1. Ntia biyuvu balendi tu yula ku tisalu peleko ku lukolo?

 BWE monaka ku mutima mu ntangu muntu wu lusalaka peleko wu lukotaka kakuyulaka biyuvu mu nkwikulu zaku? Ngano lwaka lubâka naku? Beto babingi tubwanaka bo. Kâ, biyuvu bia mpila yo bilendi tu bakisa mu zaba mabanza peleko nkwikulu za mpwana’eto, mpe bilendi tu hana bweso bwa samuna nsangu za mbote. Ntangu zakaka, muntu wulendi yula tiyuvu mu bungu ti ka tambulaka nkwikulu zeto ko, peleko zololo kadisikita na beto. Ka wufweti’â watususumuna ko mu bungu ti bantu bakaka nsangu za mbi bawâ mu nkwikulu zeto. (Bis. 28:22) Musamu wakaka, mu bilumbu bia mansukina twena ye ntangu bantu babîngi yi balembolo na ‘tiwisa,’ mpe yi bena na ‘mutima ngolo.’—2 Tim. 3:1, 3.

2. Mu bungu dia nti tufweti bâ ba lembama?

² Lendi tiyula: ‘Bwe ndendi bêla wa dzuna, mpe na buzitu mu ntangu muntu wutelamanaka nkwikulu zani za Bibila?’ Tima tilendi ku bakisa ni bulembami. Muntu wa lembama ka wukulu’â fwemaka ko, kâ mbo katizabirilaka bu bamutsotsaka peleko bu kalembo zabaka mvutu yi kahana. (Bin. 16:32) Kâ, lendi banza ti ka wena mpasi ko mu tâ, kâ mu yirika mpasi wena. Bwe lendi hanina mvutu muntu bu wutelamanaka nkwikulu zaku? Mpe tala ti tibuti wena, bwe lendi bakisila bala baku mu zaba ka bwe balendi nwanina timinu tiawu na bulembami bwabwansoni? Tazonzeleno mio.

3. Mu bungu dia nti tulendi têla ti bulembami ngolo zena, ka bupeta ko? (2 Timote 2:24, 25)

³ Bulembami ngolo zena, ka bupeta ko. Ngolo zifwanakanaka  ngatu mutima wabâ wa dzuna bu tubwabanaka na musamu wa mpasi. Bulembami tifu timosi tiena tia mbutu ya mpeve. (Nga. 5:22, 23) Ntelo yimosi ya Greke yeri zolo tâka “bulembami” beri sarilaka ntangu zakaka mu zonzela balu di bayizi lembeka mpe di balongesa. Banza’eti balu dieka dia lembama. Ni bu sa ti dia lembama dieka, ngolo kwa zatiri nandi. Bu twena bantu, bwe tulendi kwizi bêla ba lembama, mpe tulendi tatamana mu bâ na ngolo? Ka tulenda ko mu beto beni. Tima tia mfunu ni mu sambilaka Nzambi katuhana mpeve santu’andi, mu mu lomba lubakusu mu kurisa tifu tio tia toma. Bifwani bie kô bisongelaka ti tulendi bwa sa. Mbangi za Yehova zazingi zayizi hana mvutu na bulembami bwabwansoni kwe bantu batutelamanaka, mpe basisa timbangi tia mbote kwe bantu beri ba wirikilaka. (Tanga 2 Timote 2:24, 25.) Bwe lendi sila ti bulembami bwabâ ngolo zaku?

4. Nti tulendi longoka mu bulembami mu tifwani tia Izake?

⁴ Mu Bibila binsamu biabingi bie mô bisongelaka mfunu ya bulembami. Tabongeno tifwani tia Izake. Bu keri bêlaka ku tizunga tia Bisi-Filisiti ku Gerare, bantu ba keri bâka na bo tizunga timosi mbo beri mu dienokenaka, mpe bazika mabulu ma tima bisari bia tata’andi. Kani kanwanina nswa’andi, Izake waye bâ mala, mpe kûna watima mabulu makaka. (Mba. 26:12-18) Kâ Bisi-Filisiti batâ ti mamba meri ha tibuka tio ma bawu mpe meri. Ntono misamu mio, Izake wasarila tidzunu. (Mba. 26:19-25) Nti biamubakisa mu tatamana mu bâ wa lembama ni bu sa ti bantu bakaka babonga nzengolo ya mu tsotsa? Kampe mbo keri talaka tifwani tia bibuti biandi, walongoka miamingi mu tidzunu tia Abrahame na mu tidzunu na bulembami bwa Sara.—1 Pi. 3:4-6; Mba. 21:22-34.

5. Ntia tifwani tita songela ti Bibuti bia Bakristo balendi longesa mfunu ya bulembami kwe bala bawu?

⁵ Beno bibuti bia Bakristo, bêno na lukwikulu ti lulendi longesa bala beno mu bungu dia nti bafweti bêla na bulembami. Tabongeno tifwani tia Maxence, we na mvula 17. Wabwabana na bantu beri vulu bâka mu nkesi ku lukolo na mu tisalu tia samuna. Na luvivululu lwalwansoni, bibuti biandi biamubakisa mu bâ na bulembami. Batêle: “Maxence wayizi bakula ti bu bamutsotsaka, ngolo zazingi zifwanakanaka mu tizabirila na bu kakarisi mvutu na nkesi peleko na miangu.” Musamu wa nsayi, bulembami bwayika ngolo za Maxence.

6. Bwe lusambulu lulendi tu bakisila mu tomo sarila bulembami?

⁶ Nti tulendi sa tala ti mitsotso bata tu sila, ntiana mu ntangu muntu yi katâka bungungu mu nkumbu ya Nzambi’eto peleko yi katsâlaka Bibila? Tufweti lomba kwe Yehova mpeve’andi na ndwenga zandi mu hana mvutu ya lembama. Nti tulendi sa tala ti twizi bakula ti ka tuheni’â mvutu ko mu mpila yifwanakane? Tulendi vutu sambirila musamu wo, mpe tulendi banza mpila yi tulendi tomesena mvutu’eto tilumbu tiakaka. Ha manima, Yehova mbo katuhana mpeve santu’andi ngatu tatizabirila mpe tasarila bulembami.

7. Mu bwe tifu tia simbaka verse zakaka mu mutu titubakisilaka mu zabirila nzonzolo’eto na nsalulu zeto? (Bingana 15:1, 18)

⁷ Verse zakaka za Bibila zilendi tu bakisa mu zabirila nzonzolo’eto bu tubâka mu musamu wa mpasi wulendi sa ti ka tubândi na bulembami. Mpeve santu yilendi tu bambula verse zo. (Za 14:26) Mu tifwani, mitieno mi tubakaka mu buku dia Bingana milendi tu bakisa mu bâ ba lembama. (Tanga Bingana 15:1, 18.) Buku dio dia Bibila mbo dituzonzelaka mpe ndandu ya bâ wa dzuna mu mfwemoso.—Bin. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Mu bungu dia nti tufweti dingaka mu zaba ka nti bitumini muntu mu sila nkwikulu zeto ntembe?

⁸ Ndwenga za bakula zilendi tu bakisa. (Bin. 19:11) Muntu we na ndwenga za bakula mbo kasarilaka tifu tia tiyimina bu bamuyulaka biyuvu mu nkwikulu zandi. Biyuvu biakaka mbo bibâka ntiana bibungulu bia binene bia glace, lweka lwa lunene lwa bibungulu bio ka bimonekaka ko. Mu tifwani, lwaka peleko ntembe zilendi tuma muntu mu yula tiyuvu. Buna, ntete wahana mvutu, mbo wubâ musamu wa mbote mu bakula ti ka tuzebi’â misamu ko misiri ti muntu wayula tiyuvu.—Bin. 16:23.

9. Bwe Zedeyo kasarila ndwenga za bakula na bulembami bu kabâ na musamu na babakala ba ku Efrayime?

⁹ Banza mu mvutu ya hana Zedeyo kwe babakala ba Efrayime. Na nkesi zazansoni bayizi mu yula mu bungu dia nti kalembo kulu ba têla mbila mu vukana nandi ngatu banwanisa mbeni za Israele. Ngano musamu we kô wabanata mu zonzela bo? Kampe, bafwema mu bungu ti lulendo lweri nawu. Ntono ka bwe misamu mieri, na ndwenga zazansoni, Zedeyo wazitisa mbanzulu zawu, mpe wabahana mvutu ya lembama. Ntia ndandu zamoneka?  Buna wabatûla mamba mu munwa, mpe balembama.—Mfu. 8:1-3.

10. Nti bikubakisa mu zaba mvutu yi hana kwe bô bayulaka biyuvu mu nkwikulu zeto? (1 Piere 3:15)

¹⁰ Kampe muntu wu tusalaka peleko wu tukotaka lembo tambulaka nkwikulu zeto zakaka zitariri ndiatulu. Mbo tusarila ngolo mu nwanina nkwikulu zeto bu tuzitisa mabanza ma muntu wu tuta zonza na wo. (Tanga 1 Piere 3:15.) Vula-vula, nguria bubote bubâ mu bongela tiyuvu ntiana mpila yilendi tu bakisa mu zaba mio mie nandi mu mutima, kani tabongela tio ntiana beto kata nwanisa. Musamu ni musamu wunata muntu mu tu yula tiyuvu, bubote bwena mu hana mvutu ya lembama na nsayi yayansoni. Mvutu’eto yilendi mu bakisa mu vutu taluzula mabanza mandi. Ni bu sa ti ka ta tu zitisa ko, peleko mbo kata tu sehesela, kani dieto ni mu hana mvutu na nsayi yayansoni.—Rom. 12:17.

11-12. a) Nti tulendi toko taluzula ntete tahana mvutu mu tiyuvu tia mpasi? (Tala mpe tifwani.) b) Hana tifwani tita songela ti bu tuyulaka biyuvu tulendi bâ na bweso bwa sa timoko.

¹¹ Mu tifwani, tala ti muntu wu tusalaka na wo tu yuriri mu bungu dia nti tulembo kembelaka tilumbu tia mbutukulu, lendi tiyula: Ngano mbo kata dinga mu zaba tala ti ntangu ya sakana yibâka neto? Peleko mbo kata banza tala ti nzengolo’eto mu musamu yilendi sa ti ka tusingasandi nsayi ha kati dia bantu ba tusalaka na bo? Tulendi lenda mu hana mvutu ya fwanana mu lwaka lwa mpwana’eto ya ku tisalu bu tumutêla ti nsayi ye neto mu luzolo lwe nandi mu bampwana’andi ba ku tisalu, mpe bu tumuzabikisa ti mbo tuzoloko mu bâ mu tidzunu na mu nsayi ku tisalu. Mpila yo yilendi sa ti tabatika timoko tia dzuna mu mio mi tâka Bibila mu musamu wutariri malaki ma tilumbu tia mbutukulu.

¹² Tulendi sarila mpe mabanza ma mpila yo bu batuyulaka biyuvu biakaka bia mpasi. Mpwana’eto ya ku lukolo lendi tâ ti Mbangi za Yehova zifweti soba mabanza mawu mu musamu wutariri tipede. Ngano mabanza ma bungungu me nandi mu Mbangi za Yehova? Peleko kampe ndiku ye nandi peleko muntu wa kanda we pede? Ngano mbo kabanzaka ti ka tuzoloko’â bantu banataka luzingu lwa mpila yo ko? Tulendi mu zabikisa ti bantu babansoni ba tukipaka, mpe mbo tuzitisaka nswa we na muna muntu mu sa nsololo zandi. b (1 Pi. 2:17) Buna, tulendi tomo bangula mitieno mia ndiatulu mia Bibila minataka ndandu.

13. Bwe lendi bakisila muntu wutsâlaka bantu bakwikilaka mu Nzambi?

¹³ Bu tubwabanaka na muntu we na mabanza ma katisikamana, ka tufweti’â takulu banzaka ko ti nkwikulu zandi za tuzebi. (Tite 3:2) Mu tifwani, bwe lendi sa tala ti mpwana’aku ya ku lukolo yitêle ti buzoba bwena mu kwikila mu Nzambi? Ngano fweti banza ti dieka bo yandi mbo kakwikilaka ti bima mu ta-pulukusu biayilama, mpe misamu miamingi kazebi mu diambu dio? Ntangu zakaka, keka’eti tomo dimbitila mu musamu wo ko. Kani wabatika mu zonzela sianse, lendi hana tima kwe mpwana’aku yo timubakisa mu banza ha manima. Lendi mu songela mitu-diambu mizonzelaka ndiyilukulu mu jw.org. Ha manima, lendi dinga mu mokena mutu-diambu peleko video ye mô. Diangana, mvutu ya buzitu yilendi mu tuma mu vutu taluzula mabanza mandi.

14. Bwe Niall kasarila site’eto mu mpila ya mbote mu bakisa mpwana’andi yi beri kotaka mu telamana mabanza ma bungungu mu Mbangi za Yehova?

¹⁴ Ntwenia ye na nkumbu Niall wasarila  site’eto mu telamana mabanza ma bungungu mu Mbangi za Yehova. Têle ti: “Mpwana’ani yimosi ya ku lukolo weri kuntêlaka ti ka ndieri’â kwikilaka sianse ko mu bungu ti mbo ndieri sikirilaka buku di bafonda kani nakwikila bima bieri monekaka.” Mu bungu ti mpwana’andi ka yeri’â mu bikilaka ntangu ko ya bangula nkwikulu zandi, Niall wamulomba mu kota mu jw.org mu mutu-diambu wa “ La Bible et la science. ” Ha manima, Niall wayizi bakula ti mpwana’andi yo wayizi tanga misamu mu site’eto, wayizi zolo mu moka mu mutu-diambu wutariri ntûkulu ya luzingu. Nge mpe lendi baka ndandu ya mpila yo.

15. Bwe bibuti bilendi bakisila bala bawu mu hana mvutu za lembama mu ntangu bampwana’awu ba ku lukolo yi batelamanaka nkwikulu zawu?

¹⁵ Bibuti bilendi tomo longesa bala bawu mu zaba ka bwe balendi bêla ba lembama bu babayulaka biyuvu mu nkwikulu zawu. (Zaki 3:13) Bibuti biakaka mbo biyêlaka misamu milendi tula mu nsambululu ya kanda. Mbo bataluzulaka misamu mi balendi zonzela ku lukolo, mbo bamokenaka mio, mpe mbo basongelaka ka bwe balendi hanina mvutu, mpe mbo balongesaka bala bawu mu zonza mu mpila ya lembama mpe yilendi benda muntu.—Tala kaku tie na mutu-diambu “ Tifu tia toko kubama tilendi bakisa kanda diaku.”

16-17. Bwe tifu tia kubamaka mu mpila yilendi yôkela misamu tilendi bakisila bantwenia?

¹⁶ Tifu tia kârilaka misamu mu tikubika tilendi bakisa Mukristo mu hana mvutu zi balendi kwikila, mpe zilendi mu yika lukwikulu yandi beni ti mpemba ye nandi mu bungu dia nkwikulu zandi. Mu titini tia “Biyuvu bia bantwenia” tie mu jw.org mwe na bisalu (exercice) bia bantwenia. Bakubika bio mu bakisa bantwenia mu yika ngolo nkwikulu zawu na  mu kubika mvutu mu ntelo za bawu beni. Bu tulongoka titini tio mu kanda, beto bansoni tulendi zaba ka bwe tunwanina timinu tieto na bulembami mpe mu mpila yilendi benda muntu.

¹⁷ Ntwenia ye na nkumbu Matthew banguri ka bwe tifu tia kubamaka tiamubakisila. Mu nsambululu’awu ya kanda, Matthew na bibuti biandi mbo bavulu saka recherches mu mitu-diambu mi balendi zonzela ku lukolo. Têle ti: “Mbo tubanzaka mu mpila yi lendi yôkela misamu, mpe mbo tukubamaka mu zaba mia yirika mu nzila ya bima bi tubakiri mu recherches zeto. Bu nitomo zabaka mabanza matariri nkwikulu zani, ka nivutu’â bâka mu bunkuta ko, mpe ka wubâka musamu wa mpasi ko kwe meno mu bâ wa lembama bu nimokaka na bampwana’ani.”

18. Ntia musamu wa mfunu wu tu longesaka Bisi-Kolose 4:6?

¹⁸ Wa matieleka, mbangululu ya yibote yawu kaka ka yifweni’â ko mu wisa bantu bakaka. Kâ nzonzolo ya buzitu, mpe ya lembama yilendi bakisa. (Tanga Bisi-Kolose 4:6.) Bu tuzonzelaka nkwikulu zeto ntiana beto tutubilaka bantu bale. Tulendi ya tuba mu malembe peleko mu ngolo. Tala ti tutubiri yo mu malembe, mpwana’eto lendi tomo ya yaka, mpe lendi tatamana mu bula. Mpila mosi mpe, tala ti tuzonzele na buzitu mpe na bulembami, bantu balendi tomo zolo mu tu wirikila na mu tatamana mu timoko. Kâ, tala ti muntu we nandi kwa kabâ na mpemba, peleko katsâla nkwikulu zeto, ka twena na nsatu ko ya mu hana mvutu zazingi. (Bin. 26:4) Kâ bantu babîngi ka basa bo ko—babîngi mbo bazolo mu wirikila.

19. Nti bifweti tu tuma mu bâ ba lembama bu tunwaninaka nkwikulu zeto?

¹⁹ Diangana, mfunu wena kwe muna muntu mu kurisa tifu tia bulembami. Sambila Yehova mu baka ngolo ze naku nsatu mu tatamana mu bâ na bulembami bu hanaka mvutu mu biyuvu bia mpasi peleko bu bakutsâlaka mu mpila yilembolo ya delakana. Kuzimbakanandi ti bulembami bwaku bulendi sa ti luswaswanu lwe neno mu mabanza ka lusandi ti lwabakana. Mvutu’aku ya lembama mpe ya buzitu yilendi tuma bantu bakaka mu soba mabanza mawu mu beto na mu matieleka ma Bibila. ‘Bâka wa kubama ntangu zazansoni, mu nwanina nkwikulu zaku, sila bo mu bulembami na buzitu. (1 Pi. 3:15) Bika ti bulembami bwabâ ngolo zaku!