1. Bwe tulendi zabila muntu wu balendi kwikila?

 MUNTU wu basilaka lukwikulu mbo wusarilaka ngolo mu lungisa makani mandi mpe matieleka wutâka. (Mik. 15:4) Bantu bazebi ti balendi mu sikirila. Tuzololo ti mpangi zeto zatumwinaka bo. Nti tulendi sa ngatu ba tu kwikila?

2. Bwe tulendi songela ti balendi tu kwikila?

² Ka tulendi’â tatuma bantu mu ngolo ko ngatu ba tu kwikila. Tufweti songela mu nsalulu zeto ti balendi tukwikila. Mbo bavulu tâka ti lukwikulu ntiana mbongo lwena. Mbongo mu baka zo musamu wa mpasi wena, mpe mu hombesa zo ka wena mpasi. Yehova watusongela ti tulendi mu kwikila. Tulendi tatamana mu mu kwikila mu bungu ti biabiansoni bi kayirikaka balendi bia kwikila. (Mik. 33:4) Mpe zololo ti talanda tifwani tiandi. (Efz. 5:1) Tabongeno bifwani bia bisari bia Yehova bialanda tifwani tia Tata’awu die ku mazulu mpe biasongela ti balendi bia kwikila. Mbo tutaluzula mpe bifu bitanu bitubakisa mu bâ bantu ba balendi kwikila.

3-4. Bwe mbikuri Daniele kasongela ti balendi mu kwikila, mpe ntia biyuvu tufweti tiyula?

³ Mbikuri Daniele wasongela tifwani tia nkatika tia mbote tia muntu wu balendi kwikila. Ni bu sa ti ku bungamba keri ku Babilone, ka yizi’â zingila ko mu zabakana ntiana muntu wu balendi kwikila. Bantu bayizi tomo vutu mu kwikila mu ntangu yi kayizi bangula ndozi za mutinu Nebukadenezare  weri mutinu wa ku Babilone, na lubakusu lwa Yehova. Lumbu timosi, Daniele watâ kwe mutinu ti Yehova keri’â mu yangalala ko—nsangu zo ka zaketi’â yangirika mutinu ko. Daniele butindi bweri nandi nsatu mu tâ nsangu zo mu bungu ti Nebukadenezare mutinu wa miangu weri! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Ha manima ma mivu, Daniele wasongela ti balendi mu sila lukwikulu, bu kabangula bitsono biaduka mu tibaka tia nzo ya mutinu wa ku Babilone. (Dan. 5:5, 25-29) Ha manima, Dariuse Musi-Medi na bisari biandi, badzukula mpeve ya nzitukulu yeri mu Daniele. Bayizi mona ti Daniele muntu weri wu baketi sila lukwikulu mpe weri lembo yambirikaka misamu peleko keri’â tambulaka nsi’â koko ko. (Dan. 6:3, 4) Diangana, ntwarisi za bapaye, mbo zeri monaka ti tisari tio tia Yehova muntu wena wu balendi kwikila!

⁴ Na tifwani tio tia Daniele mu mabanza, tulendi tiyula: ‘Ngano bantu balembolo Mbangi za Yehova bwe bakumwinaka? Ngano bakunzabiri ntiana muntu wulungisaka madema mandi mpe wu balendi kwikila?’ Mu bungu dia nti tufweti hanina biyuvu bio mvutu? Mu bungu ti mbo tukembesaka Yehova bu tubâka bantu ba balendi kwikila.

5. Mu bungu dia nti bazabila Anania ntiana muntu wu balendi kwikila?

⁵ Mu 455 N.M.B., guvernere Nehemi bu kamana vutu tunga bibaka bia ku Yerusaleme, wadinga bantu ba beri kwikilaka baketi kipa mumvuka. Mu bantu ba sola Nehemi mweri na mfumu ya mbuka yikengerelaka, Anania.  Bibila mbo dizonzelaka Anania ntiana muntu wu balendi tomo kwikila mpe wutînaka Nzambi yôka bantu babingi. (Neh. 7:2) Luzolo mu Yehova na bunkuta bwa lembo fwemesa mutima’andi biatuma Anania mu lungisa madema mandi na bunsungu bwabwansoni. Bifu bio mbo bitubakisa mu bâ bantu ba balendi sikirila mu tisalu tia Nzambi.

6. Bwe Tisike kasongela kwe ntumwa Paulo ti ndiku yena yi balendi kwikila?

⁶ Tataleno tifwani tia Tisike, weri muntu ntumwa Paulo wu keri tomo kwikilaka. Paulo bu keri ku boloko dia ku nzo, wasikirila Tisike mpe wamutâ tisari tia kwikama. (Efz. 6:21, 22) Paulo wamusikirila mu hana mikanda kwe bampangi ba ku Efeze na ba ku Kolose, kâ mpe mu ba tindisa na mu ba yika ngolo. Tisike mbo katubambulaka bantu ba kwikama, ba tulendi sikirila bakipaka nsatu zeto za timpeve lumbu ti.​—Kol. 4:7-9.

7. Nti lendi longoka mu bakuluntu na bibakisi mu tisalu bi balendi kwikila bia mu timvuka tieno?

⁷ Lumbu ti mbo tutomo tondaka bakuluntu beto, na bibakisi mu tisalu bi tulendi sikirila. Ntiana Daniele, Anania, na Tisike, mbo babongelaka madema mawu na bunsungu bwabwansoni. Mu tifwani, bu tubâka ku lukutakanu lwa luzingu lwa Bakristo, mbo tubâka na lukwikulu ti bitini biabiansoni bia programe, bia batikabila kwe bantu. Bakuluntu mbo batondaka mu ntangu bampangi yi babâka na devware bakubamaka mpe bu basaka zo! Mu tifwani, ka tutînaka ko mu tikisa milongoki mieto mia Bibila ku lukutakanu mu bungu ti tuzebi ti mbo kubâ muntu wutâ tinzonzi tia bantu babansoni. Mpe lukwikulu lubâka neto ti, mikanda mie neto nsatu mu bungu dia tisalu tia samuna ka mikondo’â ko. Diangana, mbo tumonaka ti mpangi zo za kwikama beto zitomo kipaka, mpe mbo tutondaka Yehova mu bungu dia bawu! Kâ mu ntia mpila tulendi songela ti balendi tu kwikila?

8. Bwe tulendi bêla na mabanza ma delakana bu tudingaka mu kipa mpangi zeto? (Bingana 11:13)

⁸ Mpangi zeto za tuzololo mpe mbo tudingaka mu zaba ka bwe bata hanina. Kâ, tufweti zitisaka misamu miawu mia mansweki. Bantu bakaka ba mu timvuka tia Bakristo tia mu mbandu ya ntete beri na lwaza, na mata-mata mpe beri kotaka misamu miangana. (1 Tim. 5:13) Ka tuzololo’â ko tabâ ntiana bawu. Kâ bwe tusa tala ti muntu tutêlele misamu mia mansweki mpe tulombele mu lembo mia zonzela? Mpangi ya yikento yilendi tu zonzela musamu wutariri tikolela tiandi peleko musamu wa mpasi wu kata bwabana na wo, mpe tu lombele mu lembo wazonzela. Tufweti zitisa ndombolo’andi. * (Tanga Bingana 11:13.) Bwawu bu tataluzuleno misamu miakaka misongelaka ti mfunu wena mu lunda mansweki.

9. Bwe bantu ba kanda balendi songela ti balendi ba kwikila?

⁹ Mu kanda. Muna muntu mu kanda dema die nandi dia lunda misamu mia mansweki mia kanda. Mu tifwani, mukento wa Mukristo wulendi bâ na tifu tisehesaka bakala diandi. Ngano mbo kazonzela tio kwe bantu bakaka mu mu fwemesa? Kâni! Mu bungu ti mukento’andi wa kazololo, kani kabwe ka zololo’â ko mu yirika misamu milendi mu fwemesa. (Efz. 5:33) Bantwenia bazololo  ti bababongelaka mu buzitu. Bibuti bifweti bambukilaka musamu wo. Ka bazonzelaka makuba ma bala bawu kwe bantu bakaka ko mu ba fwisa nsoni. (Kol. 3:21) Bala bafweti longoka mu lembo dukisaka mansweki kwe bantu bakaka mu lembo fwemesa bantu ba mu kanda diawu. (Lub. 5:16) Muna muntu mu kanda bu kasarilaka ngolo mu lunda misamu mia mansweki mia kanda, tindiku tia kanda mbo tiyikamaka ngolo.

10. Ngano bâ nkatika ndiku bwe wuta zolo tâ? (Bingana 17:17)

¹⁰ Mu bindiku bieto. Ntangu zakaka mbo tudingaka mu zonzela musamu wa mansweki kwe ndiku’eto ya mutima. Ntangu zakaka musamu wa mpasi wubâka. Kampe ka twena na tifu ko tia zonzelaka mabanza meto ma ku kati kwe muntu ni muntu, mpe wulendi tu fwemesa tamana wâ ti ndiku’eto wadukisi musamu’eto wa mansweki kwe bantu bakaka. Ku lweka lwakaka, mbo tutomo tondaka bu tubâka na ndiku yi tuzebi ti ka yidukisa misamu mieto mia mansweki ko! Nkatika ndiku yena.​—Tanga Bingana 17:17.

11. a) Bwe bakuluntu na bakento bawu basongelaka ti balendi ba kwikila? b) Ntia malongi tulendi baka mu tifwani tia mukuluntu wukipiri musamu wa mansweki mu timvuka mpe ha manima, wuta yôkesa ntangu na kanda diandi? (Tala tifwani.)

¹¹ Mu timvuka. Bakuluntu bazebi lunda mansweki bena ntiana tiswamunu mu ntangu ya titembo na mbuka yikengerelaka mu bungu dia mpangi zawu. (Iza. 32:2) Tulendi ba zonzela musamu ni musamu mu bungu ti lukwikulu lwe neto ti ka bazonzela wo ko kwe bantu bakaka. Ka tubasaka tiya ko mu tutêla misamu mia mansweki mi bazebi. Mbo tuzitisaka mpe bakento ba bakuluntu mu bungu ti ka bayêlaka ko mu zaba misamu mia mansweki mi zebi babakala bawu. Diangana musamu wa mbote wena ti, mukento wa mukuluntu ka wuzabandi misamu mia mansweki mia mpangi zandi. Mukento wa mukuluntu wumosi watâ ti: “Mbo nitondaka bakala diani mu bungu ti ka kuntêlaka misamu mia  mansweki ko, nkumbu za bantu bamutâka mbila mu tisalu tiandi tia muvungi peleko bê na nsatu lubakusu lwa timpeve. Mbo nizoloko mu lembo zaba misamu mi ndendi lembo yirika. Mu bungu dia musamu wo ka nitînaka ko mu zonza kwe muntu ni muntu mu timvuka. Mpe lukwikulu lwe nani ti bu nizonzelaka misamu miani kwe bakala diani, ka dukisa mio ko. Wa matieleka, tuzololo ti bantu bazaba ti balendi tu kwikila. Ntia bifu bitubakisa mu lungisa kani dio? Tataluzuleno bifu bitanu.

12. Mu bungu dia nti tulendi têla ti luzolo ni bandu dia lukwikulu? Hana tifwani.

¹² Luzolo ni bandu dia lukwikulu. Yezu watâ ti ntumunu zole ziyôkele bunene ni mu zolo Yehova na mu zolo bampwana’eto. (Mat. 22:37-39) Luzolo lweto mu Yehova, mbo lututumaka mu landa tifwani tiandi tia lunga bu kena muntu wu balendi tomo kwikila. Mu tifwani, luzolo mu mpangi zeto mbo lututumaka mu lunda misamu miawu mia mansweki. Kani kabwe, ka tuzololo’â ko mu dukisa musamu wulendi ba fwemesa, wulendi ba fwisa nsoni, peleko wulendi ba sa mpasi.​—Za 15:12.

13. Mu ntia mpila tifu tia kuluka titubakisilaka mu bâ bantu ba balendi kwikila?

¹³ Tifu tia kuluka mbo titubakisa mu bâ bantu ba balendi kwikila. Mukristo wa kuluka ka wubâka na tîta ko dia zonzela misamu miangana ngatu katisongela kwe bantu. (Flp. 2:3) Ka dingaka ko ti bantu bakaka babanza ti misamu mia mfunu kazebi mi kafweti lembo zonzela. Tifu tia kuluka mbo titubakisa mpe mu lembo tâ mata-mata mu misamu mi lembo zonzelaka Bibila peleko mi lembo zonzelaka mikanda mieto misikamanaka mu Bibila.

14. Bwe lenda dia swasikisa ditubakisilaka mu bâ bantu ba balendi kwikila?

¹⁴ Lenda dia swasikisa mbo ditubakisa mu bakula ntangu yifwanane mu kuta na mu zonza. (Ekl. 3:7) Mu bikulu biakaka mbo batâka ti “Zonza kwena ntiana arza, mpe kuta kwena ntiana ore.” Mu ntelo yakaka, ntangu zakaka musamu wa mbote wubâka mu kuta. Ntiangu, Bingana 11:12 yitulongaka ti: ‘Munga-mayindu [we na lenda dia swasikisa, NWT] kuta kakutaka.’ Tabongeno tifwani. Mpangi yimosi ye mukuluntu tûka ntama bavulu lombaka mu bakisa bimvuka biakaka mu misamu miawu mia mpasi. Mukuluntu wakaka mu zonzele mu mpila eyi: “Ntangu zazansoni mbo katomo saka keba mu lembo zonzela nsangu za mansweki za bimvuka biakaka.” Lenda dia swasikisa dia mukuluntu wo diasa ti bakuluntu ba mu timvuka tiandi bamuzitisa. Lukwikulu lwe nawu ti ka zonzela misamu miawu mia mansweki ko.

15. Hana tifwani tita songela ti bantu bakaka balendi ku kwikila tala ti bunsungu bwe naku.

¹⁵ Bunsungu tifu tiakaka tiena ti fweti bâ neto tala ti tuzololo batukwikila. Mbo tukwikilaka muntu wa nsungu mu bungu ti tuzebi ti matieleka kwa wutâka. (Efz. 4:25; Ebr. 13:18) Mu tifwani, tala ti zololo mu tomesa ndongosolo’aku. Lombele kwe muntu kalanda tinzonzi tiaku, mpe kakuhana mabanza mu mpila yi lendi vutu tomesena binzonzi biaku. Ntia mpila muntu kwikila mu ku hana malongi ma nsungu? Ngano muntu wukutêla misamu mi zololo mu wâ peleko wô wukutêla matieleka na nsayi yayansoni? Mvutu ya tuzebi. Bibila mbo ditâka: ‘Nsungukulu ya matieleka yiyôkele bubote na luzolo  lwa swamana. Mputa zi lwekese ndiku, tio tifu tia kwikama.’ (Bin. 27:5, 6) Ni bu sa ti kumbatukulu wulendi bâ musamu wa mpasi mu tambula, malongi ma ndiku ya nsungu mbo matubakisa mu mpila zazingi.

16. Bwe Bingana 10:19 yisongelaka mfunu ya tifu tia tiyimina?

¹⁶ Tifu tia tiyimina mfunu tiena tala ti tuzololo ti bantu bakaka batukwikila. Tifu tio mbo titubakisaka mu kuta bu tubâka na nsatu ya zonzela musamu wa mansweki wu batutêlele. (Tanga Bingana 10:19.) Wulendi bâ musamu wa mpasi mu sarila tifu tia tiyimina bu tusarilaka réseaux sociaux. Tala ti ka tusiri’â keba ko, na kondo kwa waya, tulendi kwizi zonzela misamu mia mansweki kwe bantu babingi. Bu tutûla nsangu mu Internet, ka tuzebi’â ko ka bwe bantu basarila zo peleko ka ntia musendo mia mbi zinata. Tifu tia tiyimina mbo titubakisaka mpe mu kuta mu ntangu mbeni zeto zitutumaka mu ngolo mu ba hana nsangu zilendi tûla mpangi zeto mu mpasi. Musamu wo wulendi tûla mu ntangu yi tubâka ku nsi yi bayiminaka tisalu tieto peleko ku nsi yi balembo tomo tia haninaka nzila, mpe bapolisie yi batuyulaka misamu mitariri bampangi. Tulendi sarila mutieno wutâka ti tufweti kanga munwa’eto mu misamu mio na miakaka. (Mik. 39:1) Tufweti bâ bantu babakwikilaka kwe bantu babansoni ni bu babâ bantu ba kanda dieto, ndiku zeto na mpangi zeto mu timvuka. Mu bâ muntu wu bakwikilaka, tufweti bâ na tifu tia tiyimina.

17. Bwe tulendi sila ti timvuka tiabâ na bantu ba bakwikilaka?

¹⁷ Diangana mbo tutondaka Yehova bu katubenda mu kanda diandi die na bantu bê na luzolo mpe ba balendi kwikila! Beto bansoni dema die neto dia bâ bantu ba bakwikilaka kwe mpangi zeto. Muna muntu bu kakwe sariri ngolo mu bâ na luzolo, tifu tia kwikama, lenda dia swasikisa, bunsungu na tifu tia tiyimina, mbo tusa ti timvuka tiabâ na bantu ba balendi kwikila. Tufweti tatamana mu sarila ngolo mu songela ti bantu balendi tu kwikila. Bika talanda tifwani tia Tata’eto Yehova mpe tatamana mu songela ti bantu bakaka balendi tu kwikila.