâ bankwa-kiese.’