Ku mbatukulu ya mivu mia 1940, bibuti biani biabatika mu longoka Bibila na Mbangi za Yehova. Ndongokolo’awu ka yatatamana ko, kâ, nguri’ani watatamana mu baka Nzo ya Zangama ya Munkengi na Réveillez-vous! Mu 1950, lukutakanu lwa nsi zazingi lweri ku New York, mpe bu batikisa kanda diani, diatambula mu bâ kô.

Ntangu fioti ha manima, Mpangi Lawrence Jeffries wabatika mu kwizi tu talaka. Wadinga mu kumbakisa mu longoka matieleka. Ha mbatukulu, ka tweri’â wisanaka na yandi ko mu bungu ti ka ndieri’â tambulaka ko ti Mbangi za Yehova ka zikotandi misamu mia politike na mu l’armée. Namutêla ti tala ti bantu babansoni ba ku Amérique bakariri mu nwana muzingu, mbeni zilendi kwiza mpe zilendi tâna nsi’eto yayansoni. Na luvivululu lwalwansoni, mpangi Jeffries wakuntêla: “Bwe ta banza, Yehova nti kalendi sa tala ti bantu babansoni ba ku Amérique Yandi basarilaka, mpe mbeni zibakotelele?” Mvutu yi kakungana mu musamu wo na mu misamu miakaka, zakumbakisa mu bakula ti ka nafweti’â sa ntembe ko. Misamu mio miasa ti nazolo mu longoka matieleka ma Bibila.

Ntangu yayingi ndieri yôkesaka mu tanga Nzo ya Zangama ya Munkengi na Réveillez-vous ! zeri lundaka nguri’ani mu cave. Ntangu bu yeri kwe yôke, nayizi bakula ti, matieleka ndieri longokaka, buna nayizi tambula ndongokolo ya Bibila ya kunzonzela mpangi Jeffries. Nayizi batika mpe mu vulu kwendaka ku tukutakanu. Matieleka masimba mutima’ani, mpe nayizi bâ tisamuni tia nsangu za mbote. Nayizi soba makani mani bu nayizi bakula ti tilumbu tia Yehova ka tisiri’â mala ko. (Sof. 1:14) Ka ndieri’â vutu zoloko ko mu kwenda  ku universite mu bungu ti nazolo mu bakisa bantu mu zaba matieleka ma Bibila.

Nayizi manisa ku lycée mu tilumbu tia 13 juin 1956, mpe bilumbu bitatu ha manima, nayizi batusu ku lukutakanu lwa tizunga. Ka ndieri’â zabaka ko ti tusakumunu twatwingi naketi baka mu bungu ti nayizi sola mu sarila luzingu lwani mu longoka na mu longesa misamu mitariri Yehova kwe bantu bakaka.

Ngonda 6 ha manima ma bateme’ani, nayizi bâ mupasuri-nzila wa ntangu zazansoni. Mu Ministère du Royaume ya décembre 1956 (Anglais) mweri na mutu-diambu “Ngano lendi kwe sala ku mbuka yita dingana bisamuni?” Lenda dieri nani mu sila bo. Nayizi zolo mu hana lubakusu ku mbuka yeri dinganaka bisamuni.​—Mat. 24:14.

Naye bâ ku Edgefield, ku Caroline du Sud. Mu timvuka tiabâ kô, bisamuni biyà kwa bieri kô. Nayizi bâ tisamuni tia 5. Mu nzo ya mpangi yimosi ya yibakala tweri silaka tukutakanu. Mu ngonda, mbo ndieri yôkesaka heure 100 mu tisalu tia samuna. Tisalu tiatingi tieri nani mu bungu ti nayizi bâ mutu-masini mu tisalu tia samuna, mpe binzonzi ndieri saka mu timvuka. Musamu wa nsayi, bu ndieri silaka bo, nayizi tomo zaba misamu miamingi mia Yehova.

Mukento wumosi wu ndieri longokaka na wo Bibila weri na nzo yi badirilaka mvumbi ku Johnston, mumvuka weri ha mwa kilometre na hata dio. Na nsayi yayansoni, mukento wo wakungana tisalu tia ntangu fioti tieri mfunu kwe meno, mpe watuhana nzila mu sarilaka nzo’andi ya fioti mu sa tukutakanu.

Mpangi Jolly Jeffries, mwana wa mpangi yi tweri longokaka, wakatuka ku Brooklyn, ku New York, wayiza ku ndieri, mpe mbo tweri salaka tisalu tia mupasuri-nzila. Mu mwa nzo yeri na mifumba tweri bêlaka, ya tu hana mpangi yimosi ya bakala.

Mbongo za fioti kwa beri futaka ku side. Mbo beri tu futaka dollars zole peleko tatu mu tilumbu. Tilumbu timosi, nayizi sarila ngela zani za mansukina mu sumba bima bia dia mu boutique. Bu naduka, bakala dimosi wakundiyula: “Ngano tisalu ta dinga? Mbo nibatika mu ku futaka 1 dollar mu heure mosi.” Wakuntêla ti nafweti sala bilumbu bitatu mu lumingu mu saka bunkete ku beri tungilaka nzo. Wa weri monekaka ti Yehova mbo keri kumbakisaka ku Edgefield. Kâ nayenda ku lukutakanu lwa nsi zazingi lwa 1958 lweri ku New York.

Mu tilumbu tia nzole tia lukutakanu, tima tia nzitukulu tiatula. Namonana na Ruby Wadlington, weri mupasuri-nzila ku Gallatin, ku Tennessee. Mu bungu ti mabanza mamosi meri neto mu bungu dia tisalu tia timisionere, talanda lukutakanu lwa Lukolo lwa Galade ku lukutakanu lo lwa lunene. Ha manima, tayizi batika mu zonzaka mu nzila ya mikanda. Mpe, bayizi kuntikisa ku Gallatin mu tâ tinzonzi tia bantu babansoni. Nasarila ntangu yo mu mu lomba mu makwela. Nayenda mu timvuka tia Ruby, mpe takwelasana mu 1959.

Bu ndieri na mvula 23, bayizi ku noma munkengi wa timvuka (bwawu bu mbo batâka ntwarisi ya timvuka tia bakuluntu) ku Gallatin. Timvuka tia beto ni tia ntete Mpangi Charles Thompson kayizi tala mu tisalu tiandi tia munkengi wa tizunga. Misamu miamingi kazaba; kâ, wakundiyula ka ntia nsatu zeri na bampangi, mpe ka bwe minkengi mia bizunga miakaka mieri kipilaka nsatu zo. Nalongoka ti bubote bwena mu yulaka biyuvu na mu dinga mu zaba miamiansoni ntete tayirika musamu.

Mu mai 1964, bakuntikisa ku Lukolo lwa tisalu tia Timfumu (EMR) lwa ngonda mosi lwayôka ku Lansing Sud, ku New York. Mpangi zeri twarisaka ku lukolo lo zakungana nsatu yayingi ya longoka misamu miamingi na ya kula mu timpeve.

Mu janvier 1965, Ruby na meno batulomba mu sala tisalu tia tizunga. Batuhana tizunga tia tinene tieri na bitini tûka Knoxville, ku Tennessee, penepene na Richmond, ku Virginie. Mu kati mweri na bimvuka bia Caroline du nord, bia Kentucky, na bia Virginie-Occidentale. Mbo ndieri talaka kwa bimvuka bieri na bandombi mu bungu ti tihambula ngolo tieri ku side ya États-Unis, buna bandombi ka beri’â kutakanaka tintwari na mindele ko. Bampangi mputu zeri, mpe talongoka mu kabana bima bieri neto na bô beri na bio nsatu. Mpangi yimosi weri munkengi wa tizunga tûka ntama wakungana malongi ma mfunu: “Bâ mpangi. Kwendandi mu timvuka ntiana mfumu. Lendi bakisa bampangi tala ti mbo bakubongelaka ntiana mpangi’awu.”

Bu taye tala timvuka timosi tia fioti, Ruby wabatika mu longoka na mukento wumosi weri na mwana wa mukento weri na mvula mosi. Bu kwa lembo sâla muntu weri na lenda dia twarisa ndongokolo yo, Ruby mbo keri longokaka nandi mu nzila ya mail. Bu tavutu kâla kô, mukento wo mbo weri kwizaka ku tukutakanu twatwansoni. Mu ntangu kwa ya yiza mpangi zole zeri mipasuri-nzila mia minene, batatamana mu longoka, mpe ka zingila ko mu batusu. Mvula 30 ha manima, mu 1995, ku Betele ya Patterson, mpangi yimosi ya yikento yayizi tizabikisa kwe Ruby. Mwana wa mukento weri longokaka na Ruby wabâ. Mwana’andi wo na bakala diandi 100^eclasse ya Galade basa.

Tizunga tieto tia nzole mbo tieri tarila Floride centrale. Mu ntangu yîna, wafwanakana tabâ na kaminio, buna tasumba kaminio yalembo fwa ntalu yayingi. Kâ, lumingu lwa ntete, pompe à eau yayizi beba. Ka tweri’â na mbongo ko za yirikisa yo. Natâ mpangi mosi ya bakala mbila yi nabanza ti lendi tu bakisa. Watêla tisari tiandi timosi mu yirika kaminio’eto, mpe ka dinga mbongo ko. Watâ kwa ti: “Kuta kundefo ko.” Kâ, watukabila mpe mbongo! Tifwani tieri tia toma tieri songelaka ti Yehova bisari biandi kakipaka. Watubambula mu kabilaka bampwana’eto.

Ntangu zazansoni zi tweri kwe talaka timvuka, mu nzo za bampangi tweri bêlaka. Ntiangu tayizi bâ na ndiku zazingi za mbote. Tilumbu timosi, nasisa rapore ya timvuka yi naketi manisa mu masini ma ndieri tsonekenaka. Bu nakâla mu nkokela, bakuntêla ti mwana wa bakala weri na mvula 3 wa kanda diatubwana “wakumbakisa” mu manisa rapore. Mbo ndieri mu tsotselaka mu musamu wo tûka mivu miamingi.

Mu 1971, nabwana mukanda wu bakuntambikila, wu bakuntikisila mu sala tisalu tia bizunga (district) ku New York. Tatomo yituku! Bu tayenda kûna, mvula 34 kwa zeri nani. Bampangi batomo kumbwana, meno munkengi’awu wa bizunga wa ntete wa ndombi.

Bu ndieri munkengi wa bizunga, mbo ndieri zoloko mu longesa misamu mitariri Yehova tumingu twatwansoni ku lukutakanu lwa tizunga. Minkengi mia bizunga miamingi mieri salaka tûka ntama yôka meno. Wumosi mu bawu wakumbatisa. Mpangi yakaka, Theodore Jaracz, ha manima wayizi bâ mu Timvuka titwarisaka. Mpangi zazingi mpe zeri kô zabâ na luzabu lwalwingi zeri salaka ku Betele ya Brooklyn. Natomo tonda mu bungu ti minkengi mia bizunga na Babetelite basa ti ka nabândi na lwaka. Namona mu me beni ti mivungi mia luzolo mieri, mieri sikirilaka Zu dia Nzambi, mpe mieri yikaka organizasio moko na kwikama kwakwansoni. Tifu tiawu tia kuluka tiasa ti  ka wubândi musamu wa mpasi mu sala tisalu tia munkengi wa bizunga.

Mu 1974, Timvuka titwarisaka tiatambika tikunku tiakaka tia minkengi mia tizunga mu sala tisalu tia bizunga, mpe nafweti vutu bâ munkengi wa tizunga​—buna ku Caroline du Sud. Musamu wa nsayi, mu ntangu yîna, mpangi za mindele na za ndombi ka zeri’â za hambana ko, mpe bampangi nsayi yayingi yeri nawu.

Ku nsuka ya 1976, bakungana tizunga timosi tia Georgie ha kati-kati dia Atlanta na Columbus. Mbo nitomo bambukilaka ntangu yi nasa tizonzi tia ndiamu ya bala 5 ba ndombi bafwa mu bungu ti muntu wayoka nzo’awu. Nguri’awu ku lupitalu bamusimba mu bungu ti mputa zeri nandi. Mbangi za Yehova za ndombi na za mindele zazingi zeri kwendaka ku lupitalu mu bomba bibuti bio. Namona ti luzolo lwa bampangi lwa nzitukulu lweri. Tiari tia mutima tia mpila yo tilendi bakisa bisari bia Nzambi mu telamana misamu miawu mia nguria mia mpasi.

Mu 1977, batulomba mu kwenda ku Betele ya Brooklyn mu kwe yôkesa mwa ntangu mu hana lubakusu mu tisalu timosi. Tisalu bu tiabâ penepene mu wa, mpangi zole za mu Timvuka titwarisaka zatumonekena, meno na Ruby mpe zakundiyula tala ti Ruby na meno ba kubama tweri mu sala ntangu zazansoni ku Betele. Tatambula.

Mvula 24 nasala ku département pour le service, ku vulu yirikilaka bampangi misamu mia mpasi. Ha manima ma mivu, Timvuka titwarisaka tiatuhana malongi masikamana mu mitieno mia Bibila. Mbo basarilaka mo ku département pour le service mu hana mvutu mu biyuvu, kâ mbo mabakisaka mpe mu kubika minkengi mia tizunga, bakuluntu, na mipasuri-nzila. Bisalulu bio biabakisa bantu babingi mu kula mu timpeve. Buna, ndandu zazingi zayizi moneka mu organizasio ya Yehova.

Tûka 1995 tii 2018, mbo ndieri kwe tari filiale zazingi bu ndieri timonikisi tia siège mondial, ti beri tâka surveillant de zone. Mbo ndieri monanaka na Komite za filiale, Babetelite na bamisionere mu ba tindisa na mu ba bakisa mu musamu ni musamu. Kâ, meno na Ruby mpe mbo tweri bakaka lutindusu mu bungu ti miamingi tweri longokaka mu bampangi. Mu tifwani, tayenda ku Rwanda mu 2000. Binsamu bia bampangi biatomo tu simba mitima bu tawâ ka bwe bampangi na kanda dia Betele diayôkesa lufuku (génocide) lwa 1994. Babingi bafwilulu bantu ba bazolo. Ntono misamu mi beri korelaka, mpangi zo zasongela timinu, tivuvu na nsayi.

Bwawu bu mvula yôka 80 ze neto. Mvula 20 ziyôkele, mbo ndieri salaka mu Komite ya filiale ya Etats-Unis. Ka nayenda ku universite ko; kâ nayizi baka ndongosolo yiyôkele kwe Yehova na kwe organizasio’andi. Yakunkubika mu longesa bantu bakaka matieleka ma Bibila malendi ba bakisa mu baka ndandu za ntangu zazansoni. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Namona ka bwe nsangu za Bibila zabakisila bantu mu tomesa luzingu lwawu na mu kwizi bâ na tindiku tia ngolo na Mvangi’awu. (Zaki 4:8) Bu tubâka na lenda, Ruby na meno mbo tutindisaka bampangi mu tomo zolo bweso bwe nawu bwa longoka mu zaba Yehova na mu longesa matieleka ma Bibila kwe bampwana’awu—bweso bwa bunene bu lendi bâ na tisari tia Yehova!