1. Ntia matieleka matindisaka matariri Yehova Bibila disongelaka?

NGANO mbo zolo ti bantu bakufundisa mu bungu dia mukanda-nitu’aku, mpila ye tidiri tiaku, na mutela’aku? Kampe, kuzolo’â ko. Nkatika lutindusu lwena mu zaba ti, Yehova ka tufundisaka ko mu mio mimonekaka ha meso ma bantu! Mu tifwani, mu ntangu Samwele kamona mwana wa bakala wa Yese, ka mona mina mia mona Yehova ko. Yehova watêla Samwele ti mwana wumosi wa bakala wa Yese waketi bâ mutinu wa Israele. Kâ, ni ntia mwana? Mu ntangu Samwele yi kamona mwana wa ntete wa Yese, Eliabe, Samwele watâ ti: ‘Ntembe kâni, wu telamane ha matu ma Yehova ni yandi we wa tumbu.’ Mu tipamu tia bâ nandi, Eliabe weri ntiana mutinu. “Kâ, Yehova watâ kwe Samwele: ‘Kuyitukuandi mu bungu dia tipamu tiandi na mu bungu dia mutela’andi, mu bungu ti ka yandi’â ko nsolele.’” Nti wuta tu longesa? Yehova wavutu tâ: “Mu bungu ti muntu bio bimonekaka kamonaka, kâ Yehova, Yandi, mio mie mu mutima kamonaka.”​—1 Sa. 16:1, 6, 7.

2. Ntiana bu têle wo Za 7:24, mu bungu dia nti tufweti lembo fundisilaka muntu mu tipamu tiandi? Hana tifwani.

² Mu bungu ti bantu ba masumu twena, mbo tuvulu kulu bâka na mabanza mu bantu mu mpila yi tubamwinaka mu meso. (Tanga Za 7:24.) Kâ misamu mia fioti kwa tuzabaka mu muntu mu mio mi tumonaka mu meso meto. Tabonga tifwani: Doktere ye na mayela mpe yizebi tisalu tiandi, yilendi zaba misamu miamingi bu katala kwa mbevo mu meso. Fweti tomo wâ mbevo tala ti zololo kazaba ntia timbevo tiatoko bâ nandi mu ntama, bwe kata mona, peleko ntia bidimbu bita songela ti timbevo tie nandi. Doktere lendi mu tuma katarisa nitu ngatu bazaba nti bie nandi. Tala kâni, doktere lendi mu hana bilongo bilembo delakana na timbevo tiandi. Mpila mosi mpe, ka tulendi’â tatomo bakula mpangi zeto ko mu tipamu tiawu kwa. Tufweti yêla mu  bakula ntia mpila bantu bena. Wa matieleka, ka tulendi’â tatanga mitima ko, ntiangu tulembo tomo bakula bantu bakaka ntiana bu saka Yehova. Kâ tulendi sarila ngolo mu landa tifwani tia Yehova. Ngano bwe?

3. Bwe binsamu bia bantu ba mu Bibila bitubakisila mu landa tifwani tia Yehova mu timoko ti?

³ Bwe Yehova kabongelaka bisari biandi? Wirikila kabawirikilaka. Mbo kakipaka mpe misamu mi babwabanaka na mio. Mpe mbo kabasongelaka tiari tia mutima. Bu tuta kwe taluzuri mpila ya sarila Yehova misamu mio mia mitatu kwe Yonase, Eliya, Agare na Lote, tatala ka ntia mpila tulendi bongelaka mpangi zeto mu tifwani tia Yehova.

4. Mu bungu dia nti tulendi bêla na mabanza ma mbi mu Yonase?

⁴ Mu bungu ti ka tuzebi’â misamu miamiansoni mitariri Yonase ko, tulendi bongela Yonase ntiana muntu wu bafweti lembo sikirila, tulendi tâ mpe ti ka bâ wa kwikama ko. Yonase, ntumunu yatûka kwe Yehova Yandi beni kabaka. Wafwanakana kasamuna nsangu za mfundusu ku Ninive. Kâ, kani katumama, Yonase wakota bato, mpe wayenda ku ndambusu yakaka, “mala na Yehova.” (Yonase 1:1-3) Tala ti ni nge wamutuma, ngano mbo waketi vutu hana Yonase nzila ngatu kasala tisalu tio? Tulendi tâ kâni. Kâ, Yehova wamona ti wafwanakana kavutu hana Yonase nzila ya sala tisalu tio.​—Yonase 3:1, 2.

5. Ngano Yonase 2:1, 2, 9 nti yita ku longesa mu musamu wutariri Yonase?

⁵ Mu lusambulu lwandi Yonase wasongela ntia mpila muntu weri. (Tanga Yonase 2:1, 2, 9.) Ntembe kâni, Yonase ntangu yayingi kayôkesa mu sambila Yehova. Lusambulu lu kasa bu keri mu moyo wa mbizi, mbo lutubakisa mu bakula ti Yonase keri’â kwa muntu wadioka tisalu ti bamuhana ko, kâ wa sungama weri. Misamu mi katâ misongele ti Yonase wa kuluka weri, muntu wutondaka weri mpe wazolo mu tumamanaka Yehova. Ka wena musamu wa nzitukulu ko mu mona ti Yehova ka kipa mbi ya yirika Yonase ko, mpe mu zaba ti wahana mvutu mu lusambulu lwandi, mpe watatamana mu mu bongela ntiana mbikuri’andi!

6. Mu bungu dia nti tufweti sarilaka ngolo mu tomo wirikilaka?

⁶ Mu tomo wirikilaka bampwana’eto, tufweti bâ ba kuluka mpe na luvivululu. Misamu mitatu mita sa ti tasarila ngolo zo. Wa ntete, ka tukulu’â bâ na mabanza ma mbi mu bantu ko. Wa nzole, tulendi kwizi bakula mbanzulu za mpangi’eto, mpe tulendi kwizi bakula mu bungu dia nti kata sila misamu mu mpila eyi peleko mu mpila yakaka, mpe mbo wutubakisa mu  tomo mu songela tiari tia mutima. Wa tatu, tulendi bakisa muntu mu zaba misamu mimutariri. Ntangu zakaka muntu ka wutomo’â bakulaka mabanza mandi ma ku mutima ko na tii bu kakwizi ma zonzela. (Bin. 20:5) Kuluntu wumosi wa ku Asie wutêle ti: “Bambuka nita bambuka, tilumbu timosi nazonza ntete nawâ misamu miamiansoni. Ku mpangi yimosi ya yikento natêlaka ti, nsatu yeri nandi ya tomesa mvutu zandi ku tukutakanu. Ha manima, nayizi zaba ti musamu wa mpasi wena kwe yandi mu tanga mpe ngolo zazingi kasarilaka mu hana mvutu.” Nkatika mfunu wena kwe muna mukuluntu katomo wirikila ntete kahana malongi!​—Bin. 18:13.

7. Mpila yi bakipila Eliya kwe Yehova nti yita ku longesa?

⁷ Musamu wa mpasi wubâka kwe mpangi zakaka mu tâka mbanzulu zawu mu bungu dia misamu mi babwabana na mio mu ntama, peleko mu bungu dia timuntu tiawu. Bwe tulendi sa ngatu ka wubândi musamu wa mpasi kwe bawu mu tomo tu ziburila mitima miawu? Bambuka mpila yi bakipila Eliya kwe Yehova bu keri diokaka Yezabele. Bilumbu biabingi biadingana kwe Eliya ntete katêla Tata’andi die ku mazulu bwe keri monaka. Yehova watomo mu wirikila. Ha manima Yehova watindisa Eliya mpe wamuhana tisalu tia mfunu. (1 Mi. 19:1-18) Kampe mpangi zeto ntangu yayingi ye nawu nsatu ngatu bakubama mu tu zonzela, kâ mu ntangu yi batuzonzelaka tufweti bâka na lenda dia tomo bakulaka mbanzulu zawu za matieleka. Tala ti tubêle na luvivululu ntiana Yehova, tulendi bâ bantu ba basikirila. Ntiangu, bu babâ ba kubama mu tu zonzela, tufweti tomo ba wirikila

8. Tintwari na Mbatukulu 16:7-13, bwe Yehova kabakisila Agare?

⁸ Bu kayizi bâ mukento wa Abrame, ha manima Agare tisari tia Sarayi wasarila buzoba. Agare wayizi bâ na zimi mpe wabatika mu lembo zitisa Sarayi walembo bâ na mwana wa yandi beni. Misamu miayizi tomo beba, ntiangu Sarayi kakuma Agare. (Mba. 16:4-6) Mu bungu ti bantu ba masumu twena, tulendi banza ti Agare mutima ngolo wabâ nandi, wafwanakana bamusemba. Kâ Yehova ka mwina Agare mu mpila yo ko. Wamutambikila mbazi’andi. Mu ntangu mbazi yi kamona Agare, wamubakisa mu soba mabanza mandi mpe wamusakumuna. Agare wabakula ti Yehova weri mu kengerelaka, mpe wabakula ti Yehova wazaba misamu miamiansoni miamuturila. Agare watomo yituku ni katâ Yehova: “Nzambi yimonaka, [. . .] wô takumona.”​—Tanga Mbatukulu 16:7-13.

9. Mu bungu dia nti Nzambi kakipila Agare mu mpila ya mbote?

⁹ Ngano Yehova nti kamona kwe Agare? Yehova wazaba misamu mia ntama mia Agare, wazaba mpe misamu miamiansoni miamuturila. (Bin. 15:3) Agare weri musi-Ezipte weri bâka mu nzo ya Bahebre. Ngano ntangu zakaka mbo keri timonaka ntiana nzenza? Ngano kanda diandi keri banzaka? Agare ka bâ kwa mukento wa wumosi wa Abrame ko. Mu ntangu ya ntama, babakala bakaka ba kwikama kwe Nzambi bakento babingi beri nawu. Kâ ka diabâ kani dia ntete dia Yehova ko. (Mat. 19:4-6) Ka wena wa nzitukulu ko, mu mona ti misamu mio mpasi mieri vulu tulumunaka ntiana timbanda na diki mu kanda. Yehova wazaba ti Agare ka yirika musamu wa mbote ko bu kakondo buzitu kwe Sarayi. Kâ Yehova wabakula mpe mbanzulu za Agare na misamu miamuturila, ntiangu Yehova kamukipila mu mpila ya mbote.

10. Bwe tulendi longokela mu tomo zaba mpangi zeto?

¹⁰ Tulendi landa tifwani tia Yehova bu tukwe yêle mu bakula mpangi zeto. Longoka mu tomo zaba mpangi zaku. Zonza na mpangi  zaku ntete lukutakanu lwabatika, zonza mpe na bawu ha manima ma lukutakanu, samunaka na bawu tintwari, mpe, tala ti bulendi bâ, batumisa ngatu lwadia tintwari. Bu sila bo, lendi yituku. Mu tifwani lendi kwizi bakula ti mpangi ya yikento yi banzaka ti ka zololo’â bantu ko, bu tomo tala ya nkatika ya yembama yena, mpangi ya yibakala yi banzaka ti luzolo lwa bimvwama lwe nandi, kâ nkatika ndiambu ye nandi, peleko kanda divulu tulaka mu ntangu yilembolo ya fwanana ku tukutakanu, bu tomo tala nkwamusu dita telamana. (Yobe 6:29) Wa matieleka, ka tufweti’â ‘takota misamu mia ngana ko.’ (1Ti. 5:13, NWT) Kâ, bubote bwena ntangu zakaka mu zabaka misamu mitariri mpangi zeto na misamu mieka ba turila mu luzingu. Wulendi tu bakisa mu tomo ba bakula.

11. Mu bungu dia nti we mfunu kwe bakuluntu batomo zaba mpangi zawu?

¹¹ Vula vula, bakuluntu, bafweti tomo zaba misamu miaturila mpangi zawu mu ntama zi bakipaka. Tataluzula tifwani tia mpangi yimosi ya yibakala yi batâka nkumbu Artur weri munkengi wa tizunga. Yandi na mukuluntu wakaka mpangi ya yikento yeri ya yembama baye tala. Artur têle: “Tayizi zaba ti bakala diandi diafwa ntangu fioti kwa ha manima ma makwela mawu. Ntono mpasi, wakurisa bala bole ba bakento bê na timpeve tia ngolo. Bwawu bu, meso mandi ka mata vutu mona bubote ko, mpe timbevo tinataka bunokena tie nandi (dépression). Ntono mpasi, luzolo lwandi na timinu tiandi mu Yehova biatatamana mu bâ ngolo. Tayizi bakula ti miamingi tulongoka mu tifwani tia mbote tia mpangi yo ya yikento.” (Flp. 2:3) Munkengi wo wa tizunga walanda tifwani tia Yehova. Yehova bisari biandi bia kwikama bia kazebi, zebi mpe mpasi zi bamonaka. (Ndu. 3:7) Bakuluntu batomono zaba bimeme, lenda die nawu dia tomo ba bakisa.

12. Bwe mpangi yimosi ye na nkumbu Yip Yee yayizi baka ndandu mu tomo zaba mpangi yimosi ya yikento mu timvuka?

¹² Bu longoka mu zaba mpangi yi monaka ti nkesi kakutâka, mbo bâ na lenda dia mu songela tiari tia bakaka. Yip Yee bâka ku Asie têle ti: “Mpangi yimosi ya yikento mu timvuka tiani yeri zonzaka mu ngolo. Ebu ndieri monaka ti kena na buzitu ko”. Kâ bu nasamuna nandi, Nayizi zaba ti bibuti biandi kabakisaka mu teka mbizi ku zandu. Fweti zonzaka mu ngolo ngatu kabenda bantu basumba.” Yip Yee vutulu tâ: “Nayizi zaba ti mu bakula mpangi zani, mfweti tomo longoka mu ba zaba.” Ngolo zazingi zifwanakane mu tomo zaba mpangi zeto. Mu ntangu yi landaka malongi ma Bibila mu tomo zibula mutima’aku, tifwani tia Yehova landaka,  Yandi zoloko ‘bantu babansoni.’​—1Ti. 2:3, 4; 2 Kor 6:11-13.

13. Tintwari na Mbatukulu 19:15, 16, mu ntangu Lote yi katatamana mu lembeketa, bambazi nti basa, mpe mu bungu dia nti?

¹³ Mu ntangu ya mpasi ya luzingu lwandi Lote walembeketa mu tumama mu ntumunu za Yehova. Mbazi zole zayizi tala Lote mpe zamutêla kanata kanda diandi mala na Sodome. Mu bungu dia nti? Mbazi zatâ ti: “Mbuka yi mwangasa tweka ya mwangasa.” (Mba. 19:12, 13) Pari tia landa, Lote na kanda diandi ku nzo’awu kwa beri. Mbazi zavutu lwengesa Lote. Kâ, “watatamana mu lembeketa.” Tulendi banza ti Lote kolama keri kolamaka kwe Yehova. Kâ, Yehova ka bika ko mu mu vukisa. “Mu bungu ti Yehova tiari tia mutima tieri nandi mu bungu dia yandi,” bambazi basimba kanda diandi mu koko, mpe babadukisa ku hata dio.​—Tanga Mbatukulu 19:15, 16.

14. Mu bungu dia nti Yehova kampe kayizi bâ na tiari tia mutima tia Lote?

¹⁴ Kampe misamu miamingi miasa ti Yehova kafwila Lote tiari. Kampe Lote bunkuta bwa bantu beri ku mbazi ya hata bwa bâ nandi, ntiangu keri lembo saka manzangu mu sisa nzo’andi. Misamu miakaka mia mpasi mpe mieri kô. Nsangu za mitinu miole miabwa mu mabulu ma goudron meri ku mudimba (vallée), kampe Lote za kazaba. (Mba. 14:8-12) Kampe bu keri mulumi mpe tata, Lote lwaka lwa kanda diandi lweri nandi. Mpe, Lote mvwama yeri, kampe nzo ya toma yeri nandi ku Sodome. (Mba. 13:5, 6) Wa matieleka, misamu mio miamiansoni ka miafweti’â sa ko ti Lote kalembo kulu tumamana Yehova. Kâ, Yehova katala mbi ya Lote ko, kâ, wayizi mu bongela ntiana ‘muntu wa sungama.’​—2 Pi. 2:7, 8.

15. Kani takipaka kwa nsalulu za bantu, nti tufweti saka?

¹⁵ Kani wakipaka kwa nsalulu za bantu, dingaka mu zaba ka ntia mbanzulu ze nawu. Veronica we mpangi ya ku Europe, ni bo kayêla mu sa. “Mpangi yimosi yeri bâka na tidiri tia futana ntangu zazansoni. Mbo keri zoloko mu bâka ha yandi kaka. Ntangu zakaka bunkuta bweri bâka nani mu pusana ha yandi. Kâ, nayizi banza, ‘Tala ti meno ni yandi, mbo nketi bâ  na nsatu ya ndiku.’ Buna nayizi bonga nzengolo ya mu yula ka ntia mbanzulu zeri nandi. Mpangi yo yabatika mu tomo kunziburila mutima’andi! Bwawu bu, misamu mimutariri miamingi nita bakula.”

16. Mu bungu dia nti tufweti lombaka lubakusu mu kurisa tifu tia tiari tia bakaka?

¹⁶ Yehova kwa lendi tomo tu bakula. (Bin. 15:11) Buna mu lomba kakubakisa mu bongelaka bampwana’aku ntiana Yandi bu kababongelaka, mpe kakubakisa mu bakula ka bwe lendi ba songela tiari tia mutima. Lusambulu lwabakisa mpangi yi batâka nkumbu Anzhela mu bâ na tiari tiatingi tia bakaka. Na mpangi yimosi ya timvuka tiandi wayizi bâ musamu wa mpasi mu wisana nandi. Anzhela têle ti: “Nkatika musamu wa fioti weri mu zonzela bubi bwandi mpe mu lembo vutu mu kipa. Kâ nayizi lomba kwe Yehova kakumbakisa mu bakula mpangi yo.” Ngano Yehova wahana mvutu mu lusambulu lwa Anzhela? Vutulu tâ: “Tintwari taye samuna mpe ntangu yayingi tazonza. Na tiari tia mutima nayizi mu wirikila. Bwawu bu luzolo lwani mu yandi luvutulu kula mpe nayizi bonga nzengolo mu mu bakisa.”

17. Ntia nzengolo tufweti bonga?

¹⁷ Ka tulendi’â tasola ko ntia mpangi zifwanane zi tusongela tiari tieto tia mutima. Babansoni misamu mia mpasi babwanaka na mio ntiana Yonase, Eliya, Agare, na Lote. Vula vula bawu beni batulumuna misamu miawu. Wa matieleka, beto bansoni misamu mie kô tayirika miatumwisa mpasi. Ntiangu, bwe bubote ti Yehova katulomba mu bâ na mbanzulu zimosi na bantu bakaka. (1 Pi. 3:8) Bu tutumamaka kwe Yehova, mbo tuyikaka bumosi bwa kanda dieto dia swaswana dia mu nza yayansoni mpe die dia nzitukulu ngolo. Buna tulendi kwizi bonga nzengolo ya wirikila, ya longoka mpe ya songela tiari tia mutima kwe mpangi zeto.