1-2. Nti tutaluzula mu timoko ti?

BIDIMBU biabingi bita tomo tu songela ti ku nsuka ya bilumbu bia mansukina twena. Ntamana kwa, Yehova na Yezu mbo bafukisa guvernema zazansoni zitelamanaka Timfumu tia Nzambi. Kâ ntete misamu mio miatula, mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side mbo batatamana mu kwe nwani mpe mbo batatamana mu nwanisa kanda dia Nzambi.

² Mu timoko ti, mbo tutaluzula mbikululu ye mu Daniele 11:40–12:1. Mbo tutaluzula ka nani we mutinu wa ku nore mu ntangu yi, mpe mbo tutaluzula ka mu bungu dia nti tulendi tatamana mu bâ mu tidzunu mpe tulendi kwikila ti Yehova mbo katuvukisa mu musamu ni musamu wututurila.

3-4. Mutinu wa ku nore mu ntangu yi ni nani? Bangula.

³ Union soviétique bu yamana mwangana mu 1991, kanda dia Nzambi dieri mu nsi za Union soviétique diayizi baka “ndambu lubakusu” wuzololo tâ ntangu ya timpwanza. (Dan. 11:34) Buna, bayizi bâ na lenda diadingi mu samuna na timpwanza tiatiansoni, mpe kwayizi bâ mafunda ma bisamuni mu nsi zo. Kâ ha manima, Russie na nsi zi bena tintwari bayizi bâ mutinu wa ku nore. Ntiana bu tuzonzele wo mu timoko tiyôkele, ngatu tatâ ti guvernema mutinu wa ku nore peleko mutinu wa ku side wena, guvernema yo yifweti yirika misamu mitatu: (1) yifweti nata nsobolo kwe kanda dia Nzambi, (2) yifweti songela mu nsalulu zandi ti mbeni ya Yehova yena mpe ya kanda diandi, mpe (3) yifweti sa timbanda na mutinu wo wakaka.

 ⁴ Mu bungu dia nti tulendi têla ti mutinu wa ku nore mu ntangu yi ni Russie na nsi zo zi bena tintwari? Mu bungu ti: (1) Nsobolo bata nata kwe kanda dia Nzambi, tisalu tia samuna bata yimina mpe mafunda mamingi ma bampangi babêlaka mu nsi zi batumaka bata tûla mu maboloko. (2) Nsalulu zawu za zita songela ti diki die nawu mu Yehova na mu kanda diandi. (3) Timfumu bata nwanina na mutinu wa ku side, Anglo-Américain lwe lutumu luyôkele mu nza. Tatala bwe Russie na nsi zi bena tintwari beka mutinu wa ku nore.

5. Ntia ntangu Daniele 11:40-43 yizonzelaka, mpe nti biatula mu ntangu yo?

⁵ Tanga Daniele 11:40-43. Titini ti tia mbikululu, ntangu ya mansukina tizonzelaka. Titini ti timbanda tia mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side tizonzelaka. Ntiana bwa bikula wo Daniele, mu ntangu ya mansukina, mutinu wa ku side watulumuna mpaka na mutinu wa ku nore bu “bamingana.”​—Dan. 11:40.

6. Ntia misamu mita songela ti mitinu mia miole mingana miminganaka?

⁶ Mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side batatamane mu nwanina lutumu lwa nza. Mu tifwani, tatala ka nti biayôka ha manima ma Muzingu wa nzole wa wunene wa nza, mu ntangu Union soviétique na nsi zi beri tintwari babâ na lutumu lwalwingi mu nsi zazingi za Europe. Nsalulu za mutinu wa ku nore zanata mutinu wa ku side kasa tintwari na nsi zakaka mu musamu wutariri binwani. Timvuka tio bayizi tia tâ nkumbu OTAN (Organisation du Traité de l’Atlantique Nord). Mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side mbongo zazingi bata dukisa mu yika mikangu mia binwani biawu ngolo. Mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side banwana mpe bu beri kwe bakisaka nsi zo zi bena tintwari mu mizingu ku Afrike, ku Asie, na ku Amérique latine. Mu mivu miayôkele, Russie na nsi zi bena tintwari bayizi bâ nkatika ngolo mu nza. Mbo banwanisaka mutinu wa ku side mu nzila ya ordinatere. Mitinu mio miafundasane bu miayizi tesasana ti programe za ordinatere basarilaka ngatu bimvwama biawu biahombela mpe guvernema zawu zabwa. Ntiana bwa bikula wo Daniele, mutinu wa ku nore wutatamane mu nwanisa kanda dia Nzambi.​—Dan. 11:41.

7. Ngano “nsi ya toma” ni nti?

⁷ Daniele 11:41 yitêle ti mutinu wa ku nore mbo kakota ku “nsi ya toma.” Ngano nsi yo ni nti? Mu ntangu ya ntama, nsi ya Israele mbo beri ya bongelaka ntiana “nsi yayôka butoma mu nsi zazansoni.” (Ezk. 20:6) Kâ, tima tieri saka ti nsi yo yabâ ya toma ni nsambululu ya matieleka yi beri silaka kûna. Tuka pentekote 33 M.B., ‘nsi yo ya toma’ ka yasala mbuka ya mutoto ko, mu bungu ti kanda dia Yehova kwakwansoni diena ha mutoto. Lumbu ti, “nsi ya toma” ni bisalu biabiansoni bitarilaka kanda dia Yehova ntiana nsambululu’awu mu nzila ya tukutakanu na ya tisalu tiawu tia samuna.

8. Bwe mutinu wa ku nore wakotela ku “nsi ya toma”?

⁸ Tuka tia batika bilumbu bia mansukina, mutinu wa ku nore wakota mbala zazingi ku “nsi ya toma.” Mu tifwani, mu ntangu Allemagne nazie bu yeri mutinu wa ku nore, nsungula mu ntangu ya Muzingu wa nzole wa wunene wa nza, mutinu wo wakota ku “nsi ya toma” bu keri niekonaka mpe bu keri hondaka bisari bia Nzambi. Ha manima ma Muzingu wa nzole wa wunene wa nza, mu ntangu Union soviétique yayizi bâ mutinu wa ku nore, mutinu wo wayizi kota ku “nsi ya toma” bu keri niekonaka bisari bia Nzambi, mpe bu keri bia kumaka ku nsi zawu.

9. Mu mivu miyôkele ka ntama ko, bwe Russie na nsi zi bena tintwari bayizi kotela ku “nsi ya toma”?

 ⁹ Mu mivu miyôkele ka ntama ko, Russie na nsi zi bena tintwari bakota ku “nsi ya toma.” Mu ntia mpila? Mu 2017, mutinu wa ku nore we ha timfumu bwawu bu, wayimini tisalu tia kanda dia Yehova mpe watûriri mpangi zeto zakaka mu maboloko. Wayimini mpe mikanda mieto, na La Bible. Traduction du monde nouveau. Kâ musamu wakaka, wateni Betele’eto ya ku Russie, Nzo zeto za Nsambululu na Nzo zeto za lukutakanu lwa lunene. Ha manima ma misamu mio, mu 2018 Timvuka titwarisaka tiayizi bakula ti mutinu wa ku nore ni Russie na nsi zi bena tintwari. Kâ, ni bu sa ti kanda dia Yehova mu nkwamusu diena, ka banwanisaka guvernema ko, mpe ka badingaka ko mu soba yo. Kâ, mbo balandaka malongi ma Bibila matâka ti basambirilaka “bô babansoni bê ha bibuka bia binene,” nsungula mu ntangu yi babongaka nzengolo zitelamanaka timpwanza tieto tia sarila Nzambi.​—1 Tim. 2:1, 2, NWT.

10. Ngano mutinu wa ku nore mbo wufukisa mutinu wa ku side? Bangula.

¹⁰ Mbikululu ye mu Daniele 11:40-45 mbo yivulu zonzelaka misamu mitariri mutinu wa ku nore. Ngano wuzololo tâ ti mbo kafukisa mutinu wa ku side? Kâni. Mutinu wa ku side mbo wubâ kwa wa moyo mu ntangu Yehova na Yezu yi bakwizi fukisa guvernema zazansoni za bantu mu muzingu wa Armagedo. (Nza. 19:20) Mu bungu dia nti tulendi bêla na lukwikulu lo? Tataluzula misamu mi tâka mbikululu ya Daniele na ya Nzabukusu.

11. Ngano Daniele 2:43-45 nti yizonzelaka? (Tala tifwani tie ha tinima tia ntete.)

¹¹ Tanga Daniele 2:43-45. Mbikuri Daniele wazonzela musinga wa guvernema zazingi za bantu zanata nsobolo kwe kanda dia Nzambi. Bayizi zonzela guvernema zango ntiana tifwiti tia bisengo tia zangama. Timfumu tia mansukina mu musinga wo bayizi tia monekesa ntiana malu ma bisengo ma vukana na tibuma ma tifwiti. Malu mbo mamonekesaka Anglo-Américain lwe lutumu luyôkele mu nza. Mbikululu yo mbo yisongelaka ti Anglo-Américain mbo yitatamana mu sala mu ntangu Timfumu tia Nzambi tikwizi fukisa guvernema za bantu.

12. Ngano mutu wa nsambwari wa tibulu tia sangi nti wumonekesaka, mpe mu bungu dia nti wena musamu wa mfunu?

¹² Ntumwa Za mpe musinga wa bimfumu binataka nsobolo kwe kanda dia Yehova kazonzelaka. Mu mbikululu ya Za, guvernema zo mbo bamonekesaka zo ntiana tibulu tia sangi tie na mitu nsambwari (7). Mutu wa nsambwari mbo wumonekesaka Anglo-Américain lwe lutumu luyôkele mu nza. Musamu wa mfunu wena mu bungu ti ka kwena mitu miakaka ko mi balendi zonzela. Mutu wo wa nsambwari mbo wutatamana mu yâla mu ntangu Kristo na mukangu’andi wa binwani wa ku mazulu yi bakwizi wa fukisa mpe yi bakwizi fukisa tibulu tiatiansoni. *​—Nza. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. Ngano “Goge ya ku nsi ya Magoge” ni nti, mpe nti bilendi mu tuma mu nwanisa kanda dia Nzambi?

¹³ Mbikululu ya Ezekiele mwa bidimbu bia misamu mitula mu bilumbu bia mansukina bia mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side yizonzelaka. Tamana tala ntangu na misamu mi zonzelaka mbikululu ze mu Ezekiele 38:10-23; Daniele 2:43-45; 11:44–12:1; na Nzabukusu  16:13-16, 21, mbo tumona ti mbikululu zo misamu mimosi kwa zizonzelaka. Tala ti ni bo, tatala misamu mi tubanzaka ti miayilama.

¹⁴ Ntangu fioti ha manima ma mbatukulu ya mpasi ziyôkele, “mitinu mia ha mutoto wa mukaka” mbo misa timvuka tia nsi. (Nza. 16:13, 14; 19:19, NWT) Timvuka tio Bibila mbo ditâka tio nkumbu: “Goge ya ku nsi ya Magoge.” (Ezk. 38:2) Timvuka tio tia nsi mbo tikwizi nwanisa kanda dia Nzambi mu mbala ya mansukina. Ngano nti bitulumuna musamu wo? Bu keri zonzelaka ntangu ya mansukina, ntumwa Za wamona mvula ya ngolo ya matari (grêle) yeka lembo toko noka yeri bwilaka mbeni za Nzambi. Tifwani tio tia mvula ya matari tilendi monekesa nsangu za ngolo za mfundusu, zi samuna kanda dia Nzambi. Musamu wo wulendi nata Goge ya ku nsi ya Magoge yanwanisa kanda dia Nzambi na mabanza ma fukisa dio mankululu.​—Nza. 16:21.

15-16. (a) Ntia musamu kampe Daniele 11:44, 45 yizonzelaka? (b) Nti biturila mutinu wa ku nore na nsi zakaka za Goge ya Magoge?

¹⁵ Nsangu zo za ngolo na nwanisa ku banwanisa kanda dia Nzambi kwa mankululu kwe mbeni za Nzambi, wulendi bâ musamu wumosi na wo wu zonzelaka Daniele 11:44, 45. (Tanga.) Daniele têle ti, “nsangu zitûka ku este na ku nore” mbo zizungasa mutu wa mutinu wa ku nore mpe mbo kakwenda na “nkesi zazingi.” Mutinu wa ku nore mbo wubâ na mabanza “ma fukisa bantu babingi.” “Bantu babingi” balendi bâ kanda dia Yehova. * Ha titini ti, kampe Daniele mbala ya mansukina yi banwanisa kanda dia Nzambi kazonzelaka.

¹⁶ Mu ntangu yi banwanisa kanda dia Nzambi kwe mutinu wa ku nore na kwe guvernema zakaka, Nzambi ya Nkwa-Ngolo-zazansoni mbo kabâ mu nkesi, mpe muzingu wa Armagedo mbo wubatika. (Nza. 16:14, 16) Mu ntangu yo Goge ya Magoge, wuzololo tâ timvuka tia nsi zakaka na mutinu wa ku nore, mbo yifuka, mpe “ka kubâ muntu ko wumubakisa.”​—Dan. 11:45.

17. Ngano “mwana mutinu” Mikayele wu bazonzelaka mu Daniele 12:1 ni nani, mpe nti kata sa?

¹⁷ Verse yita landa ya Daniele bidimbu  biabingi yihanaka mu musamu wutariri mpila yi kwizila mutinu wa ku nore na nsi zi bena tintwari ku nsukunu’awu, mpe mu mpila yi batuvukisila. (Tanga Daniele 12:1.) Verse yo bwe yita zolo tâ? Mikayele nkumbu yakaka ya Yezu Kristo yena, Mutinu’eto wuta yâla. Tuka ti bamutûla Mutinu ku mazulu mu 1914, Yezu ‘watelama mu bungu dia’ kanda dia Nzambi. Ntamana kwa, mbo kafukisa mbeni zandi mu muzingu wa Armagedo. Muzingu wo, mbo wubâ musamu wa mansukina Daniele wu katâka “ntangu ya mpasi” yiyôkele tuka bwa batika nza. Mbikululu ya Za ye mu Nzabukusu mbo yitâka ti musamu wunata ku muzingu wa Armagedo ni “mpasi ziyôkele.”​—Nza. 6:2; 7:14, NWT.

18. Mu bungu dia nti tulendi lembo bêla na bunkunta mu bungu dia bilumbu bita kwiza?

¹⁸ Tulendi bâ na tidzunu mu bungu dia bilumbu bita kwiza, mu bungu ti Daniele na Za batomono songela ti bô basarilaka Yehova na Yezu mbo bavuka mu ntangu ya mpasi ziyôkele. Daniele têle ti bô bavuka, mbo babâ na nkumbu zawu ‘za tsonama mu buku.’ (Dan. 12:1) Ngano nti tulendi sa mu bâ na nkumbu zeto za tsonama mu buku dio? Tufweti songela ti timinu tie neto mu Yezu, Mwana-meme wa Nzambi. (Za 1:29) Tufweti tihana kwe Nzambi mpe tufweti batusu. (1 Pi. 3:21) Tufweti mpe songela ti Timfumu tia Nzambi tuyikaka moko bu tukwe se mio mi tulenda ngatu tabakisa bantu bakaka balongoka mu zaba Yehova.

19. Ngano nti tufweti sa bwawu bu, mpe mu bungu dia nti?

¹⁹ Ni bwawu bu tufweti bâ na lukwikulu lwalwingi mu Yehova na mu organizasio’andi ye na bisari bia kwikama. Ni bwawu bu tufweti yika Timfumu tia Nzambi moko. Tala ti tusariri bo, mbo tuvuka mu ntangu Timfumu tia Nzambi tifukisa mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side.