BANTU babingi bazebi ti ku Ezipte ya ntama, mbo beri sarilaka papyrus mu tsonekena. Bagreke na Bisi-Rome mpe mbo beri tsonekenaka mu papyrus. * Kâ bantu ka babingi’â ko bazebi ti papyrus, mbo beri ya sarilaka mpe mu yirika bato.

Tûka mvula yôka 2 500, mbikuri Izaya watsoneka ti bantu beri bêlaka “ku mbuka ze nto za Etiopi” batambika “ba-ambasadere mu nzila ya mubu na mu bato za papyrus.” Ha manima, mbikuri Yeremi wabikula ti mu ntangu yi baketi fukisa Babilone kwe Bamede na Baperse, mbo baketi yoka “bato za papyrus” za Bisi-Babilone ngatu balembo dioka.​—Iza. 18:1, 2; Yer. 51:32.

Bibila kwe Nzambi diatûka, buna ka wena musamu wa nzitukulu ko kwe milongoki mia Bibila mu mona ti bantu basaka archéologie babaka bima bisongelaka ti papyrus ya beri sarilaka mu ntangu ya Bibila. (2 Tim. 3:16) Ngano nti babaka? Bantu basaka archéologie babaka bima bitomo songelaka ti ku Ezipte mbo beri yirikaka bato za papyrus.

Bifwani bie mu mikala mia Bisi-Ezipte mbo bisongelaka ka bwe beri tielaka papyrus mpe ka bwe beri za sarilaka mu yirika bato. Babakala mbo beri zengaka papyrus, mbo beri za kangaka mu mikuta mpe mbo beri vukasaka mikuta miango. Miti mia papyrus triangle miena. Mpe bu beri mia vukasaka, mbo mieri tomo bâka ngolo. Mu nzonzolo ya buku dimosi dizonzelaka tinsamu tia Ezipte, bato za papyrus zakaka mbo zeri bâka na 17 m mu bula mpe muna lweka mbo lweri bâka na nkafi 10 peleko 12.

Ku Ezipte, papyrus zazingi zeri kulaka mu ndeko ya nzari ya Nile. Mpe bato za papyrus ka zeri’â mpasi ko mu yirika. Ni bu sa ti bantu bayizi sarila mabaya mu yirika bato za zinene, bilobi bia mbizi na bantu beri saka mbingu mbo beri sarilaka kwa bindini (radeau) bia papyrus na bato za fioti za papyrus.

Bato za papyrus ntangu yayingi batatamana mu sarila zo. Titsoniki tia Greke tieri na nkumbu Plutarque, wazinga mu ntangu ya bantumwa, watâ ti bantu beri tangaka mabuku mandi mu ntangu’andi, bindini bia papyrus bia bazaba.