1. Ntia misamu mia mpasi mieri na Yehoase, Uziya na Yoziase?

 BANZA’ETI weka mutinu bu wena kwa mwana fioti peleko ntwenia! Ngano bwe waketi sarila ngolo zaku na lutumu lwaku? Bibila mbo dituzonzelaka ntwenia zazingi zayizi bâ mitinu ku Yuda. Mu tifwani, Yehoase mvula 7 kwa zeri nandi, Uziya mvula 16, mpe Yoziase mvula 8. Misamu kampe mpasi mieri kwe bawu! Ntono ka bwe misamu miawu mieri mpasi, babansoni bayizi baka lubakusu lwa fwanana mu telamana mio na mu yirika misamu miamingi mia mbote.

2. Mu bungu dia nti tufweti tomo taluzula tifwani tia Yehoase, tia Uziya na tia Yoziase?

² Ka twena mitinu ko, kâ tulendi baka malongi ma mfunu mu bantu bo ba batatu. Babonga nzengolo za mbote, kâ na za mbi mpe. Mu bifwani biawu, mbo tumona mu bungu dia nti tufweti solelaka ndiku za mbote, tufweti tatamana mu bâ ba kuluka, mpe tufweti tatamana mu dingaka Yehova.

3. Bwe mutinu Yehoase kabongela ndongosolo yi kabaka kwe Mfumu-Nganga-Nzambi Yehoyada?

³ Landa nzengolo za ndwenga za Yehoase. Bu keri ntwenia, mutinu Yehoase wabonga nzengolo ya ndwenga. Keri’â na tata ko, buna mbo keri landaka lutwalusu lwa Mfumu-Nganga-Nzambi ya kwikama, Yehoyada. Nganga-Nzambi yo walongesa Yehoase ntiana kwa mwana wa yandi beni. Buna, wabonga nzengolo ya bâ mutu-masini mu nsambululu ya verela na mu sarila Yehova. Yehoase wakubama mpe mu vutu tomesa Tempelo ya Yehova.—2 Nta. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Ntia ndandu tubakaka bu tubongelaka ntumunu za Yehova ntiana bima bia ntalu? (Bingana 2:1, 10-12)

⁴ Tala ti mbo bakulongesaka mu zolo Yehova na mu landa mitieno miandi, kabu dia toma bakuhanaka. (Tanga Bingana 2:1, 10-12.) Bibuti biaku balendi ku longesa mu mpila zazingi.  Tataleno bwe tata dia mpangi ya yikento ye na nkumbu Katya kamubakisila mu bonga nzengolo za mbote. Bilumbu biabiansoni tata’andi bu keri mu bongaka ku lokolo, mbo keri mu zonzelaka verse ya tilumbu. Katya têle ti: “Bimoko bio biakumbakisa mu zaba ka bwe naketi sa mu misamu mia mpasi mia tilumbu.” Bibuti biaku bilendi hana misiku misikamanaka mu Bibila, kâ lendi mona ti misiku miango ka mita ku hana nzila ko ya yirika misamu mi zoloko. Nti bilendi ku bakisa mu ba tumamana? Mpangi ya yikento ye na nkumbu Anastasia mbo kata bambuka ti bibuti biandi mbo bieri bongaka ntangu ya mu bangurila ka mu bungu dia nti bahana misiku miakaka. Têle ti: “Mpila yo yakumbakisa mu tambula ndilu zi bakunsila, mpe mbo ndieri za bongelaka ntiana mpila ya kunkengerela kani namwina zo ntiana misiku mia mpamba-mpamba.”

5. Bwe ndiatulu’aku yinatinaka nsobolo kwe bibuti biaku na kwe Yehova? (Bingana 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Bu sarila malongi ma Bibila ma baka, mbo tâ bibuti biaku nsayi. Wuyôkele mfunu, mbo tâ Nzambi nsayi mpe mbo tunga tindiku tia ngolo na Yandi. (Tanga Bingana 22:6; 23:15, 24, 25.) Ngano musamu wo ka wuta sa ko ti talanda tifwani tia Yehoase bu keri ntwenia?

6. Ngano Yehoase malongi ma nani kabatika mu wâ, mpe ntia ndandu zamoneka? (2 Ntangu 24:17, 18)

⁶ Longoka mu nzengolo za mbi za Yehoase. Ha manima ma lufwa lwa Yehoyada, Yehoase wasola ndiku za mbi. (Tanga 2 Ntangu 24:17, 18.) Wabonga nzengolo ya wirikila mfumu za ku Yuda zeri lembo zoloko Yehova. Ntembe kâni mbo tambula ti Yehoase ka fweti’â sa tindiku na bantu bo beri yirikaka mbi ko. (Bin. 1:10) Kani kasila bo, wawirikila ndiku zandi. Diangana mwana wa tantine’andi, Zakari, bu kadinga mu mu sungika, Yehoase wamuhondesa. (2 Nta. 24:20, 21; Mat. 23:35) Bubi mpe buzoba bweri! Yehoase luzingu lwandi bubote kabatika lo, kâ musamu wa tiari, wayizi bâ aposta mpe tihondi. Ha manima, bisari bia yandi beni biamuhonda. (2 Nta. 24:22-25) Diangana luzingu lwandi mbo lwaketi bâ lwa nguria lwa swaswana tala ti watatamana mu wirikila Yehova na bô bamuzololo! Ntia malongi ta baka mu tifwani tio?

7. Ngano nani lendi bâ ndiku’aku?

⁷ Malongi mamosi ma tulendi baka mu nzengolo ya mbi ya Yehoase ni ema: tufweti sola ndiku zitusobesa mu mpila ya mbote—ndiku zizololo Yehova, mpe zizoloko mu mu tâ nsayi. Ka tufweti’â tasolaka kwa ndiku zi twe na zo mvula zimosi ko. Bambuka ti Yehoase  nguria muleke weri kwe ndiku’andi Yehoyada. Mu musamu wutariri nsololo ya ndiku zaku, tiyula: ‘Ngano mbo bakumbakisaka mu yika timinu tiani ngolo mu Yehova? Ngano mbo bakuntindisaka mu landa mitieno mia Nzambi mu luzingu lwani? Ngano mbo bazonzelaka Yehova na matieleka ma ntalu? Ngano mbo basongelaka buzitu mu mitieno mia Nzambi? Ngano mbo bakuntêlaka kwa mio mi nzololo mu wâ, peleko butindi bubâka nawu mu kunsungika bu niyayasaka?’ (Bin. 27:5, 6, 17) Diangana, tala ti ndiku zaku ka zizoloko’â Yehova ko, ka wena nawu nsatu ko. Kâ, tala ti ndiku ze naku zizoloko Yehova, simbirila zo—zo ni ndiku za mbote mu bungu dia nge!—Bin. 13:20.

8. Tala ti réseaux sociaux tusarilaka, nti tufweti dingaka mu zaba?

⁸ Réseaux sociaux zilendi bâ mpila ya mbote ya bâ tintwari na kanda peleko na bandiku. Kâ, bantu babingi basarilaka zo mu sa matalana, bu batûlaka foto na video za bima bi basumbiri peleko bi basiri. Tala ti réseaux sociaux sarilaka, tiyula: ‘Ngano mabanza mani ni mu tisongela kwe bantu? Ngano kani diani ni mu tunga bampwana’ani peleko ngatu bakunsîka? Ngano mbo nibikaka bantu basarilaka réseaux zo basobesa mbanzulu zani, nzonzolo’ani na ndiatulu’ani mu mpila ya mbi?’ Mpangi Nathan Knorr, weri mu Timvuka titwarisaka, wahana malongi ema: “Kudingandi mu tâ bantu nsayi. Tala ti kâni bantu babansoni mbo bakubela. Tâ Yehova nsayi, mpe mbo tâ nsayi kwe bantu babansoni bazololo Yehova.”

9. Ngano Yehova nti kabakisa Uziya mu sa? (2 Ntangu 26:1-5)

⁹ Landa nzengolo za mbote za Uziya. Bu keri ntwenia, mutinu Uziya wa kuluka weri. Walongoka mu tîna Nzambi ya matieleka. Mpe mu mvula 68 za sa bâ nandi, Yehova mvula zingi kamusakumuna mu luzingu lwandi. (Tanga 2 Ntangu 26:1-5.) Uziya wanunga makanda mamingi ma mbeni zandi, mpe wasa ti Yerusaleme batomo ya kengerela. (2 Nta. 26:6-15) Ntembe kâni, Uziya nguria nsayi yeri nandi mu miamiansoni Nzambi mi kamuhanina lenda mu sa.—Ekl. 3:12, 13.

10. Bwe misamu miasobela mu bungu dia Uziya?

¹⁰ Longoka mu nzengolo za mbi za Uziya. Mutinu Uziya mbo keri vulu têlaka bantu ka nti bafweti sa. Ngano tifu tio tiasa ti kabanza ti lenda dieri nandi dia yirika misamu miamiansoni mi kazololo? Diangana, lumbu timosi Uziya wabonga nzengolo ya kota mu Tempelo ya Yehova, mpe na lulendo wadinga mu yoka encens ha ziku, ni bu sa ti mitinu ka beri’â na nswa wa sila bo ko. (2 Nta. 26:16-18) Mfumu-Nganga-Nzambi Azaria wayêla mu mu sungika, kâ Uziya watomo baka nkesi. Musamu wa tiari, Uziya ka tatamana ko mu bâ wa kwikama, mpe Yehova wamutâ bwazi mu mu semba. (2 Nta. 26:19-21) Diangana luzingu lwandi mbo lwaketi bâ lwa swaswana tala ti watatamana mu bâ wa kwikama!

11. Ntia misamu milendi songela ti ba kuluka twena? (Tala mpe tifwani.)

¹¹ Uziya bu kayizi bâ ngolo, wayizi zimbakana ti ngolo zandi mu bima bia toma bi keri bakaka kwe Yehova zeri tûkaka. Ntia malongi tuta baka? Mbo wubâ musamu wa mbote tala ti mbo tubambukaka ti tusakumunu tweto na madema meto kwe Yehova matûkaka. Kani tadinga mu paparala mu misamu mi tulendaka, tufweti bambukaka ti ni Yehova fwanakane mu baka mukembo mu mio mi tulendaka mu yirika. b (1 Kor. 4:7) Tufweti bakulaka na kuluka  kwakwansoni ti ka twena ba lunga ko, mpe bafweti tu sungikaka ntangu zakaka. Mpangi mosi ya yibakala ye na mvula yôka 60, têle ti: “Nalongoka mu lembo niongaka peleko mu nôka bu bakunzonzelaka makuba mani. Bu bakunsembaka mu bungu dia makuba ma buzoba ma nitâka, mbo nisarilaka ngolo mu telama na mu kwenda ku matu.” Musamu wa matieleka ni ewu, bu tutîna Yehova mpe bu tutatamana mu bâ ba kuluka, luzingu lweto mbo lubâ lwa mbote.—Bin. 22:4.

12. Bu keri ntwenia, ngano Yoziase bwe kadingila Yehova? (2 Ntangu 34:1-3)

¹² Landa nzengolo za mbote za Yoziase. Yoziase ntwenia yeri bu kabatika mu dinga Yehova. Mbo keri zoloko mu longoka misamu mitariri Yehova na mu sarila mio mi kazololo. Kâ, misamu ka mieri’â mia peta ko mu bungu dia mutinu wo wa ntwenia. Wafwanakana ti kasola mu sa nsambululu ya verela mu ntangu nsambululu ya bungungu yeri ya nguria ya bungula. Mpe ni bo kasila! Ntete Yoziase kalungisa mvula 20, wabatika mu katula nsambululu ya bungungu ku nsi ya mukaka.—Tanga 2 Ntangu 34:1-3.

13. Ngano tifu tia tihana kwe Yehova ntia mfunu tiena mu bungu dia nge?

¹³ Ni bu sa ti wa nguria wa fioti wena, lendi bonga nzengolo ya landa tifwani tia Yoziase bu dinga Yehova na bu longoka mu zolo bifu biandi. Bu sila bo, mbo kwizi bâ na nsatu ya tihana kwe Yandi. Ngano bu tihana kwe Yandi bwe luzingu lwaku lukwizi sobela? Luke, wabatusu bu keri na mvula 14, têle ti: “Bwawu bu, mbo nitûla tisalu tia Yehova ha tibuka tia ntete mu luzingu lwani, mpe mbo nisarila ngolo mu mu tâ nsayi.” (Mak. 12:30) Diangana mbo baka nguria lusakumunu tala ti siri ntiana yandi!

14. Hana tifwani tita songela bwe ntwenia zakaka zalandila tifwani tia mutinu Yoziase.

¹⁴ Ntia misamu mia mpasi lendi bwabana na mio bu wena ntwenia yisarilaka Yehova? Johan, wabatusu bu keri na mvula 12, zonzele tiya tu bamusaka kwe bantu ba kakotaka na bo mu nwa fumu dia elektronike. Mu baka ngolo za telamana tiya tu bamusaka, Johan mbo kabambukaka ti fumu dio dilendi bebesa  tikolela tiandi na tindiku tiandi na Yehova. Rachel, wabatusu bu keri na mvula 14, banguri ka nti bimubakisaka mu telamana misamu mia mpasi mi kabwabanaka na mio ku lukolo. Têle ti: “Mbo niyêlaka mu dinga bima bikumbambulaka misamu mitariri Bibila na Yehova. Mu tifwani, cours ya histoire yilendi kumbambula tinsamu tia Bibila peleko mbikululu. Peleko timoko na muntu tilendi kumbambula verse ya mfunu yi ndendi mu zonzela.” Misamu mi bwabanaka na mio milendi bâ mia swaswana na mia mutinu Yoziase, kâ lendi bâ na ndwenga mpe wa kwikama ntiana yandi. Bu kwe telamane ntontolo bu wena ntwenia, mbo kwizi bâ wa kubama mu telamana misamu miakaka mu mivu mita kwiza.

15. Nti biabakisa Yoziase mu sarila Yehova na kwikama kwakwansoni? (2 Ntangu 34:14, 18-21)

¹⁵ Bu kayizi bâ na mvula 26, Yoziase wabatika mu tomesa Tempelo. Mu ntangu yeri salamaka tisalu, babukila ‘buku dia Musiku wu bahana kwe Mose.’ Bu kawâ ntangulu ya buku dio, mutinu wayizi sarila manzangu mu sa nsobolo ngatu kalanda misamu mi dieri tâka. (Tanga 2 Ntangu 34:14, 18-21.) Ngano zololo watangaka Bibila bilumbu biabiansoni? Tala ti bwa yêlaka, ngano bwe ntangulu yita hanina? Ngano mbo saka bidimbu ha verse zilendi ku bakisa? Luke, wu tutokolo zonzela, mbo katsonekaka misamu mia nzitukulu mi kabakaka mu cahier. Ngano mpila yo ya sarila mbo yikubakisaka mu bambukila verse peleko malongi ma bakaka mu verse zo? Bu kwe tomo zabi Bibila mpe bu kwe dia zolo, mbo zolo mu sarila Yehova. Mpe ntiana Yoziase, Zu dia Nzambi mbo dikutuma mu yirika misamu mia sungama.

16. Mu bungu dia nti Yoziase kasila fote ya yinene, mpe ntia malongi tuta baka?

¹⁶ Longoka mu nzengolo ya mbi ya Yoziase. Yoziase bu kayizi bâ na mvula 39, wayizi sa fote yamunata ku lufwa. Watikwikila kani kadinga lutwalusu lwa Yehova. (2 Nta. 35:20-25) Malongi tuta baka. Mvula ni mvula ze  neto peleko ni bu sa ti tûka ntia ntangu tabatika mu longoka Bibila, tufweti tatamana mu dinga Yehova. Wuzololo tâ ti tufweti sambilaka bilumbu biabiansoni mu lomba lutwalusu lwandi, tufweti longokaka Zu diandi, mpe tufweti lombaka malongi ma Bakristo ba yela. Buna, ka tubâ na bweso bwabwingi ko mu sa fote za zinene, kâ mbo tubâ na nsayi yayingi.—Zaki 1:25.

17. Bwe tulendi tâ mu binsamu bia mitinu mitatu mia ku Yuda?

¹⁷ Misamu miamingi mia nsayi lendi yirika mu buntwenia bwaku. Tinsamu tia Yehoase, tia Uziya na tia Yoziase bisongele ti bantwenia balendi sa nsololo za ndwenga, mpe balendi nata luzingu lutâka Yehova nsayi. Wa matieleka, ntiana bu tumweni wo, ndandu za zibote ka zifweni’â ko. Kâ, tulendi landa bifwani bia mbote bia mitinu mio, mpe tulendi sa keba mu fote zi basa. Buna, tulendi bâ na luzingu lwa nsayi.

18. Ntia bifwani bisongelaka ti luzingu lwaku lulendi bâ lwa mbote?

¹⁸ Mu Bibila mwe na binsamu bia ntwenia zakaka bapusana kwe Yehova, wabatambula, mpe babâ na luzingu lwa mbote. Davide mosi mu bawu weri. Tûka bu keri wa fioti, wasola lweka lwa Nzambi, mpe ha manima wayizi bâ mutinu wa kwikama. Wa matieleka, ntangu zakaka wayayasa, kâ Yehova mbo keri monaka ti wa kwikama weri. (1 Mit. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Lendi baka lutindusu, bu longoka luzingu lwa Davide na tisalu tiandi tia kwikama. Peleko lendi longoka tifwani tia Marke peleko tia Timote. Mbo mona ti basarila Yehova bu beri bantwenia, mpe nzengolo’awu ya sarila Yehova yamutâ nsayi, buna bawu banata luzingu lwa nsayi.

19. Ntia mpila luzingu lulendi bâ naku?

¹⁹ Luzingu lu ta nata lumbu ti lulendi zabikisa mpila yi sarilaka lo. Lukwikulu lwaku mu Yehova, ka mu nge beni’â ko, mbo lusa ti katwarisa ntambi zaku. (Bin. 20:24) Lendi bâ na luzingu lwa nsayi mpe lwa fuluka mu bima bia mbote. Bambuka ti misamu mi yirikaka mu bungu dia Yehova nguria ntalu miena kwe Yandi. Ka kwena mpila yakaka ko yi lendi sarila luzingu lwaku mu mpila ya mbote tala ti kusariri’â Nzambi’eto ya luzolo ko, Yehova.